Skënderbeu kishte një vajzë, quhej Vojsava?

[Albo]

Emri eshte Gjon ... lol, Joanis eshte per greket ... nuk kam asgje kunder grekeve por jam kunder "daljes nga lekura"

Emrat ne mesjete viheshin sipas shenjtoreve, dhe emri i shenjtorit eshte Joan. Nese ne popull e njihnin si Gjon apo Jovan, apo Ivan, pak rendesi ka.

Ne fakt, gjaku perandorak nuk ngushtohej vetem tek keta :P ...
Ne mesjete, u kethye ne hobi "gjaku perandorak" sa s'kishte fisnik arber qe nuk lidhte prejardhjen e vet nga Legjionaret Romak. (Shembull, fisniket e Drishtit)

Po te kesh lexuar mbi historine e Despotatit te Epirit qe fillon para fillimit te Kryqezates se IV dhe mbaron me clirimin e Konstandinopojes nga Paleologet, e kupton qe keto dy familje, Komnenet dhe Paleologet ishin dy pretendentet e fronin perandorak bizantin. Ishin keta qe bene luften dhe arriten edhe sukseset e tyre ne kete lufte, perballe latineve. Dhe gjate kesaj periudhe te Kryqezatess e IV, Paleologet dhe Komnenet nuk ishin ne aleance me njeri-tjetrin, perkundrazi, ishin kundershtare e konkurrente per fronin e Bizantit. Nga kjo konkurrence, fitimtare dolen Paleologet.

Pretendimi i Komneneve per "gjak perandorak" eshte paksa siperfaqesor. Theodor Komneni, e shpalli veten perandor ne Selanik, pasi e cliroi Selanikun, qytetin e dyte me te madh e me te rendesishem ne perandorine bizantine, nga latinet qe e mbanin te pushtuar. Ishte perandori Irakli, ai qe u njohu familjeve fisnike epirote titullin Despot.

Kur flasim me terma kaq te medha, e ku generalizimi behet me kilometra, sigurisht te duhet nje cik mbeshtetje faktike, apo jo? :P
Ne mesjete, feja ishte marketingu me i mire per te kapur ndonje ndrihme nga fisnikeria e kalbur Perendimore. Ashtu sic e ka faktuar dhe Uriel, ne syte e te tjereve Skenderbeu shihej edhe si Turk, Infidel, i pa fe etj. etj.:P (*vajtja e tij ne Rome)

Gjergji shihej si "infedel" e "turk" nga latinet, pasi ai i perkiste besimit orthodhoks, dhe ne korrespondencat e veta me Perendimin, e vinte theksin tek "historia e te pareve te tij". Dhe historia e te pareve te tij, sic ta bera te qarte vetem 1 apo 2 shekuj me pare, fliste per nje lufte te paepur kunder kryqezatoreve franke e venedikas. Kjo ishte arsyeja kryesore, perse Gjergji nuk mori ndihmen e duhur politike si nga Venediku, edhe nga Vatikani. Dhe ne syte e Vatikanit e Venedikut, Gjergji nuk luftonte kunder turqve ne mbrojtje te Selise se Shenjte te Romes, por luftonte per clirimin e Konstandinopojes e rikthimin e Bizantit. Renia e Konstandinopojes ne duart e osmaneve, rriti shpresat ne syte e Vatikanit, qe popullsia orthodhokse do t'i kthente syte nga Roma dhe do te ktheheshin te gjithe ne uniate.

Ndersa per superlativen, ashtu sic shprehej edhe Milan Shuflaj; fanatizmit fetar te Arbervet, mezi i gjenden gjurmet.

Shuflai nuk mund te merret asnjehere si nje njohes i paanshem i historise, pasi punonte per interesat austriake, qe kishin per qellim qe te percanin faktorin sllav ne Ballkan nepermjet fese romano-katolike. Dhe te njejten gje Shuflai beri edhe me Kastriotet, si pjese e propagandes latine, u mundua ta largonte vemendjen nga faktet historike ne lidhje me besimin dhe lidhjet e Gjergjit me Kishen Orthodhokse dhe Malin e Shenjte. Fakte qe jane njohur ne kohen e tij, kane dale ne drite edhe sot e kesaj dite.

Babai dhe vellai i madh i Gjergj Kastriotit, jane edhe sot e kesaj dite te varrosur ne Malin e Shenjte, ne manastirin e Hilandarit. Njerezit mund te mashtrojne e genjejne sa jane gjalle, por nuk mashtrojne dot per se vdekuri.

Albo

[Scion]

Gjergji shihej si "infedel" e "turk" nga latinet, pasi ai i perkiste besimit orthodhoks, dhe ne korrespondencat e veta me Perendimin, e vinte theksin tek "historia e te pareve te tij". Dhe historia e te pareve te tij, sic ta bera te qarte vetem 1 apo 2 shekuj me pare, fliste per nje lufte te paepur kunder kryqezatoreve franke e venedikas. Kjo ishte arsyeja kryesore, perse Gjergji nuk mori ndihmen e duhur politike si nga Venediku, edhe nga Vatikani. Dhe ne syte e Vatikanit e Venedikut, Gjergji nuk luftonte kunder turqve ne mbrojtje te Selise se Shenjte te Romes, por luftonte per clirimin e Konstandinopojes e rikthimin e Bizantit. Renia e Konstandinopojes ne duart e osmaneve, rriti shpresat ne syte e Vatikanit, qe popullsia orthodhokse do t'i kthente syte nga Roma dhe do te ktheheshin te gjithe ne uniate.

Albo,
Une mund te sillem dhe arrogant e te pohoj qe me rregull treshi Skenderbeu eshte Uniat, ashtu sic ta kane spjeguar edhe miqte ne nje nenforum tjeter. Gjerat, shpesh nuk jane ashtu sic duam neve, apo sic dhe priremi tu besojme. Perballe fakteve shkencore qe flasin ftohte per nje Skenderbe qe nuk kishte aspak lidhje, as edhe nje leter, as edhe nje note te ndersjelle me Kishen Greke te Konstantinopjes, por edhe perballe fakteve qe kronistet Bizantine te kohes flisnin me percmim per Skenderbeun ... nje Skenderbe Uniat do qe shpresa me e mire e jotja. Por gjithsesi, ben mire te heqesh syzet e Kishes Greke te Konstatinopojes kur flet per dashurine e madhe te Skenderbeut ndaj Jisu Kristit :P, e para njehere, pas renies se Konstantinopojes Kisha Greke, u be "vasale" e Sulltan Mehmetit, i cili tek Genadiusi gjeti njeriun me antiperendimor, e gjegjesisht me Anti-Skenderbe si rrjedhoje. Ne aspektin moral, me shkrimin tend ti ben nje auto-gol te pa-arsyeshem, kur thua shprehimisht:

Gjergji shihej si "infedel" e "turk" nga latinet, pasi ai i perkiste besimit orthodhoks,

Une nuk do i hy trajtimit te c'eshtjes se uniatit, por eshte gjithmon i pritshem fakti i nje Skenderbeu Uniat sesa Orthodhoks, per arsye Morale/Llogjike/Politike. E sigurisht, nese Kisha Greke Skendos i rezultonte Aleat i Sulltanit, rikthimi i perandorise Bizantit me ndihmen e kryqezatave te Romes do te thoshte automatikisht Uniat. Sigurisht, me Genadiusin ne Burg :P

Meqe me keto teori fantazme qe je duke plasuar here pas here, behesh dhe shume i parashikueshem harroje ate faktin e "Dy Xhenazeve" se nuk mund ti ngrejme nga varri e ti pyesim c'fe ishte Skendoja ... :P Pastaj ato letrat me Epirote e Pirro leri rehat, mos u merzit nuk vrane asnje Pape ne shekujt e Qafireve.

Shuflai nuk mund te merret asnjehere si nje njohes i paanshem i historise, pasi punonte per interesat austriake, qe kishin per qellim qe te percanin faktorin sllav ne Ballkan nepermjet fese romano-katolike. Dhe te njejten gje Shuflai beri edhe me Kastriotet, si pjese e propagandes latine, u mundua ta largonte vemendjen nga faktet historike ne lidhje me besimin dhe lidhjet e Gjergjit me Kishen Orthodhokse dhe Malin e Shenjte. Fakte qe jane njohur ne kohen e tij, kane dale ne drite edhe sot e kesaj dite.

Babai dhe vellai i madh i Gjergj Kastriotit, jane edhe sot e kesaj dite te varrosur ne Malin e Shenjte, ne manastirin e Hilandarit. Njerezit mund te mashtrojne e genjejne sa jane gjalle, por nuk mashtrojne dot per se vdekuri.

Albo

Perse kaq fobi ndaj Shuflayt, Albo? Nuk te pelqen?
Une nuk duhet te te kujtoj prape se Kisha Bizantine gjendet ne vend tjeter, e jo ne Malin Athos. Kur i drejtohesh sinodit te shenjte te KOASH ti, sigurisht i drejtohesh ne Tirane e jo vend tjeter

[Albo]

Albo,
Une mund te sillem dhe arrogant e te pohoj qe me rregull treshi Skenderbeu eshte Uniat, ashtu sic ta kane spjeguar edhe miqte ne nje nenforum tjeter. Gjerat, shpesh nuk jane ashtu sic duam neve, apo sic dhe priremi tu besojme. Perballe fakteve shkencore qe flasin ftohte per nje Skenderbe qe nuk kishte aspak lidhje, as edhe nje leter, as edhe nje note te ndersjelle me Kishen Greke te Konstantinopjes, por edhe perballe fakteve qe kronistet Bizantine te kohes flisnin me percmim per Skenderbeun ... nje Skenderbe Uniat do qe shpresa me e mire e jotja. Por gjithsesi, ben mire te heqesh syzet e Kishes Greke te Konstatinopojes kur flet per dashurine e madhe te Skenderbeut ndaj Jisu Kristit :P, e para njehere, pas renies se Konstantinopojes Kisha Greke, u be "vasale" e Sulltan Mehmetit, i cili tek Genadiusi gjeti njeriun me antiperendimor, e gjegjesisht me Anti-Skenderbe si rrjedhoje. Ne aspektin moral, me shkrimin tend ti ben nje auto-gol te pa-arsyeshem, kur thua shprehimisht:

Libri i Schmitt, te meson ty shume te verteta, qe t'i ka shkruajtur Albo ketu ne forum vite perpara se Schmitt te botonte librin. Ekziston nje teme ne forum mbi fene e Gjergj Kastriotit, ku renditen te gjitha faktet, lexoje e peshoji, e pastaj hajde e me trego mua se cfare besimi kish Gjergj Kastrioti.

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=37527

Libri i Schmitt nxorri nje te vertete te hidhur mbi jeten e Gjergjit, qe dihej ne fak por qe shume pak studiues e kishin nxjerre ne dukje sa duhet, e anashakalonin per motive politike te kohes: viziten e fundit te Gjergjit ne Rome dhe tradhetine politike qe ai mori si nga Venediku, si nga Vatikani, si nga Mbreteria e Napolit. Cilat ishin fjalet e Gjergjit kur u largua nga Roma, a i di?

Nese Gjergj Kastrioti do te ishte "uniat", ai nuk do te merrte per nuse te bijen e Gjergj Arianitit, nuk do te martohej ne manastirin orthodhoks te Ardenices, nuk do te ishte "vellam me Shen Nifonin", qe me vone do te behej Patrik i Konstandinopojes e jeten e tij do ta mbyllte ne Malin e Shenjte.

Nese Gjergj Kastrioti do te ishte uniat, te paret qe do ta kishin denoncuar ishin murgjit e Malit te Shenjte e Kisha Orthodhokse. Pa zene ne goje, qe ai do te ishte nje prijes pa ushtare, se gjithe ata qe i shkonin pas ishin orthodhokse, dhe flamuri qe i printe ne lufte, ishte nje flamur bizantin.

Dhe ai flamuri yne bizantin qe valevitet edhe sot e kesaj dite, ua vret syte njesoj si turqve edhe italianeve matane Adriatikut.

Perse kaq fobi ndaj Shuflayt, Albo? Nuk te pelqen?
Une nuk duhet te te kujtoj prape se Kisha Bizantine gjendet ne vend tjeter, e jo ne Malin Athos. Kur i drejtohesh sinodit te shenjte te KOASH ti, sigurisht i drejtohesh ne Tirane e jo vend tjeter

Une nuk kam asnje fobije ndaj Shuflajit, une te bera te qarte, qe ai sponsorizohej ne punen e tij nga austriaket dhe ishte i ndikuar nga koha ne te cilen jetoi. Nga e njejta shkolle si Shuflai ka dale edhe Schmitt, por Schmitt nuk punon per intersat e askujt, pasi koha ne te cilen ai jeton, i ka krijuar mundesite qe te beje pune kerkimore te pandikuar nga interesat politike te askujt.

Albo

[Hyllien]

Cudi që Shuflaj qënka kaq problematik për ty, dhe në të njëjtën kohë, kaq lehtësisht i panevojshëm dhe lehtësisht i diskretitueshëm në këtë fushë.
Siduket, miqtë Serbë nuk ishin në të njëjtin mendim me ty Albo, kur i futën një shufër hekuri kokës. Të krahasosh Shuflajn, një nga kontribuesit më të mëdhenj të Albanologjisë, me Schmittin, një njëri që dizertacionin e tij nuk e ka mbrojtur askund është marrëzi, hyjnore le ta quajmë.

Kur Gjoni qe Katolik, spo e kuptojmë se si Gjergji nuk na qënka i tillë. Problemi është që narrativi yt, është narrativ Orthodoks, dhe selektivisht i tillë, pasi ato simbolikat që ti përmend, as mund të krahasohen me simbolikat e tjera pagane që ai ka patur, nga përkrenarja e deri tek vula Sekrete.

Sa për akuzën që më bëre si komunist, dhe duke barazuar sistemin komunist, si dicka që idealizoi Skënderbeun dhe historinë tonë, këtu poshtë ke një artikull të freskët të një nga dëmet e shumta që bëri komunizmi.

Ti mesaduket tani ke filluar të lexosh libra të huaj por të pretendosh se njeh nga kriticizmi është një "stretch" goxha i madh, që ti e ke kompesuar me besimin e verbër tek autori. Ja se cfarë ka bërë Komunizmi në Shqipëri. Cuditërisht edhe librat për Gjergj Kastriotin këtu ruheshin.

=============

Biblioteka e Françeskanëve, mes thesareve e historisë
Nga: OLIMPIA GARGANO



TIRANE- Librat mund të jenë të copëtuar e të djegur; autorët e tyre mund të jenë të persekutuar deri në vdekje, por idetë e tyre qarkullojnë përmes librash e autorësh të tjerë, e kështu transmetohen nga brezi në brez. Regjimi shqiptar, i cili ka ushtruar ndaj shqiptarëve represioni sistematik të lirive personale dhe lirisë së mendimit, ka shkatërruar në më pak se 50 vjet një trashëgimi kulturore, që përmes shekujve erdhi e padëmtuar edhe gjatë pushtimit të të huajve. Së bashku me kishat, manastiret dhe xhamitë me vlerë të jashtëzakonshme artistike, u mbuluan nga pluhuri edhe shumë biblioteka që ruanin trashëgimi të madhe.

BIBLIOTEKA

Në fund të 1800-ës, Biblioteka Françeskane e Shkodrës ishte një nga më të pasurat në Ballkan. Ajo kishte marrë formë dhe cilësi nën drejtimin e At Gjergj Fishtës, i cili në sallat e qeta të saj mblidhej së bashku me intelektualë të tjerë të njohur, si Faik Konica, Luigj Gurakuqi dhe etërit Shtjefën Gjeçovi e Anton Harapi, për të diskutuar të ardhmen e kombit shqiptar. Në vitin 1946, biblioteka u shkatërrua e librat, ose u shkatërruan, ose u shpërndanë a u zhdukën në mënyra të ndryshme. Për fat të mirë, disa u gjetën nga Biblioteka “Marin Barleti”, ndërsa të tjerët përfunduan në shtëpi private, e pronarët e tyre është e vështirë të dihen. At Fishta kishte vdekur prej pak vitesh, kur regjimi bëri që eshtrat e tij të zhvarroseshin e të hidheshin në lumin Drin, e ajo që mundi të shpëtohej prej tyre sot gjendet në varrin që është tani në hyrje të Kishës Françeskane në Gjuhadol. Por idetë e kanë fuqinë të rilindin edhe nga hiri, për aq kohë sa ka burra të aftë që t‘i bëjnë ato të kenë jetë. Në vitin 2003, Biblioteka Françeskane është rihapur, aty ku ishte dhe ashtu siç ishte në kohën e Fishtës. Fondi i librarisë u rikrijua falë donacioneve të etërve
Luigj (Jak) Marlekaj - profesor në Universitetin e Milanos, Bolonjës dhe Barit; Paulin Margjokaj, edhe ky profesor universiteti në Itali,dhe Daniel Gjeçai.

SOT

Sot, në këtë oaz paqeje që të kujton një shkrimtore mesjetare, mbahen e ruhen më shumë se 10.000 volume, duke përfshirë një përzgjedhje të gjerë të Albanistikës e Ballkanologjisë. Teksti më i vjetër është “Historia e Gjergj Kastriotit, princi i denjë i shqiptarëve”, botuar në Venecia në vitin 1580. Ai është një përkthim italian i origjinalit latinisht të Marin Barletit.

THESARET

Por thesari që ende duhet eksploruar gjendet në fondin e arkivave, ku janë vënë në mënyrë të kujdesshme tekste të shekujve XVI-XVII, dokumente historike dhe letra të shkruara nga Ernest Koliqi, Martin Camaj, Jeronim de Rada, etj. Tradita e lashtë kulturore e Shkodrës është dëshmuar nga shumë biblioteka që ekzistonin që nga shekujt e shkuar në territorin e saj. Në këtë qytet, në vitin 1917 u hap Biblioteka e parë publike në Shqipëri. Në ditët tona, biblioteka publike “Marin Barleti” po hedh on line trashëgiminë e saj, në sajë të drejtorit Gjovalin Çuni, i cili, nga pasioni i bibliofilit e deri tek mosha dixhitale, ka bërë që të kenë akses studiuesit dhe dashamirësit e të gjithë botës në tekste të ndryshme si, revista e rëndësishme “Hylli i Dritës”. Kjo revistë për herë të parë u botua më 1 tetor 1913, vetëm një vit pas shpalljes së Pavarësisë.
(m.a/GSH/BalkanWeb)

[Uriel]

Gjergji shihej si "infedel" e "turk" nga latinet, pasi ai i perkiste besimit orthodhoks, dhe ne korrespondencat e veta me Perendimin, e vinte theksin tek "historia e te pareve te tij". Dhe historia e te pareve te tij, sic ta bera te qarte vetem 1 apo 2 shekuj me pare, fliste per nje lufte te paepur kunder kryqezatoreve franke e venedikas. Kjo ishte arsyeja kryesore, perse Gjergji nuk mori ndihmen e duhur politike si nga Venediku, edhe nga Vatikani. Dhe ne syte e Vatikanit e Venedikut, Gjergji nuk luftonte kunder turqve ne mbrojtje te Selise se Shenjte te Romes, por luftonte per clirimin e Konstandinopojes e rikthimin e Bizantit.

Këtu nuk jam dakort, ndryshe si do ti interpretonit mosmarrëveshjet mes vetë legës italiane, krizë që përjashton elementin fetar? Do të shtoja që ishte pikërisht shpërthimi i kësaj krize që la ''jetim'' Skënderbeun përballë otomanëve, ku Papati, Venediku dhe republikat e tjera ishin më të interesuara në Gadishullin italian sesa me fatet përtej detit. E gjithë loja e Skënderbeut me fuqitë italiane u fokusua tek binomi, Republika e Shën Markut - Mbretëria Napolit, nga ku konflikti intersave mes këtyre dy fuqive ndikoi në mënyrë thelbësore tek rrjedha e luftës së Skënderbeut dhe lëvizjeve të tij diplomatike - herë me Padishahun otoman dhe herë me Papatin. Fuqitë e tjera nuk kishin peshën e duhur për të luajtur një rol përkundrejt fuqisë otomane, përpos Mbretërisë së Hungarisë, ku largësia përjashtonte çdo mundësi bashkëveprimi koordinues. Madje ishte pikërisht kjo largësi dhe mungesë komunikimi që hodhi në erë planin e përbashkët të Ibrahimit të Karamanit, Mbretërisë së Hungarisë dhe Venedikut për të përzënë njëherë e mirë otomanët nga Ballkani.

[Albo]

Këtu nuk jam dakort, ndryshe si do ti interpretonit mosmarrëveshjet mes vetë legës italiane, krizë që përjashton elementin fetar? Do të shtoja që ishte pikërisht shpërthimi i kësaj krize që la ''jetim'' Skënderbeun përballë otomanëve, ku Papati, Venediku dhe republikat e tjera ishin më të interesuara në Gadishullin italian sesa me fatet përtej detit. E gjithë loja e Skënderbeut me fuqitë italiane u fokusua tek binomi, Republika e Shën Markut - Mbretëria Napolit, nga ku konflikti intersave mes këtyre dy fuqive ndikoi në mënyrë thelbësore tek rrjedha e luftës së Skënderbeut dhe lëvizjeve të tij diplomatike - herë me Padishahun otoman dhe herë me Papatin. Fuqitë e tjera nuk kishin peshën e duhur për të luajtur një rol përkundrejt fuqisë otomane, përpos Mbretërisë së Hungarisë, ku largësia përjashtonte çdo mundësi bashkëveprimi koordinues. Madje ishte pikërisht kjo largësi dhe mungesë komunikimi që hodhi në erë planin e përbashkët të Ibrahimit të Karamanit, Mbretërisë së Hungarisë dhe Venedikut për të përzënë njëherë e mirë otomanët nga Ballkani.

Paradoksi i historise se mesjetes, dhe interpretimeve mbi te, eshte se te gjithe studiuesit serioze bien dakord qe konteksti i asaj epoke ishte ai fetar, por nga ana tjeter elementi fetar asnjehere nuk merret parasysh ne interepretimet si ky me lart. Intepretimi yt me lart, qe eshte interpretimi shabllon qe lexon ne gati te gjitha librat e historise mbi Skenderbeun, eshte interpretimi qe justifikon faktin: Gjergj Kastrioti nuk mori asnje forme ndihme nga 2 muaj qe ndejti ne Rome ne viziten e fundit. Dhe jo vetem qe ai nuk mori ndihmen qe kerkonte, por u largua nga Roma i deshperuar ne kulm, aqsa historia e citon edhe te kete thene: "...se perpara se te kish nisur luftur me turqit, duhet t'i kish shpallur lufte ketyre prifterinjve shpirtzinj.." (perifrazim). Schmitt i jep edhe nje kontekst tjeter vizites se Gjergjit ne Rome, ndalesen e tij ne Napoli, tek "sovrani" i tij, sovran qe Gjergji i ndihmoi te mbante mbreterine. Sovrani napoletan jo vetem qe nuk i dha ndihme, por prapa kraheve ishte duke negociuar paqen me Sulltanin.

Eshte fare e lehte te arrish ne perfundimin qe situata politike mes mbreterive italiane ishte arsyeja per misioni i Gjergjit deshtoi, dhe ky eshte ne veteve versioni publik zyrtar qe meson nga Vatikani e historia italiane. Por nuk do te thote se eshte detyrimisht interpretimi i drejte i historise, apo e verteta historike se perse Gjergji nuk u mbeshtet ashtu sic duhej nga Vatikani e fisnikeria italiane.


"Do te ngelem deri ne vdekje, mik i virtytit e jo i fatit"

Kete postulat te jetes se Gjergjit, me te cilin Kristo Frasheri e ve ne faqen e pare te librit te tij, deshmon shume jo vetem per Gjergjin, personin e tij, por deshmon shume edhe per motivin e luftes se tij. Postulati me lart, dale nga pena e vete Gjergjit, deshmon qe Gjergji ishte gati te perqafonte fatin e nje martiri te besimit orthodhoks. Ne syte e tij, kjo ishte nje lufte e shenjte, nje lufte fetare. Motivi fetar ishte motivi luftes, jo vetem per Gjergjin por per gjithe popullsine orthodhokse te atyre trevave. Vetem ky motiv, nje lufte ne mbrojtje te fese e tradites se te pareve, ishte motivi qe do te ngrinte ne lufte kete popull te vogel, para ushtrise me te frikshme te perandorise me te madhe te kohes. Dhe ky lejtmotiv i luftes, "humbet" ne te gjitha librat e historise qe shkruajne shqiptare apo te huaj.


Venediku per veshin e Papes se Romes: "Ai eshte me i keq se turqit!"

Gjate kohes qe Gjergji ishte nje hero i larget, ne majat e maleve shqiptareve matane Adriatikut, dhe ne Rome vinin vetem lajmet per "njeriun legjende", ndihma e Vatikanit ishte e konsiderueshme. Nuk ishte nje ndihme ne ushtare apo ne fillimin e nje kryqezate, por ishte nje ndihme e konsiderueshme ne para qe shkonin per luften. Kjo ishte menyra e Vatikanit per te thene: "nuk jemi ne gjendje qe te orkestrojme nje kryqezate kunder osmaneve qe t'i bashkohemi luftes me ty, por mund te te ndihmojme me te holla." Perse ta kujtoj kete fakt? Pasi ndryshe nga vitet e meparshme kur Vatikani nuk e kurseu ndihmen per mikun e panjohur, Gjergjit iu mohua edhe kjo ndihme gjate vizites ne Vatikan, qe ishte perpjekja e tij e fundit e deshperuar per ndihme. Gjergji iku nga Roma, pasi e sorrollaten per 2 muaj me premtime te kota, dhe pa ndihmen qe ai kerkonte. Jo vetem kaq, por puna arriti deri aty sa u be problem se kush do te paguante per shpenzimet e eskortes se Gjergjit.

Si ta kuptojme ate pershkrim te venedikasve per Papen e Romes, se "ai eshte me i keq se turqit"? Ne fakt une do te pyesja, kush jane me te keqinj se turqit ne syte e Vatikanit dhe latineve? Ketu vlen konteksti historik i Kryqezates se IV, i dy shekujve me pare, per te kuptuar, qe nenteksti i atyre fjaleve te venedikasve per veshin e Papes eshte: ky nuk eshte nje njeri i cili lufton per interesat tona, apo per interesat e Selise se Shenjte, ky eshte nje njeri qe lufton per besimin e tij orthodhoks dhe i perket atij brumi epirotesh qe dy shekuj me pare na u kundervune me lufte ne mbrojtje te Konstandinopojes.

Vlen te studiohet roli i Vatikanit e Papes gjate Kryqezates se IV mes popullsise epirote. Synimi i Vatikanit ka qene gjithmone gllaberimi i popullsise se krishtere orthodhokse te ketyre trevave, duke i kthyer ne vartes uniate te saj. Kete gje bene edhe me babane e Gjergjit ne Kruje, ku i emeruan peshkope katolike ne nje qytet qe nuk kish katolike, dhe Joan Kastrioti i shkruan Papes e i thote qe peshkopi aktual orthodhoks, eshte peshkopi i zones. Kjo ishte menyra e Vatikanit, per te perfituar nga rasti i vakumit patriarkal te krijuar nga renia e Konstandinopojes ne duart e osmaneve, per te diktuar me hir e me pahir politikat e veta ekspansioniste drejt Ballkanit. Te njejten gje bene edhe ne 1939, me pushtimin e Shqiperise, nje nga objektivat e Kontit Ciano ishte kthimi i KOASH i nje dioqeze te Romes dhe nderprerja e kungimit me Konstandinopojen.

Ceshtja tjeter qe studiuesit anashkalojne, eshte ceshtja e besimit te Gjergjit. Dhe sot e kesaj dite, asnje studiues nuk merr guximin qe t'i japi pergjigje kesaj pyetjeje. Dhe ajo qe eshte me e bukura, eshte qe studiuesit shqiptare ende perdorin shpikje e Theofan Nolit, qe u mundua te mpleksi historine me motivet politike te kohes: duke qene se Shqiperia ne ate kohe kish nevoje per mbeshtetjen politike te Perendimit, duke e shitur Gjergj Kastriotin si katolik, detyrimisht qe kjo do te ngjalli simpatine e dhembshurine e Perendimit per popullin tone! Problemi me kete kendveshtrim prej kameleoni, eshte se anashkalon te verteten, e perdhunon te verteten e historine, per hir te kenaqesise se momentit. Dhe atehere kur faktet historike qe e lidhin Gjergjin e familjen e tij me Orthodhoksine shtohen, propaganduesit e rendomte ndryshojne taktike: ishte uniat, nje orthodhoks i lindur qe me vone zgjodhi qe te behet romano-katolik.

Pa iu dhene pergjigje ketyre pyetjeve, pa e vendosur historine ne kontekstin e duhur historik e fetar, nuk mund te pretendojme se e njohim Gjergjin e vertete. Dhe ajo qe eshte ironike ne kete mes, eshte kendveshtrimi osman: ne kete rast, ata kane kontekstin dhe kendveshtrimin e duhur, Gjergji per ta ishte nje qafir qe bente lufte te shenjte kunder Islamit. Fakti qe Gjergji rezistoi per 25 vjet, e ktheu kete njeri ne legjende, jo vetem se ai ishte "strateg i madh", por sepse vete ushtaret osmane besonin se kete njeri e ruante Perendia. Nuk kish se si te shpjegohej ndryshe qe ky mund te mbijetonte 25 vjet ne lufte me ushtrine me te madhe dhe me te frikshme te botes per kohen. Kjo shpjegon edhe faktin qe pas vdekjes dhe renies se Krujes, gjeja e pare qe ushtaret osmane bene ishte zhvarrimi i tij e varja e eshtrave te tij si hejmali, me shpresen se edhe ata do t'i ruante Perendia, e nuk do t'u vinte fundi nga shpata. Pra edhe vete turqit, e shihnin Gjergjin si nje martir te besimit te tij, si nje njeri te shenjte.

Albo

[Uriel]

Ndihma e Vatikanit konsiderohej e konsiderueshme për një fisnik lokal si Skënderbeu, pasi po të paralelizojmë shifrat në dukatë për mbretërinë e Hungarisë, të dhëna nga Selia e Shenjtë kanë një hendek nga 400 mijë dukate në 5 mijë për luftën e Kastriotit.

Gjithsesi, ceka që krahas luftës ndaj otomanëve, tek Skënderbeu ndikuan në mënyrë determinante disa faktorë të jashtëm që vinin nga përtej detit dhe jo vetëm. Ai luftoi thuajse pa ndërpreje në disa fronte, vazhdimisht pati konflikte me kundërshtarë të krishterë, ku përplasej me fisnikët e sferës së vet dhe me qytete të Arbërisë Veriore. I mbushur me urrejtje ishte konflikti me njërën degë të Dukagjinëve, po të shtojmë këtu dhe vetë grindjen në derën e Kastriotëve, bëhet e qartë se arbër të krishterë në mjedisn e afërt i krijonin Kastrotit probleme pa pushim dhe situata të vështira. Krahas tyre vinte në një tjetër rrafsh dhe konflikti mes Venedikut dhe Napolit për zotërimin e Adriatikut, i cili përfshiu dhe Skënderbeun. Bregdeti i Arbërisë prej shekujsh kishte qënë arenë luftimesh të tilla të udhëhequra nga hegjemonia. Pranimi i vasalitetit nën kurorën aragoneze të Napolit, e shëndërroi Skënderbeun palë në luftën e tij kundër republikës venedike. Ashtu si dhe sundimtari i vet, ai luftoi në dy fronte: kundër otomanëve dhe kundër Venedikut. Në këtë mes, sundimi i tij përbënte një hallkë në vargonin e shtrirë të vasalëve napolitanë në Ballkan, kundër të cilëve Venediku kishte ngritur një rrjet të vetin princash të paguar rajonalë. Kështu kryeshin në Ballkan luftëra me përfaqësues, ku në fund të jetës së tij, Skënderbeu do të binte viktimë e tyre. Kjo pasi kur në vitin përfundimtar 1467, Venediku i mënjanoi napolitanët nga Arbëria e Mesme (kujtoj shembullin e Krujës që ra nën flamurin e Shën Markut pas rrethimit të tretë), perëndoi përfundimisht dhe figura e Kastriotit. Ishte armiqësia ndaj Venedikut e ndikuar sëpaku nga Napoli që i kishte dhënë Skënderbeut një goditje fatale. Ndaj shpjegohet dhe loja e Venedikut për ''veshin'' e Romës, ku nuk do shkoja më larg se periudha e paqes së Venedikut me Padishahun (1454-1463) dhe katër vitet e fundit të sundimit të Skënderbeut.

[Albo]

Nje nga interpretimet e reja te Schmitt qe beri buje ishte edhe ai qe motivi i luftes se Gjergjit ishte ai familjar, pas vdekjes se te atit dhe mos kalimi i pronave te te atit ne pronesi te Gjergjit, qe ne ate kohe ishte pjese e ushtrise osmane. Ky interpretim per mua eshte deridku i pranueshem, por nuk mund te kete qene lejtmotivi i kthimit te Gjergjit ne Kruje dhe dezertimi i ushtrise osmane. Dhe ca me pak, nuk mund te kete qene lejtmotivi i luftes: motivi qe i mblodhi trimat e tjere te zones te bashkohen ne lufte me Gjergjin. Askush nuk do te luftonte kunder osmaneve per te "hakemarre gjakun e Joan Kastriotit". Ky mund te ishte nje motiv i mjaftueshem per Gjergjin, por jo per trimat e tij.

Ekziston edhe nje tjeter motiv, qe asnje studiues nuk e ka marre ne shqyrtim deri me sot, pasi asnje prej tyre nuk ka njohjen e duhur kishtare e fetare te kohes. Gjergji dhe ata 400 trimat qe i shkuan nga pas kur dezertuan nga ushtria osmane, ishin te gjithe apostate te besimit orthodhoks. Kusht per te sherbyer ne ushtrine e Sulltanit ne rang te larte ishte konvertimi ne musliman. Schmitt ndalet pak tek ky konvertim, por e ze problemin nga kembet e jo nga koka: ai ndalet vetem tek fakti qe Gjergji te kete zgjedhur te konvertohet ne bektashi e jo ne sunit. Por ajo qe ai le pa permendur, eshte se akti i konvertimit ne musliman, e ktheu Gjergjin ne nje apostat te besimit orthodhoks, duke nderprere cdo lidhje me Kishen dhe traditen e te pareve te tij.

Dhe ne traditen e besimit orthodhoks, tradite qe e gjejme te dokumentuar edhe ne shekujt e pushtimit osman, te gjithe ata qe ishin apostatet te besimit duke u konvertuar ne fene e pushtuesit, kishin vetem nje rruge per te fituar ndjesen e Perendise dhe jeten e perjetshme: martirizimin ne mbrojtje te besimit te tyre. Dhe ky mendoj une, ka qene ne vetvete lejtmotivi kryesor personal i Gjergjit: lufta per te nuk ishte thjeshte nje lufte per te mbrojtur pasurine e pronat e te atit, apo thjeshte per te mbrojtur lirine e traditen fetare te zones: lufta per te dhe te gjithe trimat e konvertuar si ai nga Sulltani, ishte menyra se si ata shlyenin mekatin e tyre te madh para Perendise. Ata ishin te pergatitur qe te flijonin jeten e tyre ne toke, per te fituar meshiren e Perendise ne qiell. Bile une nuk do te habitesha, qe edhe vellai i madh i Gjergjit, Reposhi, ka shkuar ne Malin e Shenjte per te njejten arsye: lutje per faljen e mekateve, sidomos te mekatit te mohimit te besimit te krishtere, qe eshte per orthodhokset nje mekat ndaj Shpirtit te Shenjte. Nuk dime shume mbi jeten e Reposhit, dhe nuk dime nese ai ne nje moment te caktuar ishte konvertuar ne musliman para vajtjes ne Malin e Shenjte.

Schmitt humbet shansin per ta kuptuar e trajtuar kete aspek te luftes se Gjergjit, kur perciptas ze ne goje betejen e humbur te Beratit. Ne kete beteje, ku Gjergji humbi shume luftetare qe ishin miq te tij, tradita gojore flet per "trupa te vdekur por te patretur", qe ishte deshmia e martirizimit. Dhe mbi te gjitha, flet per botekuptimin dhe kendveshtrimin e luftes, nga vete njerezit e asaj kohe.

Ky kendveshtrim fetar mbi luften, humbet ne trajtimin e historise nga studiuesit e sotem.

Albo

[Uriel]

Motivi i luftës për arsye familjare, dmth personale, nuk është interpretim i Schmitt por ekziston në dokumentin e arkivit të Milanos. I njëjti dokument, ku paraqiste Skënderbeun si infedel dhe të pafe dhe më pas sqarohej keqkuptimi, ku nga letërshkëmbimet e mëtejshme diplomatike citohej si i krishterë.