Ne fakt, kinematografia eshte vertet art ambig : ose eshte art bastard, perzierje e paformė e gjithe arteve te tjera, qe jep shpesh diēka qė mė sė shumti mund ta quash pallagjyrė se sa ta emėrosh me diēka tjeter, ose eshte art total, kuintesence e te gjithe arteve te tjere (piktures, muzikes, letersise...), te cilat i subliminon duke i "kombinuar" e duke i ngritur ne katror (ne fuqi te dyte). "Fausti" i
Alexandr Sokurovit eshte nga kjo specia e dyte, nje far' vepre absolute, kinematografi qe e prek gjenialen ne menyre pothuaj irracionale : alkimia qe shfaqet para syve eshte disi e veshtire per tu analizuar, per ta 'racionalizuar' permes fjaleve : kur shikon filmin, "sheh" edhe literature, "sheh" edhe muzike, "sheh" edhe pikture, edhe arkitekture, edhe teater, edhe skulptre. Ose e thene ndryshe permes asaj fjales per rahmet qe ka lene (rahmet paste!) Serge Daney, i fundit kritik brilant i kinemase : "l'art est une affaire de vision" (arti eshte ēeshtje vizoni). "Fausti" i Sokurovit do te ishte prova e kesaj thenieje !
Po te permblidhnim filmin ne nje foto te vetme (edhe pse e di se po bej nje sakrilegj, pasi pikerisht, kinematografia e vertete nuk eshte vetem nje imazh X, por edhe imazhi pararendes dhe pasrendes i x-it, pra : ..., x-1, x, x+1, ...), ajo foto do te ishte :
Ky eshte imazhi qe Sokurovi i jep ne filmin e tij Djallit, Mefistofelit (ne te majte te fotos) dhe Doktor Faustit (ne te djathte te saj).
Ne fakt, ekzistojne tashme edhe versione te tjera bazuar mbi Faustin e Gėtes : nga me te njohurit eshte filmi pa zė i gjermanit Murnau, ne vitin e larget 1926, por ky i Sokurovit krahasuar me vepren letrare, i lejon vetes liri thellesisht fondamentale : 'shpik' episode e personazhe, e transferon historine nga mesjeta ne shek 19 dhe mbi te gjitha, e redukton intrigėn ne nje reminishence te thjeshte emrash dhe evenimentesh : miti faustian eshte ri-interpretuar ne nje menyre te paparashikueshme e te lire, gjithe duke mbetur memorja kulturore e filmit i cili ne fakt eshte pjese perberese e trilogjise sokuroviane te diktatoreve te shek.XX ("Moloch"- filmi mbi Hitlerin - ne 1999; "Telets"(Taurus) - filmi mbi Leninin- ne 2000, "Solntse"(
The Sun) - filmi mbi Hiro Hiton- 2005), e cila nga trilogji, kthehet ne tretralogji : "Faust" merr atributet e nje epilogu te kesaj epopeje te raporteve me pushtetin, te se Keqes me te Miren ( per ata qe e kane pare filmin : ndofta kjo duhet pare mbi te gjitha ne sekuencat e fundit te tij, ku Dashuria dhe Dija e ndihmojne Doktor Faustin te ēlirohet nga djalli). Por edhe vete lėnda vizuale e Faustit te Sokurovit, e cila mund te permblidhet ne dy fjale :
shetitje + trupa njerezorė (pra
mish njeriu), ka te perbashket me filmat e trilogjise pikerisht trupin njerezor, plakjen, vdekjen e tij, pamundesine nga ana e njeriut per ta pranuar vdekjen fizike, dhe konkretisht : fundin politik dmth edhe vdekjen (tek Hitleri), plakjen e paevitueshme fizike (tek Lenini), rikthimin nga hyjni ne trup njerezor (tek Hiro Hito), vetem pas apokalipsit atomik. Fundja ē'fare kerkon doktor Fausti ne autopsine e fillimit te filmit ? Shpirtin e njeriut, ku eshte fshehur shpirti ne kadavren e pacientit te tij !
*************
Pra siē shkruajta, fotoja e melartme mund te 'perfaqesonte' fare mire "Faustin" e Sokurovit. Megjithate, ky muhabet ka edhe nje te anasjellte : ka disa filma qe duket se jane bere me qellim lindjen e nje imazhi te vetem mrekullues (per shembull, fetusi i bebit tek "2001, A Space Odyssey" i Kubrick-ut). Faustin e tij, me siguri qe Sokurovi duhet ta kete bere per kete te meposhtmin (imazh qe arrin andej nga treēereku i filmit) :
Eshte portreti i Margarites, pas se ciles doktor Fausti ka rene ne dashuri, nje portret qe ndiēon krejt planin filmik, qe ndriēon krejt filmin. Fryma dhe Dashuria ne nje plan te vetem filmik ! Hatą !
Megjithate, kjo qe shkruaj, jam koshient se ne shikim te pare mund te duket deshperimisht reaksionare (shto ketu edhe natyren nje ēik konservatore te Sokurovit si dhe refuzimin e tij ndaj modernes). Por nuk eshte ashtu, per nje arsye 'te thjeshte' : si ēdo artist i madh, dishepulli i Tarkovskit (edhe pse filmat e tij nuk kane fort gje te perbashket me ato te ketij te fundit) eshte i afte te tejkaloje kontigjencat ideologjike apo sherret teologjike pikerisht duke arritur, duke prekur nje farė "zone" ku dhe syte mė tė lodhur ndiēohen, ku shpirtrat me te ftohur zene e ngrohen (edhe pse, per te arritur deri aty, deri tek ky plan iluminues i nje filmi tė tėrė - portreti i Margarites, duhet kaluar nepermjet me shume se 2/3-ve e filmit, duhet kaluar permes nje tjeter beteje, asaj midis trupave njerėzorė, beteje nė siperfaqe, por dhe ne brendesi te tyre !).
Mund te thuehn 1001 gjera per nje veper te tille filmike, por mos harroj te them edhe dy tri fjale per trajtimin artistik te filmit. Si gjithmone, Sokurovi nė persosmeri : Bosch, Bruegel, de Vermeer, Rembrandt "parakalojne" ne 2 ore e ēerek film, por pa u kthyer per asnje moment ne ilustrime te drames faustiane. Absolutisht jo. Drama faustiane luhet teresisht e plotshmerisht (pra nuk ilustrohet !); ndryshimi i vetem eshte se kesaj rradhe, fusha e lojes se kesaj drame nuk eshte teatri, por arti i shtate, filmi.
Luanin e Arte qe Sokurov mori vjet ne Festivalin e filmit ne Venecia, eshte pak te thuhet se e kish hak. Nderi nė kėsi rastesh i behet mė sė shumti artit kinematografik, pasi siē thame ne krye te heres, ai i verteti eshte ēeshtje vizioni.
Sa per Sokurovin, ai 'thjesht' eshte nje... vizionar !
nota :
10 me shume e shume yje
trailer i filmit :
http://www.youtube.com/watch?v=M1XhLff71r8
ah, per ta mbyllur, nje tjeter imazh : djalli sipas Sokurovit (i misheruar ne trajtat e personazhit te nje fajdexhiu te quajtur Mauricius ne film ):
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga PINK
Krijoni Kontakt