Gjuha e sotme shqipe

[Dalina]

Duke marre shkas nga botimi i fundit i FJALORIT TË GJUHËS SË SOTME SHQIPE

SA I PLOTËSON KËRKESAT E SHQIPTARËVE FJALORI I SOTËM I GJUHËS SHQIPE?

Para disa ditesh shkova ne librarine "Toena" ndodhet prane Fakultetit Filologjik ne Prishtine dhe shume e entuziazmuar bleva me çmim prej 45€ Fjalorin e gjuhes se sotme shqipe, botimi i vitit 2002.
Sapo shkova ne banesen time, fillova ta shfletoje me shume interes, mirepo zhgenjimi ishte i menjehershem per disa arsye:

1. duke lexuar emrat e autoreve, pashe se aty nuk figuron asnje emer i gjuhtareve kosovare, do te thote se as ne botimin e fundit, per cilesine e te cilit eshte folur shume, nuk jane arritur rezultatet e duhura. Pse do te thoni ju?! - sepse duke munguar autore nga Kosova, do te thote se mungojne edhe shume fjale te pastra te gjuhes shqipe qe perdoren ne Kosove. Dhe kjo eshte nje ndarje e shqiptareve, apo me mire te themi nje perseritje gabimi ne rrugen e gjate dhe te mundimshme te unifikimit te gjuhes standarde shqipe!

2. duke iu referuar botimit te vitit 1980, shof se ne kete te fundit eshte varferuar fondi i fjaleve qe perdoren ne gjuhen shqipe.

Ka edhe shume arsye, qe momentalisht nuk po kam kohe t'i permendi...!

per edhe nje here e perseris pyetjen time, zotrinje te nderuar: - a eshte i vlefshem ky fjalor per te gjithe shqiptaret, kudo qe jane, kur autoret e saj jane te njeanshem (me kete dua te them te jugut te Shqiperise), a nuk eshte kjo nje padrejtesi qe perseritet ne historine e Gjuhes standarde shqipe??

[Bel ami]

Une personalisht mendoj se ska shume rendesi nese autoret jane nga nje zone e Shqiperise apo te perzier,mjafton qe fjalori te jete gjithe perfshires.Nese ne fjalor,(une akoma se kam ne duar) mungojne fjale te konsiderueshme te dialektit Geg,atehere ai fjalor duhet djegur ose bojkotuar sepse eshte hartuar per qellime biznesi dhe jo per qellime shkencore.

[illiriani]

nuk ka rendesi per stalinistet, perfshirja e te gjithe authoreve shqiptar ne fjalorin me te ri... ende stalinist, prosllav... por, per shqiptaret e vertet ka rendesi te madhe perfshirja e te gjithe authoreve shqiptar! Ky fjalor (2002), eshte nje egoizem anakronik
gjoja per ta mbajtur ende nen diktat njedialektor - SHQIPEN! POR, NUK PIN UJE TEK INTELIGJENCIA E GJALLE SHQIPTARE!

Ai fjalor, eshte lokalist, progrek e prosllav!!!

[dodoni]

Mendoj se në të duhet të përfshihen autorë nga të gjitha trevat shqiptare duke përfshirë këtu edhe arbëreshët, në mënyrë që të jetë në gjendje të përfshijë gjithë fjalët shqipe si dhe të jetë i njësuar për të gjithë shqiptarët.
Pajtohem me Dalina se ka shumë fjalë që vetëm se do ta pasurojnë gjuhën tonë të shkruar me përfshirjen e tyre në fjalor si dhe bashkon shqiptarët.
Përshëndetje
Rrofshin Shqiptarët e Bashkuar dhe Shqipëria e Bashkuar

[Dalina]

I nderuar Lumi

me keni keqkuptuar dhe konkluzioni i juaj me duket i shpejte dhe i gabuar, - pse do te thoni ju? - sepse un ne radhe te pare jam nisur nga ana profesionale (sapo kam diplomuar ne Letersi dhe Gjuhe shqipe, ne Universitetin e Prishtines).

Nese iu intereson kjo fushe, duhet ta dini se ne Kongresin e vitit 1976, ne Tirane jane mbledhur te gjithe gjuhetaret shqiptare per te unifikuar gjuhen letrare shqipe, dhe ia kane arritur ne nje fare menyre...
Gjykimi juaj eshte i gabuar sepse sikur ne Kosove te botohej nje fjalor i gjuhes shqipe, ne Maqedoni nje tjeter, e keshtu me radhe ne te gjitha trojet shqiptare, ahtehere kjo do te ishte nje ndarjee re e gjuhes shqipe dhe e shqiptareve dhe kjo do t'iu shkonte pershtati fqinjeve tane qe gjithmone kane pasur pretendime qe kosovaret te mos i quajne shqiptare.

Une kam shume respekt per shqiptaret e jugut te Shqiperise dhe mbi te gjitha nuk jam lokaliste dhe nuk fyej askend pa baza.

Dihet fort mire se komunizmi ne Shqiperi e ka favorizuar te folmen toske dhe mbizoterimin e saj ne gjuhen letare (apo standarde) shqipe. Tash kohet kane ndryshuar dhe duhej te ndryshonte diçka pozitivisht edhe ne Fjalorin..., e botuar ne 2002.

Une jam per bashkepunim te institucioneve dhe jo per pune ta pavarur, secili per qefin e vet, se atehere i nderuari Lum Lumi une dhe ju do ta kishim te veshtire te komunikonim me njerin tjetrin ne gjuhen shqipe!
Shpresoj te me keni kuptuar.

Me nderime dhe respekt,

Dalina

[lum lumi]

E nderuara Dalina!


Tema "sontazh" e hapur nga ju dhe pyetjet e parashtruara, sipas mendimit tim, janë përpiluar ngutshëm dhe mundëson gjykime jo të drejta.

Pse?

Pyetja e parë: A përfshinë të gjithë shqiptarët Fjalori i gjuhës së sotme shqipe? - përgjegjia ime është kategorisht - PO!
Deri më sot ky Fjalor është kryevepra e leksikografisë shqiptare dhe brenda kopertinave përmbledh kartotekën më të madhe të leksikut shqip, duke dhënë spjegime të nevojshme të cdo fjale, zbërthimin e kuptimeve, cilësimin gramatikor, stilistik, drejtëshkrimin dhe theksin e tyre.

Pyetja e dytë: A duhet të plotësohet ky fjalor? - logjikisht - PO!
Gjuha shqipe është gjuhë dinamike. Gjuhëtarët e sotshëm dhe të ardhshëm duhet vjelur më tutje visarin gjuhësor duke bërë zgjerimin leksikografik të tij.

Profesoresha e gjuhës, Dalina!

Në vazhdim, që të mos keqkuptohemi dhe mos të përfundoj në "konkluzione të gabuara", vlerësimet tuaja në postin e fundit do i ndaj në paragrafe, duke u vënë numra para dhe do mundohem t'u jap përgjigje modeste "profesionale".

________________________________________________

Duke cituar Dalinën (postimi #5):

1. "me keni keqkuptuar dhe konkluzioni juaj me duket i shpejte dhe i gabuar, - pse do te thoni ju? sepse un ne radhe te pare jam nisur mga ana profesionale (sapo kam diplomuar ne letersi dhe Gjuhë shqipe, ne Universitetin e Prishtines).

2. "Nese iu intereson kjo fushë, duhet ta dini se ne kongresin e vitit 1976, ne Tirane jane mbledhur te gjithe gjuhetaret shqiptare per te unifikuar gjuhen letrare shqipe, dhe ia kane arritur ne nje fare menyre..."

3. "Gjykimi juaj eshte i gabuar sepse sikur ne Kosove te botohej nje fjalor i gjuhes shqipe, ne Maqedoni nje tjeter, e keshtu me radhe ne te gjitha trojet shqiptare, ahtehere kjo do te ishte nje ndarjee re e gjuhes shqipe dhe e shqiptareve dhe kjo do t'iu shkonte pershtati fqinjve tane qe gjithmone kane pasur pretendime qe kosovaret te mos i quajne shqiptare."

4. "Dihet fort mire se komunizmi ne Shqiperi e ka favorizuar te folmen toske dhe mbizoterimin e saj ne gjuhen letrare (apo standarde) shqipe. Tash kohet kane ndryshuar dhe duhej te ndryshonte dicka pozitivisht edhe ne Fjalorin..., e botuar ne 2002."

5. "Une jam per bashkepunim te institucioneve dhe jo per pune te pavarur, secili per qefin e vet, se atehere i nderuari Lum Lumi une dhe ju do ta kishim te veshtire te komunikonim me njerin tjetrin ne gjuhen shqipe!"

5. "Shpresoj te me keni kuptuar."
________________________________________________

Përgjigje Dalinës!

Profesoreshë e nderuar!


1. Në shenjë kolegialiteti dhe urimi për diplomimin tuaj të dhash votën time maksimale (5). Shpresoj se diploma nuk të jep vetëkënaqësi dhe të ndalesh në punën studimore.

2. Kjo fushë (gjuhësia) dikur më ka interesuar, ndërsa tash në këtë shkrim po mundohem ta fshijë pluhurin nga kujtesa që të mos bie edhe një herë në "konkluzione të gabuara" dhe deri diku t'iu përshtatem "nga ana profesionale" e juaja.

Kongresi për unifikimin e letrarishtës nuk është mbajtur më 1976, por nese nuk më ka lënë harresa, më 1972. Nese gaboj përseri, thuama te lutëm.

Këtij Kongresi i kanë paraprirë përpjekjet e gjuhëtarëve dhe intelektualëve shqiptarë që nga rilindasit, për unifikim të shqipës që në fillim të shek. XIX-të, me parullën "njësia e gjuhës është njësia e kombit", që përmes leksikut, të tejkalohët, aq sa ishte e mundur dhe objektivisht e pranueshme, ndarjet dialektore, krahinore dhe lokale, se "shumë gjuhë e djalekta sjellin ndarje e mergim"( S. Frashëri: "Letër De Radës", më 1881).

Ngjarje tjera më rendësi do të vecoja : "Kongresin e Manastirit", "Komisisë letrare të Shkodrës" 1916-17, "Kongresi Arsimor i Lushnjës" 1920, e tjerë.

Në parapregaditjen e Kongresit kanë marrur pjesë edhe institucionet shkencore jashtë Shqipërisë, p. sh. "Konsulta e Prishtinës" 1968, pra katër vite më parë.

Vendimet e Kongresit Drejtshkrimor në Tiranë (1972) u miratuan dhe u përqafuan nga përfaqësues të të gjitha trojeve shqiptare ( e jo vec nga jugu).

Nga viset veriore shqiptare (geg), pa përmend Tiranën, Durrësin , Kavajën, Krujën, Elbasanin, morën pjesë:

SHKODËR: Jup Kastrati, Luigj Franja, Drita Garuci, Fadil Podgorica, Kolë Ashta, Lirak Dodbiba, Ferdinant Leka.

MIRDITË: Pjetër Fusha

KUKËS: Shefqet Hoxha

PESHKOPI: Mufit Trepca

KOSOVË: Idriz Ajeti, Rexhep Qosja, Ahmet Kelmendi, Ajet Bytyqi, Besim Bokshi, Isa Bajcinca, Ismail Bajra.

MAQEDONI: Petro Janura, Remzi Nesimi, Sefedin Sylejmani.

MAL i ZI: Ismail Doda

Arbresh (Itali): Josif Ferrari

Nuk ishte Kongres vec "i jugut", por gjithshqiptarë.
Mendimi im është se derisa nuk mbahet një kongres tjetër, vendimet 1972 duhet përkrahur edhe nga unë, nga ti, dhe nga gjithë shqiptarët kudo që janë.


3. Nëse nuk mund të botohet një fjalor në Prishtinë, ka mundësi që hulumtuesit gjuhësor të mbledhin leksikun në Drenicë, Llap, Gollak, Dugagjin, Podrimje, Rugovë, etj. dhe në këtë mënyrë ato hulumtime sigurisht se do inkorporohen në botime të ardhshme .
Duke botuar fjalorë e vepra shkencore nuk shkapërderdhet shqiptarizmi, por e forcon dhe ndihmon një bashkim bile shpirtëror të kombit tonë. Kjo e pasuron edhe më shumë leksikologjinë shqiptare.

Nëse Instituti i Gjuhësisë në Tiranë ka arritur ta botoj një fjalor me 40000 fjalë, le ta bej ai i Prishtinës me 100000 fjalë ose anasjelltas. Ka gjuhëtarë në Kosovë që mirren me historinë e gjuhës dhe gramatikën historike, por studimi më i plotë i origjinës së gjuhës shqipe tek shqiptarët nuk është bërë nga grup autorësh apo institucione të vecanta, por nga një person (nga jugu) : Shaban Demiraj: "Gramatika historike e gjuhës shqipe" më 1200 faqe.

Shembull nga historia e letërsisë: Instituti i Letërsisë në Tiranë ka botuar dhe ribotuar shumë herë Historinë e Letërsisë Shqipe, duke përfshirë letërsinë e vjetër, rilindjen e deri të ashtuquaturen "realizem socialist". Në Kosovë, historiani i letërsisë R. Qosja, e boton një të till vetëm, që padyshim është më cilësori deri më sot. Nuk do me thanë se nuk botohet ndonjë tjetër në të ardhmen në Prishtinë, Tiranë apo Shkup më arritje dhe cilësi më të mëdha. I njejti vlenë edhe për fjalorin.

4. Nese komunizmi në Shqipëri ka "favorizuar" toskërishten, po komunizmi në Kosovë, kë favorizoj?

Përpjekjet për standardizimin e shqipës datojnë para se të mbinë komunizmi. Mjafton ta lexojmë De Radën, S. Frashërin, Veqilhargjin, Spiro Dine, Thimi Mitko, Gurakuqi, Hil Mosi, Asdreni, Konica, etj. Thimi Mitko thotë: "Një komb nuk mund me asnjë mënyrë tjetër të dalë nga barbaria, përvec se duke punuar gjuhën e vet" ("Bëleta Shqypëtare" 1878).

Nëse kohët kanë ndryshuar dhe se duhet bërë ndryshime në rregullat që janë miratuar më 1972, nuk jam kundër. Jam kundër anarhisë gjuhësore. Deri sa të mbahet një kongres tjetër duhet respektuar rregullat në fuqi. Fjalor shqip ka pasur edhe para këtij që e kemi sot, shumë më të varfër, por nuk kam vënë re gjuhëtarë serioz të vjellin vrerë ndaj atyre të më hershmeve, por përkundrazi, janë frymëzuar prej tyre.

5. Edhe unë jam për bashkëpunim të institucioneve dhe për punë të pavarur, se bash për pikë të qejfit herë- herë bëhen kryevepra. Shqiptarët kurr nuk kanë pasur vështirësi për të komunikuar shqip kur kanë dashur. Shqipja u ka mbijetuar sa e sa mynzyrave gjatë shekujve dhe shpresoj se nuk do kemi probleme të kuptohemi as unë e ti.

6. Besoj se më ke kuptuar pakëz më mirë se sa më herët. Bile ti që je nisur nga "ana profesionale" sepaku nuk gabon.


Miqësisht,

[Shën Albani]

Ne kongresin e drejtshkrimit kane qene te perfaqesuar inteletktualet nga te gjitha trevat shqiptare. Aty jane vene shtyllat e kesaj ngrehine qe sot e quajme Fjalor i Gjuhes Sotme Shqipe.
Fjalori nuk ka nevoje te ndryshohet dhe gjuha nuk mund te ndryshoje sa here te rrezohen qeverite e rendet. Gjuha nuk eshte kushtetute e cila ndryshohet me shumice ne parlament, por pas saj eshte nje letersi e tere qe dokumenton jeten e asaj gjuha.
Gjuha shqipe mund te pasurohet me fjale, por ne ate fjalor nuk mund te futen deshira individesh, lokalizma, provincialzma, fjale te huaja etj. sepse nje regjion i perdor. DEtyra e FGJSSH ESHTE ta ruaje pastertine e shqipes dhe ta pasuroje ate me brum shqip,...


Cka mund t´i thuhet ketij mendimi :" Ai fjalor, eshte lokalist, progrek e prosllav!!!"

E dini kush flet keshtu per fjalorin tone? ILLIRIANI! Sepse ky e kosnideron veten me te madh se Cabej, dhe i jep vetes te drejte te shprehet shkenisht per fjalorin tone!

A ka shikuar ky insan se kush jane autoret e fjalorit dhe ku u botua ky fjalor ...pah...nuk do ta vazhdoje tutje se ky insan duhet injoruar...ky nuk eshte ne vete dhe i duhet ndihme....

[Dalina]

I nderuar Lumi,

duke e parë pergjigjen tuaj, shoh se me teper i ngjane nje replike parlamentare midis politikanesh, se sa nje debati te thjeshte dhe interesnat mes shqiptaresh ne internet.
E pashe se kishit shfletuar shume libra, per te me dhene nje pergjigje te sakte, e veçanarisht me shume ironi. Si duket e keni marre si shume personale pergjigjen time!
Jam shume kurioze ta di se nga cili qytet jeni?!

Nuk do te iu pergjigjem atyre sqarimeve tuaja te ndara ne paragrafe (me perjashtim te njeres), se pastaj kjo çeshtje s'do te marre fund kurre dhe kushedi se sa libra tjera do t'iu bej t'i shfletoni!

"4. Nese komunizmi në Shqipëri ka "favorizuar" toskërishten, po komunizmi në Kosovë, kë favorizoj?"

pergjigja:

- Nese nuk e dini, po ju tregoj se ne Kosove, deri ne QËRSHOR 1999, ka sunduar regjimi serb (apo me sakte, ka sunduar shkau). Besoj se tani e kuptoni se ke e ka favorizuar ky regjim!
Do ishte mire sikur t'i shfletonit pakez edhe librat e historise se popullit shqiptare (ato te botuara pas renies se komunizmit), ashtu si keni bere me ato te historise se gjuhes shqipe, keshtu do ta freskonit pakez me teper memorien. Dhe sidomos pergjgjet tuaja ironike do te kishin me shume lezet!

Pa keqkuptime,

Dalina

[lum lumi]

Motër e nderuar Dalina!

Unë nuk fola politikë, por gjuhësi.

Nuk kam as më të voglën dëshirë që të ironizoj me ty. Thjesht na u drejtove " se flet nga ana profesionale" dhe se rishtazi ke diplomuar për letërsi, duke i dhënë vetës të drejtë dhe duke harruar se ka edhe tjerë në forum që kanë diplomuar e stërdiplomuar nga ato banka amfiteatri që ke dalur edhe ti.

Unë shfletoj libra, por të të them sinqerisht nuk kisha aq shumë nevojë shfletimi për "replikën" që bëra më lart.

Ti e quan replikë, ndërsa mua më duket më shumë se ishte një përgjegje konform bontonit të një diskutimi argumentues që mos të të duket shkrimi " i shpejtë dhe i gabuar"


Këshilla juaj " që të lexoj më shumë histori" për " ta freskuar memorien" të betohëm se do ta bëj.

Por kam një pyetje: Cka të duket se nuk di nga historia?

Dalina e nderuar,

Kosova më ka lind dhe më ka rritë. Ia di edhe rrudhat e ballit e le më historinë e saj.

Shumë miqësisht,

[olsen]

une e kam studiuar fjalorin e gjuhe shqipe dhe dua te them se eshte ne nivelin e duhur.megjithate nje pjese e madhe te shqiptareve ,sidomos ata te kosoves dhe maqedonise flasin shume fjale turke ,serbe dhe maqedone ne fjalorin e tyre te perditshem.fjalet serbe dhe maqedone jane me pakice dhe si kam shume problem,por fjalet turke s'duhet te kzistojne fare ne fjalorin e tyre te perditshem.ja tju jap shembull disa fjale qe shqipet nga kosova dhe maqedonia perdorin;gati-hazer,ora-sahati,mire se erdhet -bujrum,zot-allah dhe shume fjale te tjera qe s'me vijne ne mend.dua te theksoj qe edhe ne shqiperi fliten fjalet turke ,por ato jane minizuar shume me kalimin e kohes sepse sic e dini ju popullsia e zonave te prapambetura te shqiperise kane levizur ne tirane ,dhe keshtu ju eshte ndryshuar fjalori.folja e fjaleve turke ne gjuhen e perditshme te shqiptareve eshte e papranueshme ,dhe ne mosperputhje me gjuhen e vete fjalorit.kjo eshte shkak e analfabetizmit qe populli yne ka ne kosove dhe maqedoni,pasi ata kane qene te ndaluar ti hapin shkollat ne gjuhen shqipe dhe se prinderit e femijeve kane qene te detyruar ti mesojne femijeve te tyre ate gjuhe qe paraardhesit e tyre flisnin ne kohen e turqit.por kam besim me autonomine qe kosova ka tani dhe pavaresine qe do te kete ne te ardhmen,dhe situata e qete ne maqedoni dhe te drejtat e shkollave qe atyre u jane lejuar do ta permisoj pastrimin e gjuhes shqipe per brezin e ardhshem.gjithashtu mediat e shqiperise qe sot jane me te zgjeruara dhe me te hapura do ndihmojne ne kete permiresim.