Artisti qe shendroje Enverin ne ....Naim

[fegi]

Artisti durrsak i gdhendjes së drurit, Mustafa Biduli, u ndodh përballë një trysnie të fortë kur përuroi ekspozitën e pikturave dhe skulpturave ditët e fundit në Durrës. Objektet e tij artistike nudo tërhoqën vëmëndjen dhe u anatemuan nga krerët e klerit Mysliman, Myftinisë, dhe pas reaksionit të shkaktuar, u hoqën nga ekspozita 8 vepra arti. Por, ajo që kaloi pa rënë në sy ishte fakti se, kleri mysliman u shqetësua nga nudot por nuk i a bëri “tërr” syri nga Enver Hoxha, i cili ishte ekspozuar po në këtë ekspozitë, i gdhendur në një masiv çeliku.

Edhe kjo veper ka qënë e punuar shumë kohë më parë me çelik special, por u hoq asokohe nga ekspozita (e realizmit socialist) pas aprovimit që dha (për heqjen) nga komisioni i pranimeve të organizuar nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të asaj periudhe. Dhe nga kjo qe befasuar artisti. Pas shumë viteve ai arriti ta ekspozojë këtë vepër unikale të artit skulpturor të kohës së realizmit socialist në vend duke e paraqitur në ekspozitën e vet të hapur në Pallatin e Kulturës “ Aleksander Moisiu”. Ndryshimi i vetëm që u bë mbi këtë vepër nga Mustafai ishte maskimi i bustit të Enverit me një mjekër false, çka e kthente vizualisht në bustin e Naim Frasherit.



ENVER HOXHA KLANDESTIN ME ” PASAPORTË” TË NAIM FRASHËRIT
Enver Hoxha ka hyrë si klandestin në një ekspozitë artistike, por me pasaportë të Naim Frashërit.
Ngjarja e rrallë ka ndodhur në qytetin e Durrësit. Në një ekspozitë personale të hapur në vitin 1998 në Pallatin e Kultures ” Aleksander Moisiu ” është ekspozuar mes të tjerave edhe një skulpturë e Enver Hoxhes e gdhëndur në çelik, por me identitet të rremë. Në skulpturen e ideuar dhe të gdhëndur që në vitin 1976, është bërë një retushim i vogël: asaj i është vënë pambuk në formë mustaqesh dhe mjekre si dhe të një kollareje, model i viteve të Rilindajes sonë. Ky trukim mjeshtëror ka bërë që pjesëmarresit të mos e njohin identitetin e skulpturës. Ngjarja ka ndodhur kur skulptori durrsak Mustafa Biduli ka hapur ekspoziten e 3-të të tij me vepra arti të gdhendura në dru. Mes tyre ai ka vendosur edhe këtë skulpturë të veçantë të cilën e kishte gdhendur dikur me dalta rapid në një bllok çeliku (perbërë prej nje lloji nga më solidët e njohur në teknologjinë e metaleve, celik st (stal) 45). Autori i saj kujton se pati shumë vizitorë që e ndoqën këtë ekspozitë, por asnjë nuk e kishte identifikuar ekzaktësisht.

Kur u mor vesh që kishte një “Enver” në ekspozitë, shumë vetë erdhën të pyesin, por Mustafai e ruajti sekretin për disa ditë. Kanë qënë te shumtë, kujton autori, që nga kryebashkiaku i atyre viteve Dr. Mitri Hoti e deri tek ish Shefi i Shërbimeve të Prefekturës Guri Bici. Skulptori Biduli e ruajti misterin të parrëfyer për disa ditë dhe vetëm më pas, kur i hoqi “trukimin” njerëzit kanë qeshur me të madhe me atë që e kishin menduar se ishte rilindasi i madh.

Ngjashmërinë Enver-Naim autori e kishte vënë re tek fotoja e Naimit stampuar në një emetim të vjetër të 500 lekëshit. Ndërsa Enverin me mustaqe, ai e kishte lexuar tek ” Kur lindi Partia” ku Enveri tregon se si bëri një pasaportë false me një foto të shkrepur me aparatin e Qemal Stafës.. Në një prej fotove të pasaportave false që ka përdorur ai, botuar në faqet e librit, Enveri është i maskuar me mustaqe.

HISTORIA E SKULPTURËS

Skulptura është e skalitur në çelik. Ajo ka pasur një fat të çuditshëm në udhën e saj, sa që përafron me vetë jetën e njeriut që përsonifikon. E lavdëruar pasi doli në dritë nga daltat e mjeshtrit durrsak Mustafa Biduli, ajo u proklamua si arritje e artit të realizmit socialist të asaj kohe. Një grup autoritesh të larta të Partisë e të Bashkimeve Profesionale të ndërmarrjes së Plastikës në Durrës, e kishin dërguar objektin në Komitetin e Partisë dhe autori i saj thirret dhe falenderohet publikisht nga Sekretari i Parë Muho Asllani. Kjo vepër e realizmit socialist ndoshta do të vlerësohej në librin e rekordeve Guiness, nese në ato vite s’do të ekzistonin barriera ideologjike për të aplikuar. Busti i diktatorit Enver Hoxha, i gdhendur i gjithi në çelik special është një skulpturë unikale për mënyren e realizimit, pavarësisht nga përmbajtja ideologjike. Mustafa Biduli ka punuar rreth 1 vit e 4 muaj për realizimin e saj. Dhe synimet e tij kanë qënë mjaft modeste. Duke qënë specialist i gdhendjes së formave në ndërmarrjen ku punonte, ai merr brenda 2 viteve 7 kategori që e rradhisin si mjeshtër. Busti i Hoxhës, pasi doli në dritë xhelozoi artistë të shumtë, meqë “nuk u ideua nga autori për konkurs artistik, por thjesht donte që të afirmonte vlerat e veta para ” ustallareve të vjetër” të cilët kishiun shprehur pakënaqësine e dhenjes së shpejtë të 7 kategorive”.

VLERËSIMI

Mustafa Biduli kujton se, pasi e përfundoi veprën e vet, atë e ekspozuan në Galerinë e Durrësit. Vepra ngjalli shumë interes tek specialistët e artit, por edhe tek autoritete e kohës. Pas ekspozimit në Durrës, atë e vendosën galerinë e arteve në Tiranë. Pati shume vizitorë, thotë autori i saj Biduli, që e provonin duke përdorur çelësat sepse u dukej e pabesueshme. Punimi mori jehonë. “Mbeta i habitur se sa shpejt bëri bujë. Për këtë ndikoi, thotë Mustafai, edhe vlerësimi që i bëri Sekretari i Parë i Komitetit të Partisë së Rrethit, Muho Asllani, që në ato vite kishte një autoritet të padiskutueshëm. Ai më thirri ne zyren e tij dhe në emër të Byrosë së Partisë së rrethit me falënderoi.”

Pas kësaj ngjarje, skulptura e çeliktë dërgohet në Galerinë e Arteve në Tiranë ku do të hapej një ekspozitë e re e asaj kohe, kujton Mustafai. Edhe atje më thanë se pati shumë interes nga piktorë e skulptorë, si formë e re dhe e panjohur e artit të skulpturës. Deri sa një ditë ajo u zhduk nga ekspozita.




Enver Hoxha i shndërruar në Naim Frashëri

ENVERI BIE NGA PIEDESTALI

Ditën që ishte planifikuar një vizitë e disa anëtareve të Byrose Politike në ekspoziten e re, busti në çelik i Enverit qe hequr nga piedestali.
“Kur shkova, takova një polic shërbimi roje tek dera dhe ai më pyet: ‘Ti e ke bërë atë bustin për Enverin? Nuk ka ngel njeri pa e parë e pa e vlerësuar. Kur po vinte Byroja Politike ta kanë hequr. Ndiqe!’ Pas kësaj sigurisht që i dëshpëruar shkova e takova Ruzhdi Rakllin, ish Kryetar i Lidhjes së Shkrimtareve dhe Artistëve për Durrësin, i cili komunikoi me Kujtim Buzën, Sekretar i Pergjithshëm i Lidhjes së Shkrimtarve dhe Artistëve. Buza ia la në derë Odise Paskalit, “Ai e ka hequr, Paskali, që është babai i skulptures Shqiptare”

Pas kesaj mora bustin me vete dhe shkova që të takoj Skulptorin e Popullit, Odise Paskalin.



PERGENJESHTRIMI I PASKALIT

Mustafa Biduli kujton se si po priste i vetëm në zyrën e Buzës kur pas pak hapet dera dhe brenda në zyrë hyn një plak simpatik me një kostum dhe republikë gri. “Ishte profesori, kujton skulptori durrsak, u gëzova dhe pata shumë emocione pasi qe takimi i parë ballë për ballë me të. Fillimisht Paskali e pa përciptas dhe kujtoi mos që një objekt i lyer me varak. Kur i spiegova se ishte prej çeliku dhe të mos e kapte pa kujdes se peshonte 16.5 kg, ai u perqëndrua, dhe e mori bustin në dorë duke e vërejtur me shumë kujdes”. Bëri shume pyetje dhe pasi Biduli i shpjegoi mënyrën e punimit dhe se si, ajo qe hequr nga ekspozita me urdhërin e tij, profesori reagoi me nervozizëm dhe i tha se ishte hera e parë që e shikonte këtë mrekulli. Mustafa Biduli edhe tani e kujton me shumë emocione se si, i madhi Odise Paskali hoqi kapelen dhe iu përul autorit të nëpërkëmbur nga ambicja profesionale e të tjerëve dhe i thotë: “Të përgëzoj”!
Edhe pas kaq vitesh per Mustafa Bidulin kjo fjalë prej skulptorit të madh i ka mbetur e fiksuar ne kujtesë si një diplomë nderi.
Rikthimi i kësaj skulpture interesante të diktatorit Hoxha në mënyre klandestine në ekspoziten e tretë të Mustafait, ngjalli kuriozitet dhe filluan të vinë ta shohin shumë vetë. Por këtë rradhë qe vetë Mustafai që e hoqi, pasi tha se unë e bëra këtë vepër për art dhe jo për politikë… “Politikën le ta bëjnë te tjerët”, thotë ai teksa perfundon historine e kësaj skulpture.





“U detyrova që tu mbyll gojën të tjerëve duke gdhendur portretin e Enverit në çelik. Qe një punë e pafund sa që shpesh herë pyesja veten, “ç’tu desh që e fillove”? Kam punuar mbi 1 vit e 4 muaj në të se kishte shumë vështirësi. Realizimi i portretit të udhëheqësit asokohe bëhej i autorizuar dhe shikohej me lupë nga të gjitha instancat dhe komisionet. Vështirësia tjetër ishte se punohej në një lloj çeliku tepër të fortë që përdorej për format e derdhjeve në plastikë. Vetëm daltat rapid munden ta kthenin gjithë këtë masë celiku në art.


Skulptura peshon rreth 16.5 kg dhe është e përmasave bazament – lartësi 25 x 18 cm. Përbëhet nga një lloj celiku mjaft i fortë në industri i llojit stal 45.



Kalendari me femra nudo ndez polemika me kishën polake

Në fillim të këtij viti, kalendari promovues i një kompanie funeralesh në Poloni shkaktoi përplasje të mëdha me Kishën polake, e njohur për ortodoksizmin e theksuar të saj.

Mis Gushti duket të jetë pothuajse krejtësisht e zhveshur, ndërsa modelet pozojnë thuajse nudo mbi syprinat e arkivoleve. Secila nga fotot e grave është frymëzuar nga një skenë filmi si James Bond, Reservoir Dogs apo Godfather.
pas përplasjeve të forta me Kishën, zëdhënësi i kompanisë Lindner tha: ”Ato fotot janë si të Hollivudit, mbase me nuanca pak më të errëta”.
Nga ana tjetër, një zëdhënës i kishës At Tadeusz Rybnik në Varshavë ka thënë: ”Ky është thjesht një banalitet pa shije dhe tronditës. Vdekja nuk është seksi dhe konotacionet e paraqitura në këtë kalendar janë tepër shqetësuese. Një kalendar i ngjashëm një vit më parë kishte shitur mbi 3000 kopje.
Mark Brunga
Shekulli

[Brari]

ki ols jazexhiu.. i quan kuislinge.. e bashkpuntor te fashizmit.. pater Anton Harapin e pater Gjergj Fishten..

menje llaf perdor po ato etiketime qe ka perdorur partia punes 50 vjet per keta dy atdhetar te medhenj..

menji llaf ki olsi eshte nje rrugac..se vetem rrugacet nuk respektojne figurat e shquara..

dalim tek xhamia..

le tja kujtoj ndonjeri olsit se.. ndoshta nuk e di.. qe xhamia e durresit.. eshte dhurat e musolinit.. qe sic ka deklaruar vet musolini.. ju a bej dhurat muslimanve shqiptar sepse i dua shume..

pra mo ha mu o ols jazoxhiu..

gjerat jan te komplikuara.. e kush nuk i di te mos grij sallat kot..

po si eshte puna e ksaj galerise se artit ne durres..

qo galeri u be vjet.. mu nen bithe te xhamise..
se cfar e shtyu dako betonin ..kryetarin e bashkise se durrsit ta bej aty at galeri nuk e kuptoj..
mundet ki pis.. me emrin vangjel..po qe nuku ka asnje pik evangelizmi ne lekure.. pra qe vet mbahet si i krishter ortodoks.. te ket llogaritur qe kjo te jete si objekt i vazhdushem sherri mes hoxhallarve te xhamise dhe qytetit apo arte dashesve..
pra me sajue grindje nder fetare..

ki matufi plak..mutafa biduli.. duhet vet ta kuptonte se nen bithe te nje xhamije mo nxirr gra shal e paidhaqe-jashta..

gjej nje vend tjater o garip..

po me dhimbsen ato miljona lek te popllit qe ki servil.. i ka perdorur per te gdhendur ne celik bustin e dulles..

kushedi sa puntot e sharrat e frezat diamant.. (qe kushtojne nje djall e gjysem..) jan thyer per te realizuar bustin..

dhe kristaqi.. dynjan e betonit harxhonte per pallavro-skulpturat e tija..

si psh ajo goxilla beton arme ne vlore qe ka zene gjysmen e vlores..qe i thone monumenti i pamvaresise.. e qe eshte nje sendertim ne beton i historiografise fallco qe trumbetonte ppsh-ja..

..





..