Besimi: Bazat, esenca, negacionet

[IslamInfo]

PJESA E KATËRT
BESIMI NË LIBRAT E ALL-LLAHUT
XHEL-LE SHANUHU

Një nga bazat e imanit është të besohen Librat e All-llahut
xhel-le shanuhu, të cilët ua ka shpallur Pejgamberëve të Vet.

All-llahu xhel-le shanuhu ua ka shpallur Librat e Vet si Muhammedit
alejhis-selam - Kur’anin - ashtu edhe Pejgamberëve të tjerë.

Disa prej këtyre Librave All-llahu xhel-le shanuhu i ka përmendur
në Kur’an:

1 - Teuratin, të cilin ia ka shpallur Musait alejhis-selam. Allllahu
xhel-le shanuhu thotë:
“Ne kemi dërguar Teuratin, në të cilin është
udhëzimi dhe drita. Sipas tij Pejgamberët, të cilit
ishin të bindur e të ndershëm ndaj All-llahut, i
gjykonin hebrenjtë, por edhe të diturit dhe juristët
gjykonin sipas asaj që është ruajtur nga Libri i Allllahut,
e për të cilin ata dëshmonin (se është i
vërtetë)” (El-Maide: 44)

2 - Ungjilli, i cili i është shpallur Isait alejhis-selam. All-llahu
xhel-le shanuhu thotë:
“Ne dërguam në gjurmët e Pejgamberëve, Isanë - të
birin e Merjemës, vërtetues të Teuratit që e kanë
para tyre. Dhe na ia dhamë atij Inxhilin, në të cilin
ka udhëzim dhe dritë, vërtetues i Teuratit të
shpallur para tij - udhërrëfim dhe këshillim për ata
që i druhen All-llahut.” (El-Maide: 46)

3 - Zeburi, i cili i është shpallur Davudit alejhis-selam. All-llahu
xhel-le shanuhu thotë:
“... dhe Davudit i kemi dhënë Zeburin.” (El-Is’ra: 55)

4 - Suhufet (fletushkat), të cilat All-llahu xhel-le shanuhu ua ka
shpallur Ibrahimit alejhis-selam dhe Musait alejhis-selam Për to All-llahu
xhel-le shanuhu na informon në këto ajete:
“Vallë, a nuk është i lajmëruar ai - për atë që
gjendet në fletët e Musait (në Teurat) dhe të
Ibrahimit i cili i plotësoi (obligimet) - që askush nuk
do t’i bartë mëkatet e personit tjetër, dhe që njeriu
do të ketë vetëm atë që ka punuar, dhe që
përpjekjet e tij pa dyshim do të shihen së shpejti,
(dhe se) do të shpërblehet me shpërblim të plotë dhe
se te Zoti yt do të jetë kthimi.” (En-Nexhm: 36-42)

“Shpëtimin do ta arrijë ai që pastrohet (nga të
këqijat) dhe që e përmend emrin e Zotit të vet dhe
bën namaz! Por ju, përkundrazi, më shumë po e
parapëlqeni jetën e kësaj bote, por jeta tjetër është
më e mirë dhe e përhershme (e amshuar) Kjo, me të
vërtetë, ka qenë shënuar në faqet e broshurave të
lashta, në fletët e Ibrahimit dhe Musait.” (El-A’la: 14-19)

E, për sa i përket Librave të tjerë, që u janë shpallur
Pejgamberëve të tjerë, All-llahu xhel-le shanuhu nuk na informon
për emrat e tyre, porse na lajmëron se çdo Pejgamber i Tij ka
pasur shpalljen që ia ka kumtuar popullit të vet.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“(Dikur) të gjithë njerëzit i kanë takuar një
bashkësie (pastaj lindi mospajtimi ndër ta), dhe Allllahu
u ka dërguar Pejgamberë si sihariqtarë dhe si
qortues, dhe me ta dërgoi Libër në të cilin gjendej e
vërteta, që me të të gjykoheshin njerëzit për ato
gjëra për të cilat nuk janë pajtuar...” (El-Bekare: 213)

Ne jemi të obliguar t’u besojmë këtyre Librave edhe pse
nuk janë përmendur me emra. Por nuk e kemi të lejuar që All-llahut
xhel-le shanuhu t’ia përshkruajmë çfarëdo libri qoftë të cilën
Ai nuk ia ka përshkruar Vetes në Kur’an.

Jemi të obliguar të besojmë se të gjithë këta Libra kanë ardhur
me të vërtetën, dritën, udhëzimin dhe teuhidin (veçimin,
njësimin) e All-llahut xhel-le shanuhu, në rububijjetin e Tij, uluhijjetin
e Tij me emrat e bukur dhe me cilësitë hyjnore të Tij.

E çdo gjë që është shkruar më vonë në to dhe kundërshtohet me
këto baza, është falsifikim që e kanë bërë njerëzit. All-llahu xhel-le
shanuhu për Teurat thotë:
“Na kemi dërguar Teuratin, në të cilin është
udhëzimi dhe drita.” (El-Maide: 44)

Për Inxhilin thotë:“Ne dërguam në gjurmët e Pejgamberëve,
Isanë - të birin e Merjemes, vërtetues të Teuratit që e
kanë para tyre. Dhe Ne ia dhamë atij Inxhilin, në të cilin ka
udhëzim dhe dritë, vërtetues i Teuratit të shpallur para tij –
udhërrëfim dhe këshillim për ata që i druajnë All-llahut.”
(El-Maide: 46)

Jemi të obliguar të besojmë se Kur’ani është Libri i fundit
që është shpallur nga All-llahu xhel-le shanuhu dhe se All-llahu xhel-le
shanuhu e ka dekoruar atë me dekorata të posaçme mbi të gjithë
librat e tjerë të shpallur më herët.

Dekoratat më të rëndësishme janë:

1 - Ai përmban porosinë e Zotit dhe se ka ardhur si vërtetim
i asaj që thuhej në Librat e mëparshëm për teuhidin (njëshmërinë)
e All-llahut xhel-le shanuhu, për adhurimin kushtuar vetëm Atij
dhe obligueshmërinë e nënshtrimit vetëm Atij; ka përmbledhur
tërë atë që ka qenë e shpërndarë nëpër ata Libra për të mirën
dhe për virtytet; ka ardhur si fjalë e fundit me të cilin kontrollohet
korrektësia e të gjitha librave të tjerë, sepse ky verifikon
të vërtetën që gjendet në to dhe flak ato që njerëzit kanë futur
në to duke u përpjekur t’i shtrembërojnë ato.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Ne ty (o Muhammed!) ta kemi dërguar Librin
(Kur’anin), të vërtetën e kulluar, që t’i vërteton
Librat e shpallur më parë dhe të vigjilojë mbi to.”
(El-Maide: 48)

Të besojmë se ai ka ardhur me Sheriat (Ligjin) për tërë
njerëzimin e kemi obligim. Sheriati përmban tërë atë që i nevojitet
njerëzve për lumturinë e tyre në të dy botët dhe me këtë
janë anuluar të gjitha ligjet e mëparshme që u kanë ardhur
popujve të mëparshëm. Në Sheriat janë caktuar ligjet e fundit e
të përjetshme (amshueshme), të cilat vlejnë për të gjitha kohët
dhe për të gjitha vendet.

2- Se Kur’ani është i vetmi Libër mbrojtjen e të cilit e
garanton All-llahu xhel-le shanuhu:
“Ne, me të vërtetë, kemi shpallur Kur’anin, dhe Ne,
me të vërtetë, do ta ruajmë atë (origjinalitetin e tij)”
(El-Hixhër: 9)

“Me të vërtetë, ata që e kanë mohuar Këshillën
(Kur’anin), kur u ka ardhur atyre (do të dënohen),
me të vërtetë, ai (Kur’ani) është Libër i madhërishëm
(i mbrojtur), të cilit nuk mund t’i vijë gënjeshtra,
nga asnjëra anë (as përpara, as për mbrapa).
Kjo është Shpallja prej të Gjithëdijshmit, të Falënderuarit.”
(Fussilet: 41-42)

Kjo cilësi dalluese rrjedh nga një tjetër cilësi dalluese, e
kjo është se Kur’ani i është shpallur tërë njerëzimit nëpërmjet
Muhammedit alejhis-selam, se nuk i është dërguar vetëm një populli,
siç ka qenë rasti me shpalljen e Librave të tjerë. Prandaj,
mbrojtja e tij nga falsifikimi dhe nga keqpërdorimi është e domosdoshme,
në mënyrë që të mbetet argument i All-llahut xhel-le
shanuhu kundër njerëzve derisa të ekzistojë kjo botë.

E, për sa u përket librave të tjerë, fjala e çdonjërit prej
tyre ka qenë e dedikuar vetëm një populli të caktuar. Dhe ato,
edhe pse janë në pajtueshmëri për nga bazat e besimit, kanë
ardhur me dispozita ligjore lidhur vetëm për një kohë të caktuar
dhe për një popull të caktuar. All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“... Ne për të gjithë ju kemi bërë ligj dhe rrugë të
qartë.” (Maide: 48)

Prandaj All-llahu xhel-le shanuhu nuk është angazhuar që t’i
ruajë ato gjatë tërë historisë, siç ka bërë me Kur’anin. Mirëpo,
All-llahu xhel-le shanuhu na informon për falsifikimet që kanë
përjetuar ata Libra. Për falsifikimet dhe ndërrimet që kanë bërë
hebrenjtë në Teurat, All-llahu xhel-le shanuhu thotë:

“A shpresoni ju se për hir tuajin hebrenjtë do të
bëhen besimtarë, kur disa prej tyre i dëgjonin Fjalët
e Zotit, e pasi i kuptonin, me vetëdije i pështjellonin
(ato fjalë).” (El-Bekare: 75)

“Në mesin e hebrenjve ka të tillë që shtrembërojnë
kuptimin e fjalëve...” (En-Nisa’: 46)

Ndërsa për ndërrimet që i kanë bërë të krishterët në
Ungjill, All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Dhe prej atyre që thanë: “Jemi të krishterë”, kemi
marrë zotimin e tyre, por edhe këta kanë harruar
një pjesë nga ato me çka janë këshilluar, prandaj ua
shtimë armiqësinë dhe urrejtjen në mes tyre deri në
Ditën e Kiametit. Se, All-llahu, me të vërtetë, do t’i
lajmërojë ata për ato që kanë punuar. O ithtarë të
Librit! Ju erdhi juve Pejgamberi Ynë, i cili ju
shpjegon gjëra nga ato që i keni fshehur ju prej
Librit (Teuratit dhe Inxhilit) dhe ju fal shumë (kalon
në heshtje) E, prej All-llahut ju erdhi juve dritë (Pejgamberi)
dhe Libri i qartë (Kur’ani).” (El-Maide: 14-15)

Nga gjërat e shtrembëruara që i kanë futur hebrenjtë dhe
të krishterët në fenë e tyre është edhe ajo se hebrenjtë pohojnë
se Uzejri është i biri i All-llahut, e të krishterët pohojnë se
Mesihu është i biri i All-llahut.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Hebrenjtë thonë: “Uzejri është i biri i All-llahut”,
të krishterët thonë: “Isai është i biri i All-llahut”.
Këto janë fjalët e tyre, nga goja e tyre, i imitojnë
fjalët e mohuesve të mëparshëm. I vraftë All-llahu!
Si po shmangen (nga e vërteta)!” (Et-Teube: 30)

Kur’ani e korrigjon këtë gabim dhe shtrembërim të tyren të
Fjalëve të All-llahut xhel-le shanuhu, e thotë:
“Thuaj: Ai, All-llahu është Një! All-llahu është
mbrojtës i gjithkujt. (Ai) nuk ka lindur prej dikujt,
as nuk ka lindur kë. Dhe askush nuk i ngjason Atij.”
(El-Ihlas: 1-4)

Kur’ani verifikon faktin se të gjithë Pejgamberët janë
njerëz, të cilët All-llahu xhel-le shanuhu i ka dekoruar me shpallje
dhe me cilësi të cilat u mundësojnë ta pranojnë atë nga All-llahu
xhel-le shanuhu dhe t’ua komunikojnë besnikërisht njerëzve.

All-llahu xhel-le shanuhu i drejtohet Pejgamberit të Vet duke thënë:
“Thuaj: “Unë jam vetëm njeri si ju, mua më është
shpallur që Zoti juaj është vetëm një Zot. Kush
shpreson takimin me Zotin e vet, le të punojë vepra
të mira dhe, le të mos i bëjë shok askënd në adhurimin
e Zotit të vet!” (El-Kehf: 110)

Nga shtrembërimet që i kanë bërë të krishterët, e për çka
na informon All-llahu xhel-le shanuhu në Kur’an, bën pjesë edhe ajo
se disa prej tyre e kanë çoroditur domethënien e pejgamberllëkut
dhe kanë filluar t’i veshin Isait, birit të Merjemës, cilësi
hyjnore, ndërsa të tjerët atë e konsideronin njërin prej të treve.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Jobesimtarë janë ata të cilët thonë: “Me siguri Zot
është Mesihu - i biri i Merjemes!” (El-Maide: 72)

“Jobesimtarë janë ata që thonë: “All-llahu është
njëri prej treve! E, s’ka zot tjetër përveçse një
Zot!” (El-Maide: 73)

Kur’ani sinjalizon në këtë falsifikim dhe duke shpjeguar
korrektësinë e besimit përkitazi me Isanë alejhis-selam thotë:
“Mesihu - i biri i Merjemës, është vetëm Pejgamber,
- edhe para tij kanë kaluar Pejgamberë. Nëna e tij
përherë ka qenë e drejtë. Që të dy hanin ushqim...”
(El-Maide: 75)

Fakti rreth të cilit nuk do të kundërshtohet kurrë një njeri
objektiv është se sot nuk ekziston asnjë libër që me siguri të
plotë mund t’i përshkruhet All-llahut xhel-le shanuhu, përveç Kur’-
anit madhështor. Në këtë fakt udhëzojnë edhe shumë argumente
shqisore, me gjithë lajmërimet e All-llahut xhel-le shanuhu
se Librat e mëparshëm janë falsifikuar që të tëra.
Ja disa prej këtyre argumenteve:

1 - Ekzemplarët origjinalë të Librave të shpallur para
Kur’anit janë humbur, andaj sot në duart e njerëzve ekzistojnë
vetëm përkthimet e tyre. E, për sa i përket Kur’anit, ai gjer më
sot është ruajtur me të gjitha kaptinat, fjalitë, fjalët dhe
shkronjat, ashtu siç e ka mësuar Xhibrili alejhis-selam Pejgamberin
e All-llahut dhe ashtu siç i ka mësuar Pejgamberi alejhis-selam
as’habët e vet, radijAll-llahu anhum.[118]

2 - Në këta libra janë përzier Fjalët e All-llahut xhel-le shanuhu
me fjalët e njerëzve, të cilët kanë komentuar dhe kanë folur
për historinë, për jetëshkrimin e Pejgamberëve dhe të nxënësve
të tyre dhe për konkluzionet e fakihëve (juristëve). Prandaj nuk
mund të dihet se cilat janë Fjalët e All-llahut xhel-le shanuhu e cilat
janë fjalët e njerëzve. E, për sa i përket Kur’anit, ai është e folur
e All-llahut xhel-le shanuhu dhe në të nuk është përzier asgjë
tjetër, as hadithi i Pejgamberit alejhis-selam, e as e folura e as’habëve
a e kujtdoqoftë tjetër.[119]

Ebu Vefa Ali bin Akliu thotë: “Nëse dëshiron të vërtetohesh
se Kur’ani nuk është e folura e Pejgamberit alejhis-selam, por i
është shpallur atij, shiko të folurin e tij se si dallohet nga
Kur’ani dhe kundroje dallimin ndërmjet dy të folurave dhe dy
stileve. Është e njohur se të folurat e njerëzve i ngjajnë njëratjetrës,
kurse asnjë fjalë e Pejgamberit alejhis-selam nuk i ngjan të
folurës së Kur’anit. Gjithashtu nga mu’xhizet e Kur’anit bën
pjesë edhe ajo se askush nuk mund të gjejë në Kur’an ndonjë
fjali të marrë nga librat e mëparshëm, ndërsa njerëzit edhe sot
e kësaj dite zbulojnë se si njerëzit marrin njëri nga tjetri, e
themi, bie fjala, se Mutenebbi ka marrë nga Buhariu, e të
ngjashme.”[120]

3 - Shkencërisht nuk mund të dëshmohet lidhshmëria e
asnjë libri me Pejgamberin, të cilit ia veshin atë (libër). Asnjëri
prej tyre nuk zotëron një zinxhir të pandërprerë historik (sened)
të personave që i transmetojnë ato. Kapitujt e Biblës, që quhet
Dhiata e Vjetër, ose të Teuratit, janë shkruar disa shekuj pas
vdekjes së Musait alejhis-selam. Muhammed Ferid Vexhdi transmeton
nga Enciklopedia Shkencore “Larus” këto fjalë: “Shkenca
bashkëkohore, e para së gjithash kriticizmi gjerman, pas studimeve
të gjata të zbulimeve arkeologjike dhe pas njohurive
gjuhësore, konstaton se Teuratin nuk e ka shkruar Musai alejhisselam,
por është vepër e priftërinjve hebrenj, emrat e të cilëve
nuk janë përmendur. Ata e kanë shkruar këtë periodikisht, duke
u bazuar në traditat gojore që kanë dëgjuar para robërimit në
Babiloni. Aq më tepër, një numër shkencëtarësh pohojnë se këta
pesë libra të Dhiatës së Vjetër nuk përmbajnë të gjitha traditat
e hebrenjve, por ato përmbajnë vetëm tezat, simbolet dhe
tregimet më elementare.”[121]

E për sa i përket Kur’anit, ky është i vetmi Libër autenticiteti i të cilit dhe lidhshmëria e të cilit me Pejgamberin Muhammed alejhis-selam mund të argumentohet në mënyrë të padyshimtë.

Kur’ani është transmetuar me të gjitha suret dhe fjalët e tij, me radhitjen
e tyre dhe me mënyrën e shqiptimit, në çdo periudhë pas shpalljes së tij,
nga ana e një numri të madh njerëzish. Kështu që nuk ka dyshim se Kur’ani,
të cilin ne e mësojmë sot, është Kur’ani i njëjtë të cilin All-llahu
xhel-le shanuhu ia ka shpallur Pejgamberit të Vet të ndershëm.[122]

4 - Një nga argumentet e shtrembërimit të këtyre librave
është edhe ekzistimi i ekzemplarëve të llojllojshëm, të cilët
dallojnë esencialisht sipas përmbajtjes së tyre.[123]

5 - Një nga argumentet e pakontestueshme për shtrembërimin
e Biblës është edhe ai se ajo përmban besime të parregullta
dhe prezantim të gabueshëm të Zotit xhel-le shanuhu dhe të
Pejgamberëve të Tij fisnikë. Në Bibël do të gjesh krahasimin e
Zotit me njeriun dhe dhunimin e dinjitetit të Pejgamberëve, që
është gjithsesi në kundërshtim me pagabueshmërinë e tyre.[124]

Pas shtrembërimeve dhe ndryshimeve që kanë përjetuar Librat e
mëparshëm, jemi të obliguar të besojmë se ato në esencën e
tyre janë nga All-llahu xhel-le shanuhu, të cilat Ai ua ka shpallur
Pejgamberëve të Vet, me qëllim të njëjtë për çka është shpallur
edhe Kur’ani. Për përmbajtjen e tyre, ne sot nuk besojmë se
është nga All-llahu xhel-le shanuhu, përveç asaj që na ka informuar
Kur’ani a Pejgamberi alejhis-selam.

E, për sa i përket Kur’anit Madhështor, jemi të obliguar të besojmë
se ai është ekskluzivisht Fjalë e All-llahut xhel-le shanuhu, se është
e Vërtetë e kulluar dhe se është ruajtur çdo fjalë e tij. Jemi të obliguar
t’i zbatojmë të gjitha urdhrat e tij e t’i shmangemi të gjitha ndalesa e
të tij. T’i besojmë asaj që thuhet aty dhe t’i flakim të gjitha
ato që janë në kundërshtim me të.



---------------------------------------------------------------------------------------------

[118] Bazat e Islamit, El-Mevdudi f. 77.
[119] Bazat e Islamit, El-Mevdudi f. 77.
[120] El vefa bi ahvalil Mustafa, 1: 270.
[121] El-‘Akaidul islamijje li Nedim el-Mellah, f. 57.
[122] Bazat e Islamit, f. 77, El-Mevdudi, f. 78.
[123] El-‘Akaidul islamijje, Sejjid Sabik, f. 168. Në këtë vepër, mes të tjerash, thuhet:
“Argument i mjaftueshëm për ndërrimet që janë bërë në Ungjill, i cili sot gjendet në duart e të krishterëve, është edhe ai se prej shtatëdhjetë ekzemplarësh janë zgjedhur vetëm katër. Këta ungjij përmbajnë shkresa për jetëshkrimin e Isait alejhis-selam, shkruesit e të cilave janë të njohur, emrat e tyre janë të shkruar në frontespicet e librave. Vetë kritikët e krishterë kanë pranuar se premisat religjioze të ungjijve të sotëm janë të bazuara në mendimin e Palit, pa mendimin e nxënësve të tjerë të Isait alejhis-selam dhe të ithtarëve më të afërt të tij. Në bibliotekën e një princi të Parisit është gjetur një ekzemplar i Ungjillit të Barnabës, i cili dallon në shumë gjëra nga katër ungjijtë e njohur. Ky ekzemplar është përkthyer në gjuhën arabe dhe e ka botuar shtëpia botuese El-Menar."
[124] Në librin e zanafillës 3/22 qëndron: ”Atëherë Zoti tha: “Ja, tani njeriu u bë sikurse njëri prej nesh, e njeh mirë edhe të keqen.” E pastaj: “Zoti u pikëllua që e krijoi njeriun dhe u pendua thellë në zemrën e Vet.”

Ndërsa detajet të cilat e dhunojnë dinjitetin e Pejgamberëve janë më të shpeshta.

Për Ibrahimin alejhis-selam thonë se është rrenacak.

Për Lutin alejhis-selam thonë se ka bërë kurvëri me dy vajzat e tij.

Për Harunin thonë se ai i ka thërritur izraelitët që ta adhurojnë viçin.

Për Sulejmanin thonë se i ka adhuruar idhujt në mënyrë që ta bëjë të kënaqur gruan e vet.

A ekziston argument më i madh për shtrembërimin e Biblës se ky? Këtë e kemi cituar nga libri: El-‘Akaidul islamijje, Sejjid Sabik, f. 168. Shih edhe Er-resul ver-risalet, f. 104-106.

[IslamInfo]

PJESA E PESTË
BESIMI NË BOTËN E ARDHSHME

Me besimin në botën e ardhshme nënkuptohet besimi në
tërë atë që na ka informuar All-llahu xhel-le shanuhu në Librin e Vet
dhe Pejgamberi Tij në Hadithin e vet, për atë se çka do të
ndodhë pas vdekjes, siç është: provimi dhe vuajtja ose kënaqësia
në kabur (varr), ringjallja pas vdekjes, tubimi në një vend,
parashtrimi i librit të veprave, llogaria, peshimi (matja) e veprave,
Havdi (Burimi), ura Sirat, shefa’ati, Xheneti, Xhehenemi dhe
çdo gjë tjetër që All-llahu xhel-le shanuhu ka përgatitur në to për
banorët e tyre.

[IslamInfo]

THEKSIMI I VEÇANTË I KËSAJ BAZE TË BESIMIT NË
KUR’AN DHE SHKAKU I KËSAJ

Kur’ani Madhështor shumë shpesh përmend botën e
ardhshme, duke vërtetuar me kujdes në çdo vend ekzistimin e
saj dhe në të gjitha rastet duke tërhequr vërejtjen në të, e
gjatë tërë kësaj përdor metoda të ndryshme ligjërimi të gjuhës
arabe.

Një nga argumentet e theksimit të kësaj baze të besimit
është ai se Kur’ani ndërlidh fuqimisht besimin në All-llahun xhel-le
shanuhu me besimin në botën e ardhshme. All-llahu xhel-le shanuhu
thotë:

“...Mirësia është kur (njeriu) beson All-llahun, Ditën
e Kiametit.” (El-Bekare: 177)

“...Kushdo që beson All-llahun (si është urdhëruar)
dhe jetën tjetër, e bën vepra të mira, për ata, me të
vërtetë, ka shpërblim të Zoti i tyre; për ta nuk ka
kurrfarë droje, e as mërzie!” (Bekare: 62)

“Kështu këshillohet çdonjëri prej jush që beson All-llahun
dhe Ditën e Kiametit.” (El-Bekare: 232)

“Luftoni kundër atyre që nuk besojnë All-llahun, as
Ditën e Kiametit.” (Et-Teube: 29)

“... Adhuroni vetëm All-llahun, shpresoni në Ditën e
Kiametit (shpëtimin) dhe mos bëni keq në Tokë.” (El-Ankebut: 36)

Ekzistojnë edhe shumë ajete të tjera që flasin përkitazi me
ketë.

Se sa rëndësi të madhe i jep Kur’ani botës së ardhshme, shihet
edhe nga ajo se sa shpesh përmendet. Gati nuk kalon asnjë
faqe e Kur’anit e të mos flitet për botën e ardhshme dhe për atë
se çka do të ndodhë në të, e tërë kjo përmes mënyrave të
ndryshme të shpjegimit. Gjithashtu do të vëresh se Kur’ani i
parashtron hollësisht detajet e fillimit të Ditës së Kijametit, që
nuk ndodh me temat e ndryshme të gajbit.

Një nga argumentet është edhe shumësia e emrave me të
cilët Kur’ani e quan atë, e çdo emër tregon një nga detajet e
asaj Dite. Disa prej atyre emrave janë: El-Kijame (Ngritja,
zgjimi), Es-Sa’a (Çasti), El-Ahireh (Bota tjetër), Jeumud-Din
(Dita e fesë), Jeumul-Hisab (Dita e dhënies së llogarisë),
Jeumul-Fet’h (Dita e fitores), Jeumul-Telak (Dita e takimit),
Jeumul-Xhem' (Dita e tubimit), Jeumul-Tegabun (Dita e
vetëmashtrimit), Jeumul-Hulud (Dita e amshimit), Jeumul-
Hasre (Dita e pendimit), Jeumul-Tenad (Dita e thirrjes), El-
Azife (Kiameti), Et-Tamme (Vështirësia, Mynxyra), El-Sahha
(Zëri shurdhues), El-Hakka (Çasti i pashmangshëm), El-Gashije
(Mynxyrë e rëndë), El-Vaki’a (Ndodhia) etj.[125]

Ndërsa shkaku i dhënies rëndësi kaq të madhe kësaj baze të
besimit është se:

Besimi në botën e ardhshme ka ndikim të madh në jetën e
njeriut. Imani (besimi) në botën e ardhshme dhe në çdo gjë që
do të ndodhë në të: Xheneti, Xhehenemi, dhënia e llogarisë,
ndëshkimi dhe shpërblimi, shpëtimi dhe dështimi, në mënyrë
efikase ndikoj në drejtimin e njeriut, në disiplinën e tij gjatë
jetës në këtë botë, në kryerjen e veprave të mira dhe në
ruajtjen e imperativit të devotshmërisë.

Ekziston një dallim i pakrahasueshëm ndërmjet dy njerëzve:
atij që nuk i beson ringjalljes pas vdekjes, as dhënies së llogarisë
për veprat dhe fjalët e veta dhe nuk udhëhiqet nga asgjë gjatë
veprimeve të veta, përveçse nga interesi personal dhe nga leverdia
personale, dhe atij i cili beson se do të vijë dita kur do të pyetet për
veprat dhe fjalët e veta para Gjykatësit më të drejtë, e do të
shpërblehet për veprat e mira ose do të ndëshkohet për veprat e
këqija. I pari, gjithsesi është jashtë çdo kontrolli, përveç kontrollit
të pasioneve dhe lakmive të veta dhe qëllimi i tij është
tërësisht egoist; ai arsyeton të gjitha mjetet dhe sjelljet pa marrë
parasysh sesa të dëmshme janë ato.

Ndërsa i dyti është i kufizuar në kufijtë e së vërtetës dhe së mirës,
e këto janë gjëra të cilat atë ditë do ta kenë peshën dhe vlerën e vet
tek All-llahu xhel-le shanuhu. All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Peshimi (i veprave) atë Ditë do të jetë i drejtë, atij që i rëndohet
terezia me vepra të mira, do të jetë i lumtur; kurse atij që i lehtësohet
terezia me vepra të mira, ai do ta humbë veten, për shkak se
i ka mohuar argumentet Tona.” (El-A’raf: 8-9).

Për këtë, në shumë vende, tregon edhe metoda se si Kur’ani
lidh kryerjen e veprave të mira me besimin në botën e
ardhshme:

“A e di ti për atë që e përgënjeshtron Ditën e Llogarisë?
E ai është që ashpër i dëbon bonjakët dhe nuk
nxiton t’i ushqejë të varfërit.” (El-Ma’un: 1-3)

“Xhamitë e All-llahut i mirëmbajnë vetëm ata që i
besojnë All-llahut dhe botës tjetër...” (Et-Teube: 18)

“Nga ti nuk do të kërkojnë leje për të mos luftuar
me pasurinë dhe trupin e tyre ata që besojnë Allllahun
dhe Ditën e Kiametit. E All-llahu i di mirë ata
që ruhen nga mëkatet. Nga ti do të kërkojnë leje
vetëm ata që nuk besojnë në All-llahun dhe në Ditën
e Gjykimit dhe ata zemrat e të cilëve dyshojnë. Ata
luhaten në dyshimin e vet.” (Et-Teube: 44-45)

“Njerëzit që besojnë All-llahun dhe Ditën e Kiametit
nuk duhet të ushqejnë dashuri ndaj atyre që kundërshtojnë
All-llahun dhe Pejgamberin e Tij.” (El- Muxhadele: 22)

“Me të vërtetë, ky ka qenë shembull i mirë për ju,
për ata që shpresojnë në All-llahun dhe në Ditën e
Kiametit.” (Mumtehine: 6)

“... Kjo është këshillë për ata që i besojnë All-llahut
dhe Ditës së Kiametit.” (Et-Talak: 2)

“... Ata që besojnë në jetën e ardhshme besojnë
edhe në të (Kur’an).” (El-En’am: 92)

Ekzistojnë edhe shumë ajete të tjera që flasin për këtë.
Meqenëse njeriu gjithmonë synon t’i përmbushë interesat e
veta dhe të largojë çfarëdo dëmi prej vetes, besimi në botën e
ardhshme e nxit vetëkontrollin e tij dhe prirjen për të bërë
vepra të mira, duke e larguar të keqen. Për këtë shkak, Kur’ani
shpeshherë dhe me kujdes të madh përkujton ahiretin, e pasqyron
dhe e prezanton atë në mënyra të ndryshme, në mënyrë që
kjo ndjenjë (vetëkontrolli) të zmadhohet në zemrën e njeriut
dhe ndikimi i tij të rritet.

Shkaku pse Kur’ani thekson shpesh ngjarjet në ahiret, me siguri
është ngaqë njerëzit shpeshherë e harrojnë atë dhe nuk i
japin rëndësi, për shkak të lojalitetit të madh ndaj jetës së
kësaj bote dhe nga dashuria ndaj kënaqësive të kësaj bote.

Prandaj, besimi në botën e ardhshme, me të gjitha kënaqësitë
dhe ndëshkimet që do të jenë në të, e zbut dëshirën e tepruar
për kënaqësitë e kësaj bote dhe njerëzit bëhen të vetëdijshëm
se të gjitha kënaqësitë e kësaj bote nuk meritojnë çfarëdo
mundimi, qoftë dhe nxitimi për to, ngase ajo që e meriton që
për shkak të saj të bëjmë gara është ajo që na ka përgatitur
All-llahu xhel-le shanuhu në botën tjetër.

Lidhur me këtë All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“O besimtarë! Ç’keni që ngurroni, - thuajse jeni
ngjitur përtokë - kur ju thuhet: “Dilni në luftë, në
rrugën e All-llahut!” A jeni të kënaqur me jetën e
kësaj bote, në vend të së përhershmes (të amshueshmës)
E, kënaqësia e kësaj bote, në krahasim me
atë të botës tjetër - është shumë e vogël.” (Et-Teube: 38)

Shkaku i përmendjes së shpeshtë të ahiretit me siguri është
edhe fakti se, edhe sot e kësaj dite, ky nxit te jobesimtarët dhe
kafirët çudi dhe habi, për shkak se kjo i kundërvihet asaj që ata
shohin me shqisat e tyre të kufizuara e çka paraqet (sipas tyre)
të kundërtën e ringjalljes pas vdekjes. Ata, bie fjala, shohin se
trupi i njeriut shndërrohet në pluhur, e si të ringjallet pastaj?

Për të tillët All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Kaf. Pasha Kur’anin e Madhërishëm! Ata janë
çuditur që nga mesi i tyre u ka ardhur një
paralajmërues, e, mohuesit thanë: “Kjo gjë është e
çuditshme: vallë, a pasi të vdesim e të bëhemi dhe
(do të ringjallemi)? Ky kthim nuk mund të paramendohet!”
(Kaf: 1-3)

All-llahu xhel-le shanuhu u përgjigjet atyre në shumë ajete
(disa do t’i përmendim më vonë) se shqisat, në bazë të të cilave
ata refuzojnë këtë fakt, janë të papërkryera dhe të paafta të
shohin këtë, edhe pse ekzistojnë shumë shembuj në jetën e
njeriut të cilat udhëzojnë në ringjalljen pas vdekjes, por, nuk
janë të verbër sytë, po të verbëra janë zemrat që gjenden në
kraharor.


--------------------------------------------------------------------------------------

[125] El-‘Akaidul islamijje, Sejjid Sabik, f. 261-264.

[IslamInfo]

ARGUMENTET E BESIMIT NË BOTËN E ARDHSHME DHE
PËRGJIGJJA NDAJ DYSHIMIT TË JOBESIMTARËVE

Se duhet besuar në botën e ardhshme provojnë Kur’ani,
Hadithi i Pejgamberit alejhis-selam, mendja njerëzore dhe karakteri
(natyra) korrekt.

All-llahu xhel-le shanuhu shpeshherë përmend
besimin në botën e ardhshme dhe sjell argumente për të dhe në
shumë vende i përgjigjet dyshimeve të jobesimtarëve për botën
e ardhshme. Gjithashtu, Kur’ani i përshkruan imtësisht ngjarjet
e Ditës së Kijametit, që nuk ndodh me asnjë Libër të mëparshëm,
edhe pse çdo Pejgamber që ka dërguar All-llahu xhel-le
shanuhu e ka sihariquar popullin e vet me lajme të gëzuara për
këtë Ditë dhe ua ka tërhequr vërejtjen për mynxyrat e saj.

Prandaj, çdonjëri që mohon këtë a dyshon në të konsiderohet si
jobesimtar.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:

“All-llahu është Një, i Vetëm - i Pashoq. Ai me të
vërtetë do t’ju tubojë në Ditën e Kiametit, Për këtë
nuk ka dyshim fare! E kush është në fjalë më i drejtë
se All-llahu?” (En-Nisa’: 87)

“Mirësia nuk është kthimi i fytyrës suaj nga lindja
dhe perëndimi, por mirësia është kur (njeriu) beson
All-llahun, Ditën e Kiametit...” (El-Bekare: 177)

“... E ai që nuk beson All-llahun, engjëjt e Tij,
Librat e Tij, Pejgamberët e Tij dhe Ditën e Kiametit,
ai, me të vërtetë, ka humbur larg prej udhës së
drejtë.” (En-Nisa’: 136)

Kur’ani na informon se Nuhu alejhis-selam i ka thënë popullit
të vet: “All-llahu ju ka krijuar nga toka (dheu) ashtu si
bimët, pastaj ju kthen në të dhe prej saj sërish do
t’ju nxjerrë.” (Nuh: 17-18)

E Ibrahimi a. s. thotë: “Dhe i Cili, shpresoj, se do të m’i
falë gabimet e mia në Ditën e Kiametit!” (Esh-Shu’ara’: 82)

E Musait alejhis-selam i ka thënë: “Çasti i ringjalljes do të arrijë
me siguri - dhe Unë pothuaj e mbaj të fshehtë atë - kur secili
sipas angazhimit të vet i shpërblyer apo i ndëshkuar do
të jetë. Andaj, le të të mos shmangë ty assesi nga besimi në
të ai që nuk i beson kësaj dhe që jepet pas epsheve të tij, e
të humbasësh” (Ta Ha: 15-16)

All-llahu xhel-le shanuhu në shumë vende të Kur’anit i ka urdhëruar
Pejgamberit të Vet, Muhammedit alejhis-selam, që të përbetohet
me Të për njëmendësinë e ringjalljes pas vdekjes:

“Mohuesit kujtojnë se kurrsesi nuk do të ringjallen. Thuaj:
“Po, pasha Zotin tim, pa tjetër do të ringjalleni dhe pastaj
do të informoheni se ç’ keni punuar!” E kjo për All-llahun
është lehtë!” ( Et-Tegabun: 7)

Ata që mohojnë ringjalljen i përgënjeshtrojnë të gjithë Pejgamberët,
për sinqeritetin e të cilëve dhe për tërë atë që kanë
thënë ekzistojnë argumente të pakontestueshme racionale dhe
shqisore. Prandaj, të konsiderohet i rrejshëm cilido lajm që kanë
sjellë ata, do të thotë mospërfillje globale e arsyes e cila ka
nxjerrë konkluzion për sinqeritetin e tyre dhe përgënjeshtrim i
vetë asaj (arsyes), që gjithsesi paraqet kokëfortësi pa kurrfarë
kuptimi.

Mohuesit e ringjalljes nuk kanë kurrfarë argumenti për
mohimin e tyre, ngase kjo është çështje e gajbit (të
padukshmës), të cilin nuk e di askush përveç All-llahut xhel-le
shanuhu. Dhe, rregull i përgjithshëm i gjërave që i përkasin gajbit
është se askush nuk është në gjendje që t’i argumentojë a t’i
mohojë këto, përveçse në një mënyrë të vetme - me lajmërimin
e All-llahut xhel-le shanuhu përkitazi me të. E, ai i cili zotëron argumente
të pakontestueshme se ka pranuar Shpalljen nga All-llahu
xhel-le shanuhu, ai gjithsesi është tërësisht i sinqertë për atë që
transmeton për ndonjë gjë të gajbit.[126]

Ky sinqeritet është vërtetuar vetëm te Pejgamberët fisnikë.
Këta janë ata të cilët All-llahu xh. sh. i ka përkrahur dhe i ka forcuar
me mu’xhize dhe u ka zbuluar diçka nga bota e gajbit, e tanimë kemi
thënë se të gjithë ata kanë folur për botën e ardhshme.

Mirëpo, ata që e mohojnë ringjalljen theksojnë disa dyshime
për ekzistimin e botës së ardhshme, duke thënë, për shembull,
se është larg mendjes dhe i pamundur kthimi i sërishëm në
jetë pasi të jenë bërë një herë hi e pluhur. Ata patën thënë atë
që All-llahu xhel-le shanuhu thotë për ta: “Vallë. a pasi të vdesim
e të bëhemi dhe (do të ringjallemi)? Ai kthim është larg
(mendjes e mundësisë)!” (Kaf: 3)

“E, ata thonë: “Ekziston vetëm jeta jonë në këtë
botë, vdesim dhe jetojmë, e vetëm koha na shkatërron.
Ata për këtë nuk kanë kurrfarë dijenie, ata
vetëm parafytyrojnë ashtu.” (El-Xhathije: 24)

Pra, të gjitha dyshimet e tyre mbështeten në konstatimin se
ringjallja është e largët, e pamundshme dhe e çuditshme.

All-llahu xhel-le shanuhu është përgjigjur në këto dyshime dhe
në shumë vende të Kur’anit e ka sqaruar pathemelësinë e tyre.
U ka sqaruar se arsyeja nuk e mohon besimin në ringjallje, porse
e pranon atë dhe se ringjallja nuk është në kundërshtim me atë
që është e zakonshme, por ajo posedon shembujt e vet në jetën
e kësaj bote dhe për këtë dëshmojnë shumë dukuri natyrore, të
cilat gjithashtu janë vepra të All-llahut xhel-le shanuhu.

1 - All-llahu xhel-le shanuhu thotë: “Ata thonë: “Vallë, kur të
bëhemi eshtra dhe pluhur, a do të ringjallemi në krijesa të
reja?” Thuaj: “Po, edhe sikur të jeni gurë ose hekur, ose
çfarëdo krijese qoftë për të cilën mendoni se nuk mund të
ringjallet.” Ata do të thonë: “Kush do të na rikthejë ne në
jetë?” Thuaj: “Ai që ju ka krijuar herën e parë.” E ata do të
tundin kokat e tyre nga ti (duke të përqeshur) e do të thonë:
“Kur është ajo (ringjallja)?” Ti thuaj: “Ndoshta së shpejti!”
Atë ditë kur do t’ju thërrasë Ai, e do t’i përgjigjeni duke iu
falënderuar Atij dhe do të mendoni se në këtë jetë nuk keni
qëndruar veçse pak kohë”. (El-Isra’: 49-52)

Shikoji vetëm dyshimet dhe pyetjet që bëjnë mohuesit e
ringjalljes në të gjitha kohët, e do të shohësh se ato sillen rreth
asaj që ata e konsiderojnë si të pamundshme (nga All-llahu xhel-le
shanuhu) se hiri dhe pluhuri, në çka do të shndërrohen trupat e
njerëzve, do të shndërrohen në krijesa të reja që do të ecin dhe
do të ndiejnë. Ata mendojnë se kjo është përtej fuqisë së Allllahut
xhel-le shanuhu dhe konsiderojnë se kjo është e largët, ngase
nuk dinë se kur do të ndodhë kjo.

Siç po e sheh, të gjitha dyshimet e tyre rrjedhin nga mosnjohja
e realitetit të jetës dhe vdekjes, nga mosnjohja e fuqisë së Allllahut
xhel-le shanuhu dhe nga mospërfillja e argumentit të qartë të
kësaj fuqie absolute, që mund të krijojë nga hiçi. E, do të mjaftonte
të jenë të arsyeshëm, t’u përkujtohet fuqia e All-llahut kur i
krijoi herën e parë, pasi ishin hiç, e të bëhen të sigurt në vërtetësinë
e Sunduesit kur i informon ata për ringjalljen e sërishme, për
dhënien e llogarisë, për shpërblimin dhe ndëshkimin. Pra, çështja
është e thjeshtë e përgjigjja shembullore, e njëkohësisht e thjeshtë
dhe bindëse. Sepse, njeriu e di se është krijuar edhe pse nuk ka
ekzistuar më parë.

Pra, duhet të ekzistojë krijuesi i cili e ka krijuar,
kur ai nuk ka ekzistuar më parë. Pastaj, me vdekjen e tij, është
shndërruar nga një gjendje në tjetër dhe duhet të ekzistojë faktori i
këtij ndërrimi. Gjithsesi, ky nuk mund të jetë askush tjetër përveç
All-llahut xhel-le shanuhu, i Cili e ka krijuar herën e parë, ngase, sikur
ta kishte bërë këtë dikush tjetër, atëherë ai do të ishte në gjendje
që edhe ta shpëtojë nga vdekja. Prandaj, çdo polemizim rreth asaj
se a mundet Krijuesi, Dhuruesi i jetës dhe i vdekjes, - kur thotë se
do ta ringjallë njeriun edhe për të dytën herë dhe do t’ia kthejë
pamjen dhe figurën e tij - ta bëjë këtë me të vërtetë, është vetëm
inatosje dhe kryelartësi.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë: “Thuaju (atyre): “All-llahu ju
ngjall (ju jep jetën), pastaj ju vdes, e mandej do t’ju tubojë
në Ditë e Kiametit; në këtë nuk ka kurrfarë dyshimi, por
(këtë) shumica e njerëzve nuk dinë.” (El-Xhathije: 26)

2 - All-llahu xhel-le shanuhu thotë:

“Dhe ai na sjell shembull, e harron krijimin e vet. (thotë)
“Kush do t’i ngjallë eshtrat duke qenë ato të kalbura (shkapërderdhura)?”
Thuaj: “Do t’i ngjallë Ai që i krijoi herën e parë; Ai i di të gjitha ato që i ka
krijuar, (Ai) i Cili e bëri për ju - prej drurit të njomë - zjarrin
dhe ju prej tij ndezni. Vallë, a nuk është i fuqishëm Ai që
krijoi qiejt dhe Tokën të krijojë qenie të ngjashme (të
ringjallë pas vdekjes)? Po, me të vërtetë, Ai është Krijues i
çdo gjëje dhe Ai është i Gjithëdijshëm.” (Ja Sin: 78-81)

Komentuesi i Tahaviut, duke i komentuar këto ajete, thotë:

“Sikur dikush ndër më të njohurit, me oratori më të madhe dhe
me shkathtësi hulumtimi do të bënte përpjekje që të vijë me
argument më të mirë se ky, apo të ngjashëm me të, sipas
fjalëve që do t’i përngjanin këtyre fjalëve, sipas koncizionit dhe
qartësisë së argumentimit, nuk do të ishte në gjendje ta bënte
këtë.

All-llahu xhel-le shanuhu e fillon këtë argumentim me pyetjen
të cilën e parashtron jobesimtari dhe kërkon përgjigje duke
harruar se si është krijuar. Fjalët e All-llahut xhel-le shanuhu përmbajnë
përgjigje dhe argument të mjaftueshëm, saqë nuk ka
vend më për dyshim. E kur All-llahu xhel-le shanuhu ka dashur ta
vërtetojë argumentin dhe ta arsyetojë edhe më, atëherë ka
thënë: “Thuaj: “Do t’i ngjallë Ai që i krijoi herën e parë”,
duke marrë krijimin nga hiçi si argument të fuqisë për rikthimin
në gjendjen e përparshme.

Pra, duke argumentuar krijimin e parë me mundësinë e krijimit të
sërishëm, ngase çdo njeri i arsyeshëm e di se ai i cili ka mundur të
krijojë diçka për herë të parë, ai mund të krijojë edhe për herë të dytë,
e nëse nuk është në gjendje të krijojë për herë të dytë, atëherë as që
do të jetë në gjendje të krijojë për herë të parë.

E pasi që akti i krijimit kërkon fuqinë e krijuesit për krijimin e krijesave dhe njohjen e të gjitha pjesëve të krijesave të veta, All-llahu xhel-le shanuhu
vazhdon: “dhe Ai është i Gjithëdijshëm”. Ai i di të gjitha
detajet lidhur me krijimin e parë, pjesët e materies dhe të formës.
Njësoj është edhe me krijimin e dytë. E, nëse Sunduesi
posedon dituri të përsosur dhe të plotë, atëherë si të mos jetë
në gjendje t’i ngjallë eshtrat e kalbura!?

Pastaj këtë e konfirmon me argument të pakundërshtueshëm dhe të qartë,
i cili në vete përmban përgjigjjen e pyetjes së jobesimtarit tjetër, i cili
thotë: “Kur eshtrat shndërrohen në pluhur, atëherë ato bëhen të
thata dhe me natyrë të ngurtë, ndërsa është e njohur se
mbartësi i jetës duhet të jetë me natyrë të ngrohtë dhe të
lagësht (të njomë).” E All-llahu xhel-le shanuhu thotë: “(Ai) i Cili e
bëri për ju - prej drurit të njomë - zjarrin dhe ju prej tij
ndezni.” All-llahu xhel-le shanuhu na informon për nxjerrjen e
kësaj substance (zjarrin) jashtëzakonisht të nxehtë (të thatë)
nga drunjtë e njomë, i cili është plot lagështirë dhe i ftohtë.

Prandaj, Ai i Cili prej diçkaje nxjerr diçka tërësisht të kundërtë
dhe të Cilit i nënshtrohen të gjitha krijesat dhe pjesët përbërëse
të tyre, gjë që nuk paraqet kurrfarë vështirësie për Të, atëherë
Ai është në gjendje që me të vërtetë të bëjë atë që mohojnë
jobesimtarët.

Çdo njeri i arsyeshëm është i vetëdijshëm se ai që
është në gjendje të bëjë diçka të madhe dhe të komplikuar,
gjithsesi është në gjendje të bëjë diçka më të thjeshtë dhe më
të lehtë. Ai i cili është në gjendje ta mbajë peshën njëtonshe, ai
gjithsesi e ka shumë më lehtë ta mbajë një barrë më të lehtë.
All-llahu xhel-le shanuhu thotë: “Vallë, a nuk është i fuqishëm Ai
që krijoi qiejt dhe Tokën - të krijojë qenie të ngjashme (të
ringjallë pas vdekjes)?” Pra, Ai i Cili i ka krijuar qiejt dhe
Tokën, madhësinë e tyre, rolin e tyre dhe mënyrën mrekulluese
të funksionimit të tyre, Ai gjithsesi e ka shumë më lehtë t’i
ngjallë eshtrat e shndërruara në pluhur dhe t’i rikthejë në
gjendjen e tyre të mëparshme.[127]


3 - All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“O njerëz, nëse ju dyshoni në ringjalljen (pas
vdekjes), dijeni se Ne ju kemi krijuar ju prej dheut
(Ademin), pastaj prej pikës së farës (spermës),
pastaj prej droçkave të gjakut, pastaj prej (copëzës)
mishit (embrionit) me pjesë (gjymtyrë) të dukshme e
të padukshme, për t’ju treguar juve (fuqinë Tonë).
Dhe Ne, e mbajmë në mitër atë që duam deri në
kohën e caktuar. Pastaj ju nxjerrim ju si fëmijë; e
pas kësaj, do të arrini ju (fuqinë) më të madhe. disa
nga ju vdesin e disa ngelin deri në kufirin më të ulët
të jetës, që të mos dijë asgjë nga ajo që ka ditur më
parë. Dhe, ti, e sheh tokën e thatë, e kur Ne lëshojmë
ujin (të reshurat) në të, ajo lëkundet dhe gufon,
dhe mbijnë (rriten) gjithfarë lloj bimësh të mrekullueshme,
meqë All-llahu ekziston, dhe Ai është i
fuqishëm për t’i ngjallur të vdekurit, dhe Ai është i
Plotfuqishëm për çdo gjë, dhe, ngase, me të vërtetë
Dita e Kiameti do të vijë. Për të s’ka dyshim dhe që,
në të vërtetë, All-llahu do t’i ringjallë ata që janë
në varre (të vdekurit).” (El-Haxhxh: 5-7)

Kundroji mirë këto ajete të madhërishme nga surja Haxh.
Në to do të gjesh argumentet për ringjalljen pas vdekjes dhe
shenjat e qarta për fuqinë e All-llahut që t’i ngjallë të vdekurit.
Këto argumente zhdukin nga zemrat çdo dyshim për këto çështje,
duke larguar çdo çuditje, dhe i rrëzojnë të gjitha dyshimet e
jobesimtarëve:

a) - Para së gjithash ato përmbajnë argumentin e krijimit të
të gjitha krijesave, ndërsa njerëzit janë krijuar nga dheu, ku nuk
ekzistojnë kurrfarë shenjash jete. Për këtë argument tanimë
kemi folur.

b) - Me anë të këtyre ajeteve shprehet një aspekt i fuqisë së
All-llahut xhel-le shanuhu nëpërmjet krijimit të njeriut dhe kalimit të
tij nga një fazë në fazën tjetër, e cila ndryshon tërësisht nga ajo e
para, e kështu me radhë. Me të vërtetë, Ai që e ka kaluar nga faza e
një pike të farës në fazën e droçkave të gjakut, pastaj në fazën e
një copëze mishi, pastaj ia ka formuar të dëgjuarit dhe të parët,
pastaj i ka vënë shqisa, i ka dhënë fuqi, eshtra, nerva, e të tjera. Ai
pastaj e ka përsosur qenien e tij në mënyrën më të mirë dhe e ka
nxjerrë në këtë formë dhe pamje, që paraqet formën dhe pamjen
më të bukur.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Me të vërtetë, Ne e kemi krijuar njeriun në formën
(harmoninë) më të bukur.” (Et-Tin: 4)

A thua vallë, Ai i Cili i ka bërë të gjitha këto, nuk është në
gjendje ta ringjallë njeriun dhe t’ia kthejë jetën? E kjo nuk
paraqet asgjë tjetër veçse kalim prej një faze në fazë tjetër, e
këtë e vëren edhe fanatiku në vetvete dhe te çdo njeri tjetër në
këtë botë.

Profesor Sejjid Kutbi - rahimehull-llahu - pas komentimit të
ajeteve të cekura, na ka tërhequr vërejtjen për një porosi
shumë të rëndësishme të tyre:

“...dhe se këto faza, nëpër të cilat kalon embrioni, e pastaj fëmija,
pasi ta ketë parë dritën, na mësojnë se ky vullnet që drejton këtë
do ta shpie njeriun gjersa ky ta arrijë përsossmërinë e plotë në
shtëpinë e përsossmërisë, e duke qenë se njeriu nuk mund të arrijë përsossmërinë gjatë jetesës në këtë botë, sepse ai ngec në të, e pastaj
kthehet (...në mënyrë që së shpejti të harroni atë që dini), është nevoja
për botën e ardhshme, ku do të përkryhet personaliteti i
njeriut.”

Këto etapa, nëpër të cilat kalon njeriu, provojnë në dy mënyra
ringjalljen pas vdekjes. Ato provojnë ringjalljen nga aspekti i faktit
se ai i cili ka qenë në gjendje të krijojë nga hiçi, gjithsesi është në
gjendje përsëri ta rikthejë në jetë. Dhe provojnë ringjalljen me atë
që “vullneti sundues” do ta përsosë zhvillimin e njeriut në botën e
ardhshme.

Pra, shohim se si takohen ligjet e krijimit me ligjet e
kthimit të sërishëm, ligjet e jetës me ligjet e ringjalljes dhe
ligjet e llogarisë me ligjet e ndëshkimit ose të shpërblimit. E
tërë kjo dëshmon për ekzistimin e Krijuesit udhëheqës, në
përhershmërinë e të Cilit nuk ka kurrfarë dyshimesh.”[128]

Përmes kuvendimit për fazat e njeriut dhe krijimin e tij nga pika e farës
dhe droçkave të gjakut, shënojmë edhe një vërejtje, me të
cilën dëshirohet t’u tërhiqet vëmendja atyre të cilët me
kokëfortësi refuzojnë të besojnë në ringjallje, se ajo pasqyrohet
në vetveten e tyre dhe te çdo njeri, ngase ai, para se të bëhet
vërtet krijesë, ka qenë vetëm një pikë lëngu pa kurrfarë vlere,
pastaj droçkë gjaku, pastaj mish i paformësuar. Të gjitha këto
janë faza të ulëta, në të cilat njeriu është pothuajse tërësisht i
vdekur. Mirëpo, pas kësaj All-llahu xhel-le shanuhu ia jep jetën, e
formëson dhe e pajis me nevojat elementare për jetë, derisa,
në fund, rritet në njeri të kompletuar, që mendon, ndien, bën
polemizime dhe diskutime. A nuk i ngjan kjo vepër e All-llahut
xhel-le shanuhu ngjalljes së të vdekurve, të cilën nuk e besojnë
mohuesit e ringjalljes?

Prandaj All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“A s’ka qenë njeriu së pari pikë fare (sperme) që hidhet
lehtë, pastaj u bë gjak i droçkuar, nga i cili Ai
(All-llahu) e ka krijuar dhe e ka formuar të plotë,
dhe prej tij i bëri çiftet: mashkullin e femrën, e,
vallë, Ai Krijues, a nuk ka fuqi edhe t’i ngjallë të
vdekurit?” (Kijame: 37-40)

c) - Në ajetet e cituara gjendet edhe një argument për
fuqinë e All-llahut xhel-le shanuhu që t’i ngjallë të vdekurit. Në
tokë të thatë, në të cilën nuk sheh asnjë gjurmë të jetës dhe
nuk mbin asgjë, pasi All-llahu xhel-le shanuhu lëshon shiun mbi të,
paraqitet jeta, mbijnë bimë lloj-lloj ngjyrash, shijesh, aromash
dhe për qëllime të ndryshme. Lidhur me këtë All-llahu xhel-le
shanuhu thotë:

“E, s’ka dyshim se Ai që e ngjall atë, do t’i ngjallë
edhe të vdekurit, sepse Ai është i Plotfuqishëm për
çdo gjë.” (Fussilet: 39)

E kanë pyetur Pejgamberin alejhis-selam “Si do t’i ngjallë Allllahu
xhel-le shanuhu të vdekurit? Dhe kush është argument për këtë
në krijesat e tij? Pejgamberi alejhis-selam është përgjigjur: “A nuk
ke kaluar ndonjëherë pranë luginës që ka pësuar nga thatësira?”
Tha: “Po.” “E pastaj një herë tjetër ke kaluar pranë saj dhe e
ke parë se ajo është plot gjelbërim?” Tha: “Po, e kam parë.”
“Kështu All-llahu do t’i ngjallë të vdekurit dhe kjo është shenjë
e Tij në mesin e krijesave të Tij.”[129]

4 - All-llahu xhel-le shanuhu thotë:

“Mos vallë, keni menduar se Ne ju krijuam kot dhe
se nuk do ktheheni te Ne?” (El-Mu’minun: 115)

“Vallë, a mendon njeriu se do të lihet në vullnet të
vet (pa përgjegjësi)?” (El-Kijame: 36)

Këto dy ajete, dhe të tjerat të ngjashme me këto,
vërtetojnë se besimi në ringjallje, në llogari dhe në ndëshkim a
shpërblim, është pjesë e përbërëse e besimit në cilësitë e
përsosmërisë dhe në emrat e bukur të All-llahut xhel-le shanuhu.
Kjo bazë është e lidhur ngusht me bazën e parë të emrave,
prandaj ai që e mohon këtë bazë, ai nuk e beson All-llahun xhel-le
shanuhu, ngase kjo në mënyrë të pashmangshme shpie në mohimin
e urtësisë së All-llahut xhel-le shanuhu, të drejtësisë së Tij në krijim
dhe shpie nga mohimi i cilësive të Tij.

Gjithashtu, nga mohimi i ringjalljes rezulton edhe nënçmimi
i vetë njeriut, sepse ai konsideron se është krijuar më kot, e jo
nga urtësia e madhe, se ekzistenca e tij është e kufizuar vetëm
me jetën e shkurtër të kësaj bote, e cila është përplot me
vështirësi, mynxyra, fatkeqësi, padrejtësi, krime dhe mëkate.
Konsideron se ai është i lënë vullnetit të vet dhe se dhunuesi
nuk do të jetë i ndëshkuar për krimet e tij, as i drejti nuk do të
shpërblehet për drejtësinë e tij, e as shkatërruesi nuk do të
ndëshkohet për veprën e tij.

Pra, ringjallja pas vdekjes pikërisht i përgjigjet madhërisë
së All-llahut xhel-le shanuhu dhe drejtësisë e urtësisë së Tij. Kështu
konkludon arsyeja njerëzore, siç e pranon edhe natyra e paturbulluar
e njeriut.[130]



----------------------------------------------------------------------------------------------

[126] Ky rregull është një nga bazat e të vërtetave mendore, ngase ne automatikisht e dimë se askush nuk ka mundësi të pohojë a të mohojë
ekzistimin e diçkaje në vend të caktuar, vetëm nëse e sheh vetë ose për
këtë e informon dikush që e ka parë, me kusht që ekzistimin e saj nuk e kundërshton arsyeja dhe vetvetiu nuk është e pamundshme. Sikur dikush
nga njerëzit e thjeshtë të pohonte apo të mohonte, për shembull, ekzistimin
e yllit në ndonjë vend të caktuar në qiell, e që për këtë të mos
jetë i informuar nga askush, ne me siguri do të thoshim se ky njeri gënjen.
Gjithashtu, për çdo person që do të pohonte se nuk ekziston bota e ardhshme, do të thoshim se gënjen, madje edhe nëse askush nuk na ka informuar për ekzistimin e saj, e sidomos pasi për këtë na kanë informuar ata, gënjeshtra e të cilëve është e pamundur - Pejgamberët dhe Lajmëtarët e All-llahut xhel-le shanuhu. Të gjithë njerëzit, nga pikëpamja e botës së gajbit, janë injorantë në raport me ta dhe i vetmi që di për të dhe e sheh atë është All-llahu xhel-le shanuhu, prandaj, lidhur me këtë çështje, ne pasojmë vetëm ata të cilët i ka mësuar All-llahu xhel-le shanuhu, e këta janë Pejgamberët e tij fisnikë.
[127] Sherhul ‘akidetit-Tahavijje, f. 460-461.
[128] Fi Dhilali Kur’anil Kerim, 5: 583.
[129] Transmetojnë Ahmedi, Ebu Davudi dhe Ibni Maxhe. Shih Tefsir
Ibën Kethir, 2: 208; Sahihu-l-xhami’is sagir, (1: 42)
[130] El-vahjul Muhammedijj, f. 178-179; Mebadiul Islam lil Mevdudi, f. 91; El
‘akaidul islamijje, f. 279-280; Sherhul ‘akidetil vasitijje li Muhammed Halil Herras,
f. 129-130.

[IslamInfo]

HOLLËSITË E BESIMIT NË BOTËN E ARDHSHME

Besimi në botën e ardhshme është nga bazat më të rëndësishme
të imanit dhe ky nuk do të realizohet e as do të
plotësohet përderisa nuk përfshihen edhe këto dy gjëra:

E para: Që njeriu të besojë në botën e ardhshme përgjithësisht.
E ky është minimumi që duhet të realizohet në mënyrë që
të zotërohet themeli i imanit.

E dyta: Që të besojë tërë atë që na ka informuar
Pejgamberi i All-llahut për ndodhitë pas vdekjes. Në faqet
vijuese do të shqyrtojmë gjërat më të rëndësishme për të cilat
na flasin ajetet kur’anore dhe hadithet autentike.

[IslamInfo]

1 - Sprovimi në varr dhe marrja në pyetje nga
engjëjt

Jemi të obliguar të besojmë në tërë atë për të cilën na ka
informuar Pejgamberi alejhis-selam lidhur me sprovimin dhe pyetjet
e dy engjëjve ndaj çdo njeriu për Zotin e tij, për fenë e tij
dhe për Pejgamberin e tij. Pejgamberi alejhis-selam na ka informuar,
me anë të haditheve autentike, se njerëzit do të pyeten
në varret e tyre dhe se çdonjërit prej tyre do t’i thuhet: “Kush
është Zoti yt? Cila është feja jote? Kush është Pejgamberi yt?”
Besimtari do të përgjigjet: “Zoti im është All-llahu, feja ime
është Islami, ndërsa Muhammedi është Pejgamberi dhe
Lajmëtari im.” Ai i cili është i hutuar do të përgjigjet: “Nuk e
di, i dëgjoja njerëzit se diçka shqiptonin, andaj shqiptoja edhe
unë”, pastaj do të rrihet dhe mundohet.

Buhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Enesi radijAll-llahu anhu,
se Pejgamberi alejhis-selam ka thënë: “Mu në këtë çast pashë tërë
atë që nuk më është treguar gjer më tani, madje e pashë Xhenetin
dhe Xhehenemin dhe më është shpallur se ju do të jeni të
sprovuar në varret tuaja, me një sprovim që do të jetë i
ngjashëm me sprovimin e Dexhalit. Çdonjëri prej jush do të
pyetet: “Ç’di ti për këtë njeri?” Besimtari - mu’mini ose mukini
- do të përgjigjet: “Ky është Muhammedi, i Dërguari i Allllahut.
Na ka ardhur me argumentin e qartë dhe me Udhëzimin,
e ne i jemi përgjigjur dhe e kemi pasuar atë. Ai është
Muhammedi (tri herë)” Pastaj do t’i thuhet: “Fli i qetë, ne e
kemi ditur se ti fuqimisht i ke besuar atij.” E, për sa i përket
munafikut, ai do të thotë: “Nuk di, i dëgjoja njerëzit se
shqiptonin diçka, andaj edhe unë shqiptoja.”[131]

Buhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Enes bin Maliku
radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi alejhis-selam ka thënë: “Kur njeriu
vendoset në varr e largohen të pranishmët - e ai i dëgjon mirë
rropatjet e këpucëve të tyre - do t’i vijnë dy engjëj e do ta vendosin
ulur, e pastaj do ta pyesin: “Çka mendon ti për këtë
njeri?” Për sa i përket besimtarit, ai do të thotë: “Dëshmoj se
ai është robi i All-llahut dhe i Dërguari i Tij.” Pastaj do t’i
thuhet: “Shikoje vendin tënd në zjarr, të cilin All-llahu xhel-le
shanuhu ta ka zëvendësuar me një vend në Xhenet.” Atëherë
Pejgamberi i All-llahut tha: “E do t’i shohë që të dyja.” Katade
thotë: “Na ka thënë se varri i tij do të zgjerohet dhe do të bëhet
shtatëdhjetë llëra (bërryla), do të mbushet me gjelbërim dhe do
të qëndrojë kështu gjer në ringjalljen e sërishme.” E për sa i
përket munafikut dhe kafirit, atij do t’i thuhet: “Ç’ke folur për
këtë njeri?” Ai do të përgjigjet: “Nuk di, kam folur për të ashtu
si flisnin njerëzit.” Pastaj do t’i thuhet: “As që ke ditur, as që
ke folur.” Pastaj do të goditet me çekan të hekurt aq fort, saqë
klithmën e tij do ta dëgjojnë të gjitha krijesat në afërsi të tij,
përveç njerëzve dhe xhinëve.”[132]

Buhari dhe Muslimi transmetojnë edhe nga Bera bin ‘Azibi
radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi alejhis-selam ka thënë: “All-llahu i
forcon besimtarët me fjalë të qëndrueshme.”
Ky ajet është shpallur përkitazi me çështjen e sprovimit në
varr, ku do t’i thuhet njeriut: “Kush është Zoti yt?” Ai do të përgjigjet:
“Zoti im është All-llahu, e Muhammedi është Pejgamberi
im.” Këto janë Fjalët e All-llahut xhel-le shanuhu: “All-llahu i
forcon besimtarët me fjalë të qëndrueshme, në këtë botë
dhe në botën tjetër, kurse zullumqarët i shpie në humbje;
All-llahu punon ç’të dojë.” (Ibrahim: 27)

Ekzistojnë shumë hadithe autentike që flasin për sprovimet
e varrit dhe pyetjet e engjëjve.


------------------------------------------------------------------------------------------

[131] Sahihu-l-Buhari me’a Fet’hul Bari, 1: 148. Ky hadith është muttefekun ‘alejhi, e këto janë fjalët e Buhariut.
[132] Muttefekun ‘alejhi. Shih Sahih Muslim bi sherhin Nevevi, 17: 203; Sahihu-l-
Buhari me’a Fet’hul Bari, 3: 184.

[IslamInfo]

2 - Vuajtjet dhe kënaqësitë në varr

Jemi të obliguar të besojmë edhe në vuajtjet dhe kënaqësitë
në varr, të cilat do të ndodhin pas marrjes në pyetje, e për
të cilat na flet Pejgamberi alejhis-selam. Për këtë temë flasin
shumë ajete dhe hadithe.

All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“...e ithtarët e faraonit i kaploi dënimi i vrazhdë.
Ata ia nënshtroi zjarrit mëngjes e mbrëmje, e kur të
arrijë Çasti (Dita e Kiametit, u thuhet engjëjve):
“Shpini ithtarët e faraonit në dënimin më të rëndë!”
(El-Mu’min: 45-46)

All-llahu xhel-le shanuhu i ka kërcënuar njerëzit e faraonit
me dy lloj dënimesh: së pari me fjalët: “Ata ia nënshtroi
zjarrit mëngjes e mbrëmje”, e së dyti me
fjalët: “e kur të arrijë Çasti (Dita e Kiametit) u
thuhet engjëjve: “Shpini ithtarët e Faraonit në
dënimin më të rëndë!” Pjesës së dytë ia ka shtuar
“atf”, që do të thotë se ato dënime nuk janë të
llojit të njëjtë.

Nëse lloji i dytë i dënimit fillon pas
Ditës së Kiametit (siç kuptohet nga ajeti), atëherë
është e qartë se lloji i parë fillon pas vdekjes së
tyre e gjer në ringjallje, që është gjithsesi vuajtje e
varrit.

All-llahu xhel-le shanuhu tërheq vërejtjen në
vuajtjet e varrit edhe me këto fjalë:“... E, sikur t’i
shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e
engjëjt zgjasin duart (për t’ua marrë shpirtin, duke
thënë): “Shpëtoni pra vetveten (nëse mundeni)!”
“Sot ju do të ndëshkoheni me dënim të turpshëm për
shkak të pavërtetave që i keni thënë për All-llahun
dhe që jeni krenuar (duke mos besuar) ajetet e Tij.”
(El-En’am: 93)

Transmetohet se Ibni Abbasi radijAll-llahu anhu, duke komentuar
këtë ajet, ka thënë: “Kjo ngjan gjatë vdekjes së tyre, atëherë
ata do të goditen nëpër fytyrat dhe shpinat e tyre.”

Ibni Haxheri thotë: “Këtë e vërteton edhe ky ajet: “E, si do të jetë
atëherë puna e tyre, kur engjëjt ua marrin shpirtin, duke i
rrahur ata nëpër fytyrat dhe shpinat e tyre?” (Muhammed:
27), e pastaj tha: “Edhe pse këtu flitet për vuajtjen para
varrimit, kjo megjithatë bën pjesë në vuajtjet që do të ngjajnë
deri në Ditën e Gjykimit. Por i veshet varrit, pasi shumica e
këtyre vuajtjeve (para Ditës së Gjykimit), do të ndodhin në
të.”[133]

Për sa u përket haditheve që flasin për vuajtjet e varrit, ato
janë të shumta dhe arrijnë shkallën e tevaturit.

Imam Neveviu, në komentin e vet të Sahihut të Muslimit, thotë:
“Dije, se pasuesit e drejtimit të Ehli Sunetit dënimin e kaburit e
konsiderojnë të vërtetë, sepse për të ekzistojnë shumë
argumente nga Kur’ani dhe Suneti. All-llahu xhel-le shanuhu thotë:
“Ata i nënshtroi zjarrit mëngjes e mbrëmje”, ndërsa
ekzistojnë shumë hadithe të Pejgamberit alejhis-selam që i
transmetojnë shumë as’habë nga viset e ndryshme e që flasin në
favor të kësaj. Gjithashtu, duke shikuar arsyeshëm, nuk është e
pamundur që All-llahu xhel-le shanuhu t’ia kthejë jetën një pjese të
trupit dhe ta ndëshkojë atë. E, nëse kjo nuk bie në kundërshtim
me arsyen, e për këtë kemi vërtetim në argumentin sheriatik,
atëherë kjo duhet të pranohet dhe të besohet.”[134]

Imam Muslimi në Sahihun e vet cek shumë hadithe që vërtetojnë
vuajtjen në kabur dhe thotë se Pejgamberi alejhis-selam i
ka dëgjuar ata të cilët vuajnë në kabur, se të vdekurit dëgjojnë
rropëllimën e këpucëve të atyre që largohen nga varrezat, e të
ngjashme. Në hadithe përmendet edhe fjalimi i Muhammedit
alejhis-selam drejtuar kufomave të idhujtarëve të varrosur në
varrin e përbashkët, pas Betejës së Bedrit, atëherë kur i është
përgjigjur as’habëve se ata aspak nuk dëgjojnë më mirë se ata
(të varrosurit). Pastaj flitet për atë se si do t’u zgjerohet varri
atyre që janë të shpëtuar dhe do t’u tregohet vendi në Xhenet,
ndërsa e kundërta atyre që kanë pësuar dhe gjëra të tjera, që
mund të lexohen në këto hadithe.

Imam Muslimi në Sahihun e vet transmeton nga Zejd bin
Thabiti, se ka thënë: “Së bashku me Pejgamberin alejhis-selam
ishim në një parcelë, e cila ishte në pronësinë e Beni Nexhxharit,
kur papritmas u shqetësua mushka në të cilën kishte
hipur dhe për pak sa nuk e hodhi poshtë. Kur, aty i vërejtëm
disa varre (gjashtë, ose pesë, ose katër) e Pejgamberi alejhis-selam
pyeti: “Cili prej jush i njeh këta që janë varrosur këtu?” Njëri
nga të pranishmit tha: “Unë.” Pejgamberi alejhis-selam pyeti: “Kur
kanë vdekur?” “Para Islamit”, - tha (njeriu). “Njerëzit vërtet
ndëshkohen në varre. Sikur ju të mos varroseshit, do ta lusja
All-llahun xhel-le shanuhu që t’jua mundësojë t’i dëgjoni vuajtjet e
varrit siç i dëgjoj unë.” Pastaj u kthye nga ne e tha: “Kërkoni
nga All-llahu mbrojtje prej zjarrit.” Ne të gjithë zëshëm e
lutëm All-llahun që të na mbrojë nga zjarri. Pastaj tha: “Kërkoni
mbrojtje nga vuajtjet e varrit.” Atëherë ne kërkuam mbrojtje
nga vuajtjet e varrit. Pastaj tha: “Kërkoni nga All-llahu mbrojtje
prej të gjitha ngatërresave - të hapta dhe të fshehta.” Ne
atëherë kërkuam mbrojtje nga të gjitha llojet e ngatërresave -
të hapta dhe të fshehta. Pastaj tha: “Kërkoni mbrojtje nga Allllahu
prej sprovimit të Dexhalit.” Atëherë ne kërkuam mbrojtje
nga Dexhali dhe sprovimi i tij.”[135]

Buhariu, Muslimi dhe të tjerë transmetojnë nga Ibni Abbasi
radijAll-llahu anhu, se ka thënë: “Pejgamberi alejhis-selam duke kaluar
pranë dy varresh ka thënë: “Ata janë duke u ndëshkuar, e
dënimi u ka arritur për shkak të gjërave të imëta.” Pastaj ka
thënë: “Njëri prej tyre përçonte lajme të rrejshme, me të cilat
i fuste të tjerët në ngatërresë, e i dyti nuk merrte tahret
(pastrim) pas kryerjes së nevojës të vogël.”[136]

Buhariu e Muslimi transmetojnë nga Abdull-llah bin Umeri
radijAll-llahu anhu, se Pejgamberi alejhis-selam ka thënë: “Kur dikush
prej jush vdes, vendi i vet i tregohet për çdo mëngjes dhe
mbrëmje. Nëse është nga banorët e Xhenetit, i tregohet vendi
në Xhenet, e nëse është nga banorët e Xhehenemit, i tregohet
vendi në Xhehenem. Dhe i thuhet: “Ky është vendi që të pret
pas Ditës së Gjykimit.”[137]

Për sa i përket mënyrës së ndëshkimit në varr ose
kënaqësisë në të dhe mënyrës së kthimit të shpirtit në trupin e
mejjitit (të vdekurit), lidhur me këtë çështje nuk është e lejuar
t’i shtohet asgjë asaj që është transmetuar në hadithet sahih.

Komentuesi i Tahaviut thotë: “Hadithet që flasin për vuajtjet
ose kënaqësitë e varrit dhe për pyetjet e engjëjve kanë arritur
shkallën e tevaturit, prandaj jemi të obliguar të besojmë në
këtë. E dimë se sheriati nuk ka ardhur me asgjë që është në
kundërshtim me arsyen, por mund të vijë me diçka që do të
mund ta hutonte arsyen, prandaj ne nuk do të shqyrtojmë
mënyrën e vuajtjeve të varrit, mënyrën e ndëshkimit a provimit,
sepse arsyeja nuk është në gjendje të kuptojë këtë, ngase kjo
nuk ndodh në këtë botë. Gjithashtu, kthimi i shpirtit në trup nuk
është mënyrë e zakonshme në jetën e kësaj bote, por kjo ndodh
në mënyrë krejtësisht tjetër, e për ne të panjohur.
Dhe dije se vuajtja e varrit është vuajtje në berzah. Çdokë
që ka vdekur e që ka merituar vuajtjen e varrit, ajo do ta arrijë
njësoj, u varros ai a jo, e kanë ngrënë bishat apo është djegur, a
është bërë hi e është shpërndarë në ajër, a është gozhduar apo
është mbytur në det - shpirtin dhe trupin e tij do ta arrijë
dënimi njësoj sikur të ketë qenë varrosur. E. për sa i përket
haditheve në të cilat transmetohet se i vdekuri do të vendoset
ulur, se brinjtë do t’i ndahen nga dhembja dhe ngjashëm me
këtë, prej këtu duhet të nxirret mësimi i Pejgamberit alejhis-selam
pa shtime a mungime. Prandaj fjalët e tij nuk do të komentohen
me çfarë atë që nuk përmbajnë, e as që do të lihen pas dore,
saqë të shpërfillet udhëzimi dhe shpjegimi i Pejgamberit alejhisselam." [138]

Ibni Kajjimi thotë: “Seleful ummeti (brezat e parë) dhe të
parët në dituri konsiderojnë se kur njeriu vdes, do të jetë në
kënaqësi ose në vuajtje dhe se kjo pasqyrohet në shpirtin e tij
dhe në trupin e tij dhe se shpirti pas ndarjes së tij nga trupi
edhe më tej mbetet në kënaqësi a në vuajtje dhe se ai
ngandonjëherë bashkohet me trupin, i cili së bashku me të kënaqet
ose vuan. E kur të vijë Dita e Gjykimit shpirtrat do t’u kthehen
trupave të tyre dhe njerëzit do të ngrihen nga varret dhe do
të nisen te Zoti i tyre. Ringjallja e trupit është gjë për të cilën
janë në pajtueshmëri muslimanët, hebrenjtë dhe të krishterët.”[139]



----------------------------------------------------------------------------------------------

[133] Fet’hul Bari, 3: 180.
[134] Sherhul Nevevi ‘ala sahih Muslim, 17: 200-201.
[135] Sahih Muslim bi sherhin Nevevi, 17: 202.
[136] Muttefekun ‘alejhi, e këto janë fjalët e Buhariut; Sahihu-l-Buhari, 3: 188.
[137] Muttefekun ‘alejhi. Shih. Sahihu-l-Buhari me’a Fet’hul Bari, 3: 118; Sahih
Muslim bi sherhin Nevevi, 17: 200.
[138] Sherhul ‘akidetit-Tahavijje, f. 451-452.
[139] El ‘akaidul islamijje, Sejjid Sabik, f. 237.

[IslamInfo]

3 - Parashenjat e Ditës së Gjykimit

Jemi të obliguar të besojmë se Dita e Gjykimit do të vijë
dhe se në këtë nuk ka aspak dyshim. Se kohën e saj nuk e di
askush përveç All-llahut xhel-le shanuhu, i Cili e ka fshehur këtë nga
njerëzit, madje edhe nga Pejgamberët dhe Lajmëtarët, dhe se
askush nuk është në gjendje të mësojë se edhe sa kohë i ka
mbetur kësaj bote.

“Të pyesin ty (o Muhammed!) kur do të ngjajë Dita e
Kiametit. Thuaj: “Atë e di vetëm Zoti im. Kohën kur
do të ndodhë do ta tregojë vetëm Ai. (Tmerret e
Ditës së Kiametit) do të jenë të rënda për qiejt dhe
Tokën, do t’u vijë krejtësisht papritmas. Të pyesin,
thuajse ti di diçka për të. Thuaj: “Këtë e di vetëm
All-llahu; e shumica e njerëzve nuk e kuptojnë këtë
(të vërtetë).” (El-Araf: 187)

Mirëpo, ne jemi të obliguar të besojmë në parashenjat e
Ditës së Gjykimit, për të cilat na flet Pejgamberi alejhis-selam në
hadithet sahih. Është transmetuar me besnikëri nga Resulullllahu
alejhis-selam se ai i ka përmendur parashenjat e vogla të
Ditës së Gjykimit, të cilat më së shpeshti flasin për prishjen e
njerëzve kohëve të fundit, për çrregullimet që do të paraqiten
në mesin e tyre, e disa flasin për udhëzimin e All-llahut xhel-le
shanuhu dhe për rrugën e Pejgamberit alejhis-selam, si dhe për
parashenjat e mëdha.

Për sa i përket parashenjave të vogla, për këto flasin shumë
hadithe, e ne do t’i përmendim vetëm disa prej tyre:

a - Buhariu dhe Muslimi transmetojnë një hadith nga
Resulull-llahu alejhis-selam, ku ai thotë: “Unë jam i Dërguar, e deri
në Ditën e Gjykimit ka mbetur vetëm aq sa është largësia
ndërmjet këtyre dy gishtërinjve”, dhe e zgjati gishtin tregues
dhe gishtin e mesëm.”[140]

Ky hadith është argument për pejgamberllëkun e Muhammedit
alejhis-selam dhe për përfundimin e pejgamberllëkut me të, që
është një nga parashenjat e ardhjes së afërt të Ditës së Gjykimit.
Nga hadithi kuptohet se ndërmjet Resulull-llahut alejhis-selam
dhe Ditës së Gjykimit nuk do të ketë më asnjë Pejgamber, porse
ajo do të vijë menjëherë pas tij, që gjithsesi paralajmëron
afërsinë e Ditës së Gjykimit.[141]

b - Në hadithin e njohur të Xhibrilit, ku ai e pyet Resulull-llahun
alejhis-selam për Ditën e Gjykimit, Resulull-llahu alejhis-selam është
përgjigjur: “Kur robëresha i lind vetes zotëriun[142] dhe kur t’i
shohësh barinjtë dhe të varfrit të zbathur dhe të mbathur ligsht se
si nxitojnë në ngritjen e ndërtesave të larta.”[143]

c - Buhariu transmeton nga Ebu Hurejre radijAll-llahu anhu, se
Resulull-llahu alejhis-selam ka thënë: “Nuk do të ndodhë Dita e
Gjykimit derisa të fillojnë luftën dy grupe të mëdha[144],
ndërmjet të cilave do të bëhet luftë shumë e madhe, e të dyja
do t’i takojnë së njëjtës fe. Dhe përderisa të mos paraqiten
pejgamberë të rrejshëm, numri i të cilëve do të arrijë 30, [145] e
çdonjëri prej tyre do të thotë se është i Dërguar i All-llahut.
Derisa të zhduket dituria (ilmi), me vdekjen e ulemasë. Derisa
të rritet numri i tërmeteve. Derisa koha të bëhet e shkurtër
dhe të kalojë shpejt.[146] Derisa të rritet numri i luftërave dhe i
vrasjeve. Derisa në mesin tuaj të paraqitet pasuri aq e madhe,
saqë njeriu do të ofrojë zekatin e vet e askush nuk do të
dëshirojë ta marrë, por ai të cilit i ofrohet do të thotë: “Unë
nuk kam nevojë për të.” Derisa në mesin e njerëzve të
paraqitet vrapimi në ndërtimin e banesave të larta. Derisa të
vijë aso kohe kur njeriu, duke kaluar pranë varrit të shokut të
vet, të thotë: “Ku të kisha fat e të isha unë në vendin tënd.”
Derisa Dielli të lindë nga perëndimi,[147] e kur të ndodhë kjo, e
njerëzit ta shohin këtë, të gjithë do të besojnë, por atëherë
askujt nuk do t’i shërbejë imani i tij nëse nuk ka besuar më
herët ose si besimtar nuk ka bërë ndonjë vepër të mirë. Dita e
Gjykimit do të ndodhë aq befasisht, saqë rroba për të cilën
kanë bërë pazar dy veta do të mbetet e pablerë dhe e pambështjellur
(e kthyer); njeriu do ta bartë qumështin që e ka mjelë
nga deveja e vet, por nuk do të arrijë ta pijë atë. Do të arrijë
aq befasisht, saqë njeriu do ta riparojë burimin, por nuk do të
arrijë të pijë ujë nga ai. Do të arrijë aq befasisht, saqë njeriu
nuk do të këtë kohë ta hajë kafshatën të cilën tanimë e ka
afruar te goja e vet.”[148]

d - Enes b. Maliku radijAll-llahu anhu transmeton, se Resulullllahu
alejhis-selam ka thënë: “Prej parashenjave të Ditës së Gjykimit
është edhe se do të zhduket dituria e do të paraqitet
mosdija, zinallëku (prostitucioni), alkooli, do të rritet numri i
grave e do të zvogëlohet numri i meshkujve, kështu që mes
pesëdhjetë grash do të jetë vetëm një mashkull.”

e - Ebu Hurejre radijAll-llahu anhu transmeton: “Një njeri i ka
thënë Resulull-llahu alejhis-selam: “Kur do të ndodhë Dita e Gjykimit?”
Resulull-llahu alejhis-selam u përgjigj: “Kur të zhduket besimi
ndërmjet njerëzve, prite Ditën e Gjykimit.” Njeriu përsëri
pyeti: “Si do të zhduket besimi ndërmjet njerëzve?”
“Kur funksionet me përgjegjësi të madhe i besohen atyre
që nuk e meritojnë, prite Ditën e Gjykimit.”[149]

f - Ebu Hurejra radijAll-llahu anhu gjithashtu transmeton se
Resulull-llahu alejhis-selam ka thënë: “Nuk do të ndodhë Dita e
Gjykimit derisa muslimanët të fillojnë luftën kundër hebrenjve,
kur muslimanët do t’i mbysin aq shumë, saqë hebrenjtë do të
fshihen pas drunjsh dhe gurësh, por çdo dru dhe çdo gur do të
flasë: “O muslim, o rob i Zotit, ja tek është një hebre, është
fshehur pas meje, eja e mbyte atë”, përveç drurit Gardak,
sepse ai është dru hebre.”[150]

Ekzistojnë edhe shumë hadithe të cilat na flasin për
parashenja të tjera të Ditës së Gjykimit, e që mund të kërkohen
në koleksionet autentike të haditheve.[151]

E, për sa i përket parashenjave të mëdha, në hadithet
autentike përmenden dhjetë, siç është hadithi i Hudhejfe b.
Usejd el Gaffarit, ku thuhet: “Resulull-llahu alejhis-selam na hasi
duke i përsëritur disa ligjerata, e pyeti: “Çka mësoni kështu?”
“Ligjeratë për Ditën e Gjykimit” - thamë ne. Ai tha: “Dita e
Gjykimit nuk do të vijë derisa para tij t’i shihni dhjetë
parashenja”, e pastaj përmendi Duhanin, Dexhalin, lindjen e
Diellit nga perëndimi, zbritjen e Isait alejhis-selam, birit të
Merjemes, Je’xhuxhët dhe Me’xhuxhët, tri depresione të mëdha
të tokës: në lindje, në perëndim dhe në Gadishullin Arabik, e i
fundit prej tyre do të jetë zjarri, i cili do të paraqitet në Jemen
dhe do t’i përzërë njerëzit në vendin e llogarisë.”[152]

Në faqet vijuese do t’i sqarojmë parashenjat më të rëndësishme
me radhë, ashtu siç i kanë përmendur komentuesit e
haditheve.



-------------------------------------------------------------------------------------

[139] El ‘akaidul islamijje, Sejjid Sabik, f. 237.
[140] Transmetojnë Buhariu, Muslimi dhe Tirmidhiu. Shih Sahihu-l-Buhari me’a
Fet’hul Bari, 11: 293; Muhtesar Sahih Muslim, 1: 113.
[141] El ‘akaidul islamijje,
[142] Ibni Haxheri, duke i komentuar këto fjalë, thotë: ”Do të përhapet padëgjesa e fëmijëve ndaj prindërve të tyre, fëmija do të sillet ndaj nënës së vet sikurse zotëriu ndaj robëreshës së vet,” duke e poshtëruar, duke e sharë, duke e rrahur dhe duke kërkuar prej saj shërbime të ndryshme. Prandaj ky fëmijë quhet zotëriu i nënës së vet duke i simbolizuar të gjitha këto domethënie. Ose me emrin zotëri nënkuptohet kujdestari, që sipas mendimit tim është komentimi më i drejtë. Ngase në hadith flitet për atë se kjo gjendje do të jetë e çuditshme, se shenja e afërsisë së Ditës së Gjykimit do të jetë ajo që shumë gjëra do të jenë të kthyera plotësisht mbrapshtë. Kështu fëmija që edukohet do të shndërrohet në edukator, e të pavlefshmit do të shndërrohen në të vlefshëm, që puthitet me pjesën vijuese të hadithit, ku flitet se barinjtë e zbathur do të bëhen pronarë të tokës.” Shih: Fet’hul Bari, 1:101.
[143] Muttefekun ‘alejhi. Shih Sahihu-l-Buhari me’a Fet’hul Bari, 1: 99-100; Sahih
Muslim bi sherhin Nevevi, 1: 158. Kurse për domethënien e nxitimit të barinjve të
zbathur në ndërtimin e ndërtesave të larta, Kurtubi thotë: ”Me këtë dëshirohet të
tërhiqet vërejtje në ndryshimet tejet të mëdha që do të ndodhin, kështu që beduinët do të ngadhënjejnë përdhunshëm në disa shtete dhe do të sundojnë padrejtësisht, pastaj do të tubojnë pasuri që do ta shpenzojnë në ndërtimin e ndërtesave të larta duke u krenuar me to, e ne jemi dëshmitar të kësaj këto ditë.” Transmeton Ibni Haxheri nga Kurtubi në Fet’hul Bari, 1:101.
[144] Ibni Haxheri thotë: ”Këtu mendohet për grupin e Aliut dhe grupin e Mu’aviut.,” Fet’hul Bari, 12: 72.
[145] Njëri prej tyre është El-Esved el-’Anesi, i cili është paraqitur në San’a’ dhe
Muselejme el-Kedhdhabi, i cili është paraqitur në Jemame. Se janë pejgamber kanë pohuar edhe Tulejhe bin Huvejlidi dhe Sexhxhahi, por këta dy janë penduar për veprat e tyre. Ndër këta të sotmit bën pjesë edhe themeluesi i sektit kadijanij dhe bahaij. Shih: Fet’hul Bari, 13: 73; El ‘akaidul islamijje li Sejjid Sabik, f. 246.
[146] Kjo do të thotë se do të ketë bereqet nga gjithçka, madje edhe nga koha. Kështu që një vit do të jetë sikur një muaj, një muaj si një javë, një javë si një ditë, një ditë si një orë. Fet’hul Bari, 13: 13; Tejsirul vusul, 4: 91.
[147] Kjo është një nga parashenjat e mëdha, e të gjitha të tjerat në këtë hadith janë të vogla.
[148] Transmeton Buhariu. Shih Sahihu-l-Buhari me’a Fet’hul Bari, 13: 70, 76.
[149] Sahihu-l-Buhari me’a Fet’hul Bari, 11: 279.
[150] Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi, e ky është transmetim i Muslimit. Shih Sahih
Muslim bi sherhin Nevevi, 18: 44.
[151] Këto hadithe do t’i gjejmë tek Buhariu dhe Muslimi, në kaptinën ”për
çrregullimet dhe parashenjat e Ditës së Gjykimit”, në kaptinën “er rikak” dhe në
vende të tjera.
[152] Shih Sahih Muslim bi sherhin Nevevi, 18: 27.

[IslamInfo]

a - Lindja e Diellit nga perëndimi

Kjo parashenjë është fillimi i ndërrimit që do të bëjë All-llahu
xhel-le shanuhu në sistemin e gjithësisë së kësaj bote, kështu
që do të paraqiten gjërat që për njerëzit do të jenë tërësisht të
jashtëzakonshme e që do të jenë argument i qartë për fillimin e
Ditës së Kiametit, në ku do të ndodhë ndërrimi total në sistemin
e gjithësisë. Për këtë ndërrim All-llahu xhel-le shanuhu na flet në
shumë sure të Kur’anit Madhështor. Fillimi i këtij ndërrimi, siç
përmendet në shumë hadithe, do të jetë lindja e diellit nga
perëndimi, që është tërësisht në kundërshtim me ligjet ekzistuese.

Por, Ai që ka qenë në gjendje të bëjë që Dielli të lindë
nga lindja, Ai është në gjendja ta ndërrojë këtë e Dielli të lindë
nga perëndimi, sepse Ai e ka krijuar dhe e mirëmban atë.
Në disa hadithe autentike thuhet se kjo do të jetë
parashenja e parë e madhe që do të paraqitet.[153]

Abdull-llah bin Amër bin Asi radijAll-llahu anhu transmeton se
Resulull-llahu alejhisselam ka thënë: “Parashenjat e para
që do të paraqiten janë lindja e Diellit nga perëndimi dhe dalja
e kafshës nga toka në mëngjesin e ditës së njëjtë dhe cilado prej
tyre që paraqitet e para, e dyta pason menjëherë pas saj.”[154]

Në hadithin e përmendur më parë, të cilin e transmeton Ebu
Hurejre radijAll-llahu anhu, thuhet se pas paraqitjes së kësaj parashenje
të gjithë njerëzit do të besojnë, por atëherë nga imani
nuk do të kenë dobi ata që nuk kanë besuar më parë, siç thotë
All-llahu xhel-le shanuhu:
“Atë ditë kur të vijnë parashenjat nga Zoti, atëherë
askush nuk do të ketë dobi prej asaj që do të
besojë, nëse nuk ka besuar më parë, ose nuk ka bërë
ndonjë të mirë si besimtar.” (El-En’am: 158)

Një numër i madh mufessirësh, duke komentuar këtë ajet,
thonë se jobesimtarit nuk do t’i bëjë dobi imani pas lindjes së
Diellit nga perëndimi, siç nuk do të vlejë as pendimi i
mëkatarëve, e as veprat e mira të atyre që këto nuk i kanë bërë
më parë, madje edhe nëse janë besimtarë.[155]


-------------------------------------------------------------------------------------

[153] Për radhën e paraqitjes së parashenjave të mëdha, Ibni Haxheri thotë: “Prej të gjitha haditheve bashkarisht mund të konkludohet se parashenja e parë e madhe që do të paraqitet është Dexhxhali, me të cilin do të paralajmërohet ndërrimi tejet i madh në shumë gjëra në tërë botën. E kjo do të përfundojë me vdekjen e Isait alejhisselam, të birit të Merjemes. Kurse lindja e Diellit nga perëndimi është e para nga parashenjat e mëdha me të cilën do të shënohet fillimi i këtij ndërrimi në Gjithësi e do të përfundojë me ndodhjen e Ditës së Kiametit. Për sa i përket daljes së kafshës (Ed-Dabbe) nga toka, me siguri se kjo do të ndodhë në të njëjtën ditë kur Dielli lind nga perëndimi. E shkaku i kësaj është se me lindjen e Diellit nga perëndimi do të mbyllen dyert e pendesës, e nga toka do të dalë një kafshë e cila do t’i shënojë besimtarët dhe t’i ndajë ata nga jobesimtarët, si plotësim i aktit të mbylljes së dyerve të pendesës. Parashenja e parë, e cila me të vërtetë do ta shënojë çastin e fillimit të Ditës së Gjykimit është zjarri që do t’i ndjekë njerëzit nga lindja në perëndim.”
(Fet’hul Bari, 1: 296-297) Nga fjalët e Ibni Haxherit konkludojmë se këtu kemi të
bëjmë me tri lloj parashenjash të mëdha: parashenjat me të cilat paralajmërohet
fillimi i ndërrimeve të mëdha të gjendjes në Tokë, parashenjat me të cilat paralajmërohet fillimi i ndërrimeve në Gjithësi dhe parashenjat të cilat paralajmërojnë fillimin e Ditës së Kiametit. Prandaj lindja e Diellit nga perëndimi konsiderohet si parashenjë e madhe nga grupi i dytë, pas paraqitjes së të cilës do të mbyllen dyert e imanit.
[154] Transmetojnë Muslimi dhe Ebu Davudi. Shih Fet’hul Bari, 11: 297; Sunen Ebu
Davud - kaptina për parashenjat e Ditës së Kiametit; Tejsirul vusul - kaptina për
parashenjat e ndryshme; Sahih Muslim bi sherhin Nevevi, 18: 77.
[155] Fet’hul Bati, 11: 297.

[IslamInfo]

b - Dalja e kafshës nga toka

Për këtë parashenjë All-llahu xhel-le shanuhu flet në Kur’an, ku
thotë:

“Dhe, kur të vijë koha që ata të ndëshkohen, Ne do
të bëjmë që nga toka të dalë një kafshë, e cila do
t’u thotë atyre se njerëzit nuk u janë bindur
argumenteve Tona.” (En-Nemël: 82)

Dalja e kafshës nga toka përmendet edhe në shumë hadithe,
prej të cilave disa janë sahih (disa i kemi përmendur), por në
hadithet sahih nuk transmetohet përshkrimi i kësaj kafshe, të
cilën All-llahu xhel-le shanuhu do ta nxjerrë nga toka si parashenjë
për ardhjen e Ditës së Kiametit. E tërë ajo që përmendet në disa
libra për përshkrimin e saj është marrë nga hadithet të cilat nuk
kanë arritur shkallën e autenticitetit. Mirëpo, besimtari as që
lakmon që të mësojë përshkrimin e saj, sepse atij i mjafton të
mbetet në tekstin e Kur’anit dhe të hadithit sahih, ku thuhet se
dalja e kësaj kafshe është një nga parashenjat e Ditës së
Gjykimit, kur do të përfundojë periudha e pranimit të pendesës
dhe kur njerëzit do të gjykohen sipas veprave të bëra gjer në
atë çast. Atëherë All-llahu xhel-le shanuhu do ta nxjerrë kafshën
nga toka dhe do t’i shënojë besimtarët dhe jobesimtarët.

E, nëse njerëzit nuk janë mësuar me të folurën e kafshëve, All-llahu
xhel-le shanuhu, Krijuesi i Gjithëmbarshëm, është Ai i Cili do
t’ia mundësojë këtë asaj. Njerëzit do ta kuptojnë atë dhe do të
dinë se ajo është një prej mrekullive të All-llahut xhel-le shanuhu,
me të cilën paralajmërohet afrimi i Ditës së Kiametit, pasi para
kësaj nuk kishin besuar në shenjat e All-llahut xhel-le shanuhu e as
në Ditën e Gjykimit.[156]



--------------------------------------------------------------------------------------------

[156] Fi Dhilalil Kur’anil Kerim, 6: 308.