Ndoc Gjetja

[gjakushi]

RILIND PËRJETËSISHT

(Ndoc Gjetjes )


Rilind përjetësisht ! Mbetet Ndoc Gjetja !
Ai hesht ! Vargjet derdhin sqotë !
Prej aty lind e rritet blerimi ! - Është vetja -
e kundronte jetën - të bëhet kuptimplotë !

E kanë nëpërkëmbur ? - Ashtu veprojnë djajtë !
Ata të zezën e mbjellin , e kultivojnë në gjak !
Ndoci - kërkonte horizonte ! Jo djathtë e majtë ...
Të kishte mirësia forcën për hak!

Nuk këkoj të dalë në kuvendin e grindjes !
UNI i tij - shkëndija , ndez shpresë !
Në ritualin e vargut - ia la forcën bindjes,
se : E bardha një ditë, s'do të mbesë e zezë !

Arriti çasti i ndarjes! Poeti u nis n'rrugëtim !
U mbulua me heshtje ! Tash flet "Dhjata ime "!
Ndoc Gjetja mungon! Rritet në kujtim !
E sjell malli t'rilindur ! Flet për rizgjime![/

[ukulele]

Një heshtje e bukur



Ka heshtje që na thonë gjëra të bukura,

si për shembull fytyra e gruas

në orët e vona të natës

kur e pagjumë numëron me vete

ditët e fundit të barrës.



Ec e thuaj po munde këtë heshtje

ti, muzikant, me nota

ti, piktor, me ngjyra

ti poet me vjersha

dhe ti, aktore e famshme

me gjeste dhe fjalë !



Për ta thënë duhet të jesh

nje grua shtatzënë

domethënë

dyfish e gjallë.


Pesë mijë palë këpucë



(Në kampin e shfarosjes Aushvic)



Shoh pesë mijë palë këpucë të vjetra

me lidhësa, pa lidhësa, të gjitha pa lustër

të vogla, të mëdha për meshkuj për femra

që dergjen këtu të hedhura grumbull



Dhe mua më duket ky pirg këpucësh

njerëzish të djegur në një natë krimesh

më i lartë se maja e Xhomolungës

më i shenjtë se mali Sinai i Biblës



Përpara pirgut qëndroj i heshtur

me zemrën rënduar nga fate planeti

dhe veten pyes - Mos qenkam në ëndërr ?

Se njëra kepucë lëviz nga vendi.



... Një tjetër më tutje e drodhi lëkurën,

pastaj e dyta, e treta, e katërta

të gjitha me rradhë e flakën përgjumjen

pesë mijë palë këpucë u bënë të gjalla.



... Tjetra ka lënë fëmijën në gjumë,

tjetra ka lënë kafen ekspres,

tjetra ka lënë qilimin pa shkundë

tjetra ka lënë një puthje në mes.



Tjetra ka lënë gjithë lulet pa ujë,

tjetra ka lënë ilaçet pa pirë,

tjetra ka lënë krevatin rrëmujë,

tjetra përgjysëm një fjalë të mirë.



Dhe vihen në rresht... Kërkojnë të ecin

me këmbët përkatëse përkrah të gjallëve

se njëra ka lënë përgjysëm të qeshurën,

se tjetra ka lënë përgjysëm një valle.



Dhe befas hapet një pamje makabër;

pesëmijë palë këpucë pa këmbë

tërhiqen zvarrë në barin e lagur,

në fushën e gjerë të larë me hënë.



Dhe ecin,

dhe ecin,

dhe ecin,

dhe ecin

si në tragjeditë e Shekspirit

Pesë mijë palë këpucë përshkojnë planetin

që t’i kujtojnë njeriut Aushvicin.



Pemë dekorative



Këto pemë dekorative përpara dikasterit të shtetit

burokracia do t’i ketë mbjellë me dorën e saj patjetër,

i ka vënë të gjitha në një kolonë të drejtë për një,

të barazarguara me një saktësi të tmerrshme.



Dhe kurorat e gjelbërta ua kanë qethur me gërshërë

(si kokat e ushtarëve në ditën e rekrutimit)

që të mos harlisen degët kur të vijë pranvera

e t’u parandalohet prirja për të çelur gjethe.



Të gjorat peme ! Të qethura ! Pa zogj. Të ngrira.

drithërohen nga malli për krehërin e erës.

Sot shkova dhe pash asfaltin e zi poshtë tyre,

kish filluar të cahej nga protesta e rrënjëve.

[ukulele]

Puthja


Sa gjëra të shëmtuara si grindja dhe sharja
Ndodhin në mesin e rrugës së madhe
Po ajo më njerëzorja
Më e madherishmja, me hyjnorja

Puthja


ka mbetur ilegale

[BROZALINI]

DESHA

Desha te hyj ne zemren tende/U kerrusa/u kerrusa/ u bera lemsh sa nje top,/por prap, e dashur,/ Zemra jote nuk me zuri dot.

Ndoshta dhe mund te hyja,/por te them te verteten,/i kerrusur s'mund te rrija/ atje gjithe jeten.

Zgjeroje zemren ti!/Me teper!/Me teper!/Me teper!/ Dhe, ne qofte se me nxe/ do te hyj pa tjeter...

[byli]

Puthja


Sa gjëra të shëmtuara si grindja dhe sharja
Ndodhin në mesin e rrugës së madhe
Po ajo më njerëzorja
Më e madherishmja, me hyjnorja

Puthja


ka mbetur ilegale

EPITAF PER VETEN

Ketu prehet ai qe quhej Ndoc Gjetja
i cili pati ardhur gabimisht ne bote
nga vetja e tepruar nxirrte vjersha
dhe gjithe njerezit i quante shoke

Kur pa qe enderra kalkulohej me kompjuter
kur pa se idealet rrezoheshin ne kolltuce
kur jepte buzeqeshje dhe merrte skermitje
zuri syte me dore dhe vendosi te ikte.

Dhe shkoji e hyri ne manastirin e Unit
te shpetonte shpirtin nga gjuheligat e lehjes
...Pastaj e percollen ne banesen e fundit
me shpenzimet falas nga Bashkia e Lezhes.

Ne castin e mbrame nje hene e pergjakur
e puthi ne balle dhe thirri "Nene"
Mos kerkoni te dini per te me teper
se iku sikur te mos kishte qene.

[Rina_87]

EPITAF PER VETEN

Ketu prehet ai qe quhej Ndoc Gjetja..


R I P

[skender76]

EPITAF PER VETEN

Ketu prehet ai qe quhej Ndoc Gjetja
i cili pati ardhur gabimisht ne bote
nga vetja e tepruar nxirrte vjersha
dhe gjithe njerezit i quante shoke

Kur pa qe enderra kalkulohej me kompjuter
kur pa se idealet rrezoheshin ne kolltuce
kur jepte buzeqeshje dhe merrte skermitje
zuri syte me dore dhe vendosi te ikte.

Dhe shkoji e hyri ne manastirin e Unit
te shpetonte shpirtin nga gjuheligat e lehjes
...Pastaj e percollen ne banesen e fundit
me shpenzimet falas nga Bashkia e Lezhes.

Ne castin e mbrame nje hene e pergjakur
e puthi ne balle dhe thirri "Nene"
Mos kerkoni te dini per te me teper
se iku sikur te mos kishte qene.

I madhi Ndoc.

Sa her lexoj kto vargje, emocionohem.

[Albo]

RUDOLF MARKU: KUJTESA POETIKE PËR NJE MIK



Nga Rudolf Marku-
17 shtator 2021

Janë bëre njëmbedhjetë vite që kur poeti Ndoc Gjetja ndërroi jetë. Më kujtohet se si, herët në mengjezin e ditës që miku ynë kishte ndrruar jetë, Preç Zogaj më dërgoi një tekst të shkurt: Kam një lajm të hidhur për ty. Ndoci na la!
Ndoc Gjetja ka qënë dhe mbetet një poet që shquhet për ngrohtësinë e fjalës së sinqertë, për natyrshmërinë dhe shpirtësinë poetike dhe për zhdukjen e barrierirës mes fjalës së shkruar dhe fjalës së folur. Jo të gjithë poetët arrijnë ta bëjnë këtë! Ndoci shkruante në atë mënyrë si fliste dhe si mendonte në jetën e përditshme, dhe fliste dhe mendonte ashtu siç shkruante. Ai ishte krijuesi që jetonte çdo minut të jetës së vet, me poezinë. Herën e fundit që e takova, pas 15 vitesh ndarjesh, më pyeti me një ankth të dukshëm nëse Walt Whitman, poeti që ai e donte më shumë nga çdo poet tjetër në këtë botë, vlerësohet prapë në Angli! Pyetjet ma bëri në shtëpinë e tij, buzë Drinit, tek pinim një kafe turke. U qetësua kur i dhashë sigurinë e pa-autorizuar nga askush se Walt Whitman mbetet prapë një poet tepër i vlerësuar jo vetëm në Angli, por dhe në SHBA!
Një monografi të shkëlqyer për jetën dhe figurën e Ndocit poet dhe njeri ka shkruar romancjeri dhe tregimtari i njohur Kujtim Dashi, njeriu që i pat qëndruar më pranë Ndocit, pasi ai u pat kthyer në qytetin e lindjes. Është një monografi për t’u admiruar per nga ndershmeria! Librat e Kujtim Dashit kushtuar Ndoc Gjetjes janë një tregues zemër ngrohës i popullaritetit të poetit. Por dhe një udhë- rrëfyes për atë që do të njoh nga afër jetën e Poetit. Duket si një libër që ka patur parandjenjën për t’i shërbyer së vertëtes në vitet e më vonshme, kur ca njerëz sharlatanë e të pavlerë përpiqen të na tregojnë ne, miqve të Ndocit, me ca mllefe katundesh, se si miqt e vet e kanë braktisur poetin… Kam lexuar në këto shkrime për varfërinë e Ndocit. Për vetminë e tij. Dhe sidomos për braktisjen e tij. Dhe për fatkkeqësinë e tij. As varfëria dhe as pasuria nuk janë element determinues në krijimtarinë e Poetit. Ndoc Gjetja mbetet një krijues që kishte një dinjitet të madh. Kurr nuk fliste për varfërinë e vet. Sepse varfëria e tij ishte një pjesë e varfërisë që e ndanim të gjithë ne në mënyrën më të barabartë. Dhe nuk qe kurr i vetmuar. Si mund të jetë një Poet i vetmuar, kur ai shoqërohet çdo ditë nga Muza poetike e vet? Dhe kurr i braktisur. Madje mund të them se ishte më tepër nga ç’duhej i rrethuar nga njerëz të gabuar, banalë dhe intelektualisht provincial. Ata që e duan me të vertetë Ndoc Gjetjen duhet të lexojnë poezitë e tij. Dhe të shkruajnë për poezinë e tij. Jo në mënyrë banale anakdotike. Por për vlerat e poezis së tij. Dhe ata që duan të ankohen për braktisjen e Ndoc Gjetjes nga shokët sa qe gjallë poeti, thjesht ngase nuk mund te mos shajnë e shpifin, duhet t’u kishte shkuar ndërmend të ankoheshin e të shanin se dhe Pallati i Kulturës së qytetit të vogël të Lezhës nuk mban as pas vdekjes se tij emërin e Ndoc Gjetjes dhe as atë të Gjergj Fishtës. Dhe as ndonjë Shkollë e Lezhës. Madje as dhe ndonjë rrugë në njëren nga qoshet e qytetit ku ai jetoi dhe ndërroi jetë! Në një kohë që emërat e kolegëve të vet më me pak talent dhe merita estetike nga ai i mbajnë rrugët dhe bulevardet jo të Lezhes, por të vetë Kryeqytetit shqiptar.
Më poshtë po postoj një Poezi për Ndoc Gjetjen- . Poezia ime është shkruar dhe botuar me 27 Maj të vitit 1972, në gazeten ‘Zëri i Rinisë ,,- kur sapo kishim filluar të botonim në shtypin shqiptar si Ndoci, dhe unë.
Preç Zogaj, nga ana tjetër, vite më vonë, ka shkruar dhe botuar 2 poezi te mrekullueshme kushtuar mikut tonë , Ndoc Gjetjes. Poezi Antologjike, një rrëfyes se si mund të kujtohet një mik Poet nga një krijues tjetër.
Po e sjell këtë poezi timen të vitit të largët 1972 në vëmendjen e lexuesve, për të kujtuar dhe një herë si mund të shkruhet dhe kujtohet, me dinjitetin e fjalës së kulturuar, një mik Poet si Ndoc Gjetja- dhe jo me pëshpëritje klubesh dhe kafesh të provincave baltonore të Ballkanit. Qofshin ato në Lezhë, Detroit a në lagjet periferike te Kabulit.



N.GJ.
Kaloj përditë pranë heshtjes së tij.
Të tjerët bëjnë zhurmë ,
Të tjerët thonë se heshtja kurr s’të sjell lavdi.
Brenda mureve të heshtjes dita dhe nata shkrihen në një ,
Ja ku shfaqet i krrusur mbi letrën e bardhë ,
Të tjerëve nga vetja u jep çdo gjë .
Në dhomën e tij gjithë ngjyrat e ëndrrave kanë stinët dhe fjalët
Dita zgjatet gjithmonë der’ në kufirin më të largët,
Të tjerët mburren se e kanë parë diellin në ëndërr gjatë natës.
Në një kohë tjetër, që e quajmë -dikur
Do përulen përpara tavolinës së tij
Ata që bënë zhurmë dhe nuk ëndërruan kurr!

Koha Jone

[Albo]

“Eja n’Lis”, poezia geg vjen n’betejën e saj t’përfaqësimit dhe konkurrimit si vlerë e epërme e këndimit shqyp



27 shkurt 2024

T’shtunen e parë t’marsit, n’fillim t’pranverës, përnjiher me sythet e para e kur ka xanë me çil lule kumlla, kur dielli fillon me dritt, ma shumë se me nxe, Klubi i Letrave “Ndoc Gjetja” Lezhë, i ka ba za poetëve gegë, “Eja n’Lis”, me këngu n’gjuhën e shenjtorve t’shqypes.

Me iniciativën e një myzeqareje, qi shpirti dhe pena i këndon gegnisht, Bruna Gjoni Përvathi, më 2 mars 2024, bahet i mujtun nji tubim i poetëve geg, ma shumë se si nji konkurs, si nji t’shtrume, naltue n’obligim krijuesish. Me këndu e me kuvendi n’sofrën lezhaine, tankush don me zemër e maston me shpirt, lëvron me mendje dhe kultivon me përkujdesje, mëkimin e hyjshëm.

Bahen z’bashku prej gjithëkah flitet shqyp e asht Shqypni, e sosin tue shpalue zemrën, e blatue shpirtin, n’gjuhën qi naltuen zanin dhe emnin e ma t’zashmëve të shqiptarisë, qysh se kjo vullnes e perëndishme xuni me kushtrue, tue fillues me “Formulën e pagëzimit” të Pal Engjëllit, “Mesharin” e Gjon Buzukut, “Çetën e profetëve” nga Pjetër Bogdani, veprat e Pjetër Budit, Frang Bardhit etj. Po, tue yshtun për ma nej, me veprat monumentale “Lahuta e Malcís” e Gjergj Fishtës, si dhe u kodifikua Kanuni i Lekë Dukagjinit nga Shtjefën Gjeçovi. Për me u mbarështue me emna, vepra dhe vlera, rrugtue prej; Pashko Vasa e Ndoc Nikaj, Át Justin Rrota, Gjon Kamsi, Luigj Gurakuqi, Lazër Shantoj, Ndre Zadej, Anton Harapi, Vinçenc Prennushi, e vazhdue me Koliqin, Mjedën, Shllakun, Camajn, Pipën, etj., etj., etj..

N’konkursin e shpallun para nji mueji, mbyllun me 20 prill, për me u kushtrue më 2 mars, ora 13:00, prej 97 poetëve qi janë pjesëmarrë në këtë sfidë konkurrimi, juria ka ba t’mujtun me përzgjedh 50 prej tyne, t’cilët tue u ballafaq mesvedi, kanë me nxjerr fitusit, qi munden mos me kan ma t’mirët, por n’ma t’mirët, ata kan me shënju emnat dhe poezit e tyne në librin e kësaj tradite, që asht nji tjetër faqe në promovimin qi Lezha i ban krijimtarisë n’përgjithësi, poezis n’veçanti.

Asht ba publike përmes postimeve n’rrjetet sociale, se ka nis puna me e ba sa ma t’kandshme aktivitetin n’Lezhë; n’bashkëpunim me aktorët e tjerë, artistat e zhanreve të ndryshme, lezhjanët, Bashkinë Lezhë, Bibliotekën, Pallatin e Kulturës, krejt bashkë.

Më 26 prill organizatorët kanë ba publike atë ç’ka juria ka përzgjedhë mes poezish që u janë dhanë për gjykim të numërtueme, që don me thanë pa emnat përkatës të poetëve, për me qenë kështu sa ma të drejtë me gjithsecilin.



Poetët finalistë janë:

Alma Zenellari, “Mit i pritjeve”
Valbona Kolaveri “Dekën kam me ba pë ty”
Fatbardha Behri Kaçi “Fluturim malli”
Eftali Dingo (Efti Mboqe) “Gjethet vjeshtanake!”
Adem Abdullahu “Kush e do nji pikë shi”
Margarita Nikolli Bardhi, “Pak relaks n’kët zagushi…”
Vjollca Keqi “Konakut t’vjeter”
Ramë Oraca “Arka e nanës”
Mirela Papuçiu “Ban’mu det”
Mimoza Rexhvelaj “Çka humba mbramë!”
Manjola Brahaj Halili “Kam”
Drita Ademi “Andërr e flutra”
Melita Vjerdha “Rikthim”
Rozafa Shpuza “Autoportret”
Azem Baliaj “Me lirikat notuem…”
Arbana Arba “Amaneti”
Bledar Tafaj “E deshta…”
Kaltrinë Uka “Kthehu për hatër t’hanës”
Gabriela Mujaj “I dashtuni jem zdrukthtar”
Sami Mulaj “Nuk kam Bjeshkë me falë”
Ger Totraku “E fundit dhe e para”
Majlinda Toma “Nën lekurën time”
Ibrahim Berjashi “Jeta jonë”
Luerda Avdiaj * * *
Gëzim Murajza “Letër”
Asja Mulgeci ‘Kangt e shpirtit gjithqysh me t’i kndue”
Ali Gjeçbritaj “Kohët e mija”
Bislim Ahmeti “Qaj në gjuhë të huaj, qesh në gjuhën time”
Dije Demiri-Frangu “Grue e ujit grue e gurit”
Luiza Makaj “Ekstazë e dëshprueme… “
Trandafile Malshi “Ajo ish’ nji gruè “
Monika Muzikanti “Mbramë”
Merita Berdica “Gonxhe”
Vilson Cullhaj “Sytë dhe violina”
Vlora Rexhaj Morina “Zjarrmi”
Dhurata Haxhiu Kasa “Qe tash”
Diana Markaj “Cuc’ e gjal”
Arjola Zadrima “Të due”
Matilda Brozi “Mos u kthe në asnjë 8 maj”
Liza Brozi “Agoni”
Alketa Gashi Fazliu “Dashinia jonë asht qelizë malinje”
Jonida Çuko “Lule trishtili”
Albert Vataj “I hyjshmi dëshirim i shpirtit tem”
Besart Ramiz Tafaj “Shah – mát”
Albina Idrizi “Muranë malli”
Bike Tufa “A ban…”
Bona Mulaj Lluka “I shtrenjti biri jem…!”
Menduh Leka “Braktisja e Madhe”
Andris Lleskai “Nuses seme”
Adem Xheladini “Shpresë e vuejtun”
Ky organizim, kjo pjesëmarrje, ky tubim i poetëve qi shkruejn e përjetojnë n’gegnisht, ban t’pranishëm nji fakt shumë domethanës, qi ka t’baj me lëvrimin e gognishtes, me t’shkrumit në këtë gjuhë të perëndishme, e t’këndumit t’bylbylshëm t’shypes, jo veç prej gegëve, por prej tankun jetojnë shqyptarët.

Mbetet me promovu dhe me lavdëru kyt nisëm, me çmue iniciatorët për kyt akt t’nalt shqiptarie, me i ken mirënjohës autoriteteve vendore t’Lezhës për sportin dhe mbështetjen e pakursyme, qi kjo thirrje t’ndigjohet.

Albert Vataj

Koha Jone

[Albo]

Ndoc Gjetja, njeriu i përkorë, poeti i shëmbëllimeve delikate dhe zëri i kumbimit të jehonave të shpirtit



Nga Albert Vataj

Mes Shkodrës dhe Lezhës u ngjiz ky zë kumtues i poezisë, kjo qëndresë e një ngadhnjimtari të pashoq. Ai njeri i përkorë e mrujti brenda jehonës së shpirtit atë, zërin e shëmbëllimeve delikate, këndimin e ngulmit dhe gufimit të hovshëm. Mes djepit dhe varrit rendi ky shpirt lirie, me trazimin nër flatra e dhimbjen në trajtat e qiellores ku strukej ky kurm. Erdhi dhe iku në paqe. Jetoi në çaste mrazi e hekash, e veç n’kresht e mprehu ballin. Endi kangën e shpirtit “Poeti me fytyr Krishti”, dishepull i zanit të naltë të përjetimit.

“Rrezatim”, “Shqiponja rreh krahët”, “Qëndresa”, “E përdtishme”, “Çaste”, “Kthimet”, “Dhjata ime”, “Biri i njeriut”, kjo është diagrama krijuese e poetit Ndoc Gjetja. Rrugëtimi i tij poetik u qas të mbetej kumt i një shpirti dimesionesh lirie, anipse ai u ngjiz në kapërcyell të një diktature që rrekej të kolektivizonte jo vetëm individët, por edhe idetë dhe grindin poetik të një shpirti të kapluar prej një shtërngate kaltërsie, e cila duke u gjegj thirrjeve të shpirtit, diti të përplasej heshturazi mbi brigjet shkëmbore, duke stërpikur me yje sandejmi natën e ngulmeve pasionante.

Vetë jeta e poetit është tharmi i asaj lënde e cila u mrujt e u ngjesh në magjën e një shpirti ndjenjash delikate e një zaemrë puhizash të imëta pjalmimi.

Ndoc Gjetaj ishte i tillë, i predestinuar për të bërë punën e krijuesit. Ai iku, me fytyrën e Krishtit të mbuluar me një dhembje hyjnore (Kolec Traboini), por e shkroi Dhiatën e poezisë shqipe, një shkëndijë që do të gjallojë për jetë e mote, ngase atë nuk mund ta mbuloj terri e as antipoezia, të cilat i luftoi mjeshtërisht. Poezia e Ndoc Gjetjes “është kurora e letërsisë imagjinative, sepse ajo është një mënyrë profetike”(Harold Bloom), e cila parakoncepton jetën e poetit, perceptimet e tij për botën përreth tij, për fenomene tokësor e qiellore, për dashurinë, si toposin themelor të poezisë së tij. Kësisoj, ajo bëhet një shkollë e veçantë poetike, e cila komunikon një gjendje kulturore të posaçme, brenda një konteksti të zymtë poetik nëpër të cilën gjalloj poezia e tij dhe ai vetë. Nëpër këtë ferr, poezia e tij triumfoi, me armët e fuqishme, që janë metaforat e tij goditëse, dashuria e tij e pafundme dhe morali i fuqishëm (Ndue Ukja).

Jetëshkrim

Ndoc Gjetja u lind më 9 mars 1944 në fshatin Bërdicë të Shkodrës. Kur ishte shtatë vjeç, prindërit e tij u vendosën me banim në Lezhë. Në vitin 1970, filloi të botojë poezitë e para. Merret vetëm me poezi. Është autor i disa vëllimeve poetike. Studiues të njohur e kanë cilësuar Ndocin poet që di me çdo varg t’i bjerë bukur tastierës së humanizmit. Ai këtë frymë e timbër të zërit të vet kurrë nuk u rrek ta tradhtonte. Besnik i patundur i bindjeve e prirjeve të veta, si një orakull, ai vazhdon të shkruajë edhe sot e kësaj dite me atë sinqeritet siç u shfaq aq i befasishëm kur ishte veç se një gjimnazist në Lezhë. Poezi e thellë, e ndjerë, poezi në të cilën rrëfehet bota e njeriut, intimiteti, marrëdhëniet njerëzore, madje edhe me sendet rreth e rrotull. Ai ka shkruar veprat “Rrezatim”, “Shqiponja rreh krahët”, “Qëndresa”, “E përdtishme”, “Çaste”, “Kthimet”, “Dhjata ime”, “Biri i njeriut”.

Ndoc Gjetja, poeti që jetoi dhe shkroi se: “Poetet jetojnë ne Qytetin e Ideve” (Qyteti i ideve), ishte një kreshtë e madh e thurur me ide, me rravgime poetike nga më të çuditshmet dhe me imagjinatë shumë të bujshme, siç janë poetet e mëdhenj. Ai la tharmin shpirtit të tij poetik, si testament feje, la një poezi të frymëzuar nga dhiata shpirtit të tij, që bëhet identifikim subjektiv dhe shkreptinë shkëndija dashuri, tamam si prototipi i tij Jezu Krishtit, kryqin e të cilit e mban përditë ne shpine (Autoportret) dhe me të rrugëton drejtë ne Kishën Apostolike te Poezisë (Curriculum). Janë të paktë ata poetë që e fjalën poetike e peshojnë aq shumë, për ta ndërtuar tempullin e poezisë, një aureolë poetike, që mishëron të bukurën dhe të këndshmen, në funksione thellësisht etike, sikurse është poezia e Gjetjes- një poezi e ndërtuar nga sekuenca jete e që bëhen shkëndija poezie. E tillë është poezia e tij e përjetshme; poezi që jashtë çdo funksioni praktikë, ka synim të bukurën, bëhet kurorë e së bukurës dhe si e tillë mbetet model autentik i poezisë shqipe.

Ravgima poetike

Shkrimtari John Milton, pat shkruar se një: “Një i ditur, është si një qiri që ka dashurinë dhe dëshirën, të gjithë njerëzit t’i ndriçoi”. Këto tipare kaq të fisme, kaq hyjnore, kaq njerëzore, kaq të jashtëzakonshëm, i ngërthen poezia e Ndoc Gjetjes, e cila rrezaton ngrohtësi, freski, dashuri, humanizëm, në shumëtrajtësinë e saj dhe në shumëdimensionalitetin e saj- të diskursit dhe të poetikës. Ai krijoi një poezi elitare, thellësisht të inspiruar, të ndjerë e të jetuar. Kështu përshembull, poezia e tij “Dashuria” është një ungjill poetik, i konstruktuar me një diskurs të fuqishëm lirikë, në të cilën, kjo ndjenjë sublime dhe superiore njerëzore, ngrihet në lartësitë e plotfuqishme, para së cilës poeti dorëzohet, madje edhe atëherë kur ajo i shkakton aq shumë dhembje. Vargjet e kësaj poezie, janë drithërimat e shpirtit të ekzaltuar poetik, të njeriut të pasionuar pafundësisht për të bukurën, të njeriut që di të dashuroj deri në infinit. E, ketë dashuri e ngjizi në vargje të bukura, të cilat të shtangin trupin për fuqinë që kanë dhe të tronditin mendjen për mesazhet që përçojnë: “O perëndeshë e gjithëpushtetshme/ e universit mashkull-femër!/ Bëj ç’të duash me veten time/ jam instrumenti yt i verbër/ Në jetë më solle kaq shumë dhimbje/ dhe shqetësime pa mbarim/ po s’jam ankuar kundër teje/ as me gojë e as me shkrim/ Më hidh në zjarr, në det, në ferr!/ Më hidh në baltë, më hidh në hon!/ Veç të lutem mos më lër…/në atë vend ku ti mungon! “

Poezia e tij, me tiparet e saj moderne, shquhet për ritmet e brendshme poetike, të cilat përcjellin dhembjet e subjektit lirik, si notat e një simfonie të përkryer. Poezia e tij, tingëllon si muzika e shpirtit të dëlirë, ku lexuesi i pasionuar dhe lexuesi i kultivuar i letërsisë, prehen me madhështinë e humanizmit, me artin e fuqishëm që vihet në funksion të edukimit, të moralit, të së bukurës, tipare këto që e shquajnë atë dhe e bëjnë krejtësisht të veçantë në letërsinë shqipe. Ky është poeti që imagjinatën e ka të pafund dhe ajo i lundron mistereve të poezisë, ku vetëm një krijues i rrallë dhe me imagjinatë të bujshme depërton, siç del te vargjet: “Ne rendin e pafund te numrave te plote/ matematikisht, ti je me i vogli/ por, ti papritur u bere i madh/ ne saje te zerove qe te shkojnë pas” “Njëshit”). Këto zero, simbolikisht shprehin botën e vetmuar të poetit, të cilës me kohë i bashkëngjiten koret e njerëzve, lexuesit e pasionuar. Janë këto zero, të cilat i ngjiten poezisë së Gjetjes, këtij Njëshi poetik.

Poeti ngadhnjyes

Në poezinë bashkëkohore shqiptare, Ndoc Gjetja nuk do të mbahet mend si poeti që mjeli lopën e shterur të patriotizmit poetik, siç do të na thoshte Krist Maloku, nuk do të mbahet mend si poet që glorifikoi rrejshëm idetë e revolucionit dhe artin e masave, ai nuk e pranoi shëmtinë e kohës dhe ideologjisë, sepse ishte i formësuar për të qenë “kryeneç” me poezinë e tij të papërkulur: “Gjendja civile: Mbetje teknologjike e administratës shtetërore/ se nuk diti t’u japë përkuljet e duhura eproreve” (Autoportret). Mirëpo, ai krijoi një letërsi thellësisht të bukur, të inspiruar nga e bukura, pikërisht atë lloj të letërsisë që e sugjeron shkrimtari i mirënjohur amerikan, Ëilliam Faulkner, pra një letërsi të bazuar te dashuria, nderi, dhembshuria, krenaria, mëshira, sakrifica, vuajta, dramat njerëzore, etj. Këto perceptime për letërsinë, në rrafshet universale gjallojnë në mënyrë harmonike, brenda tematikës së poezisë së Ndoc Gjetjes dhe e bëjnë atë një poetik modeluese në poezinë shqipe. Ai ju shmang temave patetike, artit poetik deskriptiv dhe si një orakull me frymëzime mbitokësore, krijoi një poezi të inspiruar, subjektive, një lirikë të pastër, që relacionin mes së bukurës dhe produktit të saj- poezisë, e vuri në suaza të ndjenjave dhe perceptimeve të tij imagjinative të pakufishme. Poezia e tij shquhet për forcën e ideve, për universin e pafundmë të komunikimeve që ndërton, me botën e madhe të letërsisë, me antikitetin dhe Biblën, këto dy strombullara të letërsisë perëndimore. Dhiata biblike bëhet shënjues i poezisë së tij në librin me titull, “Dhiata ime”. Ndërsa antika vjen si evokim dhe reminishencë e kontesktualizuar, në poezinë e tij, përmes poezisë së shkëlqyer “Herakliti” dhe vargjeve jashtëzakonisht të realizuara bukur, si në planin tematik, gjithashtu në atë stilistik: ”Ne moshen 70 vjec, filozofi Heraklit/pati kërkuar ti nxjerrin syte/ -Pse Heraklit? -e pyeten krirurgu dhe shokët/ -Me pengojnë, -tha, -për te pare boten/ Dhe vrimat e veshëve i mbylli me dylle/ te dëgjoje zërat e vetvetes me mire./ Dhe rrinte i ngrire me ore te tera/ duke ndjellur ne koke mendime te thella/ Tmerrohej nga prekja e sendeve me duar/ çdo send e quante “një djalle i shëmtuar”/ Për te ruajtur te pastër dashurinë, i gjori/ tere jetën një femër për grua s’e mori./ S’kishte shtëpi dhe u thoshte te gjithëve/ -Kam lindur dhe banoj ne kokën time”.

Ashtu sikurse Dhiata që vlerësohet të jetë një libër i veçantë në kuadër të librave të panumërt në rruzullin tokësor dhe burim frymëzim për jete e poezie, nëpër breza të tërë, si mishërim i fjalës Hyjnore, gjithashtu, jeta e Ndoc Gjetjes është mishërim i veçantisë njerëzore dhe poezia e tij, mishërim i kësaj fuqie imagjinative poetike. Prandaj, si e tillë do të mbetet një testament poetik i bukur i poezisë shqipe.

Nëse do të kërkohej një poet i përveçëm në poezinë shqipe, që diti t’iu ik shablloneve, dogmave, që diti të krijoj një poezi thellësisht të inspiruar, me tipare tokësore dhe qiellore, një poezi që gufon nga ndjenjat e fuqishme të dashurisë, një poezi që komunikon fuqishëm me gjuhën e artit, pa dyshim se njëri nga ta do të jetë Ndoc Gjetja.

Poezia e tij, është një arenë e tendosjeve të pafundme, e dhembjeve të mëdha dhe si e tillë, bëhet reflektim emocional i shpirtit të trazuar, të cilin e rrahin fuqishëm tallazet e një jete bizare, e një jete, e cila i shëmbëllen vuajtjeve të kryqit të Krishtit. Poezia e tij, me gjithë tonin e fuqishëm të dhembjes që ka, me gjithë tallazet e fuqishme shpirtërore që përçon, asnjëherë nuk është montone, por është një reflektim thellësish njerëzor, emocional, ku lexuesi ndjen dridhmat e bukura, me gjuhën e ëmbël poetike. Edhe kur godiste dukuritë degjeneruese përreth tij, këtë e bënte me një pedanteri poetike: “Ç’mrekulli do te kishte qene/ sikur te jepnin qe sot dorëheqjen/ presidenti dhe çdo lloji ministri!/ Dhe ta merrte pushtetin Shpirti” (”Sikur”)

Ndoc Gjetja iku, duke lënë testamentin e fjalës poetike, që sikur shenja e tij poetike, është ylli udhërrëfyes, i cili do të rrezatoj dhe ndriçoj brezat në poezinë shqipe. Poezia e tij është një dhiatë e shpirtit hyjnor dhe kësisoj do të vlerësohet në poezinë shqipe.



Krijimtaria e Ndoc Gjetjes

Ndoc Gjetja: Dhimbja e poetit bëhet energji krijimi

Unë do ta përkufizoja, se njeriu kur vendos për t’u marrë me letërsi, për të nxjerrë diçka hyjnore nga shpirti i vetë, vendos një lloj fatkeqësie të vetvetes që do të thotë zgjedh një jetë me privacione, në qoftë se është shumë i talentuar bëhet i famshëm por dhe fama atë e kënaq, por lumturi nuk i sjellë, sepse, sa më shumë shkrimtari bëhet i vetëdijshëm për kohën njerëzit e vendit të tij aq më shumë i shtohen ato dhimbjet. Dhimbjet e shkrimtarit nuk janë si dhimbjet e politikanit. Shkrimtari e shikon realitetin me syrin e shpirtit jo me syrin thjesht të trurit, vet fantazia është një vuajtje njeriu, duke fantazuar harxhon energji më shumë se duke kositur një livadh të tërë me kos, po e përmend kosën se, siç thotë populli, puna më e lodhshme është kositja, po nuk ka punë më të lodhshme se vënia në përdorim të fantazisë.

“Pa këtë shpirt rebel, nuk ishte e mundur që të shkruaja ato lloj poezie. Kam bërë një jetë vetmitare dhe kjo më ka ndihmuar që të bëj një poezi të përvuajtur, të qetë, me një lloj fisnikërie kristiane.

Jo, se pa libra nuk kam mbetur. I kam gjetur në mënyrat e mia, nuk kam gjet pa lexuar, por më vjen inat se tani, që përsoset demokracia, në shoqëri përsosen dhe infrastrukturat e tjera, por libri vjen më pak afër nesh. Ne duhet të kemi librarinë tonë në Lezhë. Këtë ja kam kërkuar ministrave të Kulturës, po nuk kanë bërë asnjë gjë. Ministria më e varfër për mendimin tim ka qenë Ministria e Kulturës.

Ç’kënaqësi ju ka dhënë arti i krijimit poetik?

Më ka dhënë dhe më jep kënaqësi aq të madhe dhe aq të thellë sa që unë rezervohem ta përshkruaj sepse e di se nuk do të ma kuptojnë të gjithë ata që s’kanë prirje për të kryer një akt të tillë hyjnor. S’besoj të ketë lehonë që të di të artikulojë me fjalë dhimbjen dhe dallimin e gezimit të lindjes.

Edhe mua nuk më ka shpëtuar pa e hetuar shfaqjen e monotonisë në disa nga poezitë. Veçse atë nuk e kam kërkuar dhe gjetur vetëm te përdorimi i masave të njëllojta të vargjeve e të strofave, as dhe në rrahjen e njëllojtë të theksave, por para së gjithash në vetë përmbajtjen e tyre. Këtë s’besoj se do ta kisha shmangur dot edhe sikur të kisha përdorur format më të larmishme metrike. Monotonia vjen nga standartizimi i përmbajtjes në disa nga poezitë si dhe nga konkludimet e përafërta të tyre.



AUTOPORTRET

Vendbanimi:

Në Lezhë me trup dhe mendjen emigrante në yje.

Profesioni:

Thurës ëndrrash dhe mbrojtës besnik i tyre.

Gjendja sociale:

Mbetje teknologjike e administratës shtetërore

Se nuk diti t’u japë përkuljet e duhura eprorëve.

Gjatësia:

E mjaftueshme për të arritur një ditë mollën e ndaluar.

Pesha:

Sa vetja, sa ëndrra, sa fjala e thënë dhe e shkruar.

Shenja të veçanta:

Një pentagram rrudhash me nota trishtimi në ballë

Dhe një mjekër e thinjur nga moslejim kaq vite i saj.

Sytë:

Kafe me nuanca të turbullta pasionesh të djegura.

Ngjyra:

E errët për fshehjen e skuqjes nga faje të lehta.

Titujt:

I dekoruar Njeri qysh në ditën e lindjes nga Nëna.

Bindjet:

Njeriun në jetë e bën të lumtur vetëm Njeriu.

Antipatitë:

Burrat me Grada, gratë me shumë tule dhe miu.

Simpatitë:

Jezusi nga Nazareti, Don Kishoti i Mançës dhe Buda.

Frikërat:

Shëndoshja e trurit, uji, zjarri dhe turma.

Besimi:

Në kryqin e tij që e mban përditë në shpinë.

Pasuria:

Drita e mendjes me të cilën fitoi varfërinë.


Koha Jone