Etymologí e fjalëve...

[Giulio22]

Etymologí: shq. pyetë, vetëhe, unë

«U vetëm e u përvetëm e u shpërmallëm mirë..».
«E përvetë atê t'i kallzojë se kur sýt e tij kanë per t'i pá..».
«Mos e pëvetë se të kallëzon vetë».

I.
përvetë < për + vetë

II.
Prej njëj burimi të 1716ës[1]:
«vetit = yetit;
vetveti = yetyeti;
prej vetej = prej yetej;
vetëhésë = yetëhésë;
vetvetëhesë = yetyetëhésë;
i vetëm = i yetëm».

III.
Shnd. «y-u-v». Aherë: vetë të pëvetë = yetë të pyetë < përyetë = përvetë, me u vetë, me u yetë ?
[shq. përyetë » pëyetë, p'yetë » pyetë; për ashty, shq. pyesë, përkah rrënja, don të thotë ndogjë si «ia thom yetit (vetit) - e yetë, e përyetë»]

IV.
Shtìthi, àjy që fëlet për yetëhen thotë «u (unë)». Pyetjet që shtrojmë janë këto:

1. Çë vjén me thënë y- e ye- te «yeti, yetëheja»? Mos don me thënë «u (unë)»? Në se ë kështy, aherë rrëjedh se «u (unë)» < «y»?
2. A ka «u» te mu, mue (muo), mua të njëjtën domethënie me «y» te ty, tye e te p.v.III. ajy/këjy e te pr. jynë? Në se shtý, a lidhën këtá me «u(unë)» < «y»?
3. A ka «u» te 'onjet' u, ue [uœ], ua [uæ] e y, ye dhe -un, -ur të foljeve, vetç të jetëravet, po të njëjtën rrëzë në klënësí, «unë»?
4. Çtjellur mbëledhëtazë:

a. unë < u = y ?
b. yeti < y, ye [yœ, yæ] = unë ?
c. yetyetëheja si «ue, uo [uœ], ua [uæ]» yotyotëheja, yatyatëheja ?
ç. mu, mue «ëm u/ue» = my, mye - y = unë ?
d. ty, tye = «të y, të ye» - y = unë ?
dh. ajy, këjy, i jynë < jy = y = unë ?
e. ajo, këjo, e jonë < jo = unë fem. ?

Kush mund të na ndih?


-------
[1]«Osservazioni grammaticali [...]», Roma 1716, del P. Francesco Maria da Lecce, min. osservante riformato, esprefetto apostolico delle missioni in Macedonia.

[ajzberg]

Pak a shume ju i keni dhene zgjidhje,por si do te ishte shprehja ne shqipen e tanishme.....
UNE U TAKOVA VETEM PER VETEM ME ATE DHE U SHMALLEM MIRE E MIRE,
E PYETA ATE, SE KUR DO TE TAKOHESHIM PRAPE
KOT E PYETA, PASI AI DO TE MA TREGONTE VETE TAKIMIN ..........

[ikthus]

Giulio mendoj se

VETE përem. vetv.
1. Përdoret për të treguar zakonisht njeriun (më rrallë kafshën a sendin), që në të njëjtën kohë e kryen dhe e pëson një veprim; unë, ti, ai (ajo) ose ne, ju, ata (ato) e jo një tjetër a të tjerë. Është i zoti i vetes. Laj veten. E ndiej veten mirë (keq). E ruan veten. S'u dhimbset vetja. Ç'i duket vetja? I dha zemër vetes. Mori veten më qafë. Vrau veten. Ia bëri të keqen vetes. Nuk e kontrollon dot veten. Mban veten me shpresë. Ta shohim veten si në pasqyrë.


ka rrjedhur nga zhvillimi i diftongut AU> shq.vj. ne fillim te fjales dhe u be:

aut > vet
auts> vec
ausi> veshi
aulona>valona,Vlore
author> vetor(vetiak)
autokton>vete kton(kton ka ardhur nga zhvendosja artificiale e tingujve brenda fjales
toke>kton qe eshte e zakonshme dhe e qellimshme ne greqishten klasike.

Nuk jam dakort me Vladimir Orel ketu :


auge> vegim

erret ne shqipen e vjeter ishte errkat njesoj si ne tocharian nga e cila dolen
(t)errk> terr dhe (d)errk> darke e njejta fjale ne dialekte te ndryshme te shqipes se vjeter.

Pyes besoj eshte e njejte me gjermaniken,(old english)


bǽdan [] wv/t1b 3rd pres bǽdeþ past bǽdde ptp gebǽded 1. w.a. to urge, urge on, press, compel, impel, solicit; mǽru cwén bǽdde byras geonge the illustrious queen solicited her young sons; híe unc bǽddon tó gemangum they urged us to marry; 2. w.g. to require, exact; þæs his lufu bǽdeþ love for him requires that; þá gebróðra woldon þæs húses wáh hwéne hérran getimbrian, forþon þæs swá sum néodþearflicu wíse bǽdde the brothers wanted to build a somewhat fine thing of the house, because some necessary affair required of it so; [original: to urge on, impel; solicit,

Pershendetje Giulio dhe dialekt i bukur ky i joti.

[Giulio22]

mendoj se [vete] ka rrjedhur nga zhvillimi i diftongut au > shq.vj.: aut > vet

Mirë se u gjetç, z. Ιχθύς. Mundët që *au- » ve_te, por zë re se s'duhet harruar dëshmía e njëj burimi të 1716ës[1]: VETËHEja nyjëtonej YETEHE:
(i njëjti ndryshim që, mendonj jo-rasësísht, shihet tëk arb. pëVESË (përVESË) - arb. pYESË; adhaj, me (u) pyetë thohet thjesht edhe me (u) vetë;
po aqëyetë, këto mund të qëndronjënë edhe me p.v. ty/tye e mu/mue dhe t.j., prej gëha pandeva - unë « u « y):



Ësht edhe një jetër shndërrim i rrasëm ndër arbëreshet e Maqedonísë: shnd. «y/i-ëj/aj», për shëmbull, sy andej e nyjëtojnë say/sëy. Ntë se këta ki të ish klënë akëqysh e ndërlidhur, ki të kishim yetëhe «y-ëj/aj» ëytëhe/aytëhe.

Të përshëndet,
mirë mpë punë.

-------
[1]«Osservazioni grammaticali [...]», Roma 1716, del P. Francesco Maria da Lecce, min. osservante riformato, esprefetto apostolico delle missioni in Macedonia.

[Kejsi Al]

Giulio22 mire se erdhe, a je Arberesh?

une e di "mos e (p)vet se t'kallzon vet".

desha me dit a e perdorni ju arbereshet "Kallnor" per muajin e pare te vitit, Janar? A ka lidhje kjo fjale me emrin "kalendar" se diku kam lexu se po.

[Giulio22]

desha me dit.. "Kallnor" per muajin e pare te vitit, Janar? A ka lidhje kjo fjale [kallnor] me emrin "kalendar" se diku kam lexu se po.

Evò, tëk arbareshet e Puheriut gjën kundim për janar, jatër ëmër nëng kemi gjegjurë. Nëk Buzujku dimë që gjëndet kallënduor = janar, nong dimë gjë ntë se lidhet me fillimin e kalendarium.. [lat. calendarium « lat. calendae/kalendae "e para ditë e muojt romak" «» dicá mendojnë se vjen prej lat. calare, nga se shënjonin edhe hënëzën e rè..].
Viti arbëresh: Janari, Fjavari, Marsi, Prilli, Maji, Theristiu (gr.), Llonari, Gushti, Vjeshti (muaj e vjelavetë), Shen Mitri (viersha e ditë), Shen Martiri, Shen Ndreu.
Vetë nëk vepratë e Kollë Kettës gjën (i pati përħierrur aji?..) muojt me hënëzën: «Hëna-rimbë, Hëna-hulës, Hëna-lap, Hëna-prind, Hëna-ver, Hëna-hap, Hëna-vap, Hëna-bardh, Hëna-zè, Hëna-kuq, Hëna-karth»..

Rrìni mirë.

[Kejsi Al]

faleminderit per pergjigjen Giulio22

nga Arvanitet muajt e vitit perdoren keshtu:

Janáre, Fleváre, Mars, Prill, Maj, Theristi, Allonáre, Gusht, Trijiti, Shen Mitre, Vjeshte, Shen Ndré.

pleqte te na per Janarin thone "muaji i gjat" kurse per Djetorin "Shnre".

Interesant si po i quan Kolle Ketta muajt simas henes

[Giulio22]

Kush ka gjjegjur kund, ndonjë prej këtyre fjalavet që janë një lloīsh me fjalën «nevoja/nevoesa»?

I. HRí-a; II. Gëzë-a; III. Hàtë-a; IV. Qersingë-a; V. Rrângë-a; VI. Zýrë-a; VII. MBËHí-a; VIII. Sohë-a.

[Giulio22]

Fjala χρεία, e ndonjë tjetër, mendonj se janë marrë hua, ndryshej ngah hàtë, gëza, qersínga, dhe
- e mposa fjalë mbëhí[*] (prej ku dhe mbëhín 'duhet, ka vënd').

«Kur ke mbëhí, lyp ndihmë» (it. quando hai bisogno, chiedi aiuto).

-------
[*](Mbëhí mendonj të jetë dërtuar si «shpreh e shprehí», prej ndonjëi folje - këso dite më, e lëbjerrur - si *mbëh).