Problemet e te moshuarve

[Arvima]

Pershendetje !

Kam lexuar shume informacione rreth problemeve mjekesore tek njerezit , por shume pak jane ndalur sesi keto probleme shfaqen tek te moshuarit. I moshuari , aq i ndryshem nga femija dhe i rrituri , paraqet nje model unik.

Geriartria dhe Gerontologjia jane dy shkenca te ndryshme te cilat merren me te njejtin objektiv , me plakjen. Ku e para merret me mjekimin e semundjeve te plakjes dhe e dyta studion procesin baze te plakjes.

Mendohet se , ne pjesen me te madhe te rasteve , eshte veshtire te percaktohet se ku nderpriten proceset e " plakjes normale" dhe ku fillojne ato " patologjike". Mendohet se ketu behet fjale me teper per ndryshime cilesore se sasiore. keshtu psh , nje individ i vecante ose organ , plaket me shpejt ne disa individe, sesa tek disa te tjere. Normalisht ne procesin e plakjes ndikojne dhe faktore si gjenetike , metabolike, gjeografike , psikike, ekologjike etj.
Me rritjen e moshes pa u vene re fillojne te shfaqen semundje te ndryshme, me nje ritem te ngadalte. Ato behen me te shpejtuara ne dhjetevjecarin e trete te jetes e ne vazhdim te saj.
Plakja progresive fizike shpie ne nje modifikim te imazhit trupor. Ky ndryshim sot ka rendesi te vecante , sepse kultura aktuale tenton te arrije nje trup gjithmone te ri dhe me eficence maksimale.
Per te pranuar plotesisht ndryshimet qe sjell pleqeria , gjate jetes eshte e rendesishme te realizohet ky unitet i brendshem qe lind nga nderthurja e potencialeve fizike, psikike , afektive, intelektuale, spirituale e vete personit.
Kalimi i viteve con ne uljen e disa aftesive funksionale te organizmit , dhe ne vecanti, te aftesive per te mbajtur harmonine e funksioneve te ndryshme.

Plakja , sipas nje percaktimi te formuluar nga Alex Comfort , eshte rritja e paaftesise per te mbajtur homeostazen ne kushtet e stresit fiziologjik.

Me kalimin e moshes eshte evidentuar reduktimi nga ana morfologjike dhe funksionale i organeve e sistemve te organizmit.

- Masa muskulare pakesohet , dhe ne disa raste zevendesohet me ind dhjamor.

- Si pasoje e Sklerozes arteriale pakesohet fluksi i gjakut ne organe te ndryshme , dhe qe jane me te ndjeshme ne zemer dhe ne tru.

- Funksioni respirator ulet , si pasoje te moshuarit e vjeter kane shpesh dispne dhe polipne edhe gjate sforcimeve te vogla.

- Struktura e veshkave , si ne pjesen glomerulare dhe ate vaskulare , ndryshon me avancimin e moshes dhe si pasoje reduktohet rezerva funksionale e tyre. Nga reduktimi i qarkullimit renal mund te shfaqet ishemia dhe insuficenca metabolike.

- crregullime ne riabsorbimin e Na+ dhe Cl- ne nivelin e nefroneve.

- crregullime hidroelektrolitike te renda ne rastet e diarreve , te vjellave, temperaturave te larta etj.

- Disa nga keto ndryshime fiziologjike shkaktojne nje numer efektesh kufizuese ne shume funksione te organizmit si ; ulja ose humbja e kujteses , ulja e shikimit, e degjimit etj.

- Me avancimin e moshes shihet nje prirje e humbjes se ekuilibrit gjate qendrimit ne kembe , ulje e funksionit te vezikes urinare etj.

- te moshuarit shoqerohen edhe me semundje si Ateroskleroza , Osteoporoza , osteoartrozat , spondilozat, deformimet e artikulacioneve , semundjet kronike pulmonare , Alzhaimer etj.[/LIST]

[broken_smile]

po ndalem pak te procesi baze i plakjes....

teorite dhe hipotezat qe mundohen te shpjegojne procesin e plakjes jane te shumta dhe njera teori nuk perjashton te tjerat por shkaqet e verteta ende nuk dihen. megjithate disa prej ketyre teorive tashme kane vlere vetem historike.

sipas disa autoreve plakja ndodh si pasoje e crregullimeve funksionale ne sistemin endokrin, sidomos ne gjendrat seksuale. faktet qe mbeshtesin kete teze jane evidenca qe gonadet reduktojne funksionin e tyre me plakjen e individit, eunuket nga pamja e jashtme duken me te vjeter per moshen e tyre reale, trajtimet me hormone seksuale ngadalesojne plakjen. por kjo gje shpjegon vetem disa ndryshime ne morfologjine dhe fisiologjine e te moshuarit dhe duhen te shikohen me teper si pasoje e jo si shkak i plakjes.

nje arsye tjeter mund te jete plakja e sistemit nervor, i cili para pak kohesh mendohej se ishte i perbere vetem nga qeliza qe nuk kishin aftesi rigjeneruese, pra me nje diferencim teper te larte dhe me numer te kufizuar qe nga viti i pare pas lindjes. por zbulimet e qelizave staminale ne tru e hedhin poshte edhe kete teze, si dhe mendohet se atrofia e trurit vjen si pasoje e pakesimit te substances te bardhe ne krahasim me substancen gri, kjo e fundit duket e prekur me shume nga skleroza se sa nga nekroza, pra ekziston mundesia e riaktivizimit nepermjet disa faktoresh specifike. me siguri qe crregullime te sistemit nervor shkaktojne crregullime funksionale gjate plakjes por kjo nuk e shpjegon ne thelb plakjen e tere organizmit.

autore te tjere mbeshtesin teorine e plakjes nga arteroskleroza, demtime teeneve te gjakut qe shkaktohen nga grumbullimi i materialeve te yndyrshme ne muret e arterieve, kjo con te mbyllja e tyre dhe si pasoje kompromentohetushqyerja e indeve. kjo duket nje teze e pranueshmepor duhet verifikuar nese eshte shkak primitiv apo edhe kjo si te tjerat vjen si pasoje e plakjes. te disa te moshuar arterioskleroza nuk eshte dhe aq e dukshme, per me teper procesii plakjes eshte evident edhe te qelizat e kultivuara ne vitro pa prezencen e eneve te gjakut dhe indeve lidhese.

ndersa sipas teorise se ashtuquajtur "wear and tear" organizmi i njeriut konsiderohet si nje makine qe pas perdorimit tevazhdueshem konsumohet dhe prishet. disa qeliza e perballojne kete gje nepermjet hipertrofise apo hiperplazise, jo te gjitha ama ia arrijne qellimit. por kjo bie ne kontrast me faktin qe lendime dhe semundje te organeve mund te jene te shumta edhe te te rinjte dhe jo per kete arsye ata tregojne shenja plakjeje.

nje teori tjeter ka te beje me mutacionet, fenomene qe ndodhin te cdo qelize, por ne rastin e qelizave qe nuk mund te riprodhohen con ne nje modifikim te metabolizmit, pra humbja e disa funksioneve ne qelizen e plakur ndoshta vjen si pasoje e ketyre mutacioneve qe nuk kane mundesi riparimi. rrezet UV dhe rrezet kozmike jane burim i pare rrezatimi me veti te theksuara mutagjene. pra dielli jo vetem qe na jep jeten por kontrollon edhe kohezgjatjen e saj. kjo teori lidhet ngushte me nje teori tjeter qe supozon se radikalet e lira te krijuara nga agjente oksidues pershpejtojne plakjen, ka dhe shume gjera te perbashketa me origjinen e tumoreve per shkak te grumbullimit te vazhdueshem mutacionesh somatike, dhe eshte fakt qe tumoret shfaqen me me shpeshtesi te te moshuarit.

ndersa sipas nje tjeter teorie eshte humbja e funksioneve te imunitetit qe shkakton plakjen. qelizat e imunitetit jo vetemqe reagojne kunder agjenteve infektive dhe te panjohur por edhe kunder qelizave qe kane pesuar mutacione, pra kunder vete organizmit te tyre, ky proces eshte i ngjashem me ate qe ndodh gjate "graft versus host reaction". prezenca e nje sistemi imunitar funksionues ne individe shumevjecare e suporton kete teori.

por le t'i rikthehemi prape ADN-se... sindroma si "Werner syndrome", "Bloom syndrome", "Cockayne syndrome", te ashtuquajtura progerie, jane pergjegjese te plakjes se parakoheshme te femijeve, jane mutacione te rralla gjenetike. pra baza e procesit te plakjes gjendet te ADN-ja...
kohet e fundit hulumtimet shkencore ne fushen e mjekesise po fokusohen te telomeret, te cilet jane pjese te vogla ADN-je qe ndodhen ne fundet e kromozomeve, roli i tyre eshte kryesisht mbrojtes, ndihmojne ne jetegjatesine e qelizes, e cila gjate ndarjeve mitotike shkurtohet vazhdimisht, telomeret parandalojne humbjen e informacionit.
pra sillu e risillu si perfundim prape te ADN-ja dalim...

procesi i plakjes duket multifaktorial, eshte teper i komplikuar qe te mund te shpjegohet vetem nepermjet njeres prej ketyre teorive te siperpermendura. si gjithmone rolin kryesor e luan ADN-ja, pra ky proces nis nga nje predispozite gjenetike ne bashkeveprim me faktoret ambientale.

[arbereshi_niko]

Do tju duket si pa vend, por nuk mund te lihet me njane, pasi po te vihej ne referendum boteror, do te zinte vendin e pare per shqetesim...
Nje postim teper i plote ai me lart ...
Une do te shtoja vetem diç'ka, sa per ta s'dramatizuar pakez
Problemi kryesor ne pleqeri eshte qe ne ç'do moment mendojne vdekjen e keshtu behen edhe besimtare...
Vini re qe nje i ri nuk ka frike ( as qe e mendon )nga vdekja sikunder nje plak, nuk eshte edhe ky nje problem?, frika qe po i vjen fundi, e ketu nuk ka ilaçe.................., pasi qe nuk ka diagnoze rrjedhimisht edhe "Ilaçi" eshte abstrakt, Besimi,................................!

[Marya]

na cfare moshe nje person mund te quhet i moshuar??????????

[broken_smile]

na cfare moshe nje person mund te quhet i moshuar??????????

nga 30 e siper Marya.

bej shaka por nga ajo moshe fillojne problemet e para...

ama shpirti nuk ka moshe

[broken_smile]

Une do te shtoja vetem diç'ka, sa per ta s'dramatizuar pakez
Problemi kryesor ne pleqeri eshte qe ne ç'do moment mendojne vdekjen e keshtu behen edhe besimtare...
Vini re qe nje i ri nuk ka frike ( as qe e mendon )nga vdekja sikunder nje plak, nuk eshte edhe ky nje problem?, frika qe po i vjen fundi, e ketu nuk ka ilaçe.................., pasi qe nuk ka diagnoze rrjedhimisht edhe "Ilaçi" eshte abstrakt, Besimi,................................!

po, eshte shume e vertete. edhe psikologjia e njeriut ndikon...

[arbereshi_niko]

Ja psh., sot mendohet qe jeta eshte zgjatur deri ne nje mesatare qe vetem disa dhjetevjeçare, do te konsiderohej si fantashkencore..., 80-83-vjeç...
Pra nuk ka nje moshe te caktuar, por nje fillim perfundimi..., me fal per lojen e fjaleve, pra kur mberrin te dyzetat e ca, fillon fundi, e pra ketu e ka edhe fillimin...
Kur duhet konsideruar i vjeter o i moshuar, bu, nuk e di, por rreth te tetedhjetave, pasi ka nga ata qe martohen ne kete moshe keshtu aspetativat jane shume pak modeste.
Por po te zbulonim Matusalemin se çfare hante e ç'regjim mbante, mesatarja do te shtyhej deri disa qindra vjet...:-)

[Marya]

ne perendim i moshuar quhet personi qe kalon te 65 vjeceve
madje me keto ligjet e reja qe po dalin per moshen e daljes ne pension , se shpejti do konsiderohet se i moshuar do quhet ai qe ka mbi 67 vjec

pse ne shqiperi nuk shikon njerez me alzheimer???????????ose jane pak fare?????????

[Arvima]

po ndalem pak te procesi baze i plakjes....

teorite dhe hipotezat qe mundohen te shpjegojne procesin e plakjes jane te shumta dhe njera teori nuk perjashton te tjerat por shkaqet e verteta ende nuk dihen. megjithate disa prej ketyre teorive tashme kane vlere vetem historike.

sipas disa autoreve plakja ndodh si pasoje e crregullimeve funksionale ne sistemin endokrin, sidomos ne gjendrat seksuale. faktet qe mbeshtesin kete teze jane evidenca qe gonadet reduktojne funksionin e tyre me plakjen e individit, eunuket nga pamja e jashtme duken me te vjeter per moshen e tyre reale, trajtimet me hormone seksuale ngadalesojne plakjen. por kjo gje shpjegon vetem disa ndryshime ne morfologjine dhe fisiologjine e te moshuarit dhe duhen te shikohen me teper si pasoje e jo si shkak i plakjes.

nje arsye tjeter mund te jete plakja e sistemit nervor, i cili para pak kohesh mendohej se ishte i perbere vetem nga qeliza qe nuk kishin aftesi rigjeneruese, pra me nje diferencim teper te larte dhe me numer te kufizuar qe nga viti i pare pas lindjes. por zbulimet e qelizave staminale ne tru e hedhin poshte edhe kete teze, si dhe mendohet se atrofia e trurit vjen si pasoje e pakesimit te substances te bardhe ne krahasim me substancen gri, kjo e fundit duket e prekur me shume nga skleroza se sa nga nekroza, pra ekziston mundesia e riaktivizimit nepermjet disa faktoresh specifike. me siguri qe crregullime te sistemit nervor shkaktojne crregullime funksionale gjate plakjes por kjo nuk e shpjegon ne thelb plakjen e tere organizmit.

autore te tjere mbeshtesin teorine e plakjes nga arteroskleroza, demtime teeneve te gjakut qe shkaktohen nga grumbullimi i materialeve te yndyrshme ne muret e arterieve, kjo con te mbyllja e tyre dhe si pasoje kompromentohetushqyerja e indeve. kjo duket nje teze e pranueshmepor duhet verifikuar nese eshte shkak primitiv apo edhe kjo si te tjerat vjen si pasoje e plakjes. te disa te moshuar arterioskleroza nuk eshte dhe aq e dukshme, per me teper procesii plakjes eshte evident edhe te qelizat e kultivuara ne vitro pa prezencen e eneve te gjakut dhe indeve lidhese.

ndersa sipas teorise se ashtuquajtur "wear and tear" organizmi i njeriut konsiderohet si nje makine qe pas perdorimit tevazhdueshem konsumohet dhe prishet. disa qeliza e perballojne kete gje nepermjet hipertrofise apo hiperplazise, jo te gjitha ama ia arrijne qellimit. por kjo bie ne kontrast me faktin qe lendime dhe semundje te organeve mund te jene te shumta edhe te te rinjte dhe jo per kete arsye ata tregojne shenja plakjeje.

nje teori tjeter ka te beje me mutacionet, fenomene qe ndodhin te cdo qelize, por ne rastin e qelizave qe nuk mund te riprodhohen con ne nje modifikim te metabolizmit, pra humbja e disa funksioneve ne qelizen e plakur ndoshta vjen si pasoje e ketyre mutacioneve qe nuk kane mundesi riparimi. rrezet UV dhe rrezet kozmike jane burim i pare rrezatimi me veti te theksuara mutagjene. pra dielli jo vetem qe na jep jeten por kontrollon edhe kohezgjatjen e saj. kjo teori lidhet ngushte me nje teori tjeter qe supozon se radikalet e lira te krijuara nga agjente oksidues pershpejtojne plakjen, ka dhe shume gjera te perbashketa me origjinen e tumoreve per shkak te grumbullimit te vazhdueshem mutacionesh somatike, dhe eshte fakt qe tumoret shfaqen me me shpeshtesi te te moshuarit.

ndersa sipas nje tjeter teorie eshte humbja e funksioneve te imunitetit qe shkakton plakjen. qelizat e imunitetit jo vetemqe reagojne kunder agjenteve infektive dhe te panjohur por edhe kunder qelizave qe kane pesuar mutacione, pra kunder vete organizmit te tyre, ky proces eshte i ngjashem me ate qe ndodh gjate "graft versus host reaction". prezenca e nje sistemi imunitar funksionues ne individe shumevjecare e suporton kete teori.

por le t'i rikthehemi prape ADN-se... sindroma si "Werner syndrome", "Bloom syndrome", "Cockayne syndrome", te ashtuquajtura progerie, jane pergjegjese te plakjes se parakoheshme te femijeve, jane mutacione te rralla gjenetike. pra baza e procesit te plakjes gjendet te ADN-ja...
kohet e fundit hulumtimet shkencore ne fushen e mjekesise po fokusohen te telomeret, te cilet jane pjese te vogla ADN-je qe ndodhen ne fundet e kromozomeve, roli i tyre eshte kryesisht mbrojtes, ndihmojne ne jetegjatesine e qelizes, e cila gjate ndarjeve mitotike shkurtohet vazhdimisht, telomeret parandalojne humbjen e informacionit.
pra sillu e risillu si perfundim prape te ADN-ja dalim...

procesi i plakjes duket multifaktorial, eshte teper i komplikuar qe te mund te shpjegohet vetem nepermjet njeres prej ketyre teorive te siperpermendura. si gjithmone rolin kryesor e luan ADN-ja, pra ky proces nis nga nje predispozite gjenetike ne bashkeveprim me faktoret ambientale.

Broken smile , Nje informacion shume interesant per procesin e plakjes

[Arvima]

ne perendim i moshuar quhet personi qe kalon te 65 vjeceve
madje me keto ligjet e reja qe po dalin per moshen e daljes ne pension , se shpejti do konsiderohet se i moshuar do quhet ai qe ka mbi 67 vjec

pse ne shqiperi nuk shikon njerez me alzheimer???????????ose jane pak fare?????????

Marya , edhe ne Shqiperi i njejti vleresim eshte persa i perket moshes se moshuar.
Eshte nje vleresim nderkombetar standart nga OBSH . Madje Geriartret e kane ndare kete stad te jetes ne tre pjese , apo 3 kategori :

Adultet e rinj ............. 65-75 vjec
Adultet e mesem .......75-85 vjec
Adulett e vjeter.......... mbi 85 vjec

Dmth , mbi 65 vjec eshte mosha ku fillojne te duken problemet tek kjo dekade e jetes.

Persa i perket pyetjes perse ne Shqiperi jane te paket njerez me alzhaimer, eshte dicka shume e gjere.... per kete duhet tju referohemi statistikave, dhe normalisht faktoreve shkaktues pasi jane pikenisja e kesaj semundjeje.

Shkencetaret jane duke kerkuar rreth ketyre faktoreve, ku normalisht jane disa si mosha , gjenetika , presioni i larte i gjakut , niveli i larte i kolesterolit , menyra e jeteses , traumat , stresi , niveli i edukimit, kombinimi i tyre etj ....

Duke ju referuar ketyre , hiq anen gjenetike , faktoret qe ndikojne ne menyren e jeteses mbase jane nje nga arsyet perse ne Shqiperi jane me pak .
Nje informacion i dobishem eshte qe kafeja dhe caji jeshil jane shume te dobishem per trurin, cka zvogelojne rrezikun per kete semundje.

ps : Mbase Shqipetaret si pires te rregullt te ketyre i kane shpetuar semundjes.

Per momentin nuk kam kohe te mjaftueshme per info me te hollesishme , por do doja qe kush ka informacione rreth kesa teme te postonin , pasi jam me te vertete e interesuar.