Kino-ditari 2012

[PINK]

Nuk plotesokam kushtin e gjuhes. . ( Italisht aq sa mbaj mend une qe " once upon a time in albania" sdo jem ne gjendje ta kuptoj ashtu sic duhet. Po do e provoj njehere, I will give it a try

[autori]

Duke qene se kish dale ne kinema gjate muajve te verës, më kish mbetur pa pare ky film i 2011-s; kisha nje fare deshire, kryesisht per temen. Dhe ç'eshte interesant, eshte konstatimi se sot, ne kinematografi, inteligjenca apo philosophical questioning pa hilé, vijne rralle e me rralle nga filmat autorialë, dhe shpesh e më shpesh nga blockbuster-a amerikanë siç eshte ky ne fjale : nje film me nje motion-capture tmerresisht te shemtuar. E çuditshme !
C'dua te them ?
Po ja per shembull, vjet Lars Von Trier-i dhe Almodovari, qe te dy bene nga nje film; te dy jane regjizore tashme te konfirmuar. Por as njeri, as tjetri, nuk më duket se i kane shkuar deri ne fund, nepermjet filmit te tyre te fundit, asaj qe kane filluar, asaj qe kane dashur te thone, ose siç e quaj më lart, philosophical questioning te tyre. Dhe hop, del nje Ruper Wyatt, nje zanatçi hollywoodi (qe eshte evidente qe estetikisht ka gusto leshi !) por... qe arrin te thote jo pak gjera inteligjente dhe interesante ne filmin e tij ! Ndofta pikerisht sepse nuk e koncepton kinematografine si "çeshtje gustosh" ! Ndofta !


"Rise of the Planet of the Apes" eshte nje prequel, pra historia qe ai trajton (si ja moren majmunët pushtetin njeriut) ka ndodhur me pare se Ngjarja vetë, pra perpara se historia e njohur tashme e "Planet of the Apes" (Planetit te majmuneve) te Tim Burton-it (2001). Duke qene se eshte prequel, mua më duket se merita e filmit, ose edhe më sakte merita e regjizorit (pasi historia, ne vetvete, ka qene tashme e njohur prej dekadash) qendron ne atë se si ai e trajton fatalizmin, ose edhe më sakte, fatalizmin e ketij prequel-i : spektatori e di tashme se majmunet do t'ja marrin pushtetin njeriut, pra s'ka rrugedalje. Nga ana tjeter, regjizori nuk mund te luajë karten e nje suspensi te ndonje alternative tjeter : per shkak te nje gabimi te vete njeriut, njerezimi e humb definitivisht pushtetin mbi Boten. Por ajo qe mu duk interesante ishte fakti qe majmunet, kete gje nuk e shohin si nje mundesi per te marre pushtetin, por thjesht si nevoje ! Dhe ne fakt, filmi nuk trajton temen e pushtetit (ne sensin e moralit te pushtetit - i mire, i keq); ne te nuk flitet per 'te mire e per te keqinj', por thjesht per nje gabim, nje gafë.

I them keto gjera, sepse mua me duket se "Rise of the Planet of the Apes" eshte shume here më tragjik dhe i trishtushem se "Melancholia" e Lars Von Trier-it (qe po ashtu trajton temen e fundit te botes) dhe shume here më i pa-parashikueshem filozofikisht : filmi i ben gjyqin nje deshire te fshehte nga ana e vete njeriut : shuarjes se rraces se tij. Fundin e Botes (ose me sakte, fundin e ekzistences se njeriut ne kete bote), njeriu e ka ne vetvete, e ka ne natyren e tij te fshehte, e ka si menyre te ekzistuarit ne kete bote. Pra, aktivitetet e mire-organizuara te tij (pra te njeriut), tentojne pikerisht drejt ketij fundi ! Njeriu punon per te shkaterruar ate qe nderton.
Pra, edhe pse filmi eshte i parashikueshem per nga skenari (perderisa eshte prequel, dihet paraprakisht si do zhvillohet ngjarja), pikeshikimi regjizorial me pelqen, eshte radikal, jo pikeshikim melodramatik (ne kuptimin e keq qe i eshte dhene kesaj fjale).

Nje tjeter merite e filmit (dhe qe me duket se shkon kunder rrymes se producenteve hollywoodianë) eshte anti-paternalizmi i tij : paportet baba-bir jane shume iteresante ne film dhe jo te ujdisura.
Per shembull : babai (ne film) nuk i shpeton vdekjes, as nuk arrin te pajtohet me te birin (James Franco), i cili sigurisht qe do donte ta shpetonte te jatin, gjithe duke mos qene i afte te jete vete baba : eshte i jati i tij ai qe i jep nje emer femijes-majmun ! Shume me vone, James Franco kupton se ai vete eshte babai i vertete i majmunit dhe i duhet te paguaje konsekuencat. Jo pak per nje film hollywoodian, apo jo ??!

Por edhe per raportet midis James Franco-s dhe femijes-mamun qe ai vete e ka rritur dhe pastaj burgosur, ka jo pak gjera interesante. James Franco i hap deren e kafazit dhe i propozon atij te kthehet ne shtepi. Por tashme eshte shume vone : majmuni-femi eshte plagosur dhe s'ka më shanc te dyte per tu rikther ne shtepine e ngrohte e te vizatoje rrathë ne muret e dhomes se tij ! Iku ajo kohe ! Ai ka plane te tjera, ka te tjera nevoja. Ne fund te filmit, James Franco kthehet te shikoje femijen-majmun te tij dhe ben nje tentative te fundit duke perdorur emocionin baba-bir : edhe kete rradhe, reaksioni i majmunit eshte i qarte : tashme ai flet dhe, nepermjet fjales-armë, eshte bere autonom. Shtepia e tij tashme nuk eshte ajo e James Franco-s, por... bota, planeti Tokë. Dhe qe nga ky moment, filmi propozon qe ne si spektatorë te bejme dallimin midis nocionit njeri(human) dhe nocionit qenie . Dhe filmi luan jo pak me kete ambiguitet, nepermjet nocionit te fjales. : te qenit njeri eshte diçka qe i jepet çdo qenieje njerezore, qe flet ose jo; ndersa te qënit, pra thjesht te ekzistuarit, fitohet !

Me gjithe keto merita, per fat te keq, kinematografikisht, filmi eshte nje lemeri e vertete (estetike pertace, cliché-ske... etj etj). Keshtu qe, per mua personalisht, sado e larte te jete nota per permbajtjen, nota per formen do te ishte kater.
Keshtu qe mestatarja i bie... 6.5 (ose thene ndryshe : sa gjynah qe keto gjera, regjizori nuk ka dash (mundur ?) ti thote më hijshem, më artistikisht )


trailer i filmit :

[autori]

Per inat te ceremonise Oscar, une pashe nje film amerikan te 2011-s qe nuk ishte nominuar fare per ceremonine e fustaneve, por qe mua ... me pelqeu fare fare :



Regjizor i "In Time" eshte Andrew Niccol, ai qe ka pas bere "Gattaca". Ate qe ka te veçante dhe intriguese ky Andrew Niccol, eshte fakti se eshte vete skenarist dhe vete regjizor ne filmat e tij : te tille, numerohen me gishtat e dores ne Hollywood ! Per me teper, seç ka diçka autentike ne filmat e tij : fanta-shkenca perzihet organikisht me realen, gjë qe, siç kam shkruar per filmin "I'm number Four" : "filmi ruan kepin (le cap), ruan pragun e realizmit, edhe kur nderhyn elementi fantastik. Pra, per mua, filmi eshte i besueshem, edhe pse eshte i gjinise fantastike. Ose, siç thuhet rendom ne shqip, ne blog-et dhe forumet per filmat, ai eshte realist".

Historia e "In Time" eshte e shkelqyer dhe s'ka ku te shkoje më intriguese : ne nje te ardhme te afert, te modifikuar gjenetikisht, njerezit nuk plaken kurrë pas moshes 25 vjeç. Por nga ana tjeter, KOHA zevendeson PARANË keshtu qe pas kesaj moshe, duhet me fitu KOHË qe te mos vdesesh. Perndryshe, i bie te vdesesh ne moshen ... 25 vjeç !

Më njeren ane, jane te pasurit, qe akumulojne kohë me dhjetra e dhjetra vite, biles edhe me qindra vite; m'anë tjeter, jane te varfrit, qe lypin (kohë), vjedhin, ose marrin borxhe (marrin kohë-borxh) te njeri-tjetri, nje apo dy dite, sa per te jetuar nje apo dy dite me teper.
Ne nje klimë te tille, heroi kryesor i filmit (Justin Timberlake - i hatashem dhe shume here më teper i mire si aktor se sa si kengetar !), i akuzuar gabimisht per nje vrasje, merr arratinë, duke marre peng nje bukuroshe ultra te pasur.

Zakonisht, filmat hollywoodiane me skenar kaq intrigues dhe interesant, e 10sin kur vjen puna tek mizaskena : me sebepin per te nxjerre sa me shume fitim, ca nga paaftesia e regjizorit, ca nga gustot mizerabël qe ata kane, filmi del nje pallagjyrë e vertete.
Ndersa "In Time" i shpeton nje mallkimi te tille : Andrew Niccol qenka regjizor jo vetem ambicioz (skenari eshte vertet origjinal dhe permbledh brenda disa nga temat më bashkekohore si 'rina e perjetshme', 'paraja-kohë' etj etj), por edhe i talentuar : me nje skenar te tille (arratia e nje çifti qe ndiqet nga pas), ne fakt, filmi nuk eshte veçse nje remake (i shkelqyer !) i filmave legjendarë si "High Sierra" (Raoul Walsh, 1941) apo "They live by night" (Nicholas Ray, 1949). Biles heroina kryesore (Amanda Seyfried) http://s.plurielles.fr/mmdia/i/95/1/...ujquz_2041.jpg

nuk eshte veçse nje homazh i Anna Karinës se "Pierrot le fou" te Godard-it (1965)




Ose, nese do ta thoja disi ndryshe, ne nje fare menyre eshte kinofilia ajo qe e ka shpetuar filmin e Andrew Niccol nga rënia ne hollywoodianizëm cheap. Gje qe, sigurisht, regjizori e ka paguar me mos-nominimin qofte dhe nje here te vetme per Oscar !

Por... : who cares ???!

9.9 !


trailer i filmit :

[autori]

I ka ardhur rradha nje Zonje te madhe te artit te 7, shume te madhe biles : regjizores belge Chantal Akerman :



Nese ajo do te lexonte keto qe shkruaj, regjizorja do me zinte me drù, pasi zor se ajo vete e konsideron veten Zonje, aq me pak - te madhe ! Por nje epitet te tille une ja vura per hater te respektit te pamate qe personalisht kam per punet e saj, per filmat e saj.

Akerman (lindur ne 1950) thote se vendosi te behej regjizore andej nga viti 1965, pikerisht kur pà ne kinema "Pierrot le fou" te Godard-it. Pra kur kishte 15 vjeç ! Ajo ç'ka e ndihmoi me se tepermi ne karrieren e saj (besoj se edhe per fjalen 'karriere', Akerman do më zinte prap me drù !), ka qene qendrimi ne USA per disa kohe, ku dhe u njoh me avant-garden amerikane (mbi te gjitha me filmat e videoastit Michael Snow, bazuar kryesisht tek shtriqja e kohes se filmit).

Ne 1975, Chantal Akerman, 25 vjeçe, realizon filmin e saj te trete : "Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles", ose i njohur shkurt edhe si "Jeanne Dielman". Pikerisht ai film mund te hyje pa frike ne rrethin e ngushte te atyre qe mund te quhen "filma-ngjarje ne Historine e Kinematografise". Ketu nuk eshte fjala per ndonje sukses publik te filmit, as per ndonje incident apo eveniment te veçante lidhur me të por per diçka tjeter : per rendesine qe ai paraqet per vete kinematografine si art, i cili ka njohur disa filma-ngjarje te tilla, per shembull :
-"Birth of a Nation" (1915) e Grifith, konsideruar si metrazhi pare i gjate i Historise se kinemase
- "Atalante" i Jean Vigo (1934) si nje nga filmat-poeme te pare, bashke me ata te Murnau (Faust, Sunrise, Tabu)
- filmat e Chaplinit pas 1930-s, cilesia artistike e te cileve beri te mundur marrjen seriozisht ne konsideratë te zerit dhe triumfin definitiv te filmave me zë.
- "Rebel Without a Cause” (1955) i Nicolas Ray-t (me James Dean), i xhiruar ne CinemaScope (perdorimi i objektivit deformues) qe shikohej deri atehere me shumë skepticizëm nga kinofilët e atyre viteve (njesoj si sot me 3D !!)
- "Avventura" e Antonionit (1960), pa dyshim filmi i pare i Erës Moderne te kinematografise

"Jeanne Dielman" (1975 - kam shkruar diçka per te ketu ) eshte pikerisht i ketyre permasave : gjuha kinematografike qe Chantal Akerman perdor në të, eshte nje revolucion i vertete ! Te pakten une personalisht, per nga vlerat formale, e konsideroj si nje nga 4-5 filmat më mbresëlënës qe mund te kem pare (dhe sigurisht, vlerat e filmit nuk mbeten vetem ne rrafshin e formes artistike te vepres ne fjale pasi permbajtja e tij eshte po aq e levdueshme).
C'eshte edhe më interesante eshte fakti qe "Jeanne Dielman" eshte shfaqur edhe ne kryeqytetin e vendit te shqipeve, para dy vjetesh, ne kuadrin e Bienales se Tiranes : http://filmjournal.net/autori/2009/10/09/446/

Por edhe pas filmit ne fjale, Akerman nuk ka rreshtur ndonjehere se tentuari per te gjetur forma te reja shprehese kinematografike; ndofta filmat e saj (fiksione dhe dokumentare) nuk kane qene gjithmone 100% te arrire, pa dyshim qe jo. Por kurre amà stagnant, gjithmone kerkues ndaj vetes, gjithmone ambicioze (ne sensin më nobel te fjales) : gjithmone bërë me deshiren per te tejkaluar pararendesin (edhe pse, duhet pranuar se me "Jeanne Dielman", Akerman e ka vendosur ca si fort lart stekën e kercimit te saj së larti... ).

I tille eshte dhe "La folie Almayer" (Cmendia Almayer), filmi i fundit i saj : fort i mire, puro kinematografi ne çdo minut te tijin, por ndofta jo teresisht i arrirë ne teresine e tij :



Filmi eshte lehtazi i bazuar ne romanin me te njejtin titull te anglezit Joseph Conrad : eshte historia e nje europiani, diku ne nje vend te Azise Jug-Lindore dhe i vajzes se tij. Dikush. Diku. Dhe disa tema te tilla si Faji, Shpetimi (redemtion), Humbja, Tjetri. Por pa me te voglin element fetar brenda, po aq sa mungesa totale e romantizmit (ndofta tipari me karakteristik i filmave te saj).

Nje nga te rrallët filma te ketyre dy-tre viteve te fundit qe do doja ta rishihja, edhe pse nuk ka as me shume se 24 ore qe kam dale nga kinemaja... (edhe pse, 'fshehtazi' e di qe dua ta rishoh mbi te gjitha per montazhin, per te cilin regjizorja, dihet qe eshte nje Mbretereshe e vertete !!)


8.0

trailer i filmit : http://www.youtube.com/watch?v=4htK7exi8iQ

[autori]

Qenka shpallur posteri i Festivalit te 65 te filmit ne Kanë (16-27 maj 2012) :

[autori]

Ky filmi i pare i kesaj goces se re regjizore (historia e 4 vajzave te reja ne Tanger, qytet i Marokut) duket sikur eshte xhiruar live, si direkt. Dhe ky eshte jo vetem problemi, por edhe shkaku i problemit te filmit

i cili
rri
ne raport me "Rozetën" (e vellezerve Dardenne)
exactement ne te njejtat raporte
qe "Kali i Torinos" (se Bela Tarr)
rri
me "Jeanne Dielman" (te Akermanit).



3.0

[korçar]

Per ata qe akoma lexojne, se me ka mbet i fjale e pathene per “Kalin e Torinos” se Bela Tarr-it. Filmi ne fjale eshte eskperienca ultime, e para ne kohe historike e kinematografike (pra jo e fundit), ku midis vuajtjes dhe dinjitetit qendron kufiri me i holle qe mund te egzistoje, dhe qe quhet “pellicule” , lekure e holle. Bardh e zi. Eshte hiri i djegies s’aq shume gjerash (tragjedish, misteresh, perrallash, njerezish, kohesh, ideologjish, absurditetesh e te qeshurash e sa shume te tjera), para se ta fryje era. Pra nostalgjia e zjarrit te fundit. Eshte caku i mbijeteses se fundit nga ku mund te kete o vdekje o ringjallje, po jo me zvarritje. Testament i djegur, i shkrumbuar, nga ku do te kete a jo kinema evropiane (por s’i dihet ku e çon era). Ja pse nje artist si Bela Tarr ne vend te testamentit djeg lekuren e vet duke “filmuar filmin” e tij te fundit. Dhe qe ca trapa shoq te legenizmit (per te mos thene b.yth.qirise) kozmologjik nuk arrijne ta kuptojne, jo me ta shikojne, u a ka fajin “lekura e holle e tyre”. Mendafsh ua ka qejfi ta quajne.

[autori]

Sjöström-i e ka "fik driten" (nostalgjia e zjarrit te fundit) që 85 vjet më parë me "The Wind", ok ? Dhe e ka bere në vetem 1 ore e gjys, pa emfaze (pa insistim, pa i meshu fare dorës !), pa asnje fjale (film memec) dhe pa pas nevoje fare per ekran te zi alla-Debord ne fund. Ka vite qe ka fryjt era, or ti detektiv i lekur-mendafshëve

[autori]

Te shohesh ne kinema gjate te njejtes seance metrazhin e pare te shkurter (14 min) dhe metrazhin e parë te mesem (58 min) te nje regjizori, eshte njesoj sikur te asistosh ne lindjen e tij ! Pothuaj nuk me ish dhene kurre me pare mundesia per nje gje te tille.
Metrazhi i shkurter 14 minutesh titullohet "Le naufragé" (I braktisuri) ndersa ai i mesmi (qe zgjat 58 minuta, e qe me siguri enkas i mungojne dy minuta per tu konsideruar si metrazh i gjate !) titullohet "Un monde sans femme" (Nje bote pa gra)




Duhet thene qe ne fillim se eshte mese evidente qe nese regjizori i ri ka nje dhe vetem nje dishepull, ai eshte Jacques Rozier, nje nder 3-4 regjizoret e mi më te preferuar ever ! (ketu kam pas shkrujt diçka per të). Tek "Nje bote pa gra" eshte mese evidente influenca e "Du côté d’Orouët "(1973) - nje nga filmat me te mrekullueshem te Rozier.

Ne fakt, te dy filmat i lidh nje ide e perbashket (edhe pse ne aparence, ide jo e dukshme) : monotonia. Pra te dy shtrojne pyetjen : si t'ja beje njeriu i shkrete per te qene ne kontakt gjithmone me te njejtin person (gruan, burrin, mikun, mikeshen, te dashurin te dashuren, femijen e tij (te saj), dhe te mos bjere ne mërzi ?? E them kete, sepse ishte goxha befasuese te degjoje te njejten fraze ne dy filma te ndryshem, ne dy situata krejt te ndryshme : tek "I braktisuri", çiklisti (i cili nuk i ka mire punet me mikeshen e tij) thote : "Sa here shikoj te dashuren time, nje si lemsh me mblidhet ne stomak"; ndersa tek "Nje bote pa gra", heroina kryesore (e cila po ashtu nuk merret fort mire vesh me vajzen e saj adoleshente), degjohet te thote ekzaktesisht te njejten gje : "femijet rriten, dhe kur vjen nje moshe, duan te çajne ferren; ndersa ty, nje si lemsh te mblidhet ne stomak, sa here i sheh".

Megjithate, per kam nje mendim edhe më kategorik qe do e shprehja keshtu : nese metrazhet e shkurter do ishin te shkelqyer e te mrekullueshem si "I braktisuri", nuk do shkoja më ne kinema per te pare metrazhet e gjate !

notat :

- "I braktisuri" (Le naufragé) : 10.0
- "Nje bote pa gra" (Un monde sans femmes): 7.8

[korçar]

Sjöström-i e ka "fik driten" (nostalgjia e zjarrit te fundit) që 85 vjet më parë me "The Wind", ok ? Dhe e ka bere në vetem 1 ore e gjys, pa emfaze (pa insistim, pa i meshu fare dorës !), pa asnje fjale (film memec) dhe pa pas nevoje fare per ekran te zi alla-Debord ne fund. Ka vite qe ka fryjt era, or ti detektiv i lekur-mendafshëve

...C'hyn ketu "The wind" more i gjore? A e ke pare gje, apo e citove sepse fola per eren? Merr vesh per cilen ere e zjarr flitet or tunxh, o kaq'holle. Ty te paska syri hale mor trim. Kur vjen puna te perfolja, perqasja e filmave, qofte edhe te komenti i thjeshte, nuk di te besh tjeter pervec se t'ja fusesh kodra pas bregut duke cituar nje film tjeter a nje regjizor tjeter, tamam si ndonje pasunik qe ble e ble e ble "gjithefarellojgjerash" pa njohur asnjeren prej tyre, kjo eshte merita jote e vetme... ke pare, ke pare, ke pare (te keqen te merites). Ndryshe nuk pi uje gomari mer lale. Pra s'ke pare hic asgje. Nejse mo gjithkush sipas tagrit.