Mençuria, bujaria e trimëria e kultivuar në odat e kullave legjendare të Vuthajve

[fegi]

Skruar nga: Rexhep M. Dedushaj NY.
Çung Tahiri Dedushaj, me rastin e 60 vjetorit të vrasjes (1)
Nuk besoj se ka fshat në trojet shqiptare qe është i njohur sa fshati, gjegjësisht Krahina e VUTHAJVE. Në çdo vend, kudo qe ndodhesh e të pyet ndokush se nga je, e i thua se je nga Vuthajt, të gjithë e dine se ku ndodhet ai vend, Vuthajt e Gucisë, të Plavës, Kelmendit etj. Pse ndodhe kështu, bien pyetja: Se vetë emri është i madh. Është emër karakteristik. Emër shqip, me rrënje pellazgjike - VUTHAJ.
Etimologjia e emrit Vuthaj
Themeluesi i këtij vendbanimi thjesht PELLAZGJIKO - ILIR e kishte emrin shumë karakteristik, shumë origjinal - shqip: VUTH NISHA ( nga i cili edhe emri Vuthaj). Sipas të madhit NOPÇE, VUTH Nisha ishte themeluesi i vendbanimit VUTHAJ. Njeri prej pasardhësve të tij - NIKA e themeloi, jo larg prej Vuthajve vendbanimin tjetër - NIKÇIN. (Shih lib. Dr.F. Nopca: "Nga Shala në Kelmend" Sarajevë, 1910.) E vërteta shkencore qëndron se në Vuthaj shekuj me radhë kanë banuar shqiptarët të cilët më vonë u formuan si fis Kelmendas.
Vuthajt u bënë të njohur nder të gjitha territoret shqiptare nga vetë emri i themeluesit të tyre, Vuthit. Nga legjenda të thurura në atë krahine siç është ajo e vajzës se Vuthit. (Shih lib. S.Ahmeti "Vuthajt dhe Vuthjanet" Tiranë 1996) (legjendë që daton nga koha e romakëve).
Emri i Vuthajve dhe vuthjanëve u bë pengesë e të gjithë armiqve ndër shekuj ( prej Romes e deri në fillim të këtij shekullit të ri). Veziri i Shkodrës f.v. shpejtoj të lidhte marrëveshje me Gjon Balen, të parin e Vuthajve, qe derisa ai të ishte gjalle, Vuthajt mos të detyrohen ta ndërronin fenë. Posa vdiq Gjon Bala (diku rreth vitit 1700) Veziri e thërret djalin e vëllait të tij DEDE (Dedush) NRELIN në Shkodër. Sepse për Vezirin ishte shumë me rendësi qetësia në Vuthaj. Po të lëviznin Vuthajt i destabilizohej gjendja në krejt "Nahijen e Gucisë".
Me Dedush Nrelin në Shkodër Veziri turk e bëri përafërsisht ketë bisede: - “Dedë, ti je më i vjetri i Vuthajve, pasi ka vdekur axha juaj Gjoni, siç e dini unë me të kisha një “ujdi” që e kemi respektuar të dyja palët. Prej sot ajo marrëveshje anulohet. Ti duhet ta ndrrosh fenë i pari, të bëhesh Bajraktar i Vuthajve e dalëngadalë të gjithë vuthjanët ti konvertosh në Islam. Dedushi, djali më i madh i trimit - Nrel Bales të Vuthajve, qe kishte rënë në luftë me turq, diku në vitin 1684, as qe mund ta merrte me mend një tradhti të tillë dhe për as një çmim nuk pranoi, shih për ketë pas një përpjekje heroike me turq në Shkodër ai vritet. (Shih lib. e cit.Krahina...) Veprimtaria dhe sjellja e Dedushit në Shkodër nxiti urrejtjen e organeve osmane ndaj pasardhësve të tij, qe si mbiemër e morën emrin e tij - DEDUSHAJ. Dedushajt pra mbeten luftëtarë të thjeshtë dhe shqiptarë të vërtetë të përbuzur nga zyrtaret e vjetër e të rinj të Sulltanit. Sjelljet e vet këtyre njerëzve binte ndeshë me urdhrat e sundimtareve dhe hyzmeqareve të tyre. Bien fjala: Hoxha i fshatit i pagëzonte fëmije me emrat arab: Ahmet, Jakup, Rexhep, Fazli, Jahë etj. e në jetën e përditshme në ketë vëllazëri i quanin ndryshe, me emrat shqip: Hut, Çalok, Bube, Llull, Tunxh, Çung, etj. Dedushajt e kishin mbajtur me xhelozi të pashoqe traditën e të pareve të vet; Besën, bujarinë dhe trimërinë duke i vu përherë në shërbim të fshatit, krahinës, dhe kombit qe i kishte lindur. Aq i kishin ndenjur besnik kësaj tradite saqë shpesh ia kishin parë edhe sherrin duke e humbur edhe kokën - siç do ti ndodhë edhe protagonistit të këtij shkrimi: ÇUNG (Jahë) TAHIRIT dhe ISUF Zymer - Dedushaj .
Kush ishte Çung (Jahë) Tahiri ?
Çung (Jahë) Tahiri Dedushaj i përket brezit të pestë të Dedush Nrelit. Rrjedh nga familja e: “Oxhakut të Sylë Hasanit” të cilit i kishte shkuar zëri larg në Malësi e deri në Mirditë e Lezhë. Shala dhe Malësia e Gjakovës e kishin “hanin” në kullat e Sylë Hasanit burrë me nam, burrë i besës dhe atdhetar i pashoq. Tymin lart të këtij oxhaku e mbajtën edhe të bijtë e Syles - Isuf Sylam, Tahir Syla dhe Muzli Syla e më pas dhe nipat e tij :Arif, Zymer dhe Çung Tahiri. Çungu ishte djali i trete i Tahir Syles, i lindur rreth vitit 1889, në Katundin e Epërm (Sirm), në Vuthaj. U rrit si çdo fëmijë vuthjanë duke i ruajtur bagëtinë dhe duke e thithur ajrin e pastër të Alpeve Shqiptare dhe mençurinë, bujarinë e trimërinë neper odat e kullave legjendare të Vuthajve. Derisa, vëllezërit e tij me të moçëm, Arifi e Zymeri ishin nder shpianikët –si thonë në Vuthaj, më të mëdhenj të fshatit, Çungu (Jaha) ishte lazdrani i shtëpisë. “Sugari” i babës. E mbajnë në mend në Vuthaj, se qysh kur ishte i ri Çungu ishte dalluar pak si i jashtëzakonshëm. Shpeshherë kur mblidheshin katundi neper ndeja ai deklaronte: ”Me mujtë me i marre filanin e filanin (duke i përmend me emra, çdoherë të ndryshëm) në shpine e të kërcej me gjithë ta në Gerle (Ujarë në fund të fshatit)! Veten e paguaj: 1 me 2 e katundit ia hoqi 2 spiunë, se na kanë lodhë me spiunllëqet e tyre !! Guximi i tij i mahnitet bashkëfshataret : Nder të paret kishte shkuar në luftën e Grebenit në mbrojtje të krahinës në tetor të vitit 1912, ku iu kishte plagosur rende mixha i tij Smajl Isufi. Pastaj Çungu kalon në mbrojtjen e Shkodres nga Malazezet, për çka edhe u dekorua nga Presidenti i Shqipërisë – Prof.dr.Sali Berisha, me rastin e 80-vjetorit të shpalljes se pavarësisë se Shqipërisë, me ”Urdhër për veprimtari patriotike të klasit II“ . Çungu kishte marr pjesë edhe në Luftën e Koplikut me 1920, në mbrojtje të Shqipërisë nga hordhitë jugosllave. (Shih lib. i cituar: “Krahina …f, 342). Gjate Jugosllavisë se parë, të Karagjorgjeviqëve, shpeshherë kishte renë në konflikt me xhandarët e Gjorgje Llashiqit që vetëm në territorin e Vuthajve i kishin sajuar 9 kazerma ushtarake për ruajtjen e kufirit shqiptaro-shqiptar, të cilin Çungu se kishte pranuar kurrë. “Se bënte hesap fare kufirin” – me thoshte babai im, Mani shpesh dhe vazhdonte: “Shkonte shpesh të dajtë e vet - Jahelezet, në Dragobi, të kushërinjtë në Çerem e Valbone e deri në Tropojë, ku rrinte me jave të tera.” Në pranverën e vitit 1941, kur ushtria jugosllave i sulmoi kufijtë e Shqipërisë, Çungu u dalldis: ”O Novak, hajde të shkojmë në Shkodër, se Shkodra ashte e jona“ - i thoshin ata ushtarë një kolonistit serb në Vuthaj - duke u ngjitur shkallës së Zarunices!! E Çungu qe rrinte të dardha e egër, në oborr të vet – me thoshte Baba, u thoshte me zë të larte: “Po m …” E ne i thoshim: ”Ec more brenda se po të vrasin”!! Dhe, pak dite më vonë, kur ata ushtarë fashistë ktheheshin të demobilizuar nga Shqipëria (meqë Jugosllavinë e kishte sulmuar Hitleri), Çungu me ca vuthjane të tjerë i ndalte të Gurra e Ali Metes, në Zarunuce dhe jo vetëm qe i çarmatosnin por ua merrnin edhe rrobat e i lëshonin në këmishe e tlina të shkonin në Guci. Me armët e uzurpuara i armatosen pothuajse krejt katundin. Pastaj iu bashkua parisë se Vuthajve: Çun Mules Gjonbalaj, Sadik Isufit Kukaj dhe Iber Hysit e Haxhi Metes se Martinajve e udhëheqëseve tjerë të kësaj krahine në mbrojtje të kufijve të Shqipërisë Etnike. Sadik Bekteshi, atehere komandant i AP ”Perlat Rexhepi” me tregonte në shtëpinë e vet në Tirane, në maj të vitit 1971, në prezencën e Syle Butit e dy vuthjaneve të tjerë, se: “Çungu ka qene patriot i flakët”. Na i kishte lënë shyetnit në arë e thoshte të nxjerrim sa të donim patate që ishin shumë të mira. Por, si thoshte ai, Çungu ka qene Ballist.

[fegi]

Si e përcollën dhe e spiunuan Çungun, derisa e qesin në kurth më 18 korrik 1951?
Shkruar nga: Rexhep M. Dedushaj NY.
Çung Tahiri Dedushaj, me rastin e 60 vjetorit të vrasjes (2)
Njëherë unë me ca anëtarë të shtabit të aradhes partizane prisnim të dale buka prej zjarrit e me ngi barkun. Por posa e nxori bukën prej nën saçi e zonja e shtëpisë, Çungu e çoi diku tejtër e në u dashtë ta presim bukën tjetër derisa të piqet. E kur e pyeta Çungun se ç’e beri bukën e pare ai mu përgjigj :” në tbanin tjetër i kam do burra me të mire se ty. ”Ishte Sadik Isufi i Kukajve me çetën e vet “balliste”!? Kjo do të thotë se Çungu i mbante dhe i ushqente çdo njeri qe luftonte për lirinë e Atdheut, pa kursyer asgjë.
Derisa Sadiku me shoke (partizanet) ia kthyen shpinën pasi e grabiten pushtetin në SHQIPERI, Çungu mbeti duke u dhëne bukë atyre qe mbeten neper male e që i ndiqte Sadiku me shokët shkije me i vrare!!! Manit i kujtoheshin këto raste: “Çojsha bukë në dy punkte : Sadik Isufit me të vetët në një vend e Haxhi Metes –Prelvukaj, në një vend tjetër! Ishte shumë rrezik. Vitet 1946 - 1948. Një dite Brahim Smajli –kushëri i Haxhiut, me pyeti: “A ke fare armatimi ti që po vjen kështu kaq guximshëm?E kur i thash jo, ma dhuroi një allti me mllugje të bardha për të cilën me vonë e kishte torturuar se tepërmi udbashi Vojo Maziq në fund të viteve të 50 - ta!! Njëherë tjetër, isha tue kosite, në kohe të “zadruges” (kooperativës}. Vërejta një rrugicë neper livadh që shkonte të Gerla. Shkova pas gjurmëve dhe papritmas u çua një “kaçak” në këmbë! Kur pyeta: “Kush je ti, e çka po lype aty?” Mu përgjigj: “Jam kalimtar, të lutem thirrma Çungun! Mixha (Çungu)” shkoj menjëherë e kur u kthye me tha: “Mos u ba marak, se ata shkuen.” E kisha të qarte se ai po na rrezikonte jetën të gjithëve, se jo vetëm vetes”!? Por Çungu në këto çaste ishte edhe naiv, i besonte çdokujt!!
Duhan tarabosh në mes të Gucisë
Rexhe Meta ,Prelvukaj, me ka thënë njëherë, se Çungu ma qitëte kutinë me duhan “Tarabosh” në mes të kafes në Guci, duke me thëne : “Byrëm duhan burrash”!! E unë i thosha: “Qe besa e Zotit shpejt ke me ia pa sherrin e s’po sheh hiq”. E ai më përgjigjej: “Mos u tut he burrë. Ju Martnajt tuteni shumë”!! Dallohej edhe me diçka tjetër: Ishte pothuajse i vetmi shqiptar qe shkonte ta vizitonte e i dërgonte ushqime dhëndrit të vëllait të tij - ELEZ H.BALIDEMAJT që ishte i dënuar me 20 vjet burg në Podgoricë. Kurse gruan me 2 fëmijë ia mbante në shtëpi !! Ishte njeri nder njerëzit e rrallë qe s’kishte pranuar me hyre në kooperative n e Vuthajve: “S’hihet në Zadrugë me fikanat e Vuthajve e me Raj Gariqin (i vetmi shkja në fshat – R.D.) qe vuthjanët e kishin zgjedhur drejtor të asaj kooperative”! Bile, njëherë e kishte shkaktuar edhe një drame në lidhje me ketë: Mani flet: “Ishim tu shkua në një mbledhje të shkolla e në rruge e takuam” C.M. i cili iu drejtua Çungut me këto fjale: “Sot ishte dashtë të kërkojmë shpërndarjen e “Zadruges”. S’asht kah shkon puna mbar e u fik krejt katundi. Prandaj çou ti i pari e unë dal menjëherë pas teje e ta shkatërrojmë atë dreq. Me veti i kam krejt mëhallën time…” Posa filloi mbledhja Çungu e merr fjalën dhe kërkon një gjë të tille. Menjëherë pas tij filloi të flas C… qe tha: “As dreqi s’i kupton dedushajt. I nipi udhëheqë me mbledhje (Isufi ishte sekretar i kooperativës, si ish luftëtar i LAÇ - it – R.D.) e Çungu kërkon shkatërrimin e “zadruges” ! Assesi, s’lejojmë. Nëse të gjithë Vuthajt dalin prej saj unë do ta mbaj me mëhallën time!? Kështu pra, duke e mashtruar, duke e përcjellë e duke e spiunuar Çungun, dalëngadalë e qesin në kurthe e 18 korrikut 1951!
Isuf Zymeri - Dedushaj (1925-18 korrik 1951)
Isufi ishte djali i vetëm i vëllait të Çungut – Zymerit. U lind në vitin 1925 në Vuthaj) Pasi mbeti herët pa nënë, shumicën e kohës e kalonte të gjyshja, dhe gjyshi në Tala të Tropojës, në shtëpinë e Gjyshit të vet Niman Sylës Doçit të famshëm. Çka do të thotë se traditat e vuthajve i perfeksionoi edhe me ato të Malësisë se Gjakovës. Çka është edhe më me rendësi Isufi arriti të shkollohej në gjuhen shqipe atje. Pra ishte nder intelektualet e pare vuthjanë të shkolluar në gjuhen shqipe, ndërsa moshatarët e tij në Vuthaj ose s’kishin kryer shkolle fare ose e kishin kryer në gjuhen serbe. Okupimi i Shqipërisë nga Italia fashiste Isufin e dëshpëroi për se tepërmi prandaj u tërhoq në Vuthaj. E kur Italia e okupoi edhe vendlindjen e tij, Isufi iu bashkua LAÇ - it në rrethin e Tropojës, se bashku me dajat e vet – Ali, Veli, Bajram dhe Maxhun Niman Doçin (Maxhuni i kishte kryer shkencat politike në Padovë në vitin 1941). Kur Veli Nimani ( me akademi ushtarake të kryer) zgjidhet komandant i Brigadës XXV Shqiptare, Isufi bëhet agjutant dhe përkthyes i tij. Ketë e dëshmon edhe bashkëluftëtari i tij, Dervish Ramë Çela kur thotë: “…Ne luftime e sipër, në Milloshevë (…)plagoset një shok nga Vuthajt e Plave - Gucisë - Isuf Zymeri Dedushaj. Unë i afrohem dhe e marr për krahu Isufin. Pal Shota (komisar i korpusit tone) i thotë pse Ti nuk ecën? Unë iu përgjigja : Shoku komisar Isufi është plagosur në krah dhe prej forcës pushkën ia hodhi në dëborë. Kur Pal Shota shikoi dëborën qe u skuq nga gjaku, dërgoi lajmin në komande. Komandanti dërgoi kalin e tij dhe derguem Isufin në spital në Mitrovice. Më vonë jemi kthyer në Tirane citon Dërvishi dhe Isufi kishte filluar shkollën ushtarake. Isufi kishte vazhduar në Shkollën e Bashkuar Ushtarake për tri vjet. Por kur e vranë gjoja “aksidentalisht” (në prapaskene) komandantin Veli Nimanin, në vitin 1946, Isufi tha më mirë të me vrasin në Plave - Guci UDB - a, sesa këtu, Isufi u kthye në Vuthaj, e u bë arsimtar, por me 18 korrik 1951 UDB – a e vret Çung Tahirin. (Dervish R. Çela: Me rastin e 65 vjetorit të formimit të Brigadës XXV Sulmuese të UÇ të Shqipërisë” - marr nga interneti.). Ndërsa Man Arifi Dedushaj, në tetor të vitit 2000 shtonte; “Velia (Doçi) e ka pas përcjellës dhe këshilltar personal djalin e motrës se vet dhe kushëririn tim Isuf Zymerin. Ai u rrit të dajtë, luftoi bashkë me ta dhe mbeti të ta pas luftës. Ai filloi të shkollohet në Tirane. një dite, në vjeshtën e vone erdhi papritmas në Vuthaj. U mërzitem dhe e qortuam pse e kishte lenë shkollën?! Na tregoi se ishte vra Veliu tu thane : “ishalla më lënë rahat këtu, se atje s’guxoj të rri ma !!” Dhe ashtu duel. Me 18 korrik 1951, pas një incidenti në kufirin shqiptaro - shqiptar, e lidhë UDB - a dhe bashkë me mixhën e vet Çung Tahirin e pushkatojnë në fund të katundit. Shtrohet pyetja: Mos Isufi ishte i vetmi dëshmitarë që e dinte mirë rastin e vrasjes së Veli Nimanit ( pas zënkës se Kosova është e Shqipërisë) dhe u deshtë ta zhdukin kaq mizorisht?? (Shih lib. R.Dedushaj ; “Gjurme Mërgimtaresh“ N.Y. 2009 f.164.) Posa vjen në Vuthaj angazhohet në hapjen e kurseve për zhdukjen e analfabetizmit. Punon nate e dite. Vuthjanëve iu ka mbetur mësues Isufi në kujtesë, si shumë i qetë, fjalë ëmbël, i urte por edhe shumë kembengules për pervehtesimin e asaj qe ua mësonte… Si kuadër i kthyer nga lufta, i arsimuar, normalisht, se zgjidhet sekretar i kooperativës se fshatit. Fshataret kishin shumë respekt dhe besim në te. Se rridhte nga dy familje të mira dhe më traditë: Nga shtëpia e Sylë Hasanit të Vuthajve dhe Niman Syles të Krasniqes. Pra, ishte kuadër me perspektive. Por, e dinte edhe vetë se përcillej shumë nga UDB-a. Vijon

[fegi]

E kishin përgatitur kurthin me polici e me ushtri
Shkruar nga: Rexhep M. Dedushaj NY.
Çung Tahiri Dedushaj ,me rastin e 60 vjetorit të vrasjes (3)
Jugosllavët Isufin e njihnin qe nga lufta. Ja një rast: Pas një masakre qe çetnik - komunistet jugosllav e kishin bërë në Sanxhak, komanda e Brigadës XXV shqiptare që ndodhej atypari (rreth Vishegradit) e dërgon Isufin me një person tjetër qe e fliste frëngjishten për të pyetur se për çka është fjala? Ata shkojnë në takim më komandantin jugosllav qe fliste frëngjisht me kolegun e Isufit. Ai u thotë le të vijë vetë komandant Veliu, po pa armë! E duke u larguar këta, serbi thotë serbisht: “Le të vijë e do t’ia kajmë nanën”!! Kur Veliu niset të shkojë Isufi i tregon se është në rrezik dhe ai e dërgon përsëri Isufin qe tu thotë se Veliu nuk vjen pa arme e pa mbrojtje. Komandanti sllav e pyet Isufin: ”Prej kah je ti që e din serbishten ?” E kur u tregon serbët e shënojnë emrin e tij në një fletore …Dhe sigurisht ajo fletore ka luajtur rol edhe në përjashtimin e Isufit nga Partia më vonë dhe ekzekutimin e tij më vonë?! (Deklaratë e Man Dedushaj, tetor 2000 në Arbresh të Pejës).
Ramë H. Gjonbalaj në N.Y. më tregonte se Isufi ishte shumë i respektuar nga të gjithë. Për Isufin shton “s’kishte djalë me të mirë e me të urtë në Vuthaj asokohe”. Syle Buti, një nip i joni dhe shok e bashkëpunëtor shumë i ngushte i Isufit me thoshte: “U nisa një dite nga shtëpia të shkoj të Isufi. Rrugës i takova dy milic qe e kishin lidhe Sokol Avdine – një bari, dhe e çonin për në burg! Shkova të Isufi dhe i thash: “Ec të ikim në Shqipëri se kur po i burgosin edhe çobanet, çka presim në mësuesit atëherë!?” Isufi me tha: “Shko ti njëherë e nëse vështirësohet gjendja do të vij edhe unë”! Ma dha një bombë italiane e u kthye në shtëpi. Unë i morra familjen e hyra në mal. Dola në Shqipëri (viti 1950) Disa ditë pas 18 korrikut të vitit 1951 mora vesh se Isufin dhe Çungun i ka pushkatuar UDB- ja Jugosllave, ishin momente trishtuese për mua se humba një mik dhe shok, ndërsa Çungu për Vuthaj ka qenë një atdhetar i devotshëm dhe bujar dhe fisnik.
Çfarë ka ndodhur më 18 korrik 1951 ?
Dihet se pas prishjes se marrëdhënieve jugosllavo- shqiptare (më 1948) sllavo -komunistët e rivendosen përsëri murin e Berlinit përmes Shqipërisë. Menjëherë u vunë në lëvizje serish, çetat kaçake, përbëre nga ata patriote të kësaj krahine, të çilet nuk iu dorëzuan okupatorit të ri çetniko - komunist Jugosllav, por edhe ata qe ikën në Shqipëri pas ati viti e me pare, me të vetmin qellim qe ta bindin popullin qe të mos i dorëzohet pushtuesit, të mos i mashtroje doktrina e UDB - ese qe për moto e kishte parullën “percaj e sundo“, dmth. të mos spiunojnë njeri - tjetrin, të mos vriten në mes veti, të mos pranojnë të shkojnë si diversant në Shqipëri - veprime këto tejet të poshtra qe i organizonte UDB - a pas vitit 1948. Pastaj, të mos e lejojnë mbylljen e shkollave shqipe në Mal të Zi dhe të kërkojnë rihapjen e atyre qe ishin mbyllur, të organizojnë shkollimin masiv të shqiptareve, të mos lejojnë shpërnguljen e tyre nga kjo krahine e sidomos atë në Turqi, e shumë gjera të tjera. Këta lajmëtar të lirisë, gjenin strehim dhe përkrahje të pjesa me e madhe e popullsise se kesaj krahine. Strehim të sigurte gjenin në cdo kohe, sidomos në shtëpinë e patriotit 60 vjecar: Çung Tahirit, Dedushaj. në forma të ndryshme, por shumë të sigurta, Çungu i pritte dhe i përcillte këta lajmëtar të lirisë, qe siç thotë në një rast Dr.Mark Krasniqi: “ishin opozita në mal“ Duke e shtrire e zgjeruar rrjetin e jatakëve të tyre. Me 18 korrik të vitit 1951, veterani kaçak i ketyre maleve, Haxhi Meta (Martini) Prelvukaj, i shoqëruar nga Brahim S. Prelvukaj dhe Rexhep H. Balidemaj, në afersi të tebanit të tij. e vrasin policin jugosllav, Nikoliq Millan. Lidhur me ketë ngjarje, Brahim Smajli, Prelvukaj me deklaroi në Tirane me 25 maj 1971, sa vijon: “Dy dite ishim asaj here të strehuar në Gerrle (prrue) në fund të livadhit të Çungut. Mengjesin e trete, isha në roje, e shokët flinin. Papritmas, nga kaçubat dolën me pushke në dorë dy policë dhe në pyetjen kush je ti aty, nuk u hamenda fare, sepse nuk kisha rrugëdalje tjetër, por të shtie me automatik kundër tyre. Njeri prej policeve u vra kurse tjetri iku në drejtim të tëbanit të Çungut qe s’ishte larg. Mujta me vra edhe atë, por s’ishim ardhë me vra njerëz.?! Ndërkaq, polici qe shpëtoi Manit më vonë i ka deklaruar: “Ishim në roje të zakonshme, por me të vetmen detyre qe ta mbajmë nen vrojtim të përhershme stanin dhe lëvizjet e Çungut me familje. Atë mëngjes Çungu, i cili si duket na kishte hetuar, ra në fund të livadhit e pastaj shkoi në drejtim të fshatit. Millani me tha se në Gerrlë është dikush dhe u nis në drejtim për të parë pse ishte Çungu më parë aty? unë kundërshtova, por isha i detyruar t’i shkoja pas, mbasi ai ishte eprori im dhe kështu ramë në pacak”!! Pas kësaj ngjarje, brenda një kohe të shkurtër nga të katër anët, vërshon ushtria dhe policia duke i rrethuar tëbanat e Dedushajve. UDB - a Rankoviqiane i lidhi të gjithë burrat qe ndodheshin në stanishte. Qe nga ajo dite, autori i këtyre rreshtave, në moshën 3 vjeçare e mësoi fjalën sllave “ne boj se“ (mos u friko)te cilën e shqiptonin ata policë të mallkuar e gjakatarë gjatë bastisjes derisa unë i ulur në prehrin e nenes qaja me denes.
Arrestimi i dy djemve
E mbaj në mend, si sot, kur e morën tejen re mbi bulerë dhe e lidhen babain dhe mixhën - Isufin, Duke ecur rrugës, policia dhe të arrestuarit në She të Mrines (prrua në Zarunicë) e takojnë Çungun, i cili posa i kishte dëgjuar të shtënat, ishte nisur në drejtim të stanit, duke e parandier se diçka kishte ndodhur. - Pse mi ke lidhe djemtë - iu drejtua komandirit të policisë - Dragut, se ata s’kanë kurrfarë fajit - vazhdonte Çungu. Ndërsa polici qe kishte shpëtuar bërtiti: ”Ky ishte në mëngjes të banditet”!! - E lidhin Çungun duke e liruar Manin dhe të gjithë i dërgojnë në stacionin e policisë në Vuthaj “E merrshim me mend se cka po u përgatitet” – me thoshte kolegu i Isufit, mësuesi Isa E. Ulaj, në Tiranë, në maj të vitit 1971. Pasi Isufit ia hoqën qesen (kuletën) dhe sahatin me qystek. Ndërsa Çungut, pa e pyetur asgjë, në prezencën e shumë fshatareve qe na kishin tubuar aty, komandanti i policisë, Drago Vuceliq nga Brezovica, ia shtrëngoi duart me tel aq fort sa filloi t’i rrjedh gjak nga lëkura!Atëherë Çungu i tha: “Kështu nuk bëjnë burrat, po nxirre altine e vramë he të p…ne të “!!Ndërsa Dragu iu përgjigj: “Do të ketë kohe edhe për atë)”!? “Pasi i liruan të tjerët, mua me Ibren, kur praroi dielli, të lidhur se bashku, na nisen për në Guci” - thotë Brahim Ç. Dedushaj. Kur ramë të Kershi i Qosa, na urdhëruan të ndalemi. Pasi pushuan të shtënat në T’shtrejte na filluan përsëri. Kur arritëm në policinë e Gucise na thane: “Çungu e Isufi deshën të ikin, por i vrau ushtria”!? U habitem pse nuk na vranë edhe neve??Shifej se çdo gjë ishte e përgatitur qe më parë në kohen e caktuar kur Çungu e Isufi duhej “te iknin“ ata na ndalen në rruge derisa i rehatuan ata!!” (Shih lib. e cit. Krahina…f.289 – 295.
Vijon

[Maqellarjot]

Fegi...

une te pergezoj per te gjithe materialin qe bie ne kete forum! Jan shume interesante! Kam pershtypjen se je ne Suedi! Kam degjuar se Suedezet Akademik, deri diku edhe Gjermanet jane te vetmit ne europe qe perkrahin "hipotezen" qe shqiptaret jane pasardhesit e Pellazgo-Ilireve! jam shume i interesuar per te lexuar nje liber me kete tem i shkruajtur nga ndo nji suedez! Kam Lexuar Autore francez, shqiptar, Amerikan! dua te lexoj dike Suedez! Ke rekomandon ti! Synimet e mija jane qe te lexoj sa me pak "autor" shqiptar! Jo se nuk i besoj, por dua te lexoj shkrime nga "Neutralet" per kete ceshtje! Faleminderit

[D&G Feminine]

Fegi...

une te pergezoj per te gjithe materialin qe bie ne kete forum! Jan shume interesante! Kam pershtypjen se je ne Suedi! Kam degjuar se Suedezet Akademik, deri diku edhe Gjermanet jane te vetmit ne europe qe perkrahin "hipotezen" qe shqiptaret jane pasardhesit e Pellazgo-Ilireve! jam shume i interesuar per te lexuar nje liber me kete tem i shkruajtur nga ndo nji suedez! Kam Lexuar Autore francez, shqiptar, Amerikan! dua te lexoj dike Suedez! Ke rekomandon ti! Synimet e mija jane qe te lexoj sa me pak "autor" shqiptar! Jo se nuk i besoj, por dua te lexoj shkrime nga "Neutralet" per kete ceshtje! Faleminderit

lol

Nuk dini te vini pike ne fund te fjalise atje nga fshati juj, vetem pikcuditse keni

[Maqellarjot]

lol

Nuk dini te vini pike ne fund te fjalise atje nga fshati juj, vetem pikcuditse keni

Mire e ke ti moj Vajz por, keto butonat e mij nuk punojn te gjithe! Jane te vjeter! Fshati ime ka pasur shume thatesira sivjet dhe fatekeqsisht misrat mu kalben te gjithe! Ferma ime eshte kthyer ne nje shkretetire! Car te bej une i shkreti! Qeveria ne vend qe te na ndihmoje neve quqareve do te prishin piramiden dhe te ndertoje ate me nje tjeter! ata kan pare per te hedhur!

p.s.fjaleve te burrit nuk i mjaftojn pikat, duhen ndar dhe te jen pak me te prera!

Ne boten e "fluturave dhe Dolce Gabana", eshte kollaj te harroen burrat e vertet!

[fegi]

Vrasja e Çungut ishte fillimi i zbrazjes së kësaj treve nga shqiptarët
Shkruar nga: Rexhep M. Dedushaj NY.
Çung Tahiri Dedushaj ,me rastin e 60 vjetorit të vrasjes (4)
Pra në të njëjtën dite, kur u vra polici, rrugës për në Guci, në vendin e quajtur T’shtrejte, me qindra predha nga automatiket u hodhën mbi trupin e njome e të pafajshëm të mësuesit të parë për zhdukjen e analfabetizmit në Vuthaj, dhe ish kornerit partizan në Brigaden e 25 shqiptare, Isuf Zymerit Dedushaj dhe axhës se tij 60 vjeçar, Çung Tahirit. të dy këta i varrosen në një gropë, të cilën pastaj e rrafshuan dhe nuk dihej se ku janë varrosur. Lidhur me varrosjen e tyre flet dëshmitari okular, Myftar M. Gjonbalaj, atëherë njeri nder udhëheqësit e rinise se fshatit: “Çungun e Isufin i kanë vra buzë akshamit. Tanë natën i kanë lanë ashtu të shtrirë të rrethuar me qindra policë e ushtarë. Vuthajt kanë qenë në shtetrrethim. Ata donin ti groposnin në llugë aty ku i kishin vrare, por unë u thash se kur të çohet gerla i nxjerr uji e shashtriset populli me eshtrat e tyre !Veç ti varrosim në Grope (livadh) të Sadri Alisë –Gocaj. Kurse ata me piskatën: “Do t’ua ngritësh përmendoren me vone eh! I varrosen nja 100 - 200 metra ma poshtë vendit ku i kishin masakruar, në anën e epërme të rruges Guci - Vuthaj, në nje lendinë (rrafshine). E çelen një gropë dhe i gjuajtën aty të shtrire në shpine, njërin pran tjetrit. Përveç ushtrisë e policisë kishte edhe ca vuthjane, kryesisht udheheqes lokal.” Isa E. Ulaj vazhdonte: “Para se ti mbulonin me dhe një policit boshnjak iu luta të me lejonte t’ia qes Isufit një mindil fytyrës - meqë e kisha kolege, mësues në Vuthaj. Milici e ktheu shpinën se gjoja s’po sheh se ç’po ndodhe dhe unë ia mbulova fytyrën me një shami të bardhe kurse Çungut i ra dheu fytyrës se pambuluar. Pastaj ushtria me çizme e rrafshoi varrin dhe i vuri bosat e barit, I lagu me ujë dhe nuk hetohej fare se aty ka farë vorri.
Po përmendim ketu se rruga për Vuthaj është asfaltuar me vone dhe rruga e re ka rene përskaj përmendores se tyre (te ngritur 45 vjet pas vrasjes) dhe sot ska njeri qe mund të hyj apo të del nga Vuthajt pa i ra në sy fotografitë e këtyre martireve. Isa Ulaj thoshte pastaj se: “pas pushkatimit të tyre atë natë kemi rënë bashkë me milicin e vrarë te- të Kershllahet. Në Kështjellat e Ali Pshë Gucisë (!?) ishte e stacionuar policia serbe atëherë!! Ka ardhur shefi i UDB - ës të Malit të Zi, emri si kujtohej, e ka pyet se ku janë të burgosurit. Ku ashte Çungu ?? - Çungun me të nipin Isufin, i kanë vra – iu përgjigj Gerbiqi. - Kush i ka vra, banda e Shqipërisë ? - Jo, ushtria e jone se kane dashtë me ik! - Si me ikë njerëzit me duar lidhur? Po ju e paskët “fikur Jugosllavinë”, neve na u ka dashur Çungu i gjallë, he nanën e juaj…bërtiste si i çmendur dhe nxori alltinë me e vra Gerbiqin!!””…
Sipas kesaj qe u tha me larte dhe duke u bazuar në ngjarjet qe kane ndodhur me vone lirisht mund të konkludohet se: Isufit iu ka përgatitur vrasja qe nga dita kur ishte vrare daja i tij, Komandant Veli Niman Doci në Tirane, me 1946. Është përmiellur dhe është shfrytëzuar kjo ngjarje për ti zhdukur gjurmët e vrasjes se Veliut. Dmth: se bashkpunimi i UDB - es me Sigurimin e Shqipërisë komuniste e zhdukin atë, si dëshmitar të vetëm të asaj vrasje makabër të Tiranës. Vendimi përfundimtar është marr atë ditë te “vodi“ (stacioni i policisë) në Vuthaj. Drago Vuceliq, në marrëveshje me ca udhëheqës lokal të asaj kohe dhe me aprovimin e udbashit Gjoko Gerbiq e kanë kryer aktin e vrasjes. Ja se pse: shumë vuthjanë dhe jo vetëm vuthjanë, aso kohe ishin duke i mbajtur terenistet e Shqipërisë. Bile edhe ca nga udhëheqësit lokal të asaj kohe ! Meqë i kishin miq, vëllezër apo fqinje qe kishin mbetur përtej kufirit Shqiptaro - shqiptar. Vuçeliq ishte në dijeni për ketë. Andaj për cfarë kompensimi apo i etshëm për gjak shqiptarit e pranon sugjerimin e tyre dhe bene siç bënte Hitleri: për një gjerman të vrare 100 të tjerë, gjegjësisht për nje shkja të vrare 4 shqiptar ; 2 të pushkatuar në vend, e 2 në Goli Otok me vite. Ketë konstatim timin ma ka vërtetuar disa here gjate viteve të 70 - ta edhe Tahir S. Hasangjekaj; “Drago Vuçeliq, nga Drezovica, në bashkëpunim me ca udhëheqës lokal - vuthjanë, i ka pritë e percjell me dhjetra terenista qe vinin nga Shqipëria e qe shumica ishin të lindur në këtë krahinë apo që i dërgonin si diversant në Shqipëri. Dhe për me ua vu kapakun të gjitha këtyre lojrave është dashur të likuidohet Çung Tahiri atë dite pa ra në Guci, ku do ti kishte zbuluar këto dallavere për shumicën e të cilave ishte në dijeni edhe ai vetë!!“ “Mëse 50 veta nga krahina jonë do t’ishin burgosur sikur të kishte ra gjallë Çungu në Guci atë natë – më thoshte shpeshherë një vuthjan qe s’ka pranuar ti përmendet emri. Një pjese e tyre janë burgose ma vone, një pjese s’janë burgosë kurrë. Pra Çungu e Isufi u vranë mizorisht e kushërinjtë e tyre IBRA dhe BRAHIMI I kaluan nga disa vite në Goli Otok, Ibra posa doli nga burgu vdiq në moshën 40 vjeçare si rezultat i torturave çnjerëzore në burg nga bishat sllavo komuniste.” (Shih lib. e Ibro Musiqit të botuar në Plavë në vitin 2006 f.18.
Ngjarja qe ka ndodhur me 18 korrik l951, në Vuthaj ka mbetur enigmatike deri në fund të asaj dekade. Derisa kanë nisë të kthehen nga Shqipëria disa “të ikur“ në Shqipëri (lexo: të dërguar atje nga UDB - a) Ata atje kishin pasur takime me të gjithë ata kaçakë që kishin qene në teren në këtë krahine, duke filluar qe nga viti 1948. Dhe, të gjitha informatat i kishin siell në UDB!! Pas këtyre exkursioneve turistike një pjese e mire e ish udhëheqësve lokal të Vuthajve –ne kohen e vrasjes se Çung Tahirit rëne në burg ose ikën në Shqipëri me përjashtim të atyre qe vazhduan bashkëpunimin me UDB - ën jugosllave deri në vdekjen e tyre!? Ne burg përveç vuthjanëve ranë edhe të tjerë nga Krahina në fjalë.
Sidoqoftë rasti i vrasjes mizore të Çung Tahirit me të nipin Isufin, ka qenë pothuajse rasti me vendimtar, me katastrofal për zhbërjen e Vuthajve dhe shkatërrimin e asaj kështjelle natyrore të pamposhtur shekuj me radhë. Riformimi i atij kufirit të mallkuar, sherri i të cilit u vranë Dedushajt e lartpërmendur është fatkeqësia me e madhe për ata malësorë.
1. Të gjithë ata që në një mënyre apo në një tjetër u ishte dhembur Çung Tahiri dhe silleshin mire ndaj Manit dhe jetimëve të te vrarëve ishin të përndjekur, të përcjellë, të diskriminuar, të përbuzur, të burgosur dhe me në fund për të mbiegzistuar u shpërngulen në Kosove apo Shqipëri e se fundi në SHBA.
2. Një kategori vuthjanësh shikonin punën e vet, mundoheshin me mbajte bagëti, me punuar e me jetuar në mënyrë të pavarur, të ndershme dhe pa ua vu veshin “mushqve të derzhaves“. Por s’i lenin rahat!? në gjysme të verës i ulnin me nga 2 - 300 copa dele nga bjeshka dhe kështu me gjithfarë presionesh që ti benin –spiun, ose i çonin në burg apo i detyronin të largoheshin nga Vuthajt: T’iknin në Shqipëri apo në Kosove e prej andej në SHBA, pastaj!
3. Në fillim më së miri e kishin punën ndjekësit dhe shtypësit e të dy kategorive të para: Zinin pozita lokale e shtetërore. U “ndihmonin“ njerëzve për ta siguruar “pasoshin ‘ - siç i thonin ata, brenda dy orëve, bile edhe fëmijve 12 - 14 vjeçar duke i përcjellur në rruge të pakthim – në SHBA. Dhe, një ditë, duke u falënderuar veprimeve të veta mbeten qyqe vetëm në Vuthaj apo në Guci e Plavë. Tani sillen si qen me zhugë neper sokaçet e Gucisë apo të Plavës duke u bërtitur “boshnjakëve, sabahajrolla e merhaba“ dhe duke mos pasur me kënd ta flasin asnjë fjalë në shqipet!! Por, të njëjtit, edhe tani kujdesen, nëse vjen ndonjë gazetar apo kameraman nga Kosova apo Shqipëria në Vuthaj, mos t’i lëshojnë t’a përfshijnë në shënimet e veta përmendoren të sapongritur të Çung Tahirit me të nipin! në asnjë video – kasete “artistike“ të “patrioteve” tone, nuk hyn ajo!? Mire e kanë, se Çung Tahiri ishte i pari njeri në atë farë Jugosllavie qe filloi ta vriste atë. Ishte nder të paret shqiptar qe u tha JO, Jugosllaveve pas prishjes së kurorës së Titos me E. Hoxhën.