
Postuar mė parė nga
IslamInfo
RELATIVITETI I KOHĖS!
Nė ditėt tona, relativiteti i kohės ėshtė njė argument shkencor i vėrtetuar. Ky argument u zbulua nga teoria e relativitetit tė Ajnshtajnit nė fillimet e shekullit XX. Para asaj kohe njerėzit nuk e dinin se koha ėshtė njė koncept relativ dhe se ajo mund tė ndryshonte me ndryshimin e vendit. Por, shkencėtari i madh Albert Ajnshtajni, vėrtetoi botėrisht kėtė fakt me teorinė e relativitetit. Ai tregoi se koha varet nga pesha dhe shpejtėsia. Nė historinė e njerėzimit, askush nuk e kishte thėnė kėtė gjė kaq qartė mė parė.
Veē me njė pėrjashtim; nė Kuran gjendet informacion rreth relativitetit tė kohės! Lexoni disa nga ajetet rreth kėtij subjekti:
"Ata kėrkojnė prej teje t'ua shpejtosh dėnimin, por Allahu nuk e thyen premtimin e Vet, sepse njė ditė te Zoti yt, ėshtė sa njė mijė vjet qė llogaritni ju ." (El Haxh 47)
"Ai e rregullon ēėshtjen (e tė gjitha krijesave) prej qiellit nė tokė, pastaj ajo (ēėshtja) ngrihet te Ai nė njė ditė qė sipas llogarisė suaj ėshtė sa njėmijė vjet ." (Es-Sexhde 5)
"Atje ngjiten engjėjt dhe shpirti (Xhibrili) nė njė ditė qė zgjat pesėdhjetė mijė vjet ." (El Me'arixh 4)
Fakti qė relativiteti i kohės ėshtė pėrmendur kaq qartė nė Kuran, i cili filloi tė shpallej nė rreth vitit 610 e.s., ėshtė njė argument tjetėr qė provon burimin hyjnor tė kėtij libri tė shenjtė.
Koha ėshtė njė koncept i varur tėrėsisht nga ai qė e percepton atė. Nėse njė periudhė kohe e caktuar pėr njė person ėshtė e gjatė, e njėjta periudhė mund tė duket e shkurtėr pėr njė tjetėr. Me qėllim qė tė kuptojmė se kush ka tė drejtė, ne kemi nevojė pėr mjete tė tilla si orėt dhe kalendarėt. Pa to ėshtė e pamundur tė llogaritet koha me saktėsi.
KRIJIMI ēIFT!
"Larg tė metave ėshtė Ai qė krijoi tė gjitha ēiftet prej bimėve qė mbin toka, apo prej vetė njerėzve apo prej shumė gjėrave qė ata nuk i dinė." (Ja Sin 36)
Megjithėse koncepti i fjalės "ēift" ose "dy" pėrdoret kryesisht pėr mashkullin dhe femrėn, shpallja "prej shumė gjėrave qė ata nuk i dinė" ka kuptim mė tė gjerė. Njė prej kėtyre kuptimeve ėshtė zbuluar nė kohėn tonė.
Shkencėtarit britanik Paul Dirac, i cili propozoi se materia ėshtė e krijuar nė ēift, iu dha ēmimi Nobėl i fizikės nė vitin 1933. Ky zbulim i quajtur " paritĆ© ", pohon se materia ėshtė nė ēift me tė kundėrtėn e saj: anti-materien. Anti-materia mbart vetitė e kundėrta tė materies.
Pėr shembull, nė kundėrshtim me materien, anti-materia ka elektrone tė ngarkuara pozitivisht dhe protone tė ngarkuara negativisht. Ky fakt shtjellohet kėshtu nga njė burim shkencor:
"... ēdo grimcė ka antigrimcėn e tij me ngarkesė tė kundėrt... ...dhe kjo lidhje e papėrcaktuar na tregon se krijimi i ēifteve dhe asgjesimi i tyre ndodh nė zbrazėtirė nė ēdo kohė dhe nė ēdo vend."
--------------------------------
RAPORTI I SHIUT!
Njė prej shumė informacioneve rreth forimimit tė shiut dhėnė nė Kuran ėshtė fakti se ai zbret nė Tokė nė njė masė tė duhur. Kjo ėshtė pėrmendur nė suren Ez-Zuhruf si mė poshtėė:
"Ai lėshon nga qielli shiun me masė tė caktuar . Me tė Ne i japim jetė njė vendi tė vdekur. Ja, kėshtu edhe ju do tė ngalleni nga varret." (Ez-Zuhruf 11)
Fakti i zbritjes sė kėsaj sasie tė matur dhe tė pėrcaktuar shiu ėshtė konfirmuar prej kėrkimeve tė kohėve tė fundit. Ėshtė llogaritur se nė njė sekondė avullonjnė afėrsisht 16 milionė tonė ujė nga Toka. Kjo shihėr arrin nė 513 miliardė tonė ujė nė vit. Ky numėr ėshtė i barabartė me sasinė e shiut qė bie nė Tokė nė njė vit. Kjo tė lė tė kuptosh se uji qarkullon brenda njė cikli tė ekuilibruar "me masė caktuar". Jeta nė Tokė varet nga ky qarkullim i ujit.
Sikur njerėzit tė shfrytėzonin tė gjithė potencialin teknologjik qė disponojnė, nuk do tė mund ta realizonin dot kėtė qarkullim nė mėnyrė artificiale.
Madje edhe njė devijim i vogėl i kėtij ekuilibri, shumė shpejt do tė sillte njė ēekuilibėr tė madh ekologjik dhe pėr rrjedhojė fundin e jetės nė Tokė. Por, kjo nuk ndodh asnjėherė dhe shiu vazhdon tė bjerė ēdo vit ekzaktėsisht nė tė njėjtėn sasi, ashtu siē ėshtė shpallur nė Kuran.
ēdo vit, sasia e ujit qė avullon nga Toka dhe e atij qė bie poshtėė nė tė nė formė shiu ėshtė "konstante": 513 miliardė tonė. Kjo sasi konstante ėshtė e shpallur nė Kuran nė ajetin "Ai lėshon shiun nga qielli me masė tė caktuar". Pandryshueshmėria e kėsaj sasie ėshtė mjaft e rėndėsishme pėr ruajtjen e ekuilibrit ekologjik dhe pėr rrjedhim, tė jetės nė tėrėsi.
FORMIMI I SHIUT!
Formimi i shiut mbeti njė mister pėr njė kohė tė gjatė. Vetėm pasi u shpikėn mjetet e parashikimit tė motit u bė e mundur tė zbuloheshin fazat e formimit tė shiut, i cili ndodh nė tre faza. Sė pari, avujt e ujit ngrihen lart nė qiell me anė tė erės. Mė pas, formohen retė dhe nė fund shfaqen pikat e shiut.
I gjithė informacioni i dhėnė nė Kuran pėr shiun, pėrkon ekzaktėsisht me kėtė proces. Nė njė ajet, ky informacion ėshtė pėrshkruar nė kėtė mėnyrė:
"Allahu ėshtė Ai qė i lėshon erėrat, tė cilat lėvizin retė dhe Ai i shtrin lart si tė dojė i bėn ato edhe tė ndara nė pjesė, dhe pėrmes tyre e sheh se si bie shi, e kur ia lėshon atė kujt tė dojė prej robėrve tė vet, qe, ata gėzohen." (Err-Rrum 48)
Tani, le tė shohim mė hollėsisht kėto tre faza tė pėrshkruara nė ajet mė teknikisht.
FAZA E PARĖ: "Allahu ėshtė Ai i Cili lėshon erėrat..."
Flluska ajri tė panumėrta, tė cilat formohen nga shkumėzimi i ujit tė oqeaneve, plasin vazhdimisht dhe shkaktojnė nxjerrjen e grimcave tė ujit, tė cilat ngrihen lart nė qiell. Kėto grimca, tė cilat janė tė pasura me kripė, transportohen nga erėrat dhe ngrihen lart nė atmosferė. Kėto grimca tė cilat quhen aerosols, funksionojnė si kolektorė uji, formojnė pika reje duke mbledhur rreth vetes avujt e ujit qė ngrihen prej detit nė grimca tė vogla.
-
FAZA E DYTĖ: "... e ato lėkundin retė dhe Ai i shtrin lart si tė dojė i bėn ato edhe tė ndara nė pjesė ..."
Retė formohen nga avulli i ujit, i cili kondensohet rreth kristaleve tė kripės apo grimcave tė pluhurit qė gjenden nė ajėr. Meqė pikat e ujit nė kėto re janė mjaft tė vogla (me njė diametėr 0.01 dhe 0.02 mm), retė "varen" nė ajėr dhe pėrhapen nė qiell. Dhe kėshtu, qielli mbushet plot me re.
FAZA E TRETĖ: "...dhe pėrmes tyre e sheh se si bie shi"
Grimcat e ujit, tė cilat rrethojnė kristalet e kripės dhe grimcat e pluhurit, shtojnė dhe formojnė pikat e shiut. Kėshtu, pikat qė bėhen mė tė rėnda se ajri i lėnė retė dhe fillojnė tė bijnė nė tokė nė formė shiu.
Siē e pamė, ēdo fazė nė formimin e shiut gjendet e shpallur nė ajetet e Kuranit. Dhe pėr mė tepėr, kėto faza janė tė shpjeguara ekzaktėsisht sipas rradhės sė duhur. Si shumė fenomene tė tjera tė Tokės, Allahu na jep shpjegimin mė tė saktė tė kėtij fenomeni shumė shekuj mė parė se tė zbulohej ky fenomen.
Nė njė ajet tjetėr, rreth formimit tė shiut ėshtė dhėnė informacioni i mėposhtėėm:
" A nuk e ke parė se si Allahu i drejton retė, pastaj i bashkon, pastaj i grumbullon njėra mbi tjetrėn (si njė mullar) dhe atėherė ti shikon shiun se si rrjedh prej tyre. Ai lėshon nga lart breshėr prej reve tė mėdha si male. Me breshrin Ai godet kė tė dojė dhe e largon nga kush tė dojė. Shkėlqimi i dritės sė vetėtimės sė tij gati sa ta merr shikimin." (Kuran 24:43)
Shkencėtarėt duke studiuar llojet e reve u gjendėn pėrpara rezultateve tė papritura mbi formimin e reve tė shiut. Retė e shiut janė tė krijuara dhe tė formuara nė bazė tė njė sistemi fazash tė pėrcaktuara mirė. Fazat e formimit tė Kumulonimbus, e cila ėshtė njė prej llojeve tė reve tė shiut, janė kėto:
Faza e parė: Retė shtyhen nga era:
Retė Kumulonimbus fillojnė tė formohen kur era shtyn copa tė vogla reje nė njė zonė ku ato bashkohen.
Faza e dytė: Bashkimi:
A) Re tė izoluara (retė kumulus)
B) Kur retė e vogla bashkohen me njėra â⬠tjetrėn, rrymat e ajrit brenda resė sė madhe rriten dhe kėshtu reja zmadhohet.
Faza kumulus e izoluar
Gjatėsia (km)
Faza e rritjes
Kėto lėvizje nga poshtėė lart janė mė tė forta nė qendėr se nė pjesėt anėsore tė resė, sepse pjesėt e jashtme tė resė e mbrojnė qendrėn prej efekteve ftohėse. Ato bėjnė qė trupi i resė tė rritet vertikalisht duke marė formėn e mullarit. Duke u rritur vertikalisht reja shtrihet nė zona mė tė ftohta tė atmosferės, ku pikat e ujit dhe breshrit formohen dhe fillojnė tė rrisin pėrmasat e tyre. Kur kėto pika uji e breshri bėhen tepėr tė rėnda dhe lėvizja nga poshtėė lart nuk mund t'i mbajė, atėherė ato fillojnė tė bien nga reja nė formė shiu, breshri etj.Ky argument shkencor ėshtė shpallur 14 shekuj mė parė prej Allahut, nė ajetin e 43tė tė Sures En-Nur, nė kėtė mėnyrė: "... (Ai) i bėn grumbull ato dhe atėherė e sheh shiun se si rrjedh prej tyre... "
Kristale akulli
Pika uji
Pas kėsaj retė bashkohen duke formuar njė re mė tė madhe.
Faza e tretė: Grumbullimi:
Kur retė e vogla bashkohen bashkė, lėvizjet nga poshtėė lart brenda resė sė madhe, rriten. Kėto lėvizje nga poshtėė lart janė mė tė forta nė qendėr se nė pjesėt anėsore tė resė, sepse pjesėt e jashtme tė resė e mbrojnė qendrėn prej efekteve ftohėse. Ato bėjnė qė trupi i resė tė rritet vertikalisht duke marė formėn e mullarit. Duke u rritur vertikalisht reja shtrihet nė zona mė tė ftohta tė atmosferės, ku pikat e ujit dhe breshrit formohen dhe fillojnė tė rrisin pėrmasat e tyre. Kur kėto pika uji e breshri bėhen tepėr tė rėnda dhe lėvizja nga poshtėė lart nuk mund t'i mbajė, atėherė ato fillojnė tė bien nga reja nė formė shiu, breshri etj.
Retė e vogla (retė Kumulus) lėvizin dhe bashkohen nėpėrmjet erės, ashtu siē thuhet nė Kuran: "Allahu i drejton retė, pastaj i bashkon, pastaj i grumbullon njėra mbi tjetrėn."
Faza Kumulus e izoluar
Gjatėsia (km)
Faza e rritjes
Krijoni Kontakt