Roli i Pjeter Bogdanit ne historine shqiptare

[MariglenD]

Ne baze te kesaj:



"Cvnevs prophetarvm de Christo salvatore mvndi et eivs evangelica veritate, italice et epirotice contexta, et in duas partes diuisa a Petro Bogdano Macedone, Sacr. Congr. De Prop. Fide alvmno, Philosophiae & Sacrae Theologiae Doctore, olim Episcopo Scodrensi & Administratore Antibarensi, nunc vero Archiepiscopo Scvporvm ac totivs regni Serviae Administratore"

... na e bejne Pjetrin Maqedon. Nuk eshte gje e re, por eshte gje qe iriton nga pak...

Kush ka, dhe cysh ka, postoni ketu per Pjetrin...

[Luftëtari1444]

Cte bene pershtypje? Maqedon nuk ishte Aleksandri i Madh? Gjergj Kastrioti i Madh paraardhes te Shqiptareve nuk i quajti dhe Aleksandrin te Madh?Ne shekujt te mesjetes disa here pervec "Illyriens" Shqiptaret i quanin dhe Maqedonas. Pse? Sepse Maqedonasit ishin nje fis me origjine Ilire qe gradualisht u helenizua.

Por sduhet te ngaterrohemi dhe te besojme qe ai qe shkruante "Macedone" te ky liber ne shekullin te 17, nuk fliste per sllavobullgaret qe morren kete emer ne fillim te shekullit te 20. Deri athere(por dhe sot) si Sllavobullgare ishin te njohur.

[GJETO DORACI]

marre nga www.shkoder.net


Pjetër Bogdani (1665-1689)
Bogdani është figura më e shquar e letërsisë së vjetër shqiptare. Ai shquhet jo vetëm si klerik i lartë, por edhe si atdhetar, me një dashuri të pakufi për gjuhën shqipe e për popullin shqiptar, por edhe si dijetar e letrar, si luftëtar i paepur për çlirimin e vendit nga zgjedha osmane dhe për zhvillimin e përparimin e tij kulturor. Me veprimtarinë e tij politike 40-vjeçare, sidomos me rolin që luajti si udhëheqës i kryengritjes çlirimtare të vitit 1689 dhe me veprën e vet "Çeta e profetëve", Pjetër Bogdani me të drejtë është quajtur pararendës i hershëm i lëvizjes së Rilindjes sonë Kombëtare.

Lindi në Gur të Hasit, një fshat i Kukësit, rreth vitit 1625, Ungji i tij Andrea Bogdani, edhe ai klerik i lartë (kryepeshkop i shkupit), ishte marrë me lëvrimin e gjuhës sonë, kishte hartuar në gjuhën shqipe edhe një gramatikë të latinishtes, madje kishte mbajtur në Kosovë edhe një shkollë ku mësohej gjuha shqipe. Mbasi kreu studimet e mesme fetare në Kolegjin e Loretos dhe punoi disa kohë si meshtar në Pult e Prizeren, me shpenzimet e të ungjit kreu edhe studimet e larta në Kolegjin e Propaganda Fides dhe në 1655 mori dy dekorata, njerën në filozofi dhe tjetrën në teologji, çka ishte gjë e rrallë sidomos asokohe për një të ri shqiptar. Më 1656, në moshën 31-vjeçare, emërohet peshkop i Shkodrës ku shërben për 21 vjet (1657-1677), duke qenë i ngarkuar njëkohësisht edhe me administrimin e kryepeshkopatës së Tivarit, 12 vjetët e fundit të jetës së tij i kaloi si kryepeshkop i Shkupit.
Atij ju desh të luftonte njëherazi në tri fronte kryesore: edhe kundër zgjedhës së huaj, që në mesin e shekullit XVII ishte rënduar shumë, edhe kundër kishës ortodokse dhe sidomos patriarkanës serbo-ortodokse të Pejës, që i kishte shtuar përpjekjet e vjetra për të mos lejuar shpërthimin e kryengritjeve antiosmanene dioqezat e saj, edhe kundër politikës që ndiqte vetë kisha katolike e Romës në Ballkan.
Kudo që punoi , qoftë si peshkop i Shkodrës dhe administrator i kryepeshkopatës së Tivarit, qoftë si kryepeshkop i Shkupit, të gjitha këto detyra Bogdani i kreu jo vetëm si klerik, por edhe si patriot. Bashkë me predikimin fetar dhe nën petkun e klerikut ai edukonte te besimtarët edhe ndjenjën e dashurisë për liri e për atdhe dhe urrejtjen ndaj pushtuesëve osmane, nxiste dhe organizonte qëndresën kundër tyre dhe, jo rrallëherë, ka marrë pjesë drejtëpërdrejt në kryengritjet antiosmane që shperthyen në atë kohë.
Gjatë luftës turko-veneciane (1664-1669), ai u përpoq që të organizonte veprime të përbashkëta me venecianët kundër pushtuesve osmane. Po kështu edhe në konfliktin turko-austriak (1689) Pjetër Bogdani mori malin për të organizuar kryengritjen e armatosur, dhe, kur forcat austriake hynë në Prishtinë, me ta u bashkuan edhe rreth 500 luftëtarë të cilët kronisti austriak i cilëson "arnautë", d.m.th. shqiptarë. Bogdani ishte faktori vendimtar i këtij bashkëveprimi, aq sa kronisti i mësipërm, kur vdiq, më 6 dhjetor 1689, në mënyrë lakonike shkruan se "me vdekjen e Pjetër Bogdanit iku edhe fati ynë në tokë". Dhe me të vërtetë, ushtria austriake filloi të pësonte disfata të përditshme.

Frytet e punës politike të Bogdanit për afrimin e shqiptarëve myslimane e katolike kundër zgjedhës shekullore, sidomos simpatinë që gëzonte ai tek shqiptarët myslimanë, e dëshmon edhe suksesi që pati më 1680, kur pajtoi brenda tri orëve fiset e Krasniqit dhe të Gashit, që ishin në gjakmarrje.
Për t'u shpëtuar këtyre ndjekjeve, atij i është dashur shpeshherë të merrte udhët e maleve. Madje edhe sot nëpër vendet ku ka kaluar ka shpella që mbajnë emrin e tij e që tregojnë se ai është fshehur në to për t'u shpëtuar operacioneve ushtarake turke. Gjatë këtyre arratisjeve, me sa duket, ai merrte me vete biblotekën personale, ose , të paktën, dorëshkrimet e vyera, sepse sikurse e thotë vetë me keqardhje, gjatë këtyre shtegtimeve të detyrueshme atij i humbi (hupi si krypa nd'ujët-shkruan ai) dorëshkrimi i gramatikës së të ungjit.
Pjetër Bogdani ka hyrë në historinë e patriotizmit shqiptar dhe të kulturës shqiptare jo vetëm me veprimtarinë e vet kombëtare për të organizuar kryengritjen e përgjithshme antiosmane, por edhe me veprën e tij diturore-letrare "Çeta e profetëve" (Cuneus profhetarum), që e botoi në Padovë, më 1635 me ndihmën e një miku të vet. Me kulturën e tij të gjerë enciklopedike, me mendimet e tij përparimtare iluministe e atdhetare, me punën e gjatë këmbëngulëse më se tridhjetëvjeçare, Bogdani i dha letërsisë shqiptare dhe popullit shqiptar një vepër madhore, që kurorëzoi traditën e mëparshme letrare e kulturore dhe që paralajmëroi një periudhe të re të zgjimit gjithkombëtar.
Bogdani është një njeri erudit. Nga leximi i veprës së tij mësojmë se përveç gjuhës amtare, ai dinte edhe italishten, latinishten, kroatishten, armenishten, greqishten, arabishten, hebraishten, dhe sirishten.
Por më tepër se doktorata që mori edhe gjuhët që dinte, për vlerat e shquara të Bogdanit flet vepra e tij, " Çeta e profeteve„ është shkruar me një kulturë të gjerë, në të ka informacion të pasur nga historia e popullit tonë, nga filozofia dhe shkencat e natyrës. Vepra e tij nuk është përkthim. Legjendat biblike që janë në themel të saj, ai i ka përpunuar në mënyrë të lirë dhe herë pas here fut ide, arsyetime dhe argumentime me karakter filozofik, historik, politik, shkencor-natyror etj, që s'kanë të bëjnë fare me legjendat biblike dhe që i japin asaj karakter origjinal. Vepra e Bogdanit nuk është thjesht një tekst për shërbesat fetare, as për mësimin e fesë, siç ishin veprat e Buzukut e Budit. Ajo është një vepër teologjike-filozofike, me elemente të shumta enciklopedike që përshkrohet fund e krye nga dashuria e madhe për popullin shqiptar dhe gjuhën shqipe, nga dëshira për të ndihmuar zhvillimin dhe përparimin e kulturës shqiptare dhe nga urrejtja për pushtuesin. Vepra përbëhet nga dy pjesë. Në pjesën e parë trajtohen probleme teologjike e filozofike të doktrinës së krishtere, kurse në pjesën e dytë jetëshkrimi i Krishtit. Po autori del jashtë ketyre caqeve. Në pjesën e parë trajtohen edhe shumë probleme të shkencave natyrore, si të gjeografisë, astronomisë, fizikës, matematikës etj, por edhe të shkencave shoqërore si të teorisë së letërsisë etj. Duke goditur besimet e kota, ai në veprën e tij shpjegon, psh., si formohet shiu, vesa, breshri, bora, vetëtima etj., ç'janë tërmeti, eklipset e diellit e të hënës, baticat e zbaticat, flet për njohjen e botës nëpërmjet shqisave etj Meritë e tij është se gjithcka e trajton në nivelin e mendimit më të përparuar të kohës kur jetoi. Në pjesën e dytë, duke përshkruar jetën e Krishtit etj., ai solli në letërsinë tonë llojin e jetëshkrimit, realizmin në përshkrimin edhe vizatimin e figurave biblike, duke përdorur me mjeshtëri rrëfimin artistik në njerëz të ndryshëm. Ndihmesa e tij është e rëndësishme sidomos në formimin e prozës shkencore shqiptare.
Me interes të veçantë janë idetë e tij patriotike që parashtron jo vetëm në parathënien e veprës, por edhe gjatë shtjellimit të materialit. Sa herë i bëhet e mundshme, ai gjen rast të përmendë qëndresën burrërore të shqiptarëve. Me admirim flet p.sh., për qëndresën e kelmendasve "Kush mundetë me i ra mboh se ma i vobekje Vuca Pasha, i silli për të mbledhë një ushtri 12.000 vetësh, nuk i mjaftuan shumë milion ar, se kelmendasit tanë, të sijtë, me nji zan. "Eja kush ashtë trim„ mbledhunë afër 500 vetë, vranë Vuca Pashën, vjetit të Krishtit 1639" ...etj.
Bogdani njeh mirë historinë e Shqipërisë dhe shkrimet e për të prandaj, kur i vjen rasti, ai përmend me krenari vlerësime pozitive që kanë bërë historianë të huaj për vendin dhe popullin tonë. Diku ai përmend thënien e Herodotit: Cezar Augusti "Dëshironte fort me pasun ndë ushtritë tinë t'arbëreshëtë. Përse thonj pësonjënë shumë e nuk druhen për hu e për het, se janë më zemërorë se të tjerëtë".
Karakteristike tjetër e personalitetit të Bogdanit është mendimi i tij iluminist. Nëpërmjet përhapjes në popull të dijes dhe kulturës në gjuhën shqipe, ai shikonte një nga rrugët për të shpëtuar nga zgjedha e huaj. Paditurinë (në parathënien e veprës së vet) ai e quan një nga shkaqet kryesore të mjerimit dhe të skllavërisë së popullit.
"Prashtu dergjet e dheu ndë robi t'errëtë e verbuem me dy palë niegulla të zeza mbi faqe, që janë mkati i të paditunitë, perse u dvua dieja e urteja. E tue kjanë dheu i Arbënit ndë mjedistë t'pafevet"... Pra, autorit i qan zemra që populli i tij dergjet nën zgjedhë të huaj dhe ndodhet i verbuar me dy palë mjergulla, që janë mëkati e padituria. Dhe kjo, sepse dheu i Arbërit ndodhet mes të të pafeve, d.m.th. të pushtuesve osmanë.
Lënda që trajton Bogdani në veprën e tij, është e vështirë, sepse përmban koncepte e nocione abstrakte të fushave të ndryshme të dijes. Prozës shqiptare në atë kohë i mungonte tradita për të shprehur këto nocione. Por Bogdani asnjëherë nuk u përkul e nuk u ligështua para vështirësive, sepse kishte besim tek thesari i pasur i gjuhës shqipe. Me përpjekje këmbëngulëse, duke mbledhur me kujdes fjalë të lashta e të rralla nga visari i gjuhës popullore e duke i përdorur ato me kuptim të drejtpërdrejtë ose të figurshëm, ai e ngriti gjuhën shqipe në nivele të reja, tregoi aftësitë e saj për të fituar mundësi të larta shprehjeje e stili...

-- përgatitur nga: Denis Zavalani

[ApsuTiamat]

http://en.wikipedia.org/wiki/Pjet%C3%ABr_Bogdani

[Gjinokastra]

Ne baze te kesaj:



"Cvnevs prophetarvm de Christo salvatore mvndi et eivs evangelica veritate, italice et epirotice contexta, et in duas partes diuisa a Petro Bogdano Macedone, Sacr. Congr. De Prop. Fide alvmno, Philosophiae & Sacrae Theologiae Doctore, olim Episcopo Scodrensi & Administratore Antibarensi, nunc vero Archiepiscopo Scvporvm ac totivs regni Serviae Administratore"

... na e bejne Pjetrin Maqedon. Nuk eshte gje e re, por eshte gje qe iriton nga pak...

Kush ka, dhe cysh ka, postoni ketu per Pjetrin...

Epirot ! Maqedon , Ilir apo edhe Greke kane qene emra mesjetare te shqiptareve !

E KAM THENE 100% QE NE MESJETE SHQIPOT KONSIDEROHESHIN GREKET E LASHTE !

greket modern jane nje grumbull sllavesh , arabesh edhe armenesh me nje gjuhe qe e shpiken 2 shekuj me pare.

[D@mian]

Ne baze te kesaj:

"Cvnevs prophetarvm de Christo salvatore mvndi et eivs evangelica veritate, italice et epirotice contexta, et in duas partes diuisa a Petro Bogdano Macedone, Sacr. Congr. De Prop. Fide alvmno, Philosophiae & Sacrae Theologiae Doctore, olim Episcopo Scodrensi & Administratore Antibarensi, nunc vero Archiepiscopo Scvporvm ac totivs regni Serviae Administratore"

... na e bejne Pjetrin Maqedon. Nuk eshte gje e re, por eshte gje qe iriton nga pak...

Kush ka, dhe cysh ka, postoni ketu per Pjetrin...

Eshte perdorur si emertim gjeografik, ashtu sikurese edhe Epirot. Kjo ka qene e zakonshme ne Mesjete...

Psh, mbreterit burbone te Napolit mbajten per nje kohe te gjate nje trupe mecenaresh shqiptare qe quhej Reggimento Real Macedone, dmth Regjimenti Mbreteror Maqedon ("maqedon", ne kete kontekts i referohet perberjesh kryesisht Arberore te repartit).

[fegi]

Kush është Pjetër Bogdani?

të studiueses Odette Marquet,

Botuar nga Shtëpia Botuese "At Gjergj Fishta",
Shkodër 1997.

Biblioteka "Mendimi Shqiptar"

Këtë përmbledhje letrash të Pjetër Bogdanit, autorja me origjinë franceze, mike e popullit shqiptar, njëkohsisht misionare katolike në Shqipëri, ia kushton popullit shqiptar, kudo ku gjendet, "Gjakut të shprishur e të shpërndarë", të gjithë atyre, që kushtet e jetës i detyruan të marrin rrugën e mërgimit për të ruajtur identitetin e vet, të gjithë atyre, të cilët mbetën në atdhe dhe atje qëndrojnë për të shpëtuar vendin e tyre të kërcënuar edhe sot. Ata janë trashëgimtarë të denjë të Bogdanit, i cili ia dhuroi jetën popullit të vet.

Paraqitja e autorit:

Pjetër Bogdani zë një vend të dorës së parë në letërsinë e vjetër shqipe, në sajë të botimit të librit të tij "Cuneus Prophetarum de Christo Salvatore Mundi...", që doli nga shtypi për herë të parë në vitin 1685 në Padovë. Dy botimet e tjera do të vijnë njëri pas tjetrit në vitin 1691 dhe tjetri më 1702. Interesi i zgjuar nga kjo vepër është në radhë të parë teologjik sepse bëhet fjalë për jetën e Jezu Krishtit, por edhe shkencor. Pranë të dhënave biblike gjenden edhe disa interpretime shkencore mbi dukuritë e natyrës, të bazuara në astronomi.




Me prejardhje nga Kosova, pikërisht nga Guri i Hasit, fshat i vendosur jo larg nga Prizreni në kufi me Shqipërinë e sotme. Në atë kohë kjo krahinë ishte e përfshirë në të ashtuquajturen Servi. Ai vjen nga një familje shqiptare që ka ruajtur religjionin e vet burimor katolik megjithë islamizimin politiko-fetar të dhunshëm. Gjejmë personalitete të famshme tek paraardhësit e tij: Pjetër Mazrreku, Primat i parë i Servisë, kyeipeshkëv i Tivarit (1630) dhe Andrea Bogdani, Kryeipeshkëv i Ohrit (1652) dhe i Shkupit (1655).

Datëlindja e tij mund të caktohet midis viteve 1620 dhe 1628. Janë këto dy datat ekstreme që rezultojnë nga konsultimi i dokumenteve të ndryshme.

Hulumtimet mbi origjinën e familjes së tij shpien autorin ta konsiderojë si e fisnikëruar nga mbreti serb Stefan i Madh, për cilësitë e bujarisë dhe të besnikërisë. Por emri i tij mund të vijë nga toponimi "Bojdan" i përdorur në Shqipëri, sikur mendojnë disa shkencëtarë...

Rraskapitja e madhe për shkak të shendetit dhe situatës së vështirë e shtërngoi Andrea Bogdanin t'u drejtohet autoriteteve kishtare për të dhënë dorëheqjen nga funksionet e tij në dobi të të nipit, që do ta marrë administrimin e dioqezës së Shkupit në vitin 1677. Pjetër Bogdani shkroi një letër apologjike mbi jetën e Andreas, me rastin e varrimit të tij në vitin 1684, duke i theksuar ndjenjat e tij patriotike, karizmen profetike, shpirtin e fesë dhe të lutjes në mes të turbullimeve të mëdha dhe persekutimeve të vazhdueshme. Shenja misterioze të shoqëruara me mrekullira do të shfaqen pas vdekjes së Andrea Bodganit në qytezen e Janjeves ku ishte varrosur brenda Kishës. Banorët e feve të ndryshme panë në këto mrekullira dëshminë e shkëlqyer të shenjtërisë së tij.

Rrethanat historike dhe fetare

Perandoria Osmane sundon në Ballkan tash prej dyqind vjetësh; kishte vendosur një pushtet të fortë për t'i qeverisur të nënshtruarit. Sillte me vehte një fé të re dhe impononte tatime të larta për familjet e krishtera, sidomos, ato katolike. Ajo me veprimin e saj ai arriti që fenë katolike ta lëshojnë një numër i madh shqiptarësh edhe pse ky lëshim s'pati kurrë themele vertet të rrënjosura. Në kohën kur Bogdani i shkruajti letrat dhe veprat e tij, është duke u zhvilluar Lufta Turko-Venedikase e Kandisë (1644-1669). Kjo ngjarje shënon etapën e parë të jetës së tij, ndersa gjatë viteve të fundit të jetës do të bashkohet me trupat e Aleancës së Shenjtë kundër turqve (1683-1689). Ai gjendet pranë gjeneralit Pikolomini, i cili vdiq nga murtaja para se t'i marrë sakramentet e fundit nga dora e arqipeshkvit të pranishëm në ballë të luftës për t'i nxitur e dhënë kurajo ushtarëve.

Kisha kujdeset me vemendje për besimtarët që jetojnë në këto krahina in partibus infidelium. Ajo sjell një ndihmë zemërgjërë sa materiale aq edhe shpirtërore, siç dëshmojnë shumë letra të Bogdanit, për t'i mbajtur këto popullata aq të sprovuara në fenë e tyre dhe t'i pengojë që të mos e mohojnë atë për arsye financiare. Për fat të keq largësia nuk e lejon gjithmonë ta vlerësojë gjendjen me saktësi. Megjithatë Bogdani do ta lëvdojë përherë sinqeritetin, zemërgjerësinë dhe gadishmërinë e Kishës për ta ndihmuar dhe njëkohsisht do ta çmojë kërkesen e saj për ta ditur të verteten.

Institucionet e ndryshme kulturore-fetare u krijuan për t'i plotësuar nevojat e popujve që vuajnë nën zgjedhën otomane. Në sajë të të ungjit Andrea, Pjetri mundi të regjistrohet në Kolegjin e Loretos, që drejtohej nga Jezuitët për t'i formuar priftërinjtë dhe udhëheqësit e kombeve ballkanike: Bullgarisë, Dalmacisë, Hungarisë, Servisë dhe Shqipërisë. Ky kolegj, bashkë me atë të "Propagandës Fide" përbëjnë dy qendrat kryesore të formimit fetar e kulturor që do t'i japin Bogdanit mundësinë të fitojë një pjekuri humane e intelektuale të shkallës së lartë. Në këtë mes do ta farkojë personalitetin e tij në sajë të edukatorëve të aftë jezuitë, feja e tij do të bëhet e patundur dhe do t'i japë mundësi pastaj që me punë të palodhshme ta përballojë jetën e rëndë nga përndjekjet e njëpasnjëshme dhe shtypjet e tmerrshme.

Të mposhtet errësira e padijes, të ndriçohen njerëzit me anë të diturisë: i tillë është ideali fisnik që frymëzon Bogdani në letrën e parë që kam gjetur dhe që daton në vitin 1647.... Të edukohen bashkëatdhetarët, të punohet për kthimin e tyre në gjirin e Kishës Katolike, që të lindë mes tyre "Një Skanderbeg i ri", të tilla janë deshirat e Bogdanit në vitin 1658....Me anë të diturisë Bogdani dëshiron të nxisë një vetëdijësim që do të çojë në udhë të çlirimit. Ai tejkalon suazën fetare dhe merr parasysh një plan shumë më të gjërë, më njerëzor dhe më patriotik.... kete linkun poshte me gjersisht
http://www.google.se/url?sa=t&source...h5Xm_Ja-gG4bSg

[GL_Branch]

E para, sllavet e Fyromit (nqs pretendojne per kete gje) jo qe i han palla per Pjeter Bogdanin por mundohen te gjejne prezencen e etnomit maqedon ne ate periudhe dhe deshirojne ta vertetojne qe veten e kane quajtuar maqedon ku ne fakt deri vitin 1850 me kronologji te shumta ata jane quajtur sllav, bullgar, serb, rus etj. dhe kurr maqedon.

Dhe ne e dijme mire qe shqiptaret ne mesjeten e vonshem jane etikuar si epiriot, maqedon, ilir.

Po ashtu edhe vete Skenderbeu ne letershkembim te derguar ndaj princit te Torantos shqiptaret i quan pasardhes te "maqedoneve dhe epirioteve". Keshtu qe s'ja vlen mu marr me budalliqet e sllaveve-fyromit se dihet si e perdorin seriozitetin ne histori.

[ganimet]

nese serbet thon se ne jemi shqiptar,shqiptaret do heqin dor nga ky identitet ,se thom kot jemi fare e perqarjes dhe sjemi hiq.e keqja me e madhe e popullit tan esht injorannca.se ka thon kot as gjergj fishta i madhe ket.

[Uriel]

E para, sllavet e Fyromit (nqs pretendojne per kete gje) jo qe i han palla per Pjeter Bogdanin por mundohen te gjejne prezencen e etnomit maqedon ne ate periudhe dhe deshirojne ta vertetojne qe veten e kane quajtuar maqedon ku ne fakt deri vitin 1850 me kronologji te shumta ata jane quajtur sllav, bullgar, serb, rus etj. dhe kurr maqedon.

Nuk ka të bëjë me pretendime por me emërtime mesjetare sipas provincave ose krahinave romake antike, ku ishin inkuadruar këta popuj mesjetarë. Psh tek Barleti, arbërit quheshin epiriot, serbët quheshin mysë, francezët galë, sllavët e Dalmacisë si ilirikë, hungarezët panonë, e kështu me rradhë.