Raporti i TIA-s: Jemi mė tė korruptuarit e Ballkanit
Emirjon Senja
Shqipėria ėshtė dhe mė shumė e korruptuar kėtė vit se sa njė vit mė parė. Publikimi i raportit tė Transparency International mbi Indeksin e Perceptimit tė Korrupsionit nė 183 vende tė botės, ka nxjerrė edhe njė herė nė pah problemet e mėdha qė ka Shqipėria me korrupsionin. Madje, vendi renditet edhe mė keq se njė vit mė parė. Sipas raportit tė TIA-as, Shqipėria ėshtė renditur nė vendin e 95 ndėr 183 vende tė marra nė shqyrtim duke humbur edhe tetė vende krahasuar me treguesit e njė vitit 2010.
Raporti ėshtė publikuar nga zyra e Transparency International nė Tiranė, tė cilėt kanė dhėnė edhe sektorėt me problematik nė kėtė drejtim, siē ėshtė ai i zbatimit tė ligjit. TIA u bėn apel agjencive zbatuese tė ligjit tė angazhohen nė mėnyrė rigoroze nė implementimin e tij, si dhe retorikat e angazhimet politike tė pėrkthehen nė reforma serioze nė qeverisjen e vendit. Beteja anti-korrupsion duhet tė vijojė tė jetė nė qendėr tė axhendės sė qeverisjes si kusht themelor pėr proceset integruese nė Bashkimin Europian. TIA kujton se heqja e imuniteteve pėr zyrtarė tė lartė, deputetė, ministra, prokurorė e gjyqtarė do ti vendoste realisht tė gjithė tė barabartė pėrpara ligjit. Kultura e pandėshkueshmėrisė duhet luftuar me ēdo mjet, shpjeguan pėrfaqėsuesit e TI-sė nė Tiranė.
Shqetėsues pėr Shqipėrinė ėshtė fakti se vendi ėshtė pėrkeqėsua nė renditje ēka do tė thotė se sektori publik sot ėshtė edhe mė i korruptuar nga sa ishte njė vit mė parė. Kėto tregues vijnė nė njė kohė kur lufta kundėr korrupsionit ishte kali i betejės sė kėsaj maxhorance gjashtė vite mė parė, ku erdhi nė pushtet.
Indeksi realizoi pėrllogaritjen e pikėve pėr tė gjithė vendet ku u organizua sipas njė intervali nga 0 (shumė tė korruptuara) drejt 10 (shumė tė pastra) bazuar mbi nivelet e perceptuara tė korrupsionit nė sektorin publik. Shqipėria kėtė vit shėnoi 3.1 pikė nė Indeksin e Perceptimit tė Korrupsionit pėr vitin 2011, nga 3.3 qė ishte pėr vitin 2010, me tetė burime tė dhėnash. Llogaritja e indeksit pėr vendin tonė ėshtė realizuar nga shtatė institucione tė pavarura nėpėrmjet tetė burimeve tė dhėnash, tė cilat janė: Fondacioni Bertelsmann, Njėsia e Inteligjencės Ekonomike, Global Insight, Freedom House, Guida Ndėrkombėtare e Vendeve sipas, Forumi Ekonomik Botėror, dhe Projekti i Drejtėsisė Botėrore. Pėr pėrgatitjen e Indeksit u pėrdorėn tė dhėna nga 17 sondazhe tė cilat analizuan faktorė tė tillė si zbatimi i ligjeve anti-korrupsion, aksesi ndaj informacionit dhe konflikti i interesit. Kėrkimet dhe analizat pėr CPI 2011 janė realizuar gjatė periudhės Dhjetor 2009 Shtator 2011, shpjeguan pėrfaqėsuesit.
Nė raportin e saj pėr vitin 2011, TIA vlerėson se korrupsioni vazhdon tė jetė shkatėrrues pėr shumė vende nė botė. Organizata e vlerėson vitin 2011 si vitin e krizės nė qeverisje, duke theksuar se protestat nė mbarė botėn ishin tregues i zemėratės me korrupsionin nė politikė dhe nė sektorin publik, tė nxitura nga mungesa e stabilitetit ekonomik dhe perceptimet e qytetarėve mbi mungesėn e transparencės sė liderėve dhe institucioneve publike.
Vendet e rajonit (nga mė shumė i korruptuari)
Renditja e Transparency International mbi vendet e marra nė studim ėshtė bėrė nga vendi mė pak i korruptuar (10 pikė) nė atė mė shumė tė korruptuar (0 pikė). Sa mė shumė pikė aq mė pak i perceptuar ėshtė korrupsioni. Shqipėria renditet mė poshtė se vendet e rajonit si Bosnja, Mali i Zi apo Kroacia, duke marrė vetėm 3.1 pikė.
Kosova 2.9 pikė
Shqipėria 3.1 pikė
Bosnja 3.2 pikė
FYROM 3.9 pikė
Mali i Zi 4 pikė
Kroacia 4 pikė
Turqia 4.2 pikė
Cilat janė vendet mė shumė/ mė pak tė korruptuara nė botė
Raporti tregon se mė shumė se 60 pėr qind e vendeve nė tė gjithė botėn janė renditur nė mė pak se 5 pikė, pra poshtė mesatares, por cilėt janė nė fakt vendet mė pak dhe mė shumė tė korruptuara nė botė. Pjesa mė e madhe e kėtyre vendeve i pėrkasin Europės Veriore. TIA rendit nė vend tė parė, me nivelin mė tė ulėt tė korrupsionit Zelandėn e Re me 9.5 pikė nga 10 qė ėshtė maksimumi. Mė pas, me 9.4 pikė vijnė dy vendet Skandinave, Danimarka dhe Finlanda, tė cilat edhe gjatė vitit tė shkuar kanė qenė nė vendet e para. Mė pas, renditen Suedia, Singapori dhe Norvegjia. Lista e vende mė pak tė korruptuara vijon me Holandėn, Australinė, Zvicrėn, Kanadanė, etj.
Pėrkundėr vendeve mė tė pastra nga korrupsioni, nė fund tė listės si vendi mė i korruptuar nė botė renditet Somalia me vetėm 1 pikė nga 10 tė mundshme, nė vend tė parafundit, Korea e Veriut. Krahas kėtyre, lista me vendet mė tė korruptuara vijon me Birmaninė, Afganistanin, Uzbekistanin, Turkmenistanin, Sudanin, Irakun, etj.
Po ku renditen vendet mė tė fuqishme tė botės? Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, renditen nė vend tė 24 me njė indeks prej 7.1 pikėsh, Gjermania me Japoninė renditen sėbashku nė vend tė 14 me nga 8 pikė, Anglia nė vend tė 16 me 7.8 piks, Franca ndėrkohė renditet nė vend tė 25 me 7 pikė. Rusia ėshtė e fundit nė rangun e kėtyre shteteve duke u renditur nė vend tė 144 me dy pikė.
Korrupsioni, Shqipėria kthehet katėr vjet pas
Shqipėria ka humbur tetė vende kėtė vit nė renditjen e Indeksit tė Perceptimit tė Korrupsionit pėr shkak tė zbritjes nga 3.3 pikė nė 2010 nė 3.1 pikė nė kėtė vit. Por mė shumė se tek numri i vendeve tė humbura, problemi qėndron tek pėrkeqėsimi i mėtejshėm i indeksit si dhe renditja si vendi mė i korruptuar nė rajon pėrveē Kosovės. Pėr sa i pėrket Europės, krahas Kosovės vendi ynė ka lenė pas vetėm Moldavinė, ndėrkohė qė shumė mė mirė se ne renditen tė gjitha vendet pėrreth. Kėshtu pėrshembull, e para nė rajonin tonė renditet Turqia me 4.2 pikė nė vendin e 61. Vendin e dytė e mbajnė bashkarisht Kroacia dhe Mali i Zi me 4 pikė. Nė njė rang me to ėshtė edhe Republika ish-Jugosllave e Maqedonisė, me 3.9 pikė. Nė rajonin e Evropės Jug-Lindore, vėrehet njė pėrkeqėsim i dukshėm nė vendet e Ballkanit Perėndimor; me pėrjashtim tė Malit tė Zi qė ka patur rritje nė pikė (nga 3.7 nė 4) me 3 shkallė klasifikimi, duke arritur rezultat tė njėjtė me Kroacinė e cila ka pėsuar rėnie tė lehtė nė klasifikim. Ndėrkohė qė vendi i parė nė rajon vazhdon t`i pėrkasė Turqisė me notėn 4.2 duke u renditur e 61-ta nė klasifikim. Shqipėria renditet vendi i tetė ose i parafundit nė rajon, duke lėnė prapa vetėm shtetin mė tė ri tė Kosovės, shpjegon raporti.
Greqia, ndėrkohė qė ėshtė duke kaluar periudhė tė vėshtirė pėr shkak tė krizės ekonomike renditet nė vendin e 80 me 3.4 pikė. Italia ndėrkohė, renditet mė mirė me 3.9 pikė. Vendet e Eurozonės tė goditura nga krizat e borxhit, pjesėrisht pėr shkak tė dėshtimit tė autoriteteve publike nė kapjen e ryshfetit dhe evazionit fiskal si shkaqet kyēe tė krizave tė borxhit, u klasifikuan mes vendeve tė BE me pikėt mė tė ulėta, citon raporti.
Studimi ka marrė nė konsideratė edhe protestat e zhvilluara nė njė pjesė tė mirė tė vendeve tė botės kėtė vit, siē janė vendet arabe, Amerika Veriore, etj., duke theksuar se lufta kundėr korrupsionit duhet kthyer nė axhendė tė posaēme tė politikanėve. Mė tej, prezantimi i zyrės sė Transparency International nė Shqipėroi theksoi se heqja e imuniteteve tė zyrtarėve tė lartė, prokurorėve apo gjyqtarėve do tė ndikonte nė uljen e korrupsionit nė vend. Beteja anti-korrupsion duhet tė vijojė tė jetė nė qendėr tė axhendės sė qeverisjes si kusht themelor pėr proceset integruese nė Bashkimin Europian. TIA kujton se heqja e imuniteteve pėr zyrtarė tė lartė, deputetė, ministra, prokurorė e gjyqtarė do ti vendoste realisht tė gjithė tė barabartė pėrpara ligjit. Kultura e pandėshkueshmėrisė duhet luftuar me ēdo mjet, theksuan ndėr tė tjera ata. TIA i ėshtė referuar edhe protestave tė zhvilluara kėtė vit nė shumė vende tė botės, njė ndėr pretekstet e tė cilave ka qenė niveli i lartė i korrupsioni.
Reagime
Edi Rama
Kryetar PS
Shqipėria pikiatė nė renditjen e Transparency International. Vendi mė i korruptuar i Europės. Emergjencė pėr njė Rilindje Shqiptare
Reagim
Aleanca Kuq e Zi
Nga pikėpamja e renditjes, nuk kemi lėnė me asnjė prapa, kemi vetėm popullin shqiptar. Ne jemi tė parafundit nė rajon, Kosova ėshtė e fundit
Krijoni Kontakt