Agjensia e Lajmeve SOT 23 Mars 2012
Nė 20 vitet e demokracisė, bilanc lufte me viktimat e pafajėsisė
Ilir Bushi
Rami z Alia, njeriu qė gjatė sundimit tė tij, urdhėroi vrasjen e dhjetra djemve tė rinj nė kufi, iku nga politika pa vrarė askėnd nė shesh, gjatė protestave tė kundėrshtarėve politikė tė vitit 1990. Ndėrsa Berisha, mjeku humanist qė shpėtoi dhjetra tė sėmurė nė pavijonin e kardiologjisė, po ikėn duke marrė mbi vete njė faturė tė gjatė ekzekutimesh dhe vrasjesh. Duke nisur nga viti 1997 e deri nė 21 janar tė vitit tė kaluar. Ndėrkaq, bilanci familjar i njerėzve tė thjeshtė ėshtė zhytur nė borxhe tek fletoret e dyqaneve tė bukės, ndėrsa bilanci familjar i Berishės ka kapur kuota astronomikė. Mijėra njerėz janė tė papunė, ndėrkohė qė studentėt qė mbarojnė universitetet nuk kanė asnjė shpresė punėsimi. Ndėrsa, familjarėt e zyrtarėve tė PD-sė, pasi garantojnė marrjen diplomave false punėsohen nė zyrat konsullore, apo nė ambasadat tona jashtė shtetit, duke shpėtuar kėshtu nga realiteti shqiptar. Ose hapin biznese fitimprurėse siē ishte rasti i gėrdecit, apo i termocentraleve private.
Berisha festoi dje 20-vjetorin e fitores sė Partisė Demokratike nė zgjedhjet e 22 marsit tė vitit 1992, me njė bilanc tė trishtuar lufte, porsa i pėrket numrit tė viktimave tė pafajshme qė kanė humbur jetėn nė kėto dy dekada, si rezultat i veprimeve apo mosveprimeve tė tij. Tė pranishmit u mblodhėn nė shesh, pas firmave qė hodhėn nė fletoren pėrkatėse tė administratės, e cila do ti ēohet borderove tė institucioneve. Dhe ku ai qė ka munguar nė miting, nuk pėrfiton ditėn e punės, pa llogaritur kėtu ndonjė gjobė tė mundshme, apo rrezikun pėr largim nga puna. Nė kėtė mėnyrė, urdhėruesit e Partisė Demokratike kanė fyer festėn e madhe tė demokracisė, e cila meritonte pjesėmarrjen e tė gjithėve. Sepse 22 marsi, ishte dita e ndarjes zyrtare tė shoqėrisė shqiptare nga mesjeta komuniste. Nė kėtė dasmė tė madhe tė demokracisė, Berisha nuk ishte i zoti i shtėpisė, por njė i ftuar i zakonshėm, i studentėve dhe i popullit shqiptar, ashtu siē ishin me dhjetra intelektualė tė tjerė. Por ai ktheu lėvizjen antikomuniste nė njė bajrak personal. Nė ato kohra Berisha sapo ishte ndarė pėrfundimisht nga ish presidenti Ramiz Alia, pa ia kryer dot porosinė e tij pėr shuarjen e protestave studentore. Ai u bashkua me student dhe ndjeshmėria e tij drejt bashkimit me ta, solli mjaft resurse pozitive nė zhvillimet e atyre viteve tė cilat mė vonė do tė konvertoheshin me tragjedi tė mėdha e tė njėpasnjėshme. Nė kėtė dasmė tė madhe tė demokracisė, ku porta ishte e hapur pėr tė gjithė ata qė e ndjenin veten pjesė tė zhvillimeve tė ardhshme, Sali Berisha solli me vete edhe njė tufė intelektualėsh, qė rridhnin nga familjet e dinastisė sė nomenklaturės komuniste, si ish kryeprokurorė, ish hetues, anėtarė tė Komitetit Qendror dhe urdhėrues vrasjesh.
Bilanci i 20 vjetėve
Njė paradė fantazmash qė kanė shfaqur projeksionet e hijeve tė tyre nė ekranet televizive e kanė ēuar shoqėrinė shqiptare, drejt izolimit. Njėlloj si 50 vjet mė parė. Por kjo ėshtė keqja mė e vogėl qė mund tė pritej prej tyre. Mashtrimi i kėtyre politikanėve ka ndodhur pasi ata kanė plotėsuar nėpėrmjet posteve shtetėrore orekset familjare dhe personale. Lloj -lloj kllounėsh tė djathtė e tė majtė qė kanė dalė gjatė kėtyre 20 vjetėve para mikrofonave duke folur pėr zhvillime kolosale, nė fakt janė pjesa e fajtorėve qė krijuan vonesėn historike tė vendit tonė drejt integrimit. Nė kėtė mėnyrė treguesit e industrisė, bujqėsisė, biznesit, kulturės, shėndetėsisė, etj, janė vazhdimisht nė rėnie. Kėtė e tregon edhe fakti i rritjes sė moshės sė pensionit, ku dihet mirė se pas gjithė kėtyre vuajtjeve e streseve, njė pjesė shumė e vogėl njerėzish mund tė rezistojnė pėr tė shkuar para arkave tė kursimit, pasi tė kenė mbushur 70 vjeē. Nė fakt, sot shumica e shqiptarėve qofshin 20 apo 40 vjeē janė krejtėsisht tė papunė dhe tė pashpresė, por rritja e moshės sė pensionit ėshtė njė kurth shtetėror pėr zbutjen e krizės. Sepse nė njė vend ku nuk ka punė pėr 40-vjeēarėt, nuk mund tė ketė pėr 70- vjeēarėt, por sidoqoftė, tė moshuarit duhet tė durojnė derisa shteti tė forcohet pėr tė hapur vende pune.
Ndėrkaq, korrupsioni po gėrryen ekonominė, ku lukunia e hajdutėve i ėshtė vėrsulur tenderave, projekteve, hidrocentraleve, rrugėve, etj. Aq e vėrtetė ėshtė kjo saqė thuhet se Berisha dhe njė numėr i kufizuar drejtuesish e kanė siguruar mirėqenien familjare pėr 4 breza. Ndėrsa, rrugėt e kryeqytetit mbushen me fėmijė qė lypin, ose me intelektualė qė sheshin misra, nė kėmbim tė mbijetesės. Fushat kanė mbetur djerrina dhe fshatarėt vazhdojnė tė emigrojnė jashtė shtetit pėr tė siguruar njė rrogė qė mund ti garantojė bukėn e gojės. Madje, vazhdojnė tė shkojnė nė vende tė tilla si Greqia, etj, qė aktualisht janė pėrfshirė nė njė krizė tė thellė ekonomike. Nė Shqipėri, biznesi po jep shpirt nga taksat e larta, por edhe nga ushtria e policėve financiarė qė pėrveēse janė tė pėrbindshėm, shpesh duket sikur nuk dinė tė flasin as shqip. Shqiptarėt janė mbytur nė errėsirė dhe nė varfėri. Por edhe nė borxhe tė mėdha, e tė vogla, ku fletoret e dyqaneve tė bukės janė mbushur plot me emra. Por nė mitingjet e Berishės shfaqet njė Shqipėri tjetėr, e cila nuk ekziston asgjėkundi.
Berisha flet pėr suksese dhe fitore, duke dhėnė shifra qė nuk pėrkojnė me minimumin jetik, apo me papunėsinė nė vend. Nė marsin e vitit 1992 Berisha tha njė fjali, e cila u mbajt mend gjatė. Ai u faturoi shqiptarėve ndajshtimin, bashkėvuajtės dhe bashkėfajtorė, e cila pėrkonte disi me realitetin e kohės po tė kemi parasysh kėtu edhe shprehjen e Xhek Londonit se, njeriu nuk ėshtė kurrė i pafajshėm pėr fatkeqėsitė e veta. Dhe faji jonė ndofta ėshtė se qė nga viti 1990, e deri mė sot kemi vrapuar tė mbushim sheshet pėr tė brohoritur hijet e demokracisė. Ata q pas fjalimeve tė bukura nxitonin tė numėronin 700 milionėshat e tenderave. Nė fjalimin e djeshėm nė shesh Berisha foli pėr ngjarjen e shėnuar tė 22 marsit tė cilėn e ka privatizuar padrejtėsisht. Ai tha: Jemi mbledhur sot kėtu pėr tė nderuar sė bashku 22 marsin e vitit 1992. Kėto dy dekade janė kurorė e lirisė nė ballin e ēdo shqiptari, janė kurora e bukur e lirisė nė ballin e madhėrishėm tė Shqipėrisė. Prandaj edhe unė sot ju ftoj ju dhe mbarė qytetarėve tė shprehim nderimin tonė mė tė madh, tė pėrulemi me respekt tė thellė para atyre burrave dhe grave tė cilėt pėrmbysėn me votėn e tyre tė lirė regjimin mė barbar qė Shqipėria dhe Europa kishte njohur nė gjithė historinė e saj ka thėnė mes tė tjerash Berisha. Por ai nuk tha se ēfarė kanė hequr shqiptarėt gjatė kėtyre 20 vjetėve, njė pjesė e madhe e sė cilės ka kaluar gjatė qeverisjes sė tij.
Sabit Brokaj: PD, njė repart ushtarak
Nė 22 mars tė vitit 1992, nuk fitoi Berisha por populli shqiptar nėpėrmjet njė votimi tė pėrgjithshėm pėr tė ndėrtuar njė Shqipėri evropiane dhe bashkėkohore. Kėshtu qė Berisha nuk ka asnjė meritė pėr kėtė gjė. Nga ana tjetėr ai ka pėrgjegjėsi pėr faktin se brenda Partisė Demokratike futi shumė njerėz tė dyshimtė, nė tė gjitha aspektet, pa llogaritur kėtu numrin e njerėzve me dosje. Nga ana tjetėr menaxhimi qė i ka bėrė ai jetės politike brenda Partisė Demokratike ka qenė i gabuar sepse e ka kthyer kėtė parti nė njė repart ushtarak, ku askush nuk del nga rreshti pa urdhrin e tij. Kjo gjė, natyrisht pėrbėn njė diktaturė tė re dhe shumė tė ngjashme me periudhėn e mėparshme. Por mbi tė gjitha, defektet e rėnda tė qeverisjes sė kėsaj partie nga viti 1992 deri nė vitin 97, krijuan pasoja tė rėnda pėr perspektivat e vendit tonė. Ndėrsa qeverisja e tij qė nisi nė vitin 2005 ishte njė kthim prapa nė tė gjitha aspektet duke filluar nga ai ekonomik, social, politik, etj.
Aleksandėr Meksi: 22 Marsi, triumf i shqiptarėve
Zhvillimi i vrullshėm i Shqipėrisė nė vitet e para tė pluralizmit tregoi se 22 marsi ishte njė ditė e mbarė dhe fatlume pėr shqiptarėt. Fill pas kėsaj ngjarje historike, qeveria e Partisė Demokratike, gjatė viteve 92-96, renditi njė sėrė suksesesh. Kėtu nuk duhet tė harrojmė faktin se gjithēka e nisėm nga e para, ku krahas reformave nė ekonomi, industri, bujqėsi, ushtri, polici, arsim, shėndetėsi, kulturė etj, na duhej tė bėnim njė punė kolosale pėr plotėsimin dhe pėrshtatjen e legjislacionit, nė bazė tė parametrave perėndimorė. Pra, 22 marsi i vitit 1992 ishte njė ditė e shėnuar pėr shqiptarėt dhe pėr Shqipėrinė. Pastaj, pas marsit tė demokracisė nė vitin 1992, erdhi marsi i rebelimit komunist, nė vitin 1997 i cili i rrėnoi tė gjitha arritjet, nėpėrmjet skenarit tė firmave piramidale. Dhe gjatė kėsaj periudhe ndodhi njė frenim i madh i proceseve demokratike, duke krijuar pasoja edhe nė tė ardhmen. Por unė mund tė them se nėse do tė vazhdonte rruga e nisur mė 22 mars, tani do tė ishim integruar me kohė nė familjen e madhe evropiane.
Skėnder Gjinushi: Berisha, njeri konfliktual
Nė 22 mars tė vitit 1992 ne, si Parti Socialdemokrate ishim pjesė fitimtarėve. Megjithėse ishim njė parti e re, votuesit na besuan duke na dhėnė mandatin pėr tė qeverisur, sė bashku me PD-nė, PR-nė etj. Dhe gjatė asaj kohe pėrfaqėsuesit tanė nė qeveri kanė zbatuar me pėrpikmėri skemat progresive tė reformave politiko-social dhe ekonomike. Pastaj, Berisha shkeli marrėveshjen dhe rrėnoi Shqipėrinė. Nė fillim nėpėrmjet skenarit tė firmave piramidale, pastaj me Gėrdecin dhe tani nė fund me vrasjet e 21 janarit. Por sikur tė mos mjaftonte viti 97, Berisha po pėrgatit njė shkatėrrim tjetėr tė Shqipėrisė nėpėrmjet kėmbėnguljes sė tij, pėr tė mos dhėnė dorėheqjen. Ai ėshtė konfliktuar me tė gjithė politikanėt brenda vendit, duke krijuar konflikte edhe me bashkėpunėtorėt e vet, ndėrkohė qė ndėrkombėtarėt nuk e presin mė.
Paskal Milo: Berisha duhet tė ikė
Zoti Berisha pati njė rol tė pėrcaktuar nė ngjarjet e vitit 1990-92, ndėrkohė qė pas marrjes sė pushtetit ai nuk ishte mė pjesė e zgjidhjes, por u bė pjesė e problemit. Pėr tė pėrcaktuar bilancin e njė politikani qė ka qėndruar shumė gjatė nė lidershipin e njė partie mjafton tė bėsh krahasimet e gjendjes ekonomike tė popullit gjatė periudhės sė qeverisjes sė tij, nė raport me tė tjerėt. Dhe nėse do ta bėnim njė bilanc tė tillė, do tė duket qartė se sot shqiptarėt pėrjetojnė mungesėn e shpresės dhe humbjen e perspektivės, ndėrkohė qė Shqipėria ka humbur disa herė shansin e integrimit. Dhe kjo humbje ka ndodhur pikėrisht pėr shkak tė keqqeverisjes sė kėsaj periudhe, ku rritja e korrupsionit ka ecur me hapa galoponte ndėrsa mirėqenia e njerėzve tė thjeshtė ėshtė nė rėnie. Kjo duket qartė pa llogaritur kėtu skandalet e mėdha publike dhe politike tė Berishės, siē ishte ngjarja e Gėrdecit, apo ajo e 21 janarit, ku u shkaktuan shumė viktima tė pafajshme. Dhe forma mė e ndershme e njė politikani me njė bilanc tė tillė negativ, mendoj se ėshtė dorėheqja, pėr ti hapur rrugė njė zgjidhjeje mė tė mirė.
Dashamir Shehi: Ka humbur shpresa
Nuk ka asnjė dyshim se 22 marsi ėshtė triumfi i vlerave mė pozitive tė shqiptarėve pėr tė larguar me vendosmėri kastėn e burokratėve tė diktaturės, tė cilėt ishin kthyer nė shushunja qė po i pinin gjakun popullit tė vet. Dhe gjatė kėsaj periudhe, Sali Berisha ka zhvilluar njė aktivitet tė dendur politik, duke u bėrė promotor i zhvillimeve, dhe duke krijuar njė vizion tė ri pėr vendin tonė, tek ndėrkombėtarėt. Por trauma e rėndė e vitit 1997, ku padyshim tė gjithė ishim fajtorė, shkaktoi njė vonesė tė madhe pėr vendin tonė. Dhe nėse gjatė periudhės sė parė Berisha ka pjesėn e vetė tė autorėsisė ndaj zhvillimeve pozitive, pas vitit 1997, ai ka pjesėn mė tė madhe tė pėrgjegjėsisė. Unė mendoj se duke bėrė bilancin e kėtyre 20-22 viteve tė pluralizmit, shoqėria shqiptare ka bėrė shumė hapa pėrpara, por ende nuk ka dalė nė bregun e ėndėrruar. Sepse ēdo gjė kėrkon kohėn e vet dhe njerėzit e duhur pėr tė udhėhequr nxitjen me guxim tė reformave. Ndonjėherė kur duam tė bėjmė krahasimin me tė kaluarėn, shohim se gjėrat kanė mbetur nė vend, ose kanė shkuar prapa, nė disa fusha tė ndryshme, siē janė shėndetėsia, kultura, sporti, ekonomia, rikthimi i pronave, dėmshpėrblimet e ish tė pėrndjekurve, etj, por nė total ka nj humbje tė madhe shprese.
Aleksandėr Biberaj: Politikanėt, tė zhytur nė krim
Nė njė prononcim tė tij, nėpėrmjet Facebook, Aleksandėr Biberaj, u shpreh kundėr kastės sė sotme politike duke i quajtur ata tė korruptuar dhe tė zhytur nė krime. Ai thotė: Nė radhė tė parė dėshiroja t'i uroj Besimtarėt Bektashi pėr festėn e tyre. Gjithashtu, dėshiroj tė uroj qytetarėt shqiptarė, por sidomos demokratėt qė kontribuan 20 vjet mė parė nė fitoren e demokracisė, pas 45 vitesh diktature komuniste ē'njerėzore. Natyrisht, qė Shqipėria ka ndryshuar shumė gjatė kėtyre 20 viteve, dhe kjo nė radhė tė parė pėr meritė tė shqiptarėve, por do tė gjykoja se ky 22 Mars qė pėrkon edhe me 100-vjetorin e Pavarėsisė, duhet tė jetė njė moment meditimi, reflektimi dhe apelimi, me qėllim realizimin e ėndrrave tona tė para 20 viteve pėr njė demokraci tė vėrtetė sipas modeleve perėndimore, pėr njė shtet ligjor, pėr njė Shqipėri tė zhvilluar dhe tė prosperuar, tė pasur dhe tė begatė, krenare dhe dinjitoze, pėr njė Shqipėri anėtare tė BE-sė.
Pavarėsisht vėshtirėsive qė po kalon Shqipėria dhe demokracia shqiptare, pavarėsisht klasės politike qė po e mban peng Shqipėrinė dhe demokracinė, kam shumė shpresė dhe besim, jam optimist dhe shumė i bindur se demokracia e vėrtetė do tė vijė shpejt dhe se Shqipėria do tė bėhet ashtu siē ne e meritojmė. Natyrisht, qė kjo nuk mund tė realizohet nga kjo klasė politike anti-popullore dhe anti-kombėtare, e zhytur nė krim dhe korrupsion, tejet e amortizuar, me njė mentalitet dhe psikologji tipike komuniste, pasi koha prej 20 vitesh (afėrsisht njė brez) qė kishte nė dispozicion klasa aktuale politike (post-komuniste) tregoi se ish-komunistėt tė pagėzuar me emrin e ri post-komuniste, bashkė me pinjollėt e tyre, nuk mundet dhe nuk kanė vullnet pėr t'a ndėrtuar demokracinė e vėrtetė dhe se ata nuk kanė ndėrmend ta bėjnė Shqipėrinė. Gjykoj se pas 20 vitesh, GAME OVER (Loja Mbaroi), populli nuk mund tė presė mė.
Do tė jetė sfida jonė e pėrbashkėt, e mbarė qytetarėve tė kėtij vendi, e intelektualėve, e profesorėve dhe studentėve, e tė rinjve dhe tė rejave, e grave dhe vajzave, e ish-tė persekutuarve qė mbetėn ish-tė persekutuar, e ish-pronarėve qė mbetėn ish-pronarė, e demokratėve tė vėrtetė me shpirt, zemėr dhe mendje, e tė gjithė shqiptarėve patriotė, qė t'a bėjmė Shqipėrinė Demokratike dhe Europiane. Sot ėshtė edhe njė ditė e shėnuar nga pikėpamja astereologjike, pasi dita bėhet mė e gjatė se nata pasi fillon t'i marrė kohėn natės, demokracia fillon t'i marrė kohė post-komunizmit. Zoti na bekoftė nė misionin tonė sa fisnik, aq edhe patriotik dhe qytetar, kėshtu i mbyll shėrbimet e tij ish deputeti Aleksandėr Biberaj.
Krijoni Kontakt