Flet shkrimtarja dhe ish-gazetarja e RTSH, Kozeta Mamaqi

[Albo]

INTERVISTA/ Flet shkrimtarja dhe ish-gazetarja e RTSH, Kozeta Mamaqi

E veçanta e të veçantave si gazetare radiojeje, ngjarja e ambasadave

Albert ZHOLI

Një grua energjike, por e butë, e ndjeshme, sa duket sikur nxjerr ëmbëlsi nga goja kur flet. E shoqëruar, por dhe shumë punëtore. Vitet e pensionit i kalon mes fletoreve duke shkruar tregime dhe skica. Ka botuar tre vëllime me tregime dhe niveli i krijimtarisë është gjithnjë në rritje. Por ajo s’e harron kurrë profesionin e gazetares. Për të gazetaria është një profesion i bukur, inteligjent, por që kërkon shumë punë, kohë dhe përgatitje. Pa këto cilësi s’mund të bëhesh gazetare e mirë, thotë Kozeta. Një ndër emisionet e saj më të bukur ka qenë lufta në Kosovë. Për të ka shumë ngjarje që kur i tregon të rrëqeth mishin.
Si do ta cilësonit punën e gazetarit?
Puna e gazetarit në radio dhe në terren, është përgjegjësi e madhe dhe shërbim i devotshëm ndaj publikut.
Kur keni ardhur në Radio- Tirana?
Erdha në radio pas një përvoje të kahershme në shtypin e shkruar dhe pas një periudhe pauze në këtë fushë, ishin plot 17 vite pune në prodhim, nga të cilat 11 vite në bujqësi, gati 5 vite në rrobaqepësi dhe një viti në arsim. Puna në radio ishte shumë e bukur.
Çfarë realizuat për herë të parë në Radio-Tirana?
Shërbimi i parë ishte një portret për artisten e madhe Jorgjia Truja. U takova me të. Folëm gjatë. Mora shënime pafund. Nuk kisha magnetofonin ende dhe portretin e ilustrova me këngët e saj, me zërin e saj e mrekullueshëm. M’u duk që doli mirë.
Atëherë, jo të gjithë gazetarët ishin të pajisur me magnetofon?
Jo, nuk kishin të gjithë gazetarët magnetofon. Punonin edhe dy apo tre prej tyre me të njëjtin mjet. Drejtori i Radios së Jashtme në atë kohë ishte Thimi Nika, i cili më dha mundësinë të kisha magnetofonin tim, një “Sony” i ri fare. O Zot, sa u gëzova! E mbaj mend shumë mirë, që me të në dorë, shkova te Nandi, tekniku më i mirë i radios, i cili më dha me dashamirësi udhëzimet për përdorimin e magnetofonit. Dhe sa i ndryshëm ishte nga magnetofoni i shumë rëndë i Feruze Bajos, të cilin apo një të atillë e përdorte kolegu im, Pjerin Nika.
Çfarë ndjesish ju ka dhënë puna në radio?
Puna ka qenë për mua një nga gjërat më të bukura në jetë. Ajo, ndonëse më ka munduar, më ka dhënë shumë kënaqësi, më ka dhënë sadisfaksion, më ka dhënë energji pozitive për të përballuar të vijueshmen, që rridhte përmes orëve, ditëve, javëve, muajve, apo viteve në gazetari. Është punë e lodhshme puna e gazetarit, sepse të duhet të përgatitesh para se të nisesh për të bërë një reportazh, apo një intervistë, apo një portret, etj., etj.. Nuk mund ta bësh si duhet një material publicistik, nëse nuk ke shfletuar më parë për atë që do të pasqyrosh, pa shfletuar për problemin në fjalë, pa pyetur njerëz të ndryshëm apo miq të “ X” apo “ Y” personi, kur ke për të përgatitur një portret apo të bësh një intervistë me të. Nuk mund të shkosh, bie fjala, në Institutin e gjuhësisë dhe letërsisë, të kërkosh një intervistë me titullarin e t’i thuash atij: “E di ç’bën ti? Më mirë bëji vetë pyetjet e vetë përgjigjet, se unë s’di ç’pyetje të të bëj” etj., etj.. Ky nuk është seriozitet, nuk mund të jetë pasion për profesionin që ke zgjedhur, si rrjedhojë …, kot që i je futur asaj pune, do të thosha unë.
Ju si shkonit për të bërë intervistën apo portretin?
Jam përpjekur në punën time të shkoj e përgatitur atje ku do të bëja një material për në radio, apo edhe për në shtyp. Jam përpjekur, që mbasi jam takuar me personin për të cilin do të shkruaja, ta paraqisja risinë e tij apo të saj në fushën përkatëse me vërtetësi. Kjo ka qenë arsyeja, qe gjatë gjithë karrierës sime si gazetare, nuk mbaj mend asnjë reklamim të punës nga ana e publikut.
Kë emision do të veçoje nga emisionet tuaja?
Në radio kam patur një rubrikë për gratë. Mikrofoni im solli në valët e radio- Tiranës zërin e tyre, solli përvojat dhe eksperiencat e tyre, sukseset dhe arritjet. Solli edhe brengat e pishmanllëqet, solli edhe ëndrrat për të ardhmen. Dhe sa shumë ishin ato. Më kërkonin edhe t’ua hidhja ato materiale nëpër shirita magnetofoni, që t’i kishin kujtim. Dhe kurrë nuk përtova . Ato biseda të çlirëta, ilustruar edhe me muzikë të zgjedhur, për të cilat pata bashkëpunuar me sektorin e muzikës, ua mbushnin shpirtin me gëzim. Dhe pas tyre , a kishte gjë më të bukur për mua se sa të merrja falënderime e të puthura, që gratë t’i jepnin me shpirt? A ka çmim më me vlerë, që të jep kënaqësi e stimul që të vijosh të punosh pa u lodhur për to, për publikun në përgjithësi?
Ndonjë moment tjetër do të veçoje?
Po! Koha e luftës në Kosovë ka qenë një përvojë e jashtëzakonshme për mua. Njerëz që kishin rrugëtuar gjatë e kishin lënë shtëpitë, që ishin shpërndarë e kërkonin njeri-tjetrin...që tregonin në mikrofon heqjet e dhimbjen e tyre ...Abdyl Krasniqit i kishin vrarë vajzën dhe dhëndrin në luftë dhe ai, pas intervistës që bëri me mua dhe që e dëgjoi në radio, më telefonoi e më tha: “ Faleminderit. Isha i vdekur, ti më ringjalle”. Nuk i kam harruar ato fjalë. Nëpër kampet e të ardhurve në Tiranë, apo në Durrës, apo në familje të ndryshme ku ata u strehuan në ato kohë, kam shkuar me mikrofon në dorë dhe kam sjellë për publikun fjalën e tyre, heqjet e tyre, por edhe besimin e tyre. Te Xhoshua Sentër kam takuar gra të dhunuara, që rrinin shtrirë dhe nuk nxirrnin zë, të mpira, të humbura...pa fjalë. Atje kam parë edhe një njeri , të cilin nuk do të mund ta harroj. Kishte qenë inxhinier, por serbët e kishin detyruar, me automatik në kokë, që të minonte Kosovën, atdheun e tij, Kosovën e dashur … E kish bërë atë gjë, ndaj nuk u përgjigjej pyetjeve që i bëja, por vetëm më ofronte paqetën me duhan , ndonëse disa herë i thashë që nuk e pija duhanin. Ai përsëri të ofronte duhan, vetëm kaq… E kishte çmendur e keqja…Gjithë këta personazhe, që rastësia apo dhe të kërkuarit , hyjnë në jetën e gazetarit, mbeten brenda tij me dhimbjen e provuar.
Pas 17 vjetësh ju u rikthyet nga prodhimi në Radio?
Kur fillova punë në radio ishte fundi i vitit 1991. Kishte ndodhur ngjarja e ambasadave, kishin ndodhur eksodet . Nëna, motra, prindër, gjyshër, familje që u tronditën. Dikujt i iku djali, dikujt vajza, motra, vëllai etj. etj. Mikrofoni im, në atë kohë, falë departamentit të bashkatdhetarëve ku punoja , shkoi në sa e sa familje, në Tiranë, Durrës, Shkodër, Vlorë, kudo, përfshiu gjithë Shqipërinë, sepse e madhe ish tronditja. Kish përfshirë gjithë vendin. Kam bërë reportazhe pafund. Zërat e nënave, baballarëve, të pjesëtarëve të tjerë, që kishin mbetur e që flisnin në mikrofon për jetën e tyre, për mallin për të munguarit, bijtë e tyre...Radioja shpërndante valët anembanë botës dhe mblidhte, gjithashtu, emocionet pranë departamentit. Emigrantët pranë radiove ndiqnin emisionin e tyre. Dëgjonin, përpinin çdo informacion prej atdheut, mallëngjeheshin me bisedat e organizuara nëpër familjet e tyre dhe vraponin për të komunikuar me ne. Çdo ditë, në departament vinin pafund kartolina, letra. Një komunikim i vazhdueshëm dhe i gjallë mes tyre e familjeve me ndërmjetësinë e radios, ku kontribut kishin të gjithë gazetarët, që punonin atje. A ka gjë më të bukur se sa kur krijon ura lidhjeje të tilla, urra lidhjeje të dashurisë mes njerëzve. A ka pra punë më të bukur se sa ajo e gazetarit? Është përgjegjësi e madhe dhe njëkohësisht të jep mundësinë të provosh çaste të lumtura, emocione të forta.
Keni shkuar në Kosovë?
Fill pas lufte, shkova në Kosovë. Edhe sot përjetoj emocione me mornica në trup me ndjesinë e lirisë që preka në Prizren, në Krushë, në Prishtinë, në Pejë. “Aventura e lirisë” i pat dehur të gjithë atje. Nuk kishte gjë më të madhërishme se sa të ndjeje në sytë e tyre ,në qenien e të gjithëve etjen për lirinë e munguar, dashurinë pa kufij për tokën, mëmëdheun, Kosovën, Shqipërinë. Të rinj e të reja , të moshuar, gra e burra , fëmijë, të gjithë, të gjithë, me flamuj mbi makina duke shëtitur nëpër rrugët e vendbanimeve. Flamuj në çdo shtëpi. Në çdo vatër flitej për lirinë. Ishe tema e ditës. Ishte arritja më e shumëpritur, ndaj nuk tuteshin as burrat tek derdhnin lot. Ishin lot gëzimi.
Sa shumë foli mikrofoni im në ato ditë! Sa emocione shpërndau ai anembanë Botës, te çdo familje shqiptare! Sa gëzim, por edhe dhimbje, sa shpresë se Kosova do të bëhej.
Çfarë duhet ta karakterizojë një gazetar?
Nga përvoja ime do desha të theksoja që, nëse në gazetari je vetvetja, sjell të vërtetën, shkruan me dashuri dhe mirësi për njerëzit, ke respekt e seriozitet për profesionin dhe përpiqesh ta perfeksionosh atë me studim, me siguri do t’i arrish frytet dhe do të marrësh kënaqësinë që të jep puna.

[Albo]

Kozeta Mamaqi me librn "Loja me telefona"

Nё vend tё parathёnies

Isha duke zbritur shkallёt e R.T.SH., ku punoja. Do tё kthehesha nё shtёpi, pas njё pune intensive, qё pata patur atё ditё. Te porta, ku rrinte polici, nje djalё i rritur, trupmadh po hahej me dy kolege tё mijat. Mё duhej tё kaloja midis asaj zallomahije.
- Ju pranoni intervista vetёm nga artistёt me emёr? Po ne, tё rinjve, kush do tё na promovojё? Ja ku i kam interpretimet...-ai fliste me zё tё lartё dhe tundte njё disk qё mbante nё dorё.
Kёmbёngulja e tij, shoqёruar me njё shkodranishte tingёlluese, mё bёnё pёrshtypje. Iu afrova. I preka lehtё krahun dhe i thashё:
- Hajde me mua, ta bёjmё sё bashku intervistёn.
U qetёsua. U ngjitёm nё katin e katёrt, te zyra ime. Ai zuri vend nё njё karrige e filloi tё mё fliste pёr veten. Kishte mbaruar Konservatorin nё degёn e kantos. Kishte ekperienca kёtu, por edhe nё Rumani. Aktualisht vijonte tё studionte e te debutonte nё Spanjё. Sё bashku dёgjuam dhe interpretime tё tij. Mё pёlqeu. Ishte i talentuar.
Intervista u bё. U ilustrua edhe me muzikё nga interpretimet e tij dhe u transmetua. Djali shkodran, me sy tё kaltёrt, e kishte dёgjuar dhe ishte i kёnaqur tanimё. U kthye nё radio pёr tё mё falenderuar. I dhurova kasetёn e transmetuar dhe gjeta kohё tё pija njё kafe me tё. Ai nuk mё njihte e nuk dinte asgjё pёr mua. Mё kishte mёsuar vetёm emrin. Hymё nё muhabet. Ai mё fliste plot pasion pёr pёrpjekjet e tij. Mbaj mend, qё mё foli plot respekt pёr tё ёmёn, pёr ndikimin pozitiv tё saj nё arritjet e tij.
Unё, porsa isha bёrё gjyshe pёr herё tё dytё dhe fillova t’i flisja pёr nipin...Flisja gjithё pasion. Kush e ka provuar, e di. Po flisja pёr Glaukun, kur pashё qё fytyra e tij ndriçoi , sytё i qeshёn...pёrplasi duart si fёmijёt kur gёzohen dhe mё tha:
- Oh Zot!- dhe unё qё tё dija beqare dhe thosha...sa keq ...qё ky njeri...Oh Zot!- tё lutem mё lejo tё tё pёrqafoj...ti qenke gjyshe. Sa bukur!
Ai pёrqafim mё ka mbetur nё mendje, sepse ishte pёr mёmёsinё, ishte pёr gjyshёsinё. Djaloshi i talentuar kёndon sot nё skenat botёrore, ndёrsa unё jam bёrё katёr herё gjyshe.
*
* *


- Jam me fat.
- Pse?
- U rrita me gjyshe.
- Jam pёrsёri me fat.
- Pse?
- U bёra gjyshe.
Rrofshin gjyshet kudo janё!
Sa i ngrohtё prehёri i tyre!
Sa e ёmbёl fjala qё thonё!
Sa ledhatime e nanuritje,
Pёrralla pafund,
Por edhe kёshilla tё vlefshme.


Kёtё libёr ua kushtoj: tё shtrenjtave, gjysheve tё mija.

Ato nuk vajtёn kurrё nё kopёsht. Njera kishte lindur mё 1900, kurse tjetra mё 1908. Nёna ime pat lindur mё 1926. As ajo nuk shkoi kurrё nё kopёsht. Mё pati thёnё qё pinte qumёsht direkt nga gjiri i lopёs qё kishin nё shtёpi. Po, a kishin patur lodra ato kur patёn qenё tё vogla? Me siguri. Kanё qenё ato kukullat qё na bёnin edhe ne ndonjёherё, ato qё i sajonin vetё me shkopinj dhe lecka. Edhe topat ua bёnin gjyshet e tyre me lecka. Lecka tё ngjeshura, te cilat i mbёshtillnin me njё leckё tjetёr pёr t’i dhёnё formёn e rrumbullakёt. Ato luanin rreth shtёpive, oborreve e kopshteve tё tyre, se nё ato kohё kishin tё gjithё prona.
Unё, po, unё kam qenё nё kopёsht. Kopёshti im ka qenё nё kёrthizё tё Tiranёs. Ka qenё mё i bukuri kopёsht nё atё kohё. Ishte viti 1951… Por…, mbaj mend , qё njё mёngjes , kur mami po mё çonte atje, gjatё rrugёs, fare afёr kopёshtit, pashё mbi njё shtyllё njё njeri prej vёrteti, tё lidhur me litar te qafa. U tmerrova aq, sa ajo pamje mё shfaqet sa herё kaloj nga ajo rrugё. Ishin kohё tё kёqija.
Edhe djemtё e mij kanё qenё nё kopёsht. Ata mёsonin shumё vjersha e kёngё pёr partinё. Ishte koha e gёnjeshtrave. Njerёzit gёnjenin veten, por gёnjenin dhe tё tjerёt. Gёnjeshtra s’pushonte, si telefoni i prishur. Ajo zgjati shumё. Ishte kohё e trishtuar. Fёmijёt, qё nuk kishin gjyshe, rrinin me çelёs nё qafё.
Nipёrit e mij kanё shkuar nё kopёsht, gjithashtu, por nё kohёn e ndryshimeve tё mёdha. Kopёshte tё bukur, me dritё e hapёsirё, me lodra nga mё tё ndryshmet.
Ah, fёmijёt sot, sa me fat janё, sa mundёsira kanё, sa tё lumtur ndihen! Rrofshin fёmijёt, kudo janё! Janё kuptimi i jetёs, janё vijushmёria e saj.



Nevoja e fjalёs

Edhe pse isha mёsuar me vetminё, atё ditё, nuk po e durroja dot. Mё ishte bёrё si persekutori im. As televizori, as radioja, as libri, qё kisha nё dorё, jo, jo, s’mundesha. Ishin momente tё zymtё, tё llahtarshёm, qё po mё mbysnin…Isha krejt vetёm, nё kuzhinё. Djali im, i vogli, po flinte nё dhomёn e gjumit, nё krevatin tim, i cili i pёlqente mё shumё se ai i tiji. Iu afrova. Nё qetёsinё e tij tё pafajshme, druaja ta prekja, por kisha aq shumё nevojё pёr fjalёn, aq shumё nevojё... Mbi ballin e bardhё, nёn flokёt e verdhё kaçurrela, bulёza tё vogla djerse, qё shkёlqenin. Ia fshiva lehtё ato dhe, me dёshirёn pёr fjalёn, afrova gojёn te veshi i tij:
- Çfarё tё ka mami ty?- e pyeta.
- Shpirt, xhan, zemёr, llokume, trandafil...vijonte tё fliste pёrgjumёsh...
U ndjeva çastёsisht e lumtur.



O ma, por unё dua tё rri me tё dy...

Djali ishte nё klasёn e parё fillore, ende i vogёl, por duket diçka merrte vesh, sepse edhe nё jetёn e tij po provonte ndryshime. Gjyshen me gjyshin nuk po i shikonte mё. Ata kishin ikur. I kishin internuar ( i vogli, asqё e kuptonte atё fjalё). Nё vend tё kujdesit qё kish ndjerё, i ishte varur njё çelёs nё qafё e kishte filluar t’i shёrbente vetes. Ishte e rёndё kjo pёr njё fёmijё, gjer atёhere i rrethuar nga kujdesi dhe pёrkёdheljet e tё gjithёve. Madje, ai fёmijё po vinte re, qё kohёt e fundit, edhe i ati po i mungonte gjithnjё e mё shumё. Pyeste, por pёrgjigjet nuk e kishin kёnaqur. Me siguri, nuk i pёlqente ky ndryshim. Pёrse babi nuk vinte mё nё shtёpi? Pёrse nuk i shikonte si mё parё gjyshen, gjyshin, tezet e dajёn, pse? Ç’po ndodhte? Ai, asgjё s’po merrte vesh. Vetёm ndjente se diçka e keqe po ndodhte. Mamaja nuk i tregonte mё pёrralla, nuk ia kёndonte mё ato kёngёt pёr fёmijё, qё i pёlqenin atij, nuk luante mё me tё. Vetёm heshtёte dhe e kёshillonte tё rrinte urtё e tё bёhej djalё i mirё. As shoqet e saj nuk trokisnin mё nё derё. As kushurinjtё e kushurirat nuk dukeshin mё.
Ishte mbasdite. Nё shtёpi vetёm ata tё dy, djali dhe mamaja. Ajo, ulur nё minder me veten dhe mendimet. Me krahёt mbёrthyer nё gjoks, kushedi ku kish humbur…kur i biri iu hodh nё prehёr, duke ia zbёrthyer krahёt dhe duke e pёrqafuar:
- Mami, mos u mёrzit, unё do tё bёhem djalё i mirё- me dorёn e vogёl e tё tultё, tё butё si mёndafshi, ai pёrkёdhelte fytyrёn, gati tё pangjyrё tё saj, por qё atij , ndofta i dukej mё e bukura.
Kur mamaja vuri buzёn nё gaz nga ai mbёrthim dashurie, Ardi, qё e kishte dёshiruar aq shumё atё fytyrё tё gёzuar, guxoi ta shfaqte brengёn e tij : - O ma, po unё dua tё rrij me tё dy.



Loja me telefonin

E dielё. Kohё e keqe. Shi. Edhe mё shumё ndikonte nё trishtimin tim nё ato kohё tё vёshtira pёr mua. Pёr njerёzit ishim armiq, etj., sepse kёshtu kishte thёnё ai, monstra qё kishte nё dorё gjithshka, madje edhe jetёn e tyre, ndaj porta jonё nuk trokiste mё. Ishte sikur tё kishim kolerёn. Edhe babai kishte ikur pёrgjithmonё. Nё shtёpi kishim mbetur vetёm unё dhe fёmijёt, por, atё ditё , edhe djali i madh mungonte, se e kishte marё njё tezja e tё atit, qё banonte larg Tiranёs. I vogli, qё ende s’i kish bёrё tre vjeç, po luante me kubat formues, vetёm. Druante tё mё ftonte pёr tё luajtur sёbashku, sepse e ndjente, qё asgjё nuk funksiononte si mё parё nё familje. I formoi e i stёrformoi tё gjashtё figurat e kubave. Duket u mёrzit dhe i vendosi nё kuti kubat. E la mёnjanё atё lodёr dhe mori njё tjetёr. Ishte telefoni i gjelbёrt. Filloi tё lozte me tё. Pёr tё mos u ndjerё vetёm, improvizoi njё bisedё me tё vёllanё.
Mё tёrhoqi ajo lodёr dhe po e ndiqja .
- Alo, Ardi si je? Unё loza me kubat, por sa do desha tё ishe edhe ti kёtu, qё tё loznim bashkё! Hajde sa mё shpejt, se mё ka marё shumё malli pёr ty! Edhe mamin e ka marё malli shumё, ja foli vetё- tha, dhe mё la nё dorё telefonin lodёr.Vrapoi dhe u fsheh prapa perdes. Qё andej filloi tё fliste:
- Alo, mami, jam Ardi. Mos u mёrzit, nesёr do tё vij dhe do tё tё puth fort.
- Mirёardhsh shpirt! - u pёrgjigja unё-.
I vogli kish mundur tё mё bёnte shok nё lodra. Doli nga mbrapa perdes, m’u hodh nё qafё e mё tha:
- Ja , erdha!


Me çelёs nё qafё

Edhe sot e kujtoj me shumё dhimbje ditёn kur u detyrova t’i varja djalit nё qafё çelsin e shtёpisё, sepse shkollёn e kishte mbasdite. Unё s’e gjeja nё shtёpi. Kthehej pak mё vonё nga shkolla. Ishte nё klasёn e dytё fillore. Fetat e bukёs, qё ia lija mbi tavolinё, i gjeja tё paprekura. Njё mbasdite u vonua mё shumё se herёt e tjera. U merakosa. E kёrkova pёrreth dhe e gjeta te fusha e stёrvitjes, te stadiumi “ Dinamo”. Ishte brenda nё fushёn e stёrvitjes, ku, njё nga futbollistёt, duket pёr t’i bёrё qejfin , po i jepte ca pasa. E thirra dhe ia bёra me dorё, qё tё vijonte tё luante se do ta prisja. U kthyem nё shtёpi bashkё dhe rrugёs mё tregoi:
- Mami, unё nuk tё kam thёnё njё gjё...
- Çfarё?- pyeta e shqetёsuar.
- Berti ishte me ca kalamaj dhe mё thirri. Unё shkova dhe... a e di se çfarё mё bёri?
- Hё – i thashё- mё trego.
- Mё tha, vijoi, “ thuaj qё je me partinё!”. Nuk e kuptova se, pёrse mё thirri mua , qё t’ia thosha ato fjalё, kur kishte plot fёmijё tё tjerё rreth tij.
- Vazhdo...-insistova , duke dashur tё dija gjer nё fund.
- Pastaj, pёrsёri mё thoshte : “ thuaj qё je me partinё…se e di se ç’tё bёj o... ai mё tha gjithato fjalё tё pista pastaj...
- Po ti, ç’bёre?
- Jam me partinё!- i thashё unё pastaj, kurse ai mё tha:
- Ik, pirdhu tani!
- Mё erdhi shumё inat, se kalamajtё e tjerё filluan tё qeshnin. Mё vinte ta gjuaja me gurё, por kisha frikё se ai ёshtё mё i forti i lagjes, kёshtu thonё tё gjithё çunat.
- Po ai ёshtё sa dyfishi yt nё moshё more bir, mos u mёrzit se do tё shkoj t’i them unё mamasё sё tij, qё mos tё tё ngacmojё mё.-.
Njё lёmsh mё ishte mbledhur nё grykё, por edhe nё shpirt. Isha pa forcё. Ishte koha, kur moralin pёr tё gjithё e diktonte partia.


Kampi me gjemba i Tepelenёs

Kampi i Tepelenёs ka qenё nga mё tё egrit. Atje njerёzit ishin tё rrethuar me tela me gjemba. Prindёrit shkonin çdo ditё nё punё. Ata niseshin nga barakat, qё luanin rolin e shtёpive e i ngjiteshin malit pёrpjetё. Prisnin dru, i ngarkonin nё kurriz dhe i zbrisnin poshtё nё kamp. Çdo ditё kjo punё. Çdo ditё me orare tё stёrzgjatur. Çdo ditё tё lodhur e tё raskapitur. Nёnat, veç kёtyre punёve jashtё, kishin edhe punёt brenda, rritjen e fёmijёve nё njё jetё me varfёri tё tejskajёshme. Fёmijёt, qё kishin moshёn e shkollёs, shkonin nё rresht gjer nё Tepelenё, nё qytet, pёr ta frekuentuar atё. Ishte goxha larg pёr trupat e tyre tё dobёt e tё pangopur, goxha larg. Shkonin çdo mёngjes e ktheheshin nga dreka.
Ariana ishte nё klasёn e tretё tё fillores, ndёrsa Zefi, i vёllai ishte nё klasёn e pestё. Shkonin e ktheheshin sёbashku. Ariana ishte nё njё bankё me njё vajzё nga qyteti i Tepelenёs, tё cilёn e donte fort. Ajo quhej Teuta. Ishin, tё dyja, nxёnёse tё mira nё mёsime. Nё ato kohё, shkollat, nё dimёr, s’ёshtё se ngroheshin, edhe pse sobat prej llamarine ishin nёpёr klasa. Fёmijёt, aq mё tepёr, nё Tepelenёn e erёrave tё forta, mёrdhinin nёpёr klasa. Njё ditё bёnte shumё ftohtё. Teuta, nё pushimin mes orёve tё mёsimit, duke kёrcitur dhёmbёt i tha Arianёs:
- A ke ftohtё?
- Po.- u pёrgjigj ajo.
- Unё kam shumё ftohtё.- tha Teuta, duke ngrohur duart me avullin e frymёs, qё nxirrte nga goja- Mirё duarve, se po i ngroh disi, po kёmbёve ç’tu bёj?- vijoi tё thoshte dhe filloi tё kёrcente pupthi pёr t’i ngrohur. Hodhi sytё, ashtu kot, nga kёmbёt e shoqes sё saj, qё ishin tё mbuluara me çorape leshi.
- A tё mbajnё ngrohtё çorapet qё ke veshur?- e pyeti.
- Po.- tha Ariana. I ka punuar mamaja ime me shtiza. Ajo, çdo mbasdite, pasi kthehet nga puna, merret me shtiza, me punёdore.
- Unё i kam prej pambuku.- i tha Teuta.- Janё tё holla e nuk t’i ngrohin kёmbёt.
Ato bёnё edhe ca muhabete tё tjera, gjersa zilja e fillimit tё orёs sё mёsimit ra pёrsёsёri.
Arianёs i kishte mbetur mendja te çorapet e ftohta tё shoqes sё saj dhe, porsa e ёma u kthye nё shtёpi nga puna, ajo i tha:
- Mami, a do tё kesh mundёsi tё bёsh njё palё çorape leshi pёr shoqen time, Teutёn. Ajo po dridhej nga tё ftohtit sot dhe mё tha se mami i saj nuk di tё punojё me shtiza. Ia blen çorapet prej pambuku, sepse vetёm nga ato gjen nёpёr kinkaleritё.
- Po, moj shpirt, t’i bёn mami njё palё çorape leshi pёr shoqen tёnde.
Nёna i rregulloi fёmijёt pёr tё ngrёnё dhe, pasi mbaroi dhe ca punё tё tjera, u ul nё minder dhe, si zakonisht, mori pesё shtizat dhe leshin, qё e kishte tjerrё vetё. Mbas tri ditёsh, çorapet ishin mbaruar. Nёna i kishte mbёshtjellё me njё copё gazete dhe ia kishte futur çupёs nё trastёn e librave.
- Mund t’ia japёsh sot shoqes tёnde çorapet, qё mё kёrkove.
Ariana iu hodh nёnёs nё qafё:
- Faleminderit mami, je mё e mira nё botё!
Nё klasё, ende pa filluar mёsimi, Ariana ia dhuroi çorapet Teutёs.
- Mami im i bёri njё palё çorape pёr ty.- i tha shoqes sё bankёs dhe ia futi ato poshtё saj, qё tё tjerёt tё mos i shikonin.
- Faleminderit shumё!- i tha Teuta dhe sytё i shkёlqyen nga gёzimi- Tani unё nuk do tё kem mё ftohtё. – qeshi.
Tё nesёrmen, mami i Teutёs i kishte dhёnё asaj njё kg. miell qё t’ia jepte Arianёs. Ajo, pasi e falenderoi shoqen, e futi qesen e miellit mes librave.
Nё pёrfundim tё mёsimit, fёmijёt qё do tё ktheheshin nё kampin e Turhanit ishin vёnё nё rresht. Jashtё binte shi dhe ata kishin goxha rrugё pёr tё bёrё gjer atje. Ishin mёsuar, tё vegjёlit, me vёshtirёsi nga mё tё ndryshmet, kёshtuqё nuk iu trembeshin fort shiut, qё i lagte. Pasi dolёn nga qyteti, rruga mes balturinave, gjer nё shtёpi, bёhej mё e vёshtirё. Ata ecnin, me sa mundnin mё shpejt, pёr tё arritur sa mё parё nёpёr shtёpitё baraka, ku do tё gjenin ngrohtёsi dhe diçka pёr tё ngrёnё. Kampi u duk. Ishin bёrё qull nga shiu dhe gati ngrirё nga tё ftohtit, por po arrinin.
Para portёs, qё pёrbёhej nga dy shtylla betoni, njё tra postblloku dhe njё mbrojtёse pёr rojen, fёmijёt u rreshtuan pёr kontrollin e radhёs. Si çdo ditё, roja i kampit me gjemba, filloi tё gёrmonte nё çantat e tyre. Ariana po dridhej nga frika e miellit, qё kishte te çanta e shkollёs, tё cilin e kish mbrojtur gjatё gjithё rrugёs nёn rrobat e saj tё trupit. Pranё kishte tё vёllanё, Zefin, tё cilit, diç i tha nё vesh.
- Çantёn!- i tha roja.
Ajo ia zgjati.
- Ku e ke gjetur miellin?
- Ia dhashё unё.- u hodh Zefi.
- Po ti, ku e gjete?
- Ma dha njё shok.
- Cili shok?
- Heshtje.
- Do flasёsh apo jo?
- Heshtje.
Roja mori miellin, e futi te kolibja e postbllokut. Fёmijёt i la tё shkonin nёpёr shtёpitё e tyre, ndёrsa Zefin e mbajti aty.
- Do tregosh apo jo?
- Heshtje.
- Fol, po tё them!
- Heshtje.
Shiu po shtohej. Po bёhej mё i dendur.
Roja e mori Zefin dhe e lidhi kokёposhtё te shtylla e derёs sё kampit.
- Kёtu do tё qёndrosh, gjersa tё tregosh!
Shiu kishte filluar tё binte si rrebesh. Zefi i vogёl vijonte tё rrinte i lidhur. E ёma u gjend si rrufe te dera e kampit, i kishte thёnё pёr ngjarjen e bija, Ariana.
- Ku-ku !- thirri dhe iu drejtua rojes:
- Pash Zotin…ma liro djalin, se ёshtё i vogёl! Shih sa i dobёt ёshtё! Ku i mbahet shpirti...!
- Zotin tregoja tjetёr kujt e jo mua, o armike e popullit. Nuk do ta zgidh djalin, gjersa tё tregojё se kush ia dha miellin. Dhe ti, ik, zhduku andej nga erdhe, se do tё raportoj edhe pёr ty ...
Nёna nuk lёvizi. Djali lidhur nё shtyllё. Ai zgjaste duart drejt saj. Nёna zgjaste dorёn dhe shpirtin drejt tij. Mё pas, roja i pashpirt:
- Qёrrohu!- i tha nёnёs, e cila, shpirtvrarё, u kthye nё shtёpi, ku e prisnin tё vegjёlit e tjerё ( kishte pesё fёmijё Angjelina).
Zefi i lidhur nё shtyllё. Vetёm. Ai dhe roja. Shiu binte me gjyma. Ai jashtё, lidhur te shtylla. Roja, brenda, nё postbllok.
Para syve tё Zefit njё pellg i madh. Pikat e shiut ngrinin lart stёrkala tё ujta. Lugetёr, lugetёr, qё lёviznin, ashtu i dukeshin ato Zefit tё vogёl, lidhur kokёposhtё. Nёna, nё heshtje , pёrgjonte nga larg. Pёrgjonte... Pёrgjonte, duke shpresuar qё i pashpirti tё mund t’ia lironte tё voglin e saj. Kishin kaluar nja dy orё, qё nёnёs iu duk kohё e pafund, kur roja iu afrua djalit tё lidhur dhe i foli. E tundi me dore, por nuk mori pёrgjigje. U tremb, ndofta, ndaj e zgidhi. Djali ra mbi pellgaçen, qё e kishte tmerruar nё terr. Mbeti aty. Nuk kishte fuqi tё ngrihej. Roja ktheu kokёn nga kapanonet. Nёna, instiktivisht vrapoi drejt Zefit. E rrёmbeu nё krahё dhe u kthye me vrap.
- Tё mos guxojё mё!- tha i shpirtkazma.
Nёna e vendosi djalin pranё zjarrit, qё e kish ushqyer me dru gjatё kohёs nё pritje tё tij, e ndёrroi me tesha tё pastra, e futi nё shtroje. E mbuloi me batanie dhe po priste me ankth. Kur Zefi hapi sytё, asaj i qeshi zemra.
-Njё supё e ngrohtё do tё tё sjellё nё vehte- e puthi nё ballё.
Ariana iu afrua e i tha:- Mё fal vёlla! Pёr fajin tim, por...ku e dija unё e shkreta...e shkriu nё lot.
- Jo, moj zemёr, s’ke faj ti.- i tha e ёma.
Tё tjerёt nё shtёpi po flinin tё gjithё. Ende s’ishte gdhirё tamam. Mamaja as guxonte tё shfrynte. I shoqi dergjej nё burg. Ishte koha, kur kishin veshё edhe murret, edhe tavanet, edhe dyshemetё.

Albert Zholi