Statutet e Shkodrës

[puroshkodran]

Statutet e Shkodres
nga gjysma e pare te shekullit XIV
me shtesat deri me 1469


PRIVILEGIUM ALEXANDRI MAGNI MACEDONIS
EX GRECO ORIGINALI TRADOCTUM

Nos Alexander Philippi regis Macedonum, archos monarchiae figuratus, imperii Graecorum inchoator, magni lovis filius, per aremathum alloqutor Bragmanorum et arborum solis et lunae, conculcator Persarum ac Medorum regnorum, dominus mundi ab ortu solis usque ad occasum, a meridie usque ad septentrionem, illustri prosapiae Illyricorum populorum Dalmatiae, Lyburniae ceterarumque eiusmodi idiomatis et linguae gentium ad Danubium et medias regiones Trhaciae incolentium gratiam, paces atque salutem a nobis et successoribus nostris in gubernatione mundi succedentibus. Quoniam semper nobis affuistis in fide veraces, in armis strenui nostri coadiutores bellicosi atque robusti, damus atque conferrimus vobis lebere et in perpetuum totam plagam terrae ab aquilone, usque ad fines Italiae meridionales ut nullus audeat ibi manere aut reridere seu ibi locare nisi vestrates; et si quis ibi alius inventus fuerit manens, sit servus vester, et posteri sint servi posterorum vestrorum. Datum in civitate nova nostrae fundationis Alexandrinae, fundata super magno Nili flumine. Anno XII regnorum nostrorum, arridentibus magnis diis Iove, Marte, Plutone et maxima dea Minerva. Testes huiusemodi rei sint Athleta illustris logotica noster et alii principes undecim, quos nobis sine prole decedentibus, relinquimus nostros heredes ac totius orbis.

Alexander Magnus Macedo fuit ante adventum Christi 325, anno vero mundi 4874.


PRIVILEGJ I ALEKSANDRIT TE MADH TE MAQEDONISE
PERKTHYER NGA ORIGJINALI NE GJUHEN GREKE

Unë Aleksandri, bir i Filipit mbretit të Maqedonasve, mishërim i Monarkisë, krijues i Perandorisë Greke, bir i Zeusit të madh, bashkbisedues i Brahmanëve dhe i Pemëve, i diellit dhe i hënës, triumfues mbi mbretëritë e Persëve e të Medëve, Zot i botës prej ku lind dhe deri ku perëndon dielli, nga veriu në jug, pinjoll i farës së shquar të popujve Ilirikë të Dalmacisë, Liburnisë, dhe të popujve të tjerë të së njëjtës gjuhë që popullojnë Danubin dhe zonën qëndrore të Thrakës, u sjell dashurinë, paqen dhe përshëndetjet e mia dhe të të gjithë atyre që do të më ndjekin në sundimin e botës. Duke qenë se ju gjithmonë më jeni treguar të besës dhe të fortë e të pathyeshëm në betejat e bëra krah meje, u jap e u dorëzoj juve në zotërim të lirë gjithë hapësirën prej Akuilonit e deri në skaj të Italisë së jugut. Askush tjetër veç jush, të mos guxojë të vendoset e të qëndrojë në ato vende, dhe po u gjet ndonjë i huaj, ai do të mund të qëndrojë vetëm si skllavi juaj, dhe pasardhësit e tij do të jenë skllevër të pasardhësve tuaj. U shkrua në kështjellën e qytetit të Aleksandrisë, themeluar prej meje buzë lumit madhështor të Nilit, në vitin XII. Me vullnet të perëndive që nderohen në mbretëritë e mia, Zeusit, Marsit, Plutonit dhe Minervës, perëndisë së perëndive. Dëshmitarë të këtij akti janë Atleti, logotheti im, dhe njëmbëdhjetë princë të tjerë, të cilët unë po i emëroj si trashigimtarë të mi dhe të të gjithë botës, meqenëse po vdes pa lënë pasardhës. Aleksandri i Madh i Maqedonise, ne vitin 325 para lindjes se Krishtit, ose siç njihet ndryshe, viti 4874.

[puroshkodran]

Perkthyes i tekstit te statuteve Pellumb Xhufi


Mbi lirinë e të huajve për të ardhur e për tu vendosur në qytetin tonë.
Kreu 1.

Nëse ndokush do të dëshironte të qëndronte në qytetin tonë,qoftë ky njeri i Mbretit apo i ndonjë fisniku,ai duhet ti shërbejë vetëm Komunës sonë dhe askujt tjetër.Në rast se ndonjëri nga qytetarët tanë ,apo Sllava a Arbëresh,do të përpiqej ta bënte atë pronë të vetën ,do ti paguajë Mbretit 50 hyperperë ndërsa i huaji do të lihet i lirë dhe i qetë.Të gjithë qytetarët e Komunës sonë duhet t’i mbrojnë të ardhurit në cdo mënyrë.

Mbi rastet kur gjykon Mbreti.
Kreu 2.

Te gjitha çështjet gjyqësore që lindin në qytet e qe kane te bejne me qytetaret, sllavët, arbëreshët dhe të huajt e cdo lloji, Mbreti ia beson gjykimit te gjykatësve. Këtu përjashtohen katër çështje,të cilat i gjykon vetë Mbreti dhe që kanë të bëjnë me tradhetine, me vrasjen e shërbetorit, të shërbyeses dhe me vrasjen e kalit.

Mbi periudhën kur njërzit thirren në gjyq.
Kreu 3.

Me dëshirë të zotit Mbret ,qytetarët tanë që thirren në gjyq me leteër dhe vulë,nuk janë të detyruar të paraqiten në periudhën nga festa e Shën Stefanit deri në festën e Shën Shirgjit.Paskëtaj duhet të paraqiten.Po ashtu duhet të paraqiten në gjykatë me fillimin e mbjelljeve e deri te festa e Shën Stefanit. Ditën e Krishtlindjeve nuk gjykohet


Statute të jenë në dy kopje.
Kreu 4.

Me urdhër të Komunës dhe sipas dispozitave të Statutit duhet që të ekzistojnë dy Statute me përmbajtje te njejte. Njëri te ruhet në thesarin e Komunës ,kurse tjetri në gjykatë, për t'u përdorur gjate gjykimit.


Mbi personat që nuk njohin normat statutuore.
Kreu 5.

Nëse një qytetar ose një i huaj kërkon të justifikohet duke thënë se nuk i njeh dispozitat e Statutit, justifikimi të mos merret parasysh dhe personi në fjalë të shlyejë dënimin sipas fajit.

Mbi aktet antistatutuore.
Kreu 6.

Aktet që bien në kundërshtim me Statutet quhen të paqëna dhe të pavlera.


Mbi festën e Shën Stefanit.
Kreu 7.

Me vullnetin e Zotit dhe të mbrojtësit tonë Shën Stefan urdhërojmë që për një periudhë gjashtëditore,tri ditë para e tri ditë pas festës se tij ,të huajt që vijnë në qytetin tonë posaçersisht për këtë festë, të mos preken e trazohen. Ai që do tu bjerë në qafë atyre në territorin apo zotërimet tona ,dënohet me 50 hyperperë.


Mbi ndërtimin e shtëpisë.
Kreu 8.

Në rast se dikush ka ndërmend të ndërtojë një shtëpi më gurë apo me dru në një truall ku nuk ka pasur ndërtese me parë, duhet së pari të thërrase gjykatësit dhe të rrëthoje vendin me mur ose me gardh. Përtej rrethimit te mbetet një hapsirë prej dy hapash .Nëse nuk i fillon punimet detyrohet ti paguajë Komunës 20 hyperperë duke humbur edhe truallin. Këto veprime duhet të kryhen me akte të noterit.


Mbi shtëpitë e rindërtuara.
Kreu 9.

Personi që fillon të punojë e të riparojë shtëpinë e trashëguar nga prindët ose të dhënë në prikë, qoftë kjo prej druri apo guri, mund t'i vazhdojë punimet deri në perfundim, ne rast se brëda tri ditëve nga fillimi i punimeve nuk paraqitet ndonjë ankesë.


Si zgjidhen kontradiktat në rast meremetimi të një shtëpie.
Kreu 10.

Nëse dikush kërkon të meremetojë një shtëpi më qëllim shitjeje ose këmbimi ,duhet të jetë i paisur me një dokument të noterit ose me një garanci te besueshme; nëse brenda ditës se trete nga filimi i punimeve nuk paraqitet ndonjë ankesë, ai mund të vazhdojë i pashqetësuar punimet.

[puroshkodran]

Mbi hyrjet e shtëpive.
Kreu 11.

Lejohet që një banesë të ketë aq hyrje sa persona ka dhe për këtë nuk mund të ketë ankesa.


Ndalohet hapja e portës përballë fqinjit.
Kreu 12.

Ndalohet hapja e portës së shtëpisë, e qilarit apo hapja e dritares ballë për ballë me fqinjin, me përjashtim të rasteve kur porta apo dritarja nuk mund te hapet ne anen tjeter. Kundervajtesit gjobiten me 12 dinare, qe shkojne gjysma ne favor te Kontit e gjysma tjeter ne favor te Komunes


Mbi shkallët.
Kreu 13.

Nuk mund të ndërtohen shkallë aty ku nuk është prashikuar dhe nuk janë hedhur themelet që në fillim për një gjë të tillë,me përjashtim të rastit kur në kohen e ndërtimit të shtëpise, i zoti ka lënë një hapsirë të mjaftueshme për ndërtimin e shkallëve në një kohe të dytë.Një gjë e tillë duhet të dëshmohet me nje dokument noteri. Atyre që veprojnë në kundërshtim me këtë disposzitë,u ndalohet të bëjnë shkallë dhe gjobiten me 8 hyperpere, shume që ndahet mes Kontit dhe paditësit.


Mbi themelet.
Kreu 14.

Nëse dikush gjen themele shtëpie ose shkallësh brenda kufinjëve të territorit të vet, ato konsiderohen pronë e tij.


Mbi dritaret që shohin mbi fqinjin.
Kreu 15.

Kushdo mund të hapë dritare mbi shtëpinë e fqinjit për të marrë dritë,por në asnjë mënyrë kjo dritare nuk duhet përdour për të hedhur plehra apo për të vendosur mbulesë dërrase mbi shtëpinë e fqinjit. Kundravajtësi gjobitet me 12 hyrperperë dhe me murosjen e dritares. Dritarja duhet të mbyllet edhe ne rastin kur fqinji vendos të ngrejë nje kat mbi shtëpinë e tij.


Mbi hedhjen e themeleve.
Kreu 16.

Nëse dikush kapet natën apo ditën duke hedhur themele të paligjshme shtëpie ose shkalle, dhe ky fakt provohet me dëshmi të ligjshme, kundravajtësi gjobitet me 8 hyperperë , qe ndahen përgjysëm mes Kontit dhe paditësit.


Mbi murin dhe gardhin mes dy shtëpive.
Kreu 17.

Nëse dikush kërkon të ngrejë një mur guri ose një gardh me dërrasa midis shtëpisë së tij dhe atij të fqinjit ,shpenzimet duhet të përballohen nga të dyja palët. Nëse nuk hidhen themele, secila palë të kryejë gjysmën e vet te punës. Nëse ekzistojnë themele të vjetra dhe nëse njëra palë mund të provojë me dokumente se themelet i përkasin asaj, ata konsiderohen të tillë dhe pala tjetër duhet të shlyejë gjysmen e vleres se tyre. Në rast se njëra palë është e varfër dhe nuk mund ta ndërtojë murin apo gardhin në fjalë, atëherë mund ta ndërtojë pala tjetër që është në gjëndje ta beje, ndërsa fqinji i detyrohet me gjysmën e shpenzimeve për ndërtimin e murit a gardhit sa lartësia e shtëpisë së tij. Nëse njëra nga palët dëshëron ta ngrejë murin më lart se sa shtëpia e fqinjit, duhet ta bëjë këtë me shpenzimet e saj. Nëse rast se edhe pala tjetër e dëshëron lartësimin e murit ndares, gjysmën e shpenzimeve duhet ta perballojë ajo. Fqinji i varfër që nuk është në gjëndje të paguajë punimet, nuk duhet të shesë pronat e pasurisë se tij ,por duhet t’i jepet një afat brenda të cilit do të mund të mbledhë të ardhura dhe ky afat të caktohet nga gjykatësi.


Mbi muri që zbret nga lart poshtë.
Kreu 18.

Në rast se midis dy shtëpive gjendet një mur që ngjitet nga poshte lart ose zbret nga lart poshtë, muri u përket të dyja palëve, me përjashtim të rastit kur njëra palë mund të provojë se muri i përket tërësisht asaj. Kjo vlen edhe për murin që ndan në mënyrë trasversale dy shtëpi. Muri duhet ti përkasë shtëpisë së sipërme, përveç rastit kur shtëpia e poshtme mund të provojë se muri ose një pjesë e tij i përkasin asaj. Në perfundim vendoset siç e tregojnë provat.


Mbi murin që rrezikon të shëmbet.
Kreu 19.

Nëse në qytetin tonë do të verehet ndonjë mur që rrezikon të bjere dhe gjendet se kujt i takon, gjykatësit duhet ta urdhërojnë personin ne fjale, pronarin e murit apo te qemerit, ta riparojë atë dhe nëse nje gje e tille nuk eshte e mundur ta shembë, në mënyrë që mos të dëmtojë ndokend. Nëse pronari ne fjale rrefuzon ta shembë murin, atëherë këtë gje mund ta bëjë gjykatësi me shpenzimet e pronarit të murit. Perveç kësaj , pronari dënohet me 8 hyperperë, që ndahen përgjysëm mes Kontit dhe Komunës.

Mbi objektet midis shtëpivë.
Kreu 20.

Në eshte fjala për bashkepronesi te hapesirave mes dy shtëpive dhe asnjëra nga palët nuk mund të ofrojë provë pronësie, secila prej tyre do të vazhdojë të zotërojë sikurse më parë, qoftë mbi tokë edhe nën tokë, pjesën që ka pasur më parë.

[puroshkodran]

Mbi shkarkimin e ujarve.
Kreu 21.

Ndalohet shkarkimi i ujrave mbi çatinë e fqinjit, gjë qe do ta dëmtonte. Në këtë rast verpohet siç është vepruar në kohët e para. Nëse dikush vepron kunder, duhet të paguajë nje gjobë prej 12 grosh të Sklavonisë, prej të cilavë gjysma i jepet Kontit dhe gjysma paditësit.


Mbi hapesiren ndermjet dy shtëpive.
Kreu 22.

Trualli që ndodhet poshtë dy shtëpive duhet ti takojë shtëpisë së sipërme dhe në rast se shtëpia e poshtme ka shkallë ,kjo e fundit duhet të jetë e zbuluar. Nëse nuk ka shkallë, të lihet zbuluar një copë vend për derdhjen e ujrave, me përjashtim te rastit kur shtëpia e poshtme mund të provojë se trualli është i saj.


Mbi ndarje hapsirës midis shtepive që ndodhen njera mbi tjetren.
Kreu 23.

Hapsira mes dy shtëpive që qëndrojnë njëra sipër tjtrës, duhet të ndahet përgjysmë, përveç rastit kur njëra nga palët provon se ka blerë këtë hapsirë. Nëse dëshëron të ndërtojë hajat apo ballkon në këtë hapsirë ,mund ta bëjë, por duhet ta ngrejë murin aq lart sa të mos dëmtojë fqinjët dhe Komunën. Kush vepron kundër këtij urdhëri, paguan 12 grosh Sklavonie gjobë si dhe puna u hidhet përtokë.


Mbi hedhurinat.
Kreu 24.

Urdhërojmë që askush të mos hedheë plehra nga dritarja, nga ballkoni apo nga qilari, në rrugë publike ose ne çdo rrugëkalimi tjetër të qytetit tonë. Kundravajtësit do të ndëshkohen me 12 groshe gjobë, që do te ndahen përgjysem mes Kontit dhe Komunës.


Mbi dherat e themeleve
Kreu 25

Urdhërojmë që askush nga ata që ndërtojnë shtëpi të re ose meremetojnë të vjetrën,të mos hedhë në rrugë dherat e nxjerra per hapjen e themeleve ose te qilarit. Kush vepron kunder të paguajë një gjobë prej 4 hyperperesh të Sklavonisë, prej së cilës gjysma i jepet Kontit dhe gjysma atij qe denoncon faktin. Veç kësaj, kundravajtësi duhet ti zhvendosë dherat jashtë rrugës së qytetit.


Mbi qeranë e shtëpisë
Kreu 26

Kur shtëpia lëshohet me qera për një vit ose per disa muaj, urdhërojmë që i zoti i shtëpisë të mos e nxjerrë jashtë qeramarrësin përpara se të mbarojë afati, veç rastit kur ai vetë vendos të banojë vetë në atë banesë përara se të mbarojë kontrata: por në një rast të tillë qeramarrësi i nxjerrë jashtë përpara afatit nuk është i detyruar të japë kurrfarë pagese. Por nëse qerramarrësi e lëshon shtëpinë përpara mbarimit të kontratës dhe jashtë dëshirës së pronarit, atëherë ështe i detyruar të paguajë për gjithë vitin. Qerramarrësi duhet të shlyejë cdo dëmtim që provohet që është shkaktuar prej tij: nëse shtëpia ka nëvojë për ndonje meremetim, këtë duhet ta bëjë pronari i shtëpisë,nëse ky rrefuzon ta bëjë këtë atëherë qeramarrësi duhet të ankohet tek gjykatësit, të cilët duhet ta urdhërojnë pronarin ta marre persipër punimet. Por, nëse ky i fundit nuk dëgjon ta bëjë një gjë të tillë, atëherë per riparimet do të kujdeset vetë qeramarrësi duke i zbritur shpenzimet nga qeraja.


Mbi qeramarrjen
Kreu 27

Urdhërojmë që në rast se dikush i kërkon fqinjit një shtëpi me qera, ky i fundit mos ia lëshojë ate dikujt tjetër, por fqinjit ne fjale dhe me të njëjtin çmim me të cilin do t’ia jepte kujdo tjetri. Kjo vlen nëse ujdia vlen para fundit të vitit dhe nëse për shtëpinë ka kërkësa të tjëra. Por nëse ne ditën e parë të vitit të ri fqinji nuk shfaq ndonjë interes për shtëpinë, pronari është i lire t’ia lëshoje kujt të deshirojë, kështu fqinji e humb të drjtën të shfaqë pretendime mbi të derisa të mbyllet viti.

Mbi mullirin
Kreu 28

Kur pronari i një mulliri ka rradhën e blojës,ai nuk është i detyruar ti japë mullisit a mullises grure, miell apo gjë tjetër. Nëse mullisi apo mullisja, pasi nuk kanë mundur t'i marrin diçka, përpiqet ti shkaktojnë dëm pronarit duke i prishur mullirin, do të dënohen me nje gjobe prej 12 groshe Sklavonie, prej të cilave gjysma i dorëzohet Kontit dhe gjysma tjetra paditësit. Njëherësh, fajtorët do t’i shlyejnë dëmin pronarit të mullirit.


Mbi furrtarin
Kreu 29

Urdhërohet që çdo furrëtar të mbajë për vete si shperblim pune jo më shumë se katër bukë për çdo mbushje. Ata që veprojnë ndryshe,duhet të gjobiten me 12 grosh,gjysma për Kontin dhe gjysma tjetër për paditësin.


Mbi bujtinat.
Kreu 30.

Urdhërojmë që askush në qytetin tonë apo në rrethinat e tij të mos ushtrojë bujtinarinë. Kush vepron kundër të dënohet me 50 hyperperë të Sklavonisë, prej të cileve gjysma i jepet Kontit dhe gjysma tjetër Komunës.

[puroshkodran]

Mbi mbjelljen e hardhive.
Kreu 31.

Gjithkush që dëshëron të mbjell hardhi në tokat e veta, është i lirë të veprojë. Nëse do të këtë ndonjë pretendim,ky duhet të paraqitet brënda tetë ditësh kur pretenduesi eshte në qyetet, brënda tre muajsh kur ky i fundit ndodhet jashtë qyetetit, dhe brenda vitit kur ai ndodhet jashtë zotërimeve të Mbretit. Me të kaluar këto afate, askush nuk ka të drejtë të nxjerrë pretendime, qoftë edhe sikur të paraqese tapi apo ndonje dokument tjetër.


Mbi ndërtimet në shesh.
Kreu 32.

Për cdo ndërtim të ri me dritare ose hajat në sheshin ose në rrugët qëndrore të qytetit, banoret duhet të bëjnë kërkesë dhe t’i përmbahen me ndershmëri ligjeve tona.


Ndarja e prodhimit të vreshtave te mbjella në tokën e huaj.
Kreu 33.

Gjithkush është i lirë t'i japë tokën tjetrit për ta kthyer në vreshte; ndarja e prodhimit të bëhet siç parashikohet ne marrveshjen e bërë për këtë qëllim. Në rast se përdoruesi do të mbjellë ullinj, ti japë pronarit gjysmën e prodhimit ose aq sa janë marrë vesh mids tyre. Në rast se përdoruesi i tokës dëshiron ta shese për një farë kohe pjesën e tij të prodhimit, shitjen mos ia bëjë ndonjë tjetri, por pronarit të tokës dhe me ndershmëri, duke i kërkuar aq të holla sa do t'u kërkonte edhe të tjereve. Nëse pronari i tokës nuk dëshiron ta blejë prodhimin, mund ti shitet cilitdo që interesohet ta bleje ate. Në rast se toka nuk mbillet me hardhi, sipas marrëveshjes, ajo i kthehet pronarit që e leshoi për mbjellje.

Mbi punimin e vreshës në gjysmatari.
Kreu 34.

Nëse dikush pranon të punojë ne një vresht në gjysmatari, ai është i detyruar t'ia bëjë vete të gjitha shërbimet e duhura vreshtës. Vjelja e rrushit duhet të bëhet në prani të pronarit.Nëse punëtori nuk ia bën siç duhet shërbimet vreshtes, atij nuk i njihet fare puna e bërë dhe detyrohet të paguajë pjesën e tij duke marrë për bazë prodhimin e realizuar në aren e punuar mirë nga një fqinj i tij. T’i besohet atij që punon nga 12 denarë e sipër.


Mbi ata që punojnë jo me të drejte.
Kreu 35.

Kur një punëtor përpiqet t'i dredhojë punës, padroni i tij kur vjen koha e vlerësimit në mbrëmje ia bën të ditur këtë gjë punëtorit dhe ky është i detyruar ta kryejë punën e pambaruar të nesërmen. Nëse nuk pranon ta bëjë një gje të tille, do të paguajë 12 grosh Sklavonie gjobë dhe njekohësisht do të kryejë dhe punën e mbaruar.


Mbi mëditjen.
Kreu 36.

Të gjithë ata që kërkojnë të punojnë në vresht, në arë, në shtëpi ose në cdo mëditje tjetër, janë të detyruar të punojnë mirë dhe ta çojnë punën e tyre deri në fund, siç përcaketohet nga marrëveshja e arritur me punëdhënësin; nëse shihet se nuk e ka kryer deri në fund ketë detyre ose nuk e ka kryer siç duhet, urdhërojmë që të humbasë të gjithë meditjen dhe të shlyejë dëmin e pësuar nga pronari. Për më tepër të gjobitet me 12 grosh të Sklavonie, gjysma e të cilëve ti jepet Kontit dhe gjysma tjeter pronarit.


Mbi token.
Kreu 37.

Lidhur me token që ndodhet mes dy vreshtave, dy arave ose dy kopshteve, urdhërojmë që ajo t'i perkasë pronarit të vreshtit, të ares dhe të kopshtit që gjendet ne pjesën e sipërme, me përjashtim të rastit kur pronari i pjesës së poshtme vërtetojn me tapi se ajo parcelë eshtë e tija.


Mbi rrëqitjen e dherave dhe rënien e gurëve.
Kreu 38.

Në rast rrëshqitje dheu ose rrëzimi muri në tokën e fqinjit ,personi i dëmtuar duhet ta çojë në gjyq pronarin e tokës ku ka ndodhur rrëshqitja dhe të kërkojë që ky të heqë dherat apo gurët e rënë ne token e tij. Nëse pronari në fjalë nuk dëgjon ta bëjë një gje të tille brënda kohës së caktuar nga gjykatësit, dherat ose gurët bëhen pronë e të zotit të tokës ku kanë rrëshqitur, dhe ai mund t'i nxjerrë jashtë nga kufijtë e prones se tij.


Mbi ndërtimin e muranave.
Kreu 39.

Nëse ndokush dëshëron të ndërtojë një muranë të re, mund ta bëjë këtë në tokën e vet dhe të lërë nje hapsirë prej një pëllëmbe nga pjesa e tij, të cilen fqinji nuk duhet kurrësesi ta punojë dhe as t’i afrohet muranës më punëtorë. Ai qe vepron në kundërshtim me këtë urdhër, denohet me nje gjobe prej 12 groshë Sklavonie, gjysma e të cilave i shkon Kontit dhe gjysma tjetër paditësit.


Mbi mbjelljen e pemëve.
Kreu 40.

Cilido që dëshëron mund të mbjellë pemë frutore në tokat e veta, por jo më afër se një hap nga toka apo vreshti i fqinjit. Nëse vepron ndryshe, fqinji ka të drejtë me urdhër të gjykatësve të presë pemët në fjalë. Veç kësaj kundravajtësi gjobitet me 12 groshë Sklavonie, qe ndahen përgjysmë mes Kontit dhe paditësit.

[puroshkodran]

Mbi të gjitha llojet e pemëve.
Kreu 41.

Përsa u përket pemëve frutore që janë mbjellë pranë tokes ose vreshtës së fqinjit: së pari ,për pemën e arrës, kokrat e rëna në tokën e fqinjit ndahen përgjysmë midis të zotit të pemës dhe pronarit të tokës ku kanë rënë; dardhat e rena, i përkasin të gjitha fqinjit, por as njëri e as tjetri nuk kanë të drejtë të vjelin ato degë që zgjaten mbi tokën e fqinjit. Ky rregull vlen për çdo pemë frutore, me përjashtim të ullirit: në fakt i zoti i një pemë ulliri ka të drejtë të mbledhë të gjithë kokrrat e rëna në tokën e fqinjit. Nëse i zoti i tokës ku kane rene dëshëron të presë degët që zgjaten mbi tokën e tij duke menduar se e dëmtojnë ate, mund ta bëjë një gje të tille, duke filluar nga largesia një pash e tutje. Pema e ullirit bën përjashtim dhe nuk mund të pritet.


Mbi prerjen e drureve.
Kreu 42.

Nëse provohet më dëshmi të sigurta se dikush ka prerë ose ka djegur qëllimisht ullirin e huaj, fajtori dënohet me nje gjobe prej 50 hyperperë Sklavonie, që ndahen përgjysmë mes Kontit dhe personit te dëmtuar. Nëse nuk arrihet të provohet ,i dëmtuari bën betimin bashkë me gjashtë dëshmitarë .Nëse ndokush shihet duke prerë vreshtën e tjetrit,paguan të njëjtën gjobë si dhe dëmin.Për prerjen e çdo druri tjetër frutor, keqbërësi i paguan 2 hyperperë Kontit dhe pronarit si dhe detyrohet te shlyeje dëmin.


Mbi tokat e dhëna në shfrytëzim.
Kreu 43.

Nëse dikush vendos të japë në prikë ose të shesë vreshta e ara të lëshuara më pare me qera apo shtëpi të dhëna me qera, këtë mund ta bëjë vetëm mbas një viti ,kur përfundon kontrata me përdoruesin.


Mbi prikën.
Kreu 44.

Nëse dikush ka dhënë në prikë vreshta të punuara ose ara të mbjella duke mos u shprehur për përkatësinë e fryteve, urdherojme qe edhe ne mungese te proves se shkruar, këto të fundit te mund t'i gëzojë gjithashtu përfituesi.

Mbi arat e shfrytëzuara në gjysmatari.
Kreu 45.

Nëse dikush merr të punojë një arë me kushtin e ndarjes së prodhimit me pronarin ,ai është i detyruar ta punojë mirë atë toke. Nëse vepron ndryshe, sasia e produkteve që duhet ti dorëzojë pronarit duhet të llogaritet mbi bazën e prodhimit që ka realizuar një fqinji i tij,që zotëron të njëjtën cilësi toke por që e ka punuar mirë ate.


Mbi arat e shfrytëzuara në gjysmatari.
Kreu 46.

Nëse dikush që nuk është në gjëndje ta punojë vetë tokën e tij vendos t’ja jape dikujt tjeter, kundrejt ndarjes së prodhimit, duhet të heqë dorë nga pronesia mbi token gjatë gjithë ciklit të plotë te prodhimit, nga mbjellja e deri tek korrja; në rast se ia merr para kohe aren punuesit, detyrohet të paguajë për dëmin 4 hyperperë Sklavonie që ndahen përgjysmë mes Kontit dhe paditësit, ndërkohë që duhet t'i paguajë dhe gjithë dëmin e shkaktuar. Por në rast se ai që e mer tokën për ta punuar dhe nuk e bën një gjë të tillë, do të jetë ky që do të paguajë gjobën e mësipërme dhe që do t'i shlyejë dëmin pronarit, përveç rastit kur i ngordhin qetë, kur ato i vidhen apo kur vdes ai vetë.


Mbi hapjen e vijës së ujit.
Kreu 47.

Nëse dikush dëshëron të hapë një vijë uji për arat e tij, duhet të veprojë sipas zakonit te vjetër. Në rast të kundërt duhet të paguaje nje gjobe prej 12 hyperperësh te Sklavonise, nga te cilat gjysma i kalon Kontit dhe gjysma tjetër fqinjit të demtuar. Përvec gjobes, ai duhet të paguajë dhe dëmin e shkaktuar.


Mbi gropat.
Kreu 48.

Kushdo që mendon të hapë një gropë poshtë truallit , duhet lënë një rrip toke nga e vetja mes gropës ne fjale dhe truallit të fqinjit dhe, nëse dëshëron, mund të ngrejë aty një gardh; ne këte menyre mund të veprojë dhe më gropat e hapura më parë, duke i ripunur, si ka qënë zakon.


Mbi punën e pandershme.
Kreu 49.

Nëse dikush pëson dëm nga puna e keqe e një mjeshtri dhe është në gjëndje ta provojë një gje të tille, ky i fundit i detyrohet të paguajë 12 hyperperë për dëmin, dhe te shlyejë krejt dëmin e shkaktuar.


Mbi mjeshtrat marangozë.
Kreu 50.

Lidhur me mjeshtrat marangozë urdhërojmë që asnjëri prej tyre të mos përfitojmë për pagë ditore më shumë se tre grosh Sklavonie, si dhe një sasi të mjafueshme te ngrëni. Nga dita e Shën Sirgjit në fund të shtatorit e tutje të paguhet me 12 groshe. Kush vepron ndryshe, do të dënohet me 12 grosh gjobë, që do të ndahen përgjysmë mes Kontit dhe paditësit. Por me këtë denim, mjeshtrit ne fjafe, nuk i hiqet e drejta e ushtrimit të zanatit.

[puroshkodran]

Mbi këpucarët.
Kreu 51.

Mjeshtërve këpucarë u lejohet të marrin jo me shume se 5 groshe për mbylljen e nje çarje te madhe, kurse per çarje me te vogla te marre 1 grosh. Veç asaj te mbaje nje grosh per qepjen e rregjien, gjysem grosh per venie te sholles, te syprines e te prapshtines, Kjo vlen per kepucet me lekure te trashe. Per kepucet me lekure keci, per venie sholle e syprine merren 8 folere, ku perfshihet edhe fortesa prej lini. Kundravajtesit denohen me 2 hyperpere gjobe, 1 per Kontin dhe 1 per paditesin.


Mbi hekurpunuesit.
Kreu 52.

Urdhërojmë që mjeshtrat hekurpunues të kërkojnë jo më shumë se 5 groshë për nje bel të ri, ku përfshihet dhe çmimi i qymyrit , kurse për çdo shat të ri 2 groshe e gjysmë. Për mprehjen e shatit të kërkohet 1 grosh kurse për lëmimin e tij vetëm 12 folerë. Për lëmimin e bëlit të kërkohen 20 folerë. Për ta kthyer në gjëndje pune si me parë që të nxjerre e te ktheje plisat te paguhet 1 grosh e gjysëm. Për mprehjen e cdo vegle paguhen 15 folerë, për kallitje e punm se dyti 1 grosh, për cdo mbushjë qymyri te kovaçanes. Kundravajtësi gjobitet me 3 hyperperë që ndahen përgjysmë midis Kontit dhe ankuesit.


Për mjeshtrat e cdo zeje.
Kreu 53.

Urdhërojmë që një mjeshtër i çdo zeje , duhet ta përfundojë një pune te filluar dhe gjatë kesaj kohe, të mos marre porosi të tjera. Kush vepron ndryshe detyrohet të paguajë 2 hyperperë gjobë, nga të cilet 1 grosh i paguhet Kontit dhe 1 paditësit.


Mbi mbulimin e çative.
Kreu 54.

Mjeshtri që hedh çatinë e një shtëpie ,nuk duhet të kërkojë si shpërblim per punen e tij më shumë se 1 grosh në ditë si dhe një ushqim të arsyeshëm. Kundravajtësit të dënohen me 12 groshë gjobë , prej e të cilëve gjsyma i jepet Kontit dhe gjysm tjetër paditësit.


Mbi mjekun.
Kreu 55.

Urdhërojmë që çdo mjek që pranon të kujdeset për një të sëmurë ,të mos e braktisë atë përpara se ta këtë shëruar, veç në e thirrtë Mbreti. Kush vepron ndryshe, detyrohet të paguajë 8 hyperperë gjobë, te ndare pergjysëm mes Kontit dhe paditësit.


Mbi privilegjet e noterit dhe te zyrtarëve të tjerë.
Kreu 56.

Shtëpitë e të gjithë atyre që ditën e Shën Stefanit emërohen noter, semec ose vatak të Komunës sonë, nuk i detyrohen kesaj te fundit asgjë dhe janë të lirë e të përjashtuar nga çdo taksë.

Mbi bujqit.
Kreu 57.

Një bujk nuk mund të marrë më shumë se 2 groshe në ditë, përfshirë dhe nje ushqim të mjaftueshëm. Në rast se punon deri vonë në mbrëmje, ushqimi i sillet në vendin e punës. Ata që nuk respekojnë këtë urdhër dënohen me 12 groshë,që përgjysmohen mes Kontit dhe ankuesit.


Mbi krasitësit.
Kreu 58.

Një krasitës ose një punetore vreshtash nuk duhet të paguhet më shumë se 1 grosh Sklavonie në ditë, bashkë më ushqim të mjaftueshëm. Ne rast se nuk përfshihet ushqimi, i jepet nje page prej 2 groshë ne dite. Kush vepron ndryshe, e çon dëm punën e kryer dhe detyrohet të paguajë 12 grosh te ndare mes Kontit dhe paditësit.


Mbi limuesin.
Kreu 59.

Punëtori që limon nuk mund të marrë më shumë se 2 grosh Sklavonie në ditë, përveç një ushqimi të mjaftueshëm. Nëse nuk merr ushqimi, paga ditore eshte 3 grosh. Kundravajtesit paguajne nje gjobe prej 12 groshë, që ndahen përgjysem mes Kontit dhe paditesit.


Mbi remëtarët.
Kreu 60.

Për çdo ditë vozitje punëtori nuk merr më shumë se 1 grosh, përveç nje sasie te mjaftueshme ushqimi. Kundravajtesit gjobiten me 12 groshë, që ndahen përgjysem mes Kontit dhe padtesit.

[puroshkodran]

Mbi vjelësin e rrushit.
Kreu 61

Për çdo ditë pune vjelësi i rrushit merr jo më shumë se 10 folerë si dhe një ushqim të mjaftueshëm. Kundravajtësi dënohet me 12 groshë gjobe, që ndahen mes Kontit dhe paditesit.


Mbi mbledhësin e prodhimit.
Kreu 62.

Korresi ose mbledhësi nuk mund të paguhet më shumë se 3 grosh Sklavonie në ditë, po ashtu edhe shirësi. Në rast se është femër, duhet të marrë e groshe page ditore. Kush vepron ndryshe, paguan nje gjobe 12 groshë, të ndarë 6 groshe per Kontin dhe 6 groshe per kallzuesin.


Mbi mbledhjen e barit dhe të kallinjëve.
Kreu 63.

Ndalohet keputja e barit dhe e kallinjëve në arat e mbjella me të lashta përpara se të ketë përfunduar plotësisht korrja. Kundravajtësi gjobitet me 12 groshë, që ndahen përgjysem midis Kontit dhe paditesit.

Mbi masat, peshat e pashët.
Kreu 64.

Masat ,peshët dhe pashët në dheun tonë duhet të jenë të njëjta .Nëse dikush kapet me të tilla jashtë standartit, dënohet me 8 hyperperë Sklavonie. Nëse dikush bën punën e kontrollorit pa pasur mandatin e Komunës ose dikush tjetër i caktuar rregullisht me këtë deyrë nuk e bën atë siç duhet , pra nuk i kontrollon çdo muaj masat detyrohet të paguajë të njejten gjobë, që perdoret në favor të Kontit dhe të Komunës. Gjykatësit duhet të kujdësen që ne një detyrë te tillë te caktohet një njeri i ndershëm.


Mbi doganën e thertores.
Kreu 65.

Kasapët duhet të paguajnë cdo mbrëmje doganën e thertores që është 2 groshe Sklavonie për çdo ka ose lopë, 1 folar për koke derri, gjysmë groshi për koke dele, 2 grosh për nje buall, ku duhen përfshirë edhe (*) për çdo therje. Kush nuk e bën pagesën në mbrëmjë gjobitet me 12 grosh. Kallzuesi që nuk e bën padinë tek gjyaktësi në mbrëmjë ditën tjetër nuk është me i besueshëm . Sidoqofte ai duhet të betohet për padinë e tij perpara gjykatësve. Po këtë gjobë duhet të paguajnë dhe ata që therin mish për treg jo në thertore por diku gjetke.

Mbi shitjen e mishti me peshë.
Kreu 66.

(mungon nga teksti origjinal)


Mbi ndalimin e eksportit të mallrave ushqimore.
Kreu 67.

Nëse dikush, i huaj apo vëndas, kapet duke nxjerrë jashtë tërritorit tonë mallra ushqimore, si grurë ,miell ,elb,mish,sallo,thekër apo djath,do të dënohet me 50 hyperperë gjobë ,që mund të paguhen me groshë Sklavonie si dhe me sekuestrimin e mallit. Nëse i huajii është në gjëndjë të tregojë se kujt ia ka shitur mallin, atëherë gjobën e paguan blerësi , dhe ajo ndahet barabar mes Kontit dhe Komunës. Përjashtohen nga ky denim ata që falën nga gjykatësit ose nga këshilltarët.


Mbi sjelljen e prodhimeve ushqimore në territorin tonë.
Kreu 68.

Theksojmë se çdo qytetar që zotëron grurë apo drithra të tjere jashtë qytetit tone, ështe i detyruar t'i sjellë ato në qytet dhe jo t'i çoje gjetkë; nëse provohet se ndokush verpon ndryshe, do të dënohet me nje gjobe prej 50 hyperperësh Sklavonie, që do të ndahen pergjysem midis Kontit dhe Komunës. Nëse nuk arrihet të provohet gjë , per të duhet te betohet tek gjykatësi që e trajton çështjen së bashku me katër fisnikë të tjerë të besueshëm.


Mbi blerjen e prodhimeve ushqimore.
Kreu 69.

U ndalohet qytetarëve apo të huajve që të blejnë me qëllim rishitje në territorin a në rrethina, lakra,hudhra,qepe, li e lesh, peshk e djathë. Të blejnë aq sa u nevojitet për konsum shtëpiak, përveç rasteve të lejuara nga gjykatesit ose nga këshilli. Kush e thyen kete urdhër do te paguaje 8 hyerperë Sklavonie, që ndahen barabar mes Kontit dhe Komunës.

Si i jepet huaja Komunës.
Kreu 70

Kur dikush i jep Komunës grurë,verë apo mallra të tjera, nuk duhet të pretendojë ti kthehet më shumë nga sa ishte vlera e mallit në kohën kur ia dha hua Komunës. Në rast se gjykatësit e paguajnë më shumë mallin nga sa ishte vlera e tij në kohën e huasë, vetë ata dënohen me një gjobë prej 8 hyperperësh Sklavonie. Po kaq do të paguajë dhe personi që ka dhene hua, nese ka pranuar te marrë më shumë nga sa ka dhënë. Gjysma e kesaj gjobe i jepet Kontit dhe gjysma tjetër Komunes , kurse malli i huazur konsiderohet i humbur për huazuesin.

Mbi punëtorët dhe pagën.
Kreu 71.

Nëse një punëtor, shërbëtor ose shërbëtore, i cili në prani të garantëve ka rënë në ujdi më padroinin e tij për të qëndruar ne pune kaq apo aq vite ose muaj, dëshëron të largohet përpara kohe, nuk mund ta bëjë një gjë të tillë, qoftë sepse mund të jetë parapaguar apo dhe për faktin e thjeshtë se nuk lejohet largimi përpara përfundimit të kontratës. Nëse nese ngul kembe ne te tijen, duhet të paguajë një gjobë prej 8 hyperperesh Sklavonie që ndahen barabar mes Kontit dhe padronit. Po të mos i qëndrojë më marrveshjes do të paguajë të njëjtën gjobë dhe do të vazhdojë t'i bindet besnikërisht te gjitha urdherave te padronit ose padrones. Nëse provohet e kundërta, humbet pagën e krejt vitit dhe paguan gjithashtu gjobën e përmendur me sipër, si dhe detyrohet të shërbejë çdo vit një muaj më shumë duke përmbledhur ditët e djela. Nëse punëtori ose punetorja do te sëmuret padroni detyrohet ta ushqeje dhe kur të shërohet duhet t'ia ktheje detyrimin atij duke i sherbyer për te gjithe kohën që ka humbur ne pune për shkak të sëmundjës, ne te njejten stine. Nëse ndokush do ta bindte dhe ta merrte në punë përpara se të shlyeje llogarinë më padronin e parë, dhe nëse kjo gjë provohet , rrogëtari detyrohet të paguajë 8 hyperperë gjobë, gjysma i kalon Kontit dhe gjysma pronarit, madje neheresh. Ky i fundit nuk është i detyruar të plotësojë me cdo kusht detyrimet që lindin nga marrëveshja.


Mbi kullotjen e përbashkët të gjedhit.
Kreu 72.

Barinjtë që çojnë gjedhin në kullota ditët e festave apo të dielave, duhet ta bëjnë mirë një punë të tillë dhe te kenë kujdes që në kthim të mos u mungojë ndonjë kokë bagëti nga të vetat dhe nga ato të të tjerëve. Me kullotjen nuk duhet te merren me shumë se dy barinj, njëri prej të cilëve do të sjellë ushqimin, kurse tjetri do të kujdeset për kullotjen e bagëtive. Në mbrëmje lopët duhen kthyer shëndoshë e mirë prane pronarëve dhe në rast se diktohet ndonjë dëm në bagëti apo ne ndonje gje tjeter, barinjtë duhet ta shlyejnë atë. Nëse me kullotjen merren më shumë se dy vetë ,detyrohen të paguajnë një gjobë prej 12 groshë, që do te ndahen përgjysmë mes Kontit dhe Komunës.


Mbi kthimin e lopëve në mbrëmje pak kullotjes.
Kreu 73.

Nëse një bari në vënd që të mbledhë bagëtinë e tij dhe të bashkëfshatarëve në mbrëmje, i braktis ato për të shkuar në ndonjë festë në qytet dhe nëse atë natë ndodh ndonje mungesë në bagëti apo diçka tjeter, bariu detyrohet të paguajë krejt dëmin. Edhe sikur të mos ndodhë ndonje dëm, të gjobitet me 12 groshë, gjysmen për Komunën dhe gjysmën per Kontin.


Mbi lopët që dëmtojnë vreshtën.
Kreu 74.

I ndalohet çdo bariu e kujtdo tjetër që të fusë lopë a kuaj në vreshtë, veçanerisht ne kohen e lulezimit të saj. Kundravajtësi gjobitet me 4 hyperperë, qe ndahen gjysma Kontit dhe gjysma tjetër Komunës.

Kur humbet nje lopë.
Kreu 75.

Kur një bari humbet nje lopë gjatë natës në një vënd të panjohur, pronari i lopës duhet të njoftohet prej tij para agimit. Nëse nuk vepron kështu , ai duhet t’i paguajë lopën ketij te fundt. Nëse lopa humbet gjatë ditës bariu e paguan demn menjeherë, pa fjale. Nëse lopa humbet në kohen e zukatjes se mizave, deri në mbrëmjë duhet t’i ketë dhënë lajmin pronarit, ndryshe duhet t'i paguajë atij vlerën e lopës se humbur.


Mbi lopët që kullosin në arat me grurë.
Kreu 76

Ndalohet kullotja e lopëve, e kuajve apo e gomerëve brënda arave me grurë, përpara se të ketë përfunduar krejt korrja. Përjashtohen rastet kur kafshët mbahen të lidhura dhe nuk shkaktojnë ndonjë dëm. Por nëse ndodh një gjë e tillë apo veprohet në kundërshtim me këtë urdhëresë, të paguhen 12 groshë Sklavonie gjobë, gjysma për Kontin dhe gjysma tjetër të dëmtuarin, i cili, gjithashtu duhet të dëmshpërblehet për dëmin e shkaktuar nga lopa.


Ndalimi i kullotjes mbi kodër.
Kreu 77.

Askush ,qoftë njeri i zakonshëm apo bari, nuk duhet te kullosë lopët në kodrën që perfshihet midis kishës së Shën Pjetrit,Shën Engjëllit e deri poshtë shkëmbit. Ky urdher vlen për periudhën nga dita e Asumpsionit e deri në festën e Shën Andresë. Kundravjtësit gjobiten me 8 hyperperë, që ndahen mes Kontit dhe Komunes, barabar. Gjoba nuk zbatohet në rastin kur Komuna vendos të heqë dorë nga ndalimi në fjalë.


Mbi qetë në bashkpronësi.
Kreu 78.

Nëse ndokush merr hua një ka kundrejt detyrimit që të punojë me të edhe tokat e pronarit, përgjithnjë apo për një kohë të caktuar, është i detyruar që t'i punojë tokat e pronarit të kaut me ndershmëri, njësoj si të tijat. Nëse vertetohet se ka bërë punë të padrejte apo e ka keqpërdorur kaun dhe këtij të fundit mund t'i ndodhe gjë në kohën që lëron arat e të interesuarit dhe nëse një gjë e tillë provohet, atëherë ai detyrohet te paguaje dëmin si dhe 12 grosh gjobë, që ndahen pergjysem mes Kontit dhe paditësit.


Kur ndalohet therja e kaut.
Kreu 79.

I ndalohet çdo banori të qyetit tonë si dhe nje të huaji të therë një ka apo nje mëshqerë në thertore. Këto kafshe lejohen të shiten vetëm për të lëruar arat, dhe kur te mos jenë më në gjëndje të punojnë, mund të theren dhe të shiten me peshë ne thertore. Shkelësit e këtij urdhëri detyrohen të paguajnë një gjobë prej 8 hyperperesh, gjysmën per Kontin dhe gjysmën tjeter per Komunën.


Mbi ata qe udhëtojne në grup.
Kreu 80.

Nëse disa persona nisen nga qyteti për të shkuar bashke në pyll, në treg ose diku gjetkë, çdo njëri duhet të mbrohet gjatë vajtjes dhe kthimit dhe askush nuk duhet të ndahet nga grupi. Nëse ndonjëri nga bashkeudhetaret do të humbasë diçka, dëmin e paguan ai që është në krye te grupit. Edhe sikur të mos ketë dëme ,por ia ta ketë humbur drejtimin e grupit, gjobitet me 12 groshe , qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe Komunës. Nëse ndodh ndonjë plaçkitje me dhunë duke qënë bashkë në udhë, të paguhet dëmi i bërë padashur ditën apo natën. Nëse dikush niset përpara ose qëndron prapa grupit dhe pëson ndonje dëm, ta mbajë vetë pergjegjesinë, ndërsa shokët e tij të udhes nuk kane asnjë detyrim, siç e thonë zakonët e vendit.

[puroshkodran]

Mbi shërbimin e rojes në qytet.
Kreu 81.

Urdhërojmë që rojet e ngarkuara me ruajtjen e qytetit të qëndrojnë në detyrë gjithë natën deri në mëngjes. Nëse dikush e braktis deryrën dhe shkon në shtëpi për të fjetur, ose nuk paraqitet fare në garnizon, ai duhet të paguaje gjithë dëmin që mund të bëhet atë natë. Edhe sikur të mos ndodhë ndonjë dëm, ai detyrohet të paguajë një gjobë prej 12 groshësh, gjysmën per Kontin dhe gjysmën per garnizonin. Dhe nëse pas rënies së këmbanës së tretë një person, klerik apo laik, do te kapet duke e endur nëpër qytet pa pishtar, atij do t’i ngarkohen të gjitha dëmet që mund të kenë ndodhur atë natë. Nëse nuk ka pasur dëme, kleriku apo laiku në fjalë detyrohet të paguajë gjobën prej 12 groshësh, gjysmën Kontit dhe gjysmën Komunës. Për këtë mjafton dëshmia e dhënë në betim e dy ose tre rojeve.


Mbi rojen e vreshtave.
Kreu 82.

Ruajtësit e vreshtave duhet ta bëjnë me besnikëri detyrën nga festa e Shën Elisë deri në festën e Shën Mikelit. Gjatë kësaj kohe ata mund të krasisin, të hapin rrugët, të lidhin degët e të ngrenë tendën mbështetëse të hardhisë, aty ku kanë qenë më parë. Nëse dikush pëson dëm në vreshtë, roja është i detyruar të dorëzojë vjedhesin, dhe nese nuk eshte ne gjendje ta beje nje gje te tille, duhet ta paguaje demin vete. Gjithkush duhet t’i jap rojes atë që i takon, sipas zakonit. Sa kohë qe roja e vreshtës është në detyrë atij i duhet besuar për çdo gjë që thotë, kundrejt betimit.


Mbi rojen e arave.
Kreu 83.

Ruajtësi i arave është i detyruar ta bëjë punën e tij me ndershmëri për sa kohë është pajtuar ne kete detyre. Nëse pronari vëren se ka ndodhur dëm në të mbjellat brënda arës së tij, në farë, në frute apo nga kullotja e bagëtise, atëherë rojtari duhet të paguajë dëmin vete, nëse nuk e padit vjedhësin apo bariun. Rojes i duhet besuar, kur është nën betim. Ai duhet të paguajë per ¼ e arës dhe nëse kjo e fundit nuk është si arat e tjera, të mos paguajë gjë e në krye të vitit të ketë një pagë prej një hyperperë e gjysmë.


Mbi ruajtjen e kullotave.
Kreu 84.

Rojtarët e kullotave duhet të ruajnë me besnikëri kullotat e qyetetit. Nëse rojtari kap dikë, një sllav, nje arberesh ose një shkodran duke kullotur delet, lopët ose derrrat, ai ka të drejtë t’i heqë kundravajtësit një kokë për çdo tufe delesh, nje lopë për çdo kope lopësh dhe një derr për çdo tufë derrash. Veç kësaj, roja duhet t'i drejtohet gjyqit, ku ta mbështesë akuzën në betim dhe në dëshimnë e dy a tre rojtarëve të tjerë. Pronari i deleve , i lopëve ose derrave duhet të dënohet me 50 hyperperë gjobë, që ndahen mes Kontit dhe Komunës.


Mbi pjesëmarrjen në luftë.
Kreu 85.

Ushtarët që më urdhër të mbretit shkojnë në luftë, të mos paguhen më shumë se dy grosh në ditë, kurse kapidanët të marrim jo më shumë se katër grosh. Nëse dikush është regjistruar për të shkuar në luftë dhe nuk shkon, të dënohet më 8 hyperperë gjobë dhe të shlyejë të gjithë dëmin që i shkaktohet Komunës për shkak te tij dhe të braktisjes së detyrës. Gjysma e gjobës t’i jepet Kontit dhe gjysma tjeter Komunës.

Mbi kapedanët që varen nga gjykatësit.
Kreu 86.

Kapedanët që mvaren nga gjykatësit apo kapedanët e rojeve të qytetit, duhet të betohen se janë të gatshëm ti binden ditën dhe natën çdo urdhëri të gjykatësve ose të Këshillit të qytetit, siç e do nderi dhe ineteresi i qytetit tonë. Por nëse kapedanët ne fjale të bënin ndonjë veprim me kokën e tyre, pa pasur urdher nga gjykatësi, ata do të humbin postin dhe do të gjobiten me katër hyperperë, që do te ndahen barabar mes Kontit dhe Komunës.


Mbi gratë e përdala.
Kreu 87.

Nëse një grua provohet se është e përdalë nga dëshmia e dy ose tre burrave, te mos lëjohet të mbajë kapele ne kokë, siç është zakoni ynë, e as të shoqërohet me këdo. Nuk i lejohet të rrijë e të banojë pranë zonjave fisnike. Nëse vepron ne kundershtim me keto urdhera, do të denohet me nje gjobe prej 8 hyperperësh, që ndahen barabar mes Kontit dhe paditësit. Nëse provohet se një grua e përdalë bën punë të liga ose kërkon të prishë të tjerët, ajo duhet të lërë qytetin tonë brenda tre ditësh dhe nëse e kalon kete afat, të ndëshkohet me 8 hyperperë gjobë, të sillët rrugëve të qyetit duke u rrahur me shkop dhe ne fund të syrgjynoset dhe kurrë të mos kthehet në token tonë.


Mbi arkën e Komunës.
Kreu 88.

Arka e Komunës kur ruhen vula dhe privilegjet e qytetit, duhet të ketë tre çelësa dhe çdonjëri prej tyre te mbahet nga njeri prej gjykatësve. Nëse dikush pajiset me nje dokument privilegji nga Komuna, duhet t’ia dorëzojë atë gjykatësve. Nëse vërtetohet se nuk e ka bërë një gjë të tillë, do t'i paguajë Komunës 8 hyperperë Sklavonie.


Mbi ditët kur caktohen gjykatësit dhe nënpunësit e tjerë.
Kreu 89.

Urdhërojmë që çdo vit ditën e Shën Mark Engjëllorit ,të bëhet emerimi për tre gjykatës , tetë këshilltarë dhe dy intendentë. Atë ditë duhet të bien këmbanat e Shën Stefanit, të mblidhet populli dhe të vijë peshkopi ynë, i cili së bashku me katër fisnikë do të zgjedhin nënpunësit e mësipërm si dhe gjykatësit dhe këshilltarët. Nëse peshkopi nuk ndodhet në provincë do të paraqiten tre fisnikë laik vëndas, të cilët do të betohen mbi ungjill se nuk do të zgjedhin dikë për miqësi dhe as do të rrëzojnë kënd për armiqësi. Zgjedhja do të bazohet vetëm në aftësitë dhe në përkushtimin e secilit prej kandidatëve kundrejt qytetit tonë.


Mbi nëpunësit e zgjedhur.
Kreu 90.

Nëse një nëpunës i zgjedhur nga Komuna nuk pranon të kryejë një porosi, t’i jepet atij një afat prej tre ditësh dhe nëse dhe pas këtij afati nuk e ka kryer porosinë në fjaleë, të dënohët me 8 hyperperë gjobë, veç kësaj të qëndrojë në krye të detyrës dhe të mos i merret parasysh asnjë justifikim.


Mbi amabasadorët e zgjedhur.
Kreu 91.

Abasadori i zgjedhur duhet t’i bindet urdhrave të Komunës dhe në rast se refuzon të niset për kryerjen e misionit jashtë qytetit, dhe të detyrohet të paguajë për dënim 25 hyperperë.


Mbi ata që fyejnë të tjerët me fjalët “tradhëtar “ dhe që nxisin për përleshje.
Kreu 92.

I ndalohet çdo qytetari ti drejtohet bashkëqytetarit të tij me fyerjen ”ti je tradhëtar i Mbretit” ose i “Komunës” si dhe të grishë në dyluftim tjetrin për çfardo lloj shkaku. Kush vepron ndryshe do ti dorëzojë kryezotit tonë 500 hyperperë.

Mbi zgjedhjen e noterit.
Kreu 93.

Noteri duhet të zgjidhet nga gjykatësit ,këshilltarët dhe nga gjithë burrat e shquar të qytetit tonë me anë të votave. Shpallet noter ai që grumbullon më shumë vota. Noteri duhet të përmbushë detyrat e tij dhe urdhërat qe i jepen nga gjykata bashkë me këshilltarët siç e përcaktojne Statutet e qytetit tonë. Nëse nuk pranon të bindet ai e humbet postin dhe paguan 50 hyperperë gjobë, gjysmën i kalon Kontit dhe gjysma Komunës. Noteri detyrohet që brenda tetë ditësh të hedhë në letër vendimet e marra nga gjykatësit, gastaldët dhe arbitrat e zgjedhur për çështje shitje, këmbimi, dhurimi, prike dhe çdo veprim tjetër të bërë në bazë të arsyes, të statutit apo të testamentit në çdo kohë e në çdo orë për llogari të qytetarëve tanë ose bujtësve te huaj. Noteri nuk mund të përpilojë asnjë dokument në mirëbesim, por vetëm në praninë e të dyja palëve. Noteri nuk duhet të lëshojë më shumë dokumenta nga ç’kërkjnë gjykatësit.


Mbi kartën e vulosur me vulën e Komunës.
Kreu 94.

Nëse noteri nuk e përfundon brënda tetë ditëve aktin zyrtar të vendimit të gjykatësve, ky vendim mund të shkruhet në një kartë më vulën ë Komunës, që ka vlerë të njëjtë me dokumentin e hartuar nga noteri.


Mbi arbitrat e zgjedhur me betim.
Kreu 95.

Arbitart që zgjidhen me dëshirën dhe vullnetin e dy palëve, duhet ta japin gjykimin e tyre në praninë e noterit, në mënyrë që gjithshka që thonë dhe vendosin ata të jetë e padiskutueshme dhe e qendrueshme përgjithmonë, në përputhje me statuet e qytetit tonë.


Mbi mënyrën si zgjidhet përfaqësuesi i një qytëtari që largohet nga qyteti.
Kreu 96.

Cilido që largohet nga qyteti dhe qëndron me shume se një vit jasht tij, duhet të zgjedhë një person që do ta përfaqësojë përpara gjykatësve ose noterit. Përfaqësuesi në fjalë duhet të përgjigjet, te sillet dhe të kërkojë madje shpjegime në këmbë të tij për çdo çështje, sikur të ishte vetë personi. Por nëse përfaqësuesi ne fjale do të bënte ndonjë pohim që ka lidhje me personin që e ka zgjedhur ta përfaqësoje, pohimi në fjalë nuk duhet të merret për bazë dhe konsiderohet i pavlere.


Mbi mënyrën si gjykohet një gjykatës.
Kreu 97.

Gjatë kohës që është në detyrë gjykatësi duhet t’u ofrojë shërbimet e tij të gjihë atyre që i drejtohen per problemet e tyre dhe të gjykojë ne bazë te Statuteve të qytetit me ndershmëri dhe paanësi, pa u joshur nga miqësitë. Gjatë vitit të shërbimit si gjykatës, ai nuk mund të marrë rolin e avokatit për askënd. Detyra e tij është të dëgjojë të dyja palët, të regjistrojë më anë te sekretarit shpjegimet e seiciles palë dhe të japë vendim të dretjë sipas Statueve dhe zakoneve të qytetit tone.


Mbi gjykatësit dhe këshilltarët.
Kreu 98.

Konsiderohen si të vlefshme dhe të pandryshueshme të gjitha vendimet e marra në mirkuptim nga gjykatësit dhe këshilltarët. Nëse mungon mirkuptimi, të kalohet në votim dhe të vendoset sipas vullnetit te atij që fiton shumicën.


Mbi mikpritjen që u rezervohet të dërguarve të Mbretit.
Kreu 99.

Kur në qytet vjen ndonje person i dërguar nga Mbreti apo oborrtari i tij, gjykatësit bashkë me këshillin duhet t'i bëjnë nderet e duhura, duke i ofruar për të ngrënë e për të pirë. Nëse ndokush prej bujtësve do të kërkonte dhurata, gjykatësi duhet të mos veprojë pa u marrë vesh më këshilltarët.

Mbi këshillin e atyre që kanë probleme me Komunën.
Kreu 100.

Në rast se një person, qytetar i yne, ka probleme me Komunën, do të mblidhet këshilli dhe nëse aty gjendet ndonjë i afërm i tij, duhet te nxirret jashtë Këshillit, derisa të sqarohet problemi me personin në fjalë, pra derisa të paraqiten dëshmitarët sipas statutit dhe pasi personi në fjalë të dënohet. Gjykatësi dhe Këshilli të vazhdojnë të rrinë të mbledhur derisa të detyrojnë personin të pranojë fajin.

[puroshkodran]

Mbi këshillin e atyre që kanë probleme me Komunën.
Kreu 100.

Në rast se një person, qytetar i yne, ka probleme me Komunën, do të mblidhet këshilli dhe nëse aty gjendet ndonjë i afërm i tij, duhet te nxirret jashtë Këshillit, derisa të sqarohet problemi me personin në fjalë, pra derisa të paraqiten dëshmitarët sipas statutit dhe pasi personi në fjalë të dënohet. Gjykatësi dhe Këshilli të vazhdojnë të rrinë të mbledhur derisa të detyrojnë personin të pranojë fajin.


Mbi daljen e sekreteve nga Këshilli.
Kreu 101.

I ndalohet çdo anëtari të këshillit të nxjerrë jashtë çështjet që diskutohen në të. Në rast kundravajtje të paguajë nje gjobë prej 8 hyperperë dhe të mos pranohet kurrë më në postë bashkiake.


Mbi ata që flasin fjalë të dobishme në Këshill.
Kreu 102.

Kur një këshilltar ose gjykatës thotë në mbledhjen e Këshillit fjalë që i vlejnë Komunës dhe për shkak të tyre pëson ndonjë dëm , Komuna është e detyruar ta dëmshpërblejë. Nëse ndokush nuk dëshëron ta bëjë një gjë të tillë, dënohet me tetë hyperperë Sklavonie gjobë, që ndahen pergjysem mes Komunës dhe të dëmtuarit. Ky i fundit përveç kësaj do të marrë dhe dëmshpërblimin.

Mbi sudebinën (takse gjyqesore qe i takon gjykatesit).
Kreu 103.

Gjykatësit e betuar të dheut tonë nuk duhet të kenë asnjë pagë veç sudebinës dhe të dhjetës së vlerës së përftuar nga çdo shitje. Sudebina nxirret nga proçeset gjyqësore. Për çdo titull prone ,për çdo kafshë apo borxh nga 8 hyperperë e lart, sudebina duhet të jetë 4 grosh dhe duhet të mblidhet nga ai që e fiton gjyqin.Atij që e humb gjyqin, përmbaruesi (semeci) i merr pëng sende për sudëbinën si dhe për shpenzimet e tjera dhe keto sende i dorëzohen fituesit të gjyqit.


Mbi zgjedhjen e sekretarit.
Kreu 104.

Sekretati duhet të zgjidhet nga gjykatësit dhe nga Këshilli. I zgjedhuri duhet të betohet mbi ungjill se do të jetë besnik dhe i bindur ndaj çdo urdhëri të gjykatësve, se gjatë gjyqit, ashtu siç e thonë statutet, do të shkruajë besnikërisht në fletorë të gjitha sa deklarohen nga palët si dhe vendimn e dhënë nga gjykatësit. Më tej ,duhet të plotësojë një shkresë, që pasi ta lexojë, duhet t’ia kalojë noterit në prani të gjykatësve. Nëse shkel ndonjë nga proçedurat e mësipërme, sekretari e humbet postin dhe pagën. Paga e tij është 15 hypeperë Sklavonie. Për me tepër, shtëpia e sekretarit përjashtohet nga çdo lloj takse.


Mbi financierët e Komunës
Kreu 105.

Të gjitha të ardhurat e Komunës tonë që vijnë nga doganat duhet të mblidhen, te ruhen dhe shpenzohen ndershmërisht e pa hile nga financieri, për gjithë kohën që ky është në detyrë dhe sipas normave të përcaktuara nga Statutet. Për të gjitha të ardhurat dhë shpenzimet e bëra, çdo tre muaj duhet raportuar prane gjykatësve dhe këshilltarëve. Gjykatësit e rradhës duhet të rregjistrojnë më shkrim me anë të sekretarit gjithë shumën e të ardhurave vjetore, në mënyrë që kjo tu bëhet e ditur gjykatësve dhe këshilltarëve që do të zgjidhen më pas. Gjykatësit e rinj duhet të kënë të rregjistruara në fletore nga dora e sekretarit të gjitha detyrimet,duke percaktuar se cfarë mbetet per t'u paguar nga ana e financierëve te mëparshëm, apo dhe borxhin qe Komuna u detyrohet privatëve. Por nuk duhen rregistruar dhe tu gjykatësit e rinj nuk duhen informuar per detyrimet vetjake të financierëve. Rroga e financierëve duhet të jetë 4 hyperperë si për njërin dhe për tjetrin.


Mbi semecin dhe otagun.
Kreu 106.

Semenci dhe otargu duhet të bëjnë betimin dhe tu binden urdhrave të gjykatësve gjatë ditës,natës apo çdo orë,t’i kryejnë shërbimet e Komunës me besnikëri dhe drejtesi. Ata duhet të njoftojnë cilindo që thirret në gjyq dhe të qëndrojnë e të dëgjojnë ç’thuhet bashë më gjykatësit, kur këta janë në krye të detyres. Nëse nuk binden të veprojnë kështu, dënohen me nje gjobe prej 8 hyperperësh, prej të cilave gjysma i takon Kontit dhe gjysma tjeter Komunës. Po ashtu, largohen dhe nga detyra. Këto masa janë për semencin dhe otagun.


Mbi avokatët.
Kreu 107.

Avokatët e Komunës nuk mund të pyesin ose të përgjigjen pa patur autorizimin e palës së interesuar. Mund ta bëjnë këtë vetëm kur dikush paraqitet dhe deklaron në prani të gjykatësve se “ky është avokati im”. Vetëm në kete menyre avokati ne fjale fiton të drejtën të përgjigjet dhe të pyesë lirisht e me drejtesi, si për veten e tij. Nëse vërtetohet me prova se nuk e bën detyrën e tij me ndershmëri ,ai shkarkohet nga detyra dhe detyrohet ti paguajë dëmin palës që e ka pajtuar. Avokati duhet të paguhet me jo më shumë se 1 grosh për çdo 12 grosh. Avokati i pajtuar nga njëra palë nuk mund të kalojë në palë tjetër. Nëse vepron kështu, dënohet me nje gjobe prej 4 hyperperë Sklavonie.


Mbi mbledhjen e detyrimeve.
Kreu 108.

Njerëzit e ngarkuar me mbledhjen e detyrimeve nga Komuna, ta bëjnë këtë punë siç u është thënë, me ndershmëri dhe me drejtesi. Veç kësaj duhet t'u raportojnë me përpikmëri gjykatësve dhe Komunës. Nëse veprojnë ndryshe, të dënohen me tetë hyperperë gjobë. Përveç kësaj të paguajnë dëmin dhe të përjashtohen përgjithmonë nga postet zyrtare.


Mbi peshoret e mishit.
Kreu 109.

Ata që caktohen nga Komuna për të peshuar mishin e therur, duhet ta bejnë kete pune me cilindo me ndershmëri dhe drejtesi. Si pagë u takon, për çdo dele një folar, për çdo lopë katër folar dhe për çdo derr dy folar dhe po aq për dosën dhe kaun. Folarët ne fjale duhet të paguhen nga kasapët dhe nëse nuk e bëjnë këtë ditën e caktuar, ata gjobiten me 4 grosh Sklavonie. Ata duhet të kujdesen për peshat të bëjne kujdes për ata njerez që shesin pa peshe mishin e trajtuar per mish tredhur apo mish të ngordhur, që nuk është therur në thertore. Ata kanë të drejtë të ngrenë akuzë dhe fjala e tyre të besohet. Kundravajtësit të gjobiten me 8 hyperperë Sklavonie, gjysma për Kontin dhe gjysma tjeter për Komunën, ndërsa gjykatësit nuk duhet t’u japin leje për mish të ngordhur, që nuk është therur në thertore.


Mbi besueshmërinë e gjykatësve.
Kreu 110.

Gjykatësit e zgjedhur dhe që kanë bërë betimin, gjatë vitit që janë në detyrë, duhet të besohen për gjithë sa bëhet dhe thuhet në prani të tyre. Me kalimin e vitit atij nuk mund t’i besohet më shumë nga ç’do t’i besohej një njeriu të zakonshëm.


Mbi formimin e trupit gjykyes.
Kreu 111.

Nëse në një proçes gjyqësor njëra palë pyet tjetrën:”a je dakord me këtë trup gjykues” dhe tjetra jep pëlqimin e saj, ky pranim nuk eshte i vlefshem po qe se nuk ndodhen dy gjykatës të pranishëm, të cilët jane te domosdoshem për te gjykuar çdo çështje; për çështje ku trajtohen vlera nga 2 hyperperë e poshtë, mund te procedohet edhe me nje gjyqtar


Mbi gjykatësin që dyshohet.
Kreu 112.

Askush nuk mund të refuzojë pa arsye ndonjerin nga gjykatësit në gjykim, veç rastit kur është i aferm i një gjaku, vëlla, gjysh, dhëndër, nip, vjehërr, kunat e kumbar, si nga ana e burrit, dhe nga ana e gruas. Nëse gjykatësi tjetër këshillohet me gjykatësin e kundershtuar për arsyet e mësipërme, ai dënohet me një gjobë prej 8 hyperperësh dhe vendimi i marre të quhet i paqënë dhe i pavlerë.


Mbi ndalimin e gjyqeve të djelave dhe ditëve të Pashkës.
Kreu 113.

I ndalohet çdo gjykatësi të gjykojë çështje midis dy qytetarëve, po ashtu midis dy të huajve ose midis një qytetari dhe një të huaji, diteve të diela, gjatë Krishtlindjes, Karnavaleve, Epifanisë apo në festat që lidhen me Shën Marinë dhe me ate te Ngjitjes në Qiell.


Mbi pretendimet në kohën e korrjeve.
Kreu114.

Qytetarët tanë nuk mund të ngrenë pretendime toke në kohë te vjelash e korrjesh, as pretendime mbi prodhimet në fjalë, ndërkohë që mund të ngrenë çdo pretendim tjetër.


Mbi ata që nuk paraqiten në gjyq.
Kreu 115.

Kur një person i thirrur në gjyq për tri herë rradhazi nuk paraqitet as herën e tretë, ai dënohet në mungesë dhe gjykatësit i japin palës tjetër atë qe kërkon, duke hequr menjanë pjesën e Kontit. Po ashtu, po qe se pretendohet kthimi i një borxhi, gjykatësit ti vënë në dispozicion pretendentit një titull pronësie të barabarte me vlerëne borxhit. Dhe nëse i interesuari nuk shfaqet për një vit të tërë në gjyq ,vendimi bëhet i pakthyeshëm. Po qe se paraqitet në gjyq përpara se të mbyllet viti, së pari duhet të paguajë të gjitha shpenzimet e bera nga pala tjetër, pastaj të bëhet gjyqi mbi bazën e provave të njërës e të tjetrës palë.


Mbi ata që kundershtojnë të paraqiten në gjyq.
Kreu 116.

Kur një person pyetet nga gjykatësit dhe ata apo nje gjykatës, për tri herë rradhazi e ftojnë të përgjigjet, dhe edhe pas kësaj ai nuk përgjigjet, personi në fjalë konsiderohet se e ka humbur çështjen pë të cilën është drejtuar pyetja.


C’duhet të bëjë gruaja kur i shoqi ndodhet jashtë qytetit dhe nuk mund të marrë pjesë në gjyq.
Kreu 117.

Nëse thirret ne gjyq një grua e martuar, për një çështje që ka të bëjë me të ose me të shoqin, dhe ky i fundit nuk ndodhet ne qytet, në rastin e parë ajo duhet ti përgjigjet thirrjes menjëherë përmes avokatit të saj. Nëse çështja ka të bëjë me të shoqin, personi që ngre padinë duhet të paguajë shpenzimet për korrierin dërgues të fletërthirrjes, shpenzime që në përfundim të gjyqit i vihen në ngarkim atij që e humb gjyqin në fjale. Nëse i thirruri nuk përgjigjet ,konsiderohet humbës. Gjykatësit duhet t'ia kërkojnë detyrimet burrit e jo gruas. Nëse pretenduesi zotëron një letër noteri që vërteton dhënien e borxhit, kurse borxhliu nuk e ka një të tillë që të vertetoje marrjen e tij, kërkuesi ka të drejta mbi personin e tij në çdo vend të botës.


Mbi paraqitjen e provave në gjyq.
Kreu 118.

Nëse dikush do të hedhë dikë në gjyq, duhet të veprojë në këtë mënyrë: së pari duhet të paraqesë të gjitha provat, që t'i hedhë në një fletore ose në skedë përmjes shkruesit të tij. Këto duhet t’ia dorëzojë gjykatësit. Për të dhene gjykimin për to do te mblidhet Këshilli, i cili dërgon dhe përgjigjen.


Mbi gjykimin.
Kreu 119.

Kur ndonjëri hap gjyq për çështje prone ose për shuma nga 8 hyperperë e lart, gjyqi të bëhet brënda 15 ditësh, kursë për çështje me më pak se 8 hyperperë të vendosin vetë gjykatësit.


Mbi dëshmitë me dokument të noterit e të garantëve.
Kreu 120.

Nëse dikush paraqitet për t'u përgjigjur në gjyq dhe nëse dokumenti i noterit ose i garantëve do t'i kundërshtojë ato qe thotë ai, gjykatësit i japin një afat kohe prej 3 ditësh për të përgënjeshtruar dokumentin e noterit. Kurse dëshminë e shkurtër të garantëve duhet ta përgënjeshtrojnë jo më vone se pas një dite. Në rast se pas skadimit të këtij afati nuk është në gjëndje të deponojë, gjykatësit duhet të japin vendimin ne bazë te dokumentit ose garancisë së shkruar.

[puroshkodran]

Mbi hapjen e çështjeve.
Kreu 121.

Nëse hapet një çështje ajo duhet çuar deri në fund. Pala që e humbet çështjen duhet të shlyhet plotësisht me fituesin dhe pastaj mund t’i bëjë pyetje fituesit, i cili duhet të përgjigjet.


Kur ngrihen pretendime mbi diçka.
Kreu 122.

Kur kërkohet gjëja e huaj, duhen prova për ta marrë. Për gjënë e tij personi nuk ka nevojë për dëshmi. Nëse ai që pretendon diçka nuk zotëron dëshmi, palës tjetër i mjafton betimi siç është zakoni.


Mbi mënyrat si mund të provohet e vërteta.
Kreu 123.

Asnjë nuk mund të provojë të drejtën e vet në gjyq, veçse me anë të pohimeve të vete palës kundërshtare, me anë të dëshmitarëve të ligjshëm ose përmes një letre të shkruar nga dora e vete kundërshtarit. Kjo letër, nëse është e vulosur me vulën e Komunës, mund të besohet njëlloj si karta e noterit dhe po aq vlen letra e shkruar nga borxhliu me dorën e vet.


Mbi pretendimet për pronë ose diçka tjetër.
Kreu 124.

Nëse një qytetar i yni apo i huaj, ngre nje pretendim përmes gjyaktësve, mbi një pronë apo diçka tjetër, dhe nëse pala paraqitet në ballafaqim por nuk arrin ose nuk do të paraqesë prova, atëherë gjykatësit duhet t'ia marrin atij pronen apo sendin e kundershtuar me një vendim të pakthyeshëm.


Mbi dënimin.
Kreu 125.

Askush nuk mund të dënohet pa dëgjuar dy apo tre dëshmitarë.


Kur kërkohet më shumë.
Kreu 126.

Kur dikush kërkon më gjyq t'i kthehet një borxh, por pretendon më shumë se sa duhet të marrë, nëse provohet një gjë e tillë, ai do të humbasë gjithshka.


Mbi çështjet e diskutueshme.
Kreu 127.

Nëse një person ka një çështje të hapur me një person tjetër për një gjë të caktuar, asnjëri prej tyre nuk duhe të bëjë ndonjë lëvizje perpara se të vendosin gjykatësit. Nëse njëra nga palët vepron në kundershtim me kete, përpara se të jetë dhënë vendimi, konsiderohet se e ka humbur çështjen ne fjale.

Mbi rrëfimin.
Kreu 128.

Urdhërojmë që nëse një person rrëfehet në gjyq përpara gjykatësve për diçka që lidhet me të ose me pronat e tij, ndërkohë që ka çështje të hapur me dikë që nuk ndodhet në sallë, gjykatësit t’i japin gjyqin palës tjetër.


Mbi dëshminë e avokatit.
Kreu 129.

Në rast se në gjyq paraqitet një avokat që dëshmon përpara gjykatësve dhe personit që e ka pajtuar si avokat dhe nëse nuk kundërshtohet nga klienti i tij, atëherë dëshmia ne fjale konsiderohet e vërtetë, e vlefshme, sikur ta ketë bërë vetë klienti i tij. Nëse kundërshtohet nga personi që e ka zgjedhur si kujdestar apo avokat të tij, dëshmia e avokatit konsiderohet e pavlefshme dhe nuk merret parasysh.


Mbi zgjedhjen e garantëve në gjyq.
Kreu 130.

Një person qe i rekomandohet gjyqit nuk mund të pranohe si garant i besueshëm nëse nuk paguan nga 10 hyperperë e lart. Mund te konsiderohet i besueshëm, veçse kur pajiset me një autorizim nga noteri. Kushte të tjera për garantin janë: të mos jetë më i vogël se 14 vjeç, të mos jetë i ati, vëllai, kushëri prej nje fisi e gjaku, nipi, gjyshi, kunati, dhëndërri, vjehërr i palës ne fjale, burre apo grua qofte. Kësaj liste i shtohen dhe shërbëtorët, të varfrit që nuk zotërojnë më shume se 20 hyperperë pasuri, gjakësit, kumbarët, sllavët, arbëreshët. Gjithashtu garanti nuk mund të jetë nje femer, nje mashtrues, nje njer qe ka tradhetuar qytetin, bashkepronar ose ortak më personin për të cilin duhet të garantojë. Për çështje martese ose prike, kur ka mosmarrëveshje mes dhëndrrit dhe familjes së nuses, në mungesë të nje dokumenti të noterit, të afërmit e njërës dhe tjetrës palë mund të pajtohen si garantë. Gruaja mund të pranohet garante për çështje që kanë të bëjnë me mosmarrveshje për ditën e blojës, për moshën, për fëmijët, për sjelljen dhe virgjërinë e vashave.


Mbi paraqitjen e provave në gjyq.
Kreu 131.

Nëse dikush kërkon të drejtën e tij para gjykatësve duhet të ofrojë prova të besueshme nëpërmjet garantëve të besuar. Gjykatësit i vënë garantët të betohen perpara te gjitheve se do të thonë të vërtetën. Me pas duhet të pyesin seicilin veçmas, në mënyrë që të mos dëgjojnë dëshminë e njëri–tjetrit. Gjatë kohës që bëhen pyetje, dëgjohen ose leshohen dëshmitë e sicilit garant, një sekretar mban shënim për gjithshka.


Mbi dëshmitarët.
Kreu 132.

Nëse personi që thirret të dëshmojë pohon se “beson se kështu është e vërteta, por ai nuk mund ta thote me siguri” dëshmia e tij nuk duhet të konsiderohet e vlefshme.


Përsëri mbi dëshmitarët.
Kreu 133.

Personi që është pranuar për garant mund të dëshmojë vetëm në seancën që i është caktuar, përndryshe nuk është i besueshëm. Përjashtim bëhet për garantët e thirrur për vjedhje të kryera gjatë natës ose jasht territorit të qytetit apo për plaçkitjet e bëra jashtë qytetit ose edhe në qytet, gjatë natës.


Garantët të betohen mbi ungjill përpara te ngrënit.
Kreu 134.

Garantët e thirrur në gjyq të vijnë për të njëjtën çështje. Secili prej tyre duhet te ftohet të bëjë betimin mbi ungjill përpara ngrënies, jo pas saj. Përndryshe, dëshmia e tij nuk konsiderohet e vlefshme.


Kur ati dëshmon për bijtë.
Kreu 135.

Babai mund të jetë dëshmitar në çdo gjë për bijtë, qofshin ata meshkuj apo femra dhe fjala e tij është ligj për ndarjen e pasurisë. Nëna mund të jetë dëshmitare për bijtë e saj, por vetëm për meshkujt e jo për femrat.


Mbi dëshmitë në proçeset midis qytetarëve dhe të huajve.
Kreu 136.

Në proçeset midis qytetarëve nga njëra anë dhe sllavëve dhe arbëreshëve nga ana tjetër, pala qe i ofron dëshmitarit duhet t’i zgjedhë ata gjysem për gjysëm, nga të vetët dhe nga të palës tjetër. Ndryshe garancia nuk konsiderohet e besueshme.


Mbi thirrjen e dëshmitarit.
Kreu 137.

Kur caktohet një dëshmitar, ai thirret nga korrieri ose nga vataku tri herë dhe në rast se dhe pas herës së tretë nuk paraqitet të dëshmojë, ose paraqitet por refuzon të dëshmojë, atëherë dëshmitari ne fjale është i detyruar te paguajë te gjithë dëmin që pëson pala që humbet gjyqin. Nëse dëshmitari është i pamundur, gjykatësit bashke me sekretarin shkojnë në shtëpinë e të sëmurit, e ftojnë ate të betohet mbi ungjill, se do të thotë të vërtetën. Nëse nje grua duhet të kryejë dhe ajo betimin, gjykatësit dhe sekretari shkojnë në shtëpinë e asaj dhe e vënë atë të bejë kete betim.


Mbi ata që i kanë borxh Komunës.
Kreu 138.

Gjykatësit e kanë për detyrë ti shtrëngojnë borxhlinjtë e Komunës t'i kthejnë asaj gjithe sa i detyrohen nga tatimet, nga shitjet dhe nga çdo gjë tjetër.


Mbi dëshmitarët e rremë.
Kreu 139.

Kur një dëshmitar, i shtyrë nga ligësia e tij apo i joshur nga të hollat, jep dëshmi të rreme në dëm të dikujt dhe një gjë e tillë provohet, ai detyrohet të paguajë gjithë dëmin si dhe një gjobë prej 8 hyperperesh Sklavonie, gjysmën Kontin dhe gjysmen tjeter të dëmtuarit. Veç kësaj, një dëshmitarë i tillë nuk do të thirret më të dëshmojë dhe nuk mund të shpresojë më për ndonjë ofiq në Komunë. Të njëjtat sanksione vlejnë dhe për ata të cilët rekomandojnë dhe paraqesin dëshmitarë të rremë.


Mbi dokumentin e noterit.
Kreu 140.

Një akt noterial mbi marrëveshje ose kontraktim borxhi duhet të nënshkruhet nga dy ose tre dëshmitarë të çdo pale dhe duhet të jetë në përputhje me Statutet e qytetit. Një akt i tillë është i vlefshëm dhe askush nuk mund ta vërë në diskutim. Po keshtu, vendimi i gjyqit ka vlerë në rast se nuk bie në kundërshtim me Statutet.

[puroshkodran]

Mbi dokumentet e rreme
Kreu 141

Nese konsiderohet qe nje akt noteri eshte mbajtur ne nje vend te dyshimte, ose ka pesuar nderhyrje ne tekst, ose nuk mban nenshkrimin e deshmitareve, apo nuk eshte hartuar nga dora e nje noteri te rregullt, ne te gjitha keto raste pretenduesi qe paraqitet me nje dokument te tille, nuk mund te fitoje asgje, madje detyrohet te paguaje 50 hyperpere gjobe, gjysmen Kontit dhe gjysmen tjeter paditesit.


Akti i vendimit
Kreu 142

Nese nje person ben ankese ndaj nje tjetri duke paraqitur nje akt vendimi te vjeter ose te ri, ndersa pala tjeter nuk eshte ne gjendje te paraqese nga ana e saj dokumenta per te njejten çeshtje, duhet te konsiderohet i vlefshem akti me i ri qe eshte formuluar ne baze te Statuteve dhe jo deshmia e vjeter e borxhit. Nese behet fjale per dokumenta te noterit, ne fillim duhet te shlyhet pagesa e vjeter, pastaj e reja. Ne te njejten menyre duhet te paguhet borxhi i marre me garanci.


Mbi aktet e arkivuara
Kreu 143

Nje noter mund te terheqe nje akt nga arkivi i nje noteri tjeter, vetem me urdher dhe me deshire te gjykatesve, per ta kopjuar ate fjale per fjale me doren e tij, pa i hequr dhe pa i shtuar asgje origjinalit. Vetem keshtu akti ne fjale merr vlere dhe besueshmeri te perjetshme.


Kur nje klerik ka gjyq me nje laik
Kreu 144

Nese nje laik hedh ne gjyq nje klerik, çeshtja duhet te gjykohet nga peshkopi bashke me gjykatesit, siç e kerkojne Statutet dhe zakonet e qytetit tone. Vendimi duhet te shkruhet nga noteri i Komunes, ndryshe ai konsiderohet i pavlefshem. Nese peshkopi nuk ndodhet, te zevendesohet nga mekembesi i tij


Kur laiku ka gjyq me nje klerik
Kreu 145

Nese nje laik hedh ne gjyq nje klerik per çeshtje qe kane te bejne me proven e tij, jo me ate te kishes, kleriku duhet te pergjigjet perpara gjykatesve. Perndryshe, gjykatesit ia japin gjyqin pales tjeter. Nese behet fjale per pronat e kishes, kleriku nuk eshte i detyruar te paraqitet perpara gjykatesve.


Mbi dokumentin e borxhit
Kreu 146

Kur midis dy personave lind nje mosmarrveshje per çeshtje borxhi dhe pretenduesi zoteron nje dokument te noterit, ky i fundit duhet ta konfirmoje duke u betuar mbi ungjill shumen e marre mbi bazen e ketij dokumenti. Nese behet fjale per prona ose per bageti, aktvendimi i gjyqit nuk ka nevoje te konfirmohet me ane te betimit.


Mbi garantet
Kreu 147

Kur nje person hedh dike ne gjyq mbi bazen e deshmive dhe kur keto deshmi nuk rezultojne te besueshme, pala tjeter konsiderohet e pafajshme, pa qene e detyruar te kryeje betimin mbi Ungjill.


Mbi deshmine e klerikeve
Kreu 148

Gjykatesi nuk ka te drejte te detyroje nje klerik te thirrur si deshmitar qe te beje betimin perpara tij. Ai duhet te betohet perpara autoritetit fetar, qofte edhe ne prani te gjykatesve.


Mbi te drejten e prones mbi shtepine, shkallaren, hajatin, vreshten, bahçen, ullishten, lajthishten e toka te tjera.
Kreu 149

Cilido person, i cili zoteron prej 40 vjetesh nje prone te patundshme, si shtepi, hajat, shkallare me themel, are, vreshte, bahçe, ullishte e çdo toke tjeter dhe ne rast se gjate gjithe kesaj periudhe nuk ka pasur ndonje pretendim ngaj ketyre pronave, atehere ato konsiderohen prone e tij e perjetshme.


Mbi kundershtimin e vendimit
Kreu 150

Kur nje person ngre pretendime ndaj deshmitareve, ndaj dokumentit qe permban vendimin e noterizuar ose ndaj pales kundershtare e kjo e fundit eshte ne gjendje t'i pergjgjet ne menyre bindese akuzes qe i drejtohet, atehere pretendimi konsiderohet i pavlefshem.


Mbi dhenien e vendimit
Kreu 151

Mbasi ta kene mbyllyr çeshtjen, gjykatesit jane te detyruar ta shpallin vendimin e marre brenda 15 ditesh. Nese ky afat shkelet, gjykatesi fajtor per mos shpalljen e vendimit ne fjale, detyrohet te paguaje nje gjobe prej 9 hyperperesh Sklavonie. Nese dikush i kundervihet vendimit te dhene nga gjykatesit ne baze te Statuteve, denohet me nje gjobe prej 20 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe gjykatesve. Nese vendimi bie ndesh me Statutet, ai konsiderohet i pavlefshem, pasi eshte e detyrueshme qe vendimi i gjykatesve te gjeje mbeshtetje ne Statute


Mbi mandatin e funksionareve
Kreu 152

Asnje funksionar nuk mund te qendroje ne detyre me shume se nje vit, me perjashtim te avokatit apo te ndonje personi tjeter qe gjykohet i dobishem nga Komuna dhe qe mund te mbahet derisa te deshiroje ajo. Kundravajtesit gjobiten me 8 hyperpere, shume qe ndahet mes Kontit dhe Komunes.


Mbi borxhet e te huajve
Kreu 153

Kur nje qytetar i yni hedh nje gjyq nje person te ardhur nga nje qytet tjeter per çeshtje borxhi, veprohet si me poshte: nese borxhi eshte marre ne qytetin tone, i huaji duhet te gjykohet tek ne; nese qytetari yne i ka dhene huan te huajit diku tjeter, ai duhet te shkoje e ta kerkoje te drejten e tij tek qyteti i huamarresit. Dhe ashtu siç detyrohemi edhe ne t'i permbahemi ketij rregulli, ashtu jane te detyruar te veprojne edhe ata.


Mbi ofiqin e peshkopit
Kreu 154

I nderuari peshkopi yne ka te drejte te gjykoje me autoritetin e tij çeshtjet e lindura mes klerikeve per arsye prone a gjithshka tjeter. Perveç kesaj gjykon çeshtje qe kane te bejne me testamentet e te krishtereve dhe te heretikeve, me fajdexhinjte dhe me fajden, me priken dhe me ndarjen e pasurise mes burrit dhe gruas.


Mbi vulen e peshkopit
Kreu 155

Vendimet e peshkopit tone, te shkruara dhe te vulosura me vulen e tij ose te shkruara me doren e noterit tone, jane te vlefshme per te gjitha rastet qe i parashkruhen gjykimit te tij, jo ne raste te tjera, siç eshte parashikuar ne Statutet e qytetit tone.


Mbi blerjen e gjykatesve
Kreu 156

Nese nje gjykates merr te holla per nje gjyq dhe nese nje gje e tille provohet, ai detyrohet te paguaje 8 hyperpere Sklavonie gjobe, qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe Komunes. Nga ana tjeter, detyrohet t'i paguaje demin atij qe e ka humbur gjyqin per shkak te tij. Ne fund, ai e humbet pergjithmone te drejten per te ushtruar te drejten e gjykatesit te Komunes sone. E njejta gje vlen edhe per noterin e per çdo funksionar tjeter te Komunes sone.


Mbi ata qe pervetesojne pa vendim gjykate
Kreu 157

Askush nuk ka te drejte te pervehtesoje me force dhe pa vendim gjykate gjene e tjetrit, qofte kjo prone e tundshme apo e patundshme. Nese vepron keshtu, konsiderohen te pavlefshme te gjitha provat qe vertetesojne te drejtat e tij mbi keto prona dhe ai e humb gjyqin. Veç kesaj, detyrohet te paguaje 7 groshe gjobe dhe kesisoj gjithkush meson si te sillet.


Mbi sendet e gjetura
Kreu 158

Nese dikush gjen nje gje te huaj dhe nuk ia tregon faktin gjykatesve, ose nuk e njofton qytetin permes semecit a vatakut, ne rast se kapet, duhet te trajtohet s person qe e ka vjedhur sendin ne fjale dhe te gjykohet si vjedhes, kurse sendi t'i kthehet te zotit.


Mbi babain qe do te martoje te birin pa mbushur moshen e ligjshme
Kreu 159

Babai ka liri te plote ta martoje te birin dhe kur ky eshte nen moshe dhe te marre priken e gruas se te birit e ta perdore ate si te deshiroje. Kjo vlen per rastin kur babai e ka marre pelqimin e te birit si per martesen ashtu dhe per priken e se shoqes. Por nese i biri nuk deshiron qe i ati ta marre priken e gruas se tij dhe kerkon ta mbaje per vete, atehere babai, nese deshiron, mund ta deboje te birin dhe gruan e tij nga shtepia. Nese babai i dhendrrit nuk deshiron ta marre pajen e nuses, atehere duhet t'ua thote prinderve te saj. Kesisoj prika i kalon atij qe merr nusen dhe ne kete rast, djali nuk eshte i detyruar t'ia dorezoje ate te atit. Ky rregull vlen si per babain ashtu edhe per nenen e djalit.


Mbi vajzat jetime te pamartuara.
Kreu 160

Vajzat e mbetura pa baba dhe pa nene, kane pjese te barabarte ne ndarjen e pasurise dhe te drejten te marrin priken e virgjerise. Nese mbeten jetime, vellai me nje apo me me shume motra, vellai apo vellezerit kane per detyre te martojne motren apo motrat, me ate ç'kane trasheguar ato nga babai e nga nena. Pjesa qe tepron, u takon te vellezerve ose vellait, nese eshte vetem nje.

[puroshkodran]

Mbi martesen e femijeve.
Kreu 161

Prindet qe kane djem e vajza per te martuar duhet te kene parasysh se perpara martohen vajzat e me pas djemte. Nese nje djale deshiron te martohet perpara se motrat te kene dale nga shtepia, pa miratimin e prinderve, atehere babai dhe nena kane te drejte ta debojne ate nga shtepia.


Vajzave te martuara nuk u takon pjese ne pasuri
Kreu 162

Kur nje baba apo nje nene kane vajza te martuara si dhe djem a djem te djemve, ata nuk duhet t'u japin gje tjeter vajzave, veç prikes. Gjithe sa mbetet pas sigurimit te prikes se vajzave, i takon djalit apo djemve te djemve. Nese nuk ka djem, vajzat duhet t'i ndajne keto pasuri mes tyre, ne menyre te barabarte, qe asnjera te mos marre me shume se tjetra nga pjesa e mbetur e pasurise, pas dhenies se prikave.


Mbi ata qe japin gjene e huaj per prike
Kreu 163

Askush nuk ka te drejte te jape ne prike gjene e huaj, sikurse nuk ka te drejte ta shese, ta dhuroje apo ta shkembeje ate. Nese provohet se gjeja e dhene eshte e huaj, dhenesi detyrohet te paguaje nje gjobe prej 8 hyperperesh Sklavonie si dhe vleren e sendeve te dhena, siç e caktojne tre fisnike te ngarkuar me kete pune nga gjykatesit. Kete shume duhet ta paguaje personi qe ka dhene ne prike, qe ka shkembyer apo ka dhene gjene e tjetrit. Me t'u gjetur pronari, atj t'i kthehet sendi apo shtepia, bashke me te ardhurat dhe shpenzimet qe ajo bart, duke filluar nga momenti kur eshte marre. Kjo vlen per òdo pasuri te huaj te pervetesur me dhune. Por nuk vlen per ato prona qe mbahen prej mese 40 vjetesh. Gjoba ndahet pergjysem mes Kontit dhe paditesit.


Mbi borxhet e mbartura mbi prike.
Kreu 164

Nese dikush ka ndermend te kerkoje nje borxh mb nje prike te dhene, t'i jepet nje afat prej nje muaji, nese ndodhet ne qytetin tone dhe nje vit e gjysem, nese ndodhet jasht qytetit.
Pas kalimit te ketyre afateve, nuk ka me detyrim te pergjigjet para askujt.


Mbi jetersimin e pajes
Kreu 165

Nese dikush jeterson diçka nga paja e gruas se tij, me pelqmin e saj, me vone duhet ta ktheje dhe ta plotesoje nga pasuria e vet, ne menyre qe gruas te mos i humbe asgje nga prika e saj. Nese burri dhe gruajA bien ne varferi, gjithe sa ata vendosin me mirkuptim te shesin, konsiderohet si prone e perbashket.


Mbi çiftet qe jetojne pa prinderit
Kreu 166

Nese nje burre dhe nje grua martohen dhe jetojne vetem, pa prinderit, gjithshka qe ata fitojne se bashku konsiderohet e barabarte, pra gjysma i takon burrit dhe gjysma tjeter gruas. Kjo vlen edhe per demet.


Mbi dhendrrin dhe nusen
Kreu 167

Nese pas marteses dhendrri dhe nusja jetojne bashke me vjehrrin dhe vjehrren, me kuneterit e me kunatat dhe nese me vone çifti i martuar vendos te ndahet prej tyre, duhet te marre me vete aq sa kishte sjell ne martese. Kurse te ardhurat e siguruara nga gjithe familja vitin qe dhenderri dhe nusja vendosin te largohen nga shepia, duhet te ndahen ne fillim te vitit me pas.


Si gruaja e burri mund t'ua kaloje pasurine njera tjetrit.
Kreu 168

Kur nje burre ose nje grua merr persiper te administroje pronat, duhet t'i perballoje punet, te punoje mire vreshtat, te mbuloje çatine e te ruaje te gjitha prodhimet, sikur te ishin te vetat. Nese per nje vit nuk i ben si duhet keto pun ne vreshta apo nuk e mbulon shtepine nese paraqitet nevoja, apo nese e shet shtepine, orendite apo ndertesat e tjera dhe nje gje e tille provohet, atehere gruaja privohet nga te gjitha gjerat qe zoteronte burri dhe po ashtu, burri nga ata qe zoteronte gruaja; keto u jepen te afermve, siç jane rradhitur ne testamentin e te ndjerit apo te se ndjeres.


Mbi menyren si ua ndan babai pasurine te bijve.
Kreu 169

Nje baba qe ka femije te ligjshem meshkuj dhe qe deshiron t'ua ndaje atyre pasurite e tundshme dhe te patundtshme, eshte i lire ta beje nje gje te tille. Edhe sikur ndonjeri nga te bijte nuk e deshiron, ai duhet t'i caktoje seicilit pjesen e vet, te barabarte me ate te te tjereve. Nese babai e do njerin nga djemte me shume se te tjeret, mund t'i jape atij me shume se nje send me vlere jo me te madhe se 20 hyperpere, me kusht qe te mos jete shtepi apo kasolle. Nese babai deshiron ta mbaje te gjithe pjesen e djemve te tij deri ne fund te jetes, eshte i lire te veproje siç deshiron, siç eshte e lire edhe nena, duke mbajtur per vete, pa e ndare, deri sa te vdese te gjithe pasurine e vet.


Kur mund te nxirret djali nga shtepia
Kreu 170

Ne rast se nje burri i vdes gruaja dhe nje gruaje i vdes burri, dhe femijet nuk duan te jetone me me prindin e mbetur gjalle, ose ne rast se pranojne te rrine me te, por te mos i binden vullnetit te tij, prindi ne fjale, babai apo nena, kane te drejte t'i debojne femijet nga shtepia, te mos u japn asgje, duke mbajtur per vete te gjithe pasurine deri sa te jene gjalle.


Kur femijet e humbin te drejten e trashegimise
Kreu 171

Nese nena apo babai duan te perjashtojne nga trashegimia djalin e tyre, mund ta bejne kete, se pari, nese djali ngre dore kunder nenes apo babait; po ashtu, kur babai dhe nena jane te varfer dhe djali nuk pranon t'i ushqeje ata, edhe pse e ka nje mundesi te tille; kur babai dhe nena ndodhen ne burg dhe djali nuk perpiqet t'i nxjerre qe andej duke paguar, edhe pse i ka mundesite per nje gje te tille; kur vajza behet prostitute, edhe nese babai dhe nena kane vdekur, vellezerit kane pushtetit ta perjashtojne motren e tyre rrugaçe nga trashegimia; nese kjo moter e tille, nuk ka baba, nene apo vellezer te gjalle, por vetem moter, qe eshte nje grua e ndershme, atehere asaj i kalon edhe pjesa e pasurise se motres prostitute.


Mbi ata qe martohen per se dyti
Kreu 172

Kur nje burre humb gruan e pare dhe deshiron te martohet serish, nese nuk ka femije me te paren, duhet, fillimisht, ta dorezoje priken e gruas se pare tek njerezit e saj. Ne rast se nuk vepron keshtu, nuk mund te marre nje grua te dyte.


Mbi femijet e gruas se pare
Kreu 173

Nese femijet e gruas se pare nuk e kane marre priken e nenes, meqe babai eshte gjalle, edhe kur ky martohet me nje grua tjeter dhe ben femije te tjere me te, ne radhe te pare, babai duhet te heqe menjane priken qe ka me gruan e pare, pra me nenen e femijeve. Kurse me pasurite ne zoterim te babait si dhe me ato qe teprojne, femijeve te gruas se dyte u ndahet prika e nenes se tyre. Kjo vlen edhe ne rast se behet fjale per femijet e tri a kater grave. Nese per ndonjerin nga femijet e gruas se dyte a te trete, nuk mbetet asgje nga pasuria aterore per t'u dhene dhene pjesen e prikes qe u takon nga nena, atehere ai duhet te pajtohet me demin. Sidoqofte, femijet e lindur nga martesa e pare, nuk kane asnje detyrim kundrejt femijeve te lindur nga martesa te tjera te babait te tyre. Kur te gjithe femijet marrin rregullsht pjesen qe u takon nga prika e nenes, babai mund t'ua ndaje te gjithe femijeve pasurine e tij ne menyre te barabarte. Nese femijet jane me nje baba dhe me nje nene, pasurite e seicilit prind, duhet te ndahen gjithashtu ne menyre te barabarte.


Mbi femijet e adaptuar
Kreu 174

Nese nje burre i martuar me nje grua te ligjshme nuk ka femije prej saj dhe nese burri dhe gruaja bien dakort te bejne nje biresim, mund te veprojne keshtu duke adaptuar fillimisht nje femije te vellait; nese ky nuk ka femije, mund te marrin per biresim nje femije te motres. Ne rast se edhe kjo nuk ka femije per te dhene per biresim, mund te marrin femijen e nje te afermi qe pranon biresimin, duke u paraqitur para gjykatesve, duke sjelle deshmitare dhe akt noteri per biresimin ne fjale. Si burri qe ka grua, ashtu edhe ai qe nuk ka, apo si gruaja qe ka burre dhe ajo qe nuk ka, kane te drejte t'ua kalojne femijeve te biresuar te gjithe pasurine e tyre.


Mbi ndarjen e pasurive midis vellezerve, motrave dhe kusherinjve
Kreu 175

Kur te gjithe vellezerit, motrat dhe kusherinjte e kane bere ndarje e pasurive babait dhe te nenes si dhe femijeve qe kane rrjedhur prej tyre, permes betimit, deshmitareve dhe aktit noterial, nje ndarje e tille konsiderohet e rregullt. Por edhe ne rast se pasuria ndahet me mirkuptim, pa betim, pa deshmitare e pa akt noterial, ndarja ne fjale konsiderohet e rregullt, sikur te jete sanksionuar me akt noteri, qofte edhe sikur i interesuari te kete bere ndryshime dhe permiresime ne pjesen e tij, p.sh. duke mbjelle pjesen e vreshtes ose duke bere ndertime ne pjesen e prones se tij. Gjithashtu, nuk lejohet qe nipi, xhaxhai apo nje kusheri cilido, te marre pjese ne ndarjen e pasurive te babait.


Mbi shitjen e prones
Kreu 176

Kur nje person deshiron te shese nje prone te tijen, ai duhet te porosise qe te bien kembanat e Shen Stefanit tri here gjate tri te dielave dhe te shpalle permes otagut ose semecit, se dikush shet prone dhe nese ka ndonje njeri qe kerkon ta bleje, te dergoje kumbaret e tij qe te merren vesh mes tyre. Me t'u arritur marrveshja, palet e interesuara shkojne duke marre seicila pale, dy apo tre deshmitare te noteri, ky perpilon aktin noterial te shitjes ne fjale. Nese blerja apo shitja behet ne nje menyre tjeter, ajo konsiderohet e pavlefshme.


Mbi pamundesine e shitjes se prones nga femijet nen moshen 14 vjeç
Kreu 177

Nje femije qe nuk ka mbushru 14 vjeç, nuk mund ta shese nje prone te tijen. Per ta bere nje gje te tille, ai duhet te jete ne nje moshe mbi 14 vjeç. Kur veprohet ndryshe, shitja konsiderohet e pavlere.


Mbi blerjen e bagetise ne tregun tone
Kreu 178

Nese nje shkodran blen ne trefun e qytetit, pra ne Favolete, ndonje kale, ka, mushke apo kafshe tjeter, duke pasur garant te besuar dhe nese nje i huaj vjen per ta marre kete kafshe, me pretendimin se i eshte vjedhur atij, qytetari nuk eshte i detyruar t'ia ktheje, por t'i tregoje emrin e shitesit nese e di; nese nuk e di, te betohet per kete gje. Nese i huaji ngul kembe qe ta ribleje kafshen qe e pretendon si te tijen, mund ta beje nje gje te tille, por duhet t'i jape pronarit te radhes, aq te holla sa ky i fundit betohet se i ka kushtuar blerja e kafshes ne fjale.


Mbi pengjet
Kreu 179

Nese dikush ka marre peng nje send, nuk mund ta shese ate perpara se te skadoje afati. Kur ky mbaron, mbajtesi i pengut paraqitet tek gjykatesit, ne menyre qe keta t'i dergojne fjale tri here radhazi pronarit te sendit peng, per t'u paraqtur ta terheqe ate, kundrejt pageses se te hollave. Nese edhe pas thirrjes se trete, pronari i sendit nuk paraqitet, gjykatesit e lejojne mbajtesin e pengut qe ta shese ate. Nese ky peng shitet me nje çmim me te ulet se detyrimi, t'i plotesohet shuma. Nese shitet me nje çmim me te larte, teprica t'i kthehet pronarit te sendit. Shitjen duhet ta beje otagu ose semeci, duke e çmuar aq sa vlen. Nese mbajtesi i pengut e humb pengun, duhet ta deshmoje nje gje te tille dhe t'i paguaje te zotit te gjithe vleren e sendit ne peng. Nese nuk eshte ne gjendje te jape deshmi, mbajtesi i pengut te betohet mbi Ungjill per humbjen.


Mbi pasurite e lena peng
Kreu 180

Nese dikush ka peng nje pasuri apo nje send qe jep fitimem, mbajtesi i pengut mund te mbaje nga ky fitim pjesen qe duhet per te perballur shpenzimet, kurse pjesa tjeter e fitimit, futet ne llogari te borxhit. E gjithe kjo duhet te deshmohet me akt noteri.

[puroshkodran]

Mbi betimin per pengun
Kreu 181

Kur hapet çeshtja per shlyerjen e nje pengu, d.m.th per mbajtjen e pjeses qe i takon mbajtesit, ky i fundit duhet ta shese ate me çmimin qe i takon, jo me shume.


Mbi borxhet e femijeve
Kreu 182

Babait dhe nenes i ndalohet te paguajne borxhet e marra nga djemt ose vajzat e tyre pa e ditur ata. Po ashtu, u ndalohet kusherinjve te paguajne per kusherinjte. Gjykatesit duhet te detyrojne ate qe ka marre borxhin te shlyhet e huadhenesin, duke vene dore ne pasurine e tij, t'i kompensoje vleren e huase me pjesen e pasurise qe trashegon nga babai.


Mbi pagesen e borxheve te babait
Kreu 183

Nese babai a nena e dikujt ka hyre ne borxh dhe nuk ka mundur ta shlyeje ate sa qe gjalle, u takon te bijve ta paguajne ate. Kjo vlen ne rastet kur te bijte kane trasheguar pasuri aterore. Ne rast te kundert, ata nuk jane te detyruar ta shlyejne borxhin ne fjale. Nese bijte kane trasheguar ndonje lloj pasurie, duhet te paguajne borxhin ne fjale, jo me shume.


Mbi marrjen me qera te kuajve dhe kafsheve te ngarkeses
Kreu 184

Personi qe merr me qera nje kale ose nje gomar, nuk duhet ta mbaje ate pertej kohes qe i nevojitet per te kryer udhetimin per te cilin eshte marre vesh me pronarin e kafshes. Po ashtu, ai nuk mund te ngarkoje kalin apo gomarin me shume nga ç'eshte rene ne ujdi me pronarin. Nese vepron ndryshe, detyrohet te paguaje dyfishin e qerase dhe nje gjobe per 12 hyperperesh Sklavonie, qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe pronarit te kafshes. Nese kjo e fundit ngordh, qeramarresi detyrohet te paguaje vleren e kafshes. Nese kafsha rrembehet me force, rrezikun e merr persiper pronari i saj, perveç rastit kur qeramarresi e ka marre mbi vete pergjegjesine e rastit. Nese kafsha vidhet kur pronari ose djali i tij jane te pranishem, demin e peson pronari i kafshes; por ne rast se ky i fundit apo i biri nuk jane te pranishem kur ndodh vjedhja ne fjale, demin e paguan qeramarresi.


Mbi detyrimet e te burgosurit
Kreu 185

Nese nje person qe mbahet i mbyllur ne burg merr persiper ndonje detyrim ligjor gjate kohes qe kryen denimin, ky detyrim konsiderohet i qenesishem.


Kur mund te behet testamenti
Kreu 186

Kur djali ka mbushur 14 vjeç eshte i lire te hartoje testament me akt noteri ose me deshmitare. Nese harton testamentin perpara se te kete arritur ne kete moshe, ky konsiderohet pavlere dhe pasuria e tij ndahet mes njerezve me te aferm. Vajza dhe femra ne pergjithesi ka te drejte te perpiloje testament duke filluar nga mosha 12 vjeç e lart. Nese nuk e ka mbushur kete moshe, testamenti i hartuar prej saj konsiderohet e pavlere. Nese vajza vdes e pamartuar dhe nuk ka bere testament, pasuria e saj i mbetet njeriut me te afert.


Ndalimi i çdo ndikimi me hartimin e testamentit
Kreu 187

Asnje burri apo gruaje nuk i lejohet te mesoje dike per te hartuar testament. Nese nje gje e tille provohet, personi ne fjale nuk merr asgje nga sa mund te kete lene ne testament i vdekuri. Edhe ne rast se i vdekuri nuk i ka lene gje, ai denohet me nje gjobe prej 8 hyperperesh, qe ndahet mes Komunes dhe paditesit.


Mbi testamentin e hartuar me prani deshmitaresh
Kreu 188

Nese dikush e harton testamentin e vet ne prani te deshmitareve dhe pa pranine e noterit, duhet qe testamenti ne fjale te ligjesohet me pas nga noteri. Por ne rast se ky i fundit nuk pranon ta beje nje gje te tille, zbatuesit e testamentit duhet te paraqiten tek gjykatesit dhe ta vulosin ate me shenjen e Komunes. Gjykatesit jane te autorizuar ta vulosin testamentin, kundrejt betimit te te interesuarve. Me pas, testamenti eshte i vlefshem njelloj sikur ta kishte perpiluar vete noteri.


Mbi testamentin e hartuar ne pranine e noterit
Kreu 189

Nese dikush deshiron te beje nje testament me noter, mund te veproje keshtu, ne prani te dy ose tre deshmitareve te betuar. Nese egzistojne disa testamente te perpiluara ne te njejten menyre, konsiderohet i vlefshem testamenti i fundit.


Testamenti i hartuar ne prani te nunit
Kreu 190

Nese dikush e ben testamentin vetem ne prani te nunit, ky i fundit nuk mund te perfitoje nga testamenti ne fjale, me shume se 3 hyperpere.


Mbi testamentin e bere nga personi vete
Kreu 191

Nese nje person e shkruan testamentin e tij te fundit me doren e vet, pa prani deshmitaresh, ky testament konsiderohet i rregullt. Megjithate, ai eshte i detyruar t'ua beje te njohur ate zbatuesve.


Kur egzistojne me se nje testament
Kreu 192

Nese dikush harton shume testamente ne te gjalle te tij, dhe nese pas vdekjes paraqiten te gjithe, i pranueshem eshte testamenti i fundit.


Mbi testamentet e hartuara jasht qytetit
Kreu 193

Nese nje qytetar i yni ka hartuar testamentin e tij duke qene jasht qytetit te Shkodres, ai eshte detyruar qe brenda tre muajve nga koha e perpilimit -nese ndodhet ne krahine- ose brenda vitit -nese ndodhet jashte saj- t'ua paraqese ate tre deshmitareve te besuar, qofshin keta shkodrane apo dhe te huaj. Me pas, testamenti sillet ne qytet t'u paraqitet gjykatesve brenda tete diteve dhe u jepet atyre personalisht per ta vertetuar dhe ligjesuar ata, me doren e tyre. Nese testamenti ne fjale paraqitet pas tete diteve, konsiderohet i pavlere.


Mbi njerezit e fese
Kreu 194

Te gjithe ata qe vendosin t'i perkushtohen fese dhe te bashkohen me çdo lloj urdheri, kane te drejte te hartojne testament perpara se te bejne pjese ne urdherin ne fjale ose deri ne nje vit pasi bejne pjese ne te. Me te bere betimin, ata e humbin çdo te drejte mbi pasurine e tundshme te tyre, qe ndahet siç percaktohet ne testamentin ne fjale, te hartuar nje vit me pare. Nese nuk kane bere testament perpara nji viti, pasuria e tyre shperndahet siç veprohet per çdo njeri tjeter.


Mbi lirine e hartuesit te testamentit
Kreu 195

Nje person, kur ka nje djale ose jo, eshte i lire t'i ndaje si te doje pasurite e tij, madje mund t'ua jape edhe te huajve. As djali, as vajza dhe askush tjeter, nuk kane te drejte ta kundershtojne vullnetin e tij.


Mbi testamentin e nje femre
Kreu 196

Gruaja qe ka femije ka te drejte te beje testament dhe te lere menjane per lutje te shpirtit te saj, nje te pesten e prikes, nese kete prike nuk ia ka kaluar vajzes se saj. Perndryshe, te caktoje per pershpirtjen e saj, pjesen e mbetur, pasi t'u kete shperndare djemve pjesen qe u takon.


Mbi testamentin e djalit
Kreu 197

Nese djali semuret rende e nena e babai jane gjalle, ai mund ta beje testamentin e tij nese deshiron, por per aq sa babai dhe nena i lejojne ne ate moment. Nese perfshin ne testament edhe pasurite e babait e te nenes, ky testament nuk mund te zbatohet, vetem pas vdekjes se tyre.


Mbi ndarjen e pasurive te nje personi laik ose te nje femre qe nuk ka lene testament
Kreu 198

Nese nje person laik ose nje femer vdes pa lene testament, pasurite e personit ne fjale, i kalojne te gjitha bijve; nese nuk ka djem, i kalojne babait e nenes. Nese eshte pa baba e pa nene, ato trashegohen nga vellezerit dhe nese as te tille nuk ka, pasurite i marrin djemt e motrave. Ne mungese te tyre, pasurite u kalojne xhaxhallarev dhe bijve te tyre. Kur nuk ka te tille, perfitojne kusherinjte dhe pas tyre djemt e kusherinjve, deri ne brezin e katert. Nese mungojne te gjthe personat e siperpermendur, pasuria e gruas i kalon burrit dhe pasuria e burrit, gruas. Ne rast mungese te burrit dhe te gruas, e gjithe pasuria ne fjale i kalon Komunes.


Mbi sipermarresin
Kreu 199

Ne rast se nje sipermarres i ben keq punet e tij, gjykatesit me ane te betimit zgjedhin nje kujdestar qe eshte i afert i tij, me nje karte te noterit dhe ky i aferm qe zgjidhet kujdestare, ka pushtet mbi te gjithe pasurine e sipermarresit si dhe ka te drejte te punoje dhe te mbaje pronat e tij duke nxjerre te gjitha shpenzimet nga keto prona te sipermarresit, kurse pjesen e mbetur ia japin ketij te fundit.


Kur nje grua ankohet kunder nje kleriku
Kreu 200

Nese nje grua e martuar qofte edhe me nje burre me emer te keq, ankohet ndaj nje kleriku per perdhunim, rrahje ose vjedhje, asaj i duhet besuar edhe pa deshmitare, ndersa kleriku duhet te paguaje si denim nje gjobe prej 50 hyperperesh Sklavonie. Gjysma e shumes i kalon peshkopit, nje e katerta Kontit dhe pjesa e mbetur, nje e katerta, gruas qe paraqet ankesen. Nese peshkopi heq dore nga pjesa e tij, ajo i kalon Komunes

[puroshkodran]

Mbi perdhunimin e grave
Kreu 201

Nese nje burre perdhunon nje grua te ndershme te pamartuar dhe nese burri eshte i pamartuar, ai detyrohet te bashkohet me te ne martese te ligjshme. Por nese gruaja eshte e martuar, po ashtu edhe burri qe perdori dhunen, atehere ky i fundit detyrohet te paguaje nje gjobe prej 50 hyperperesh, qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe gruas se dhunuar. Por per kete fakt, gruaja duhet te jape prova bindese


Mbi sherbyesen e perdhunuar
Kreu 202

Nese dikush perdhunon sherbyesen e nje burri a te nje gruaje dhe sherbyesja vdes gjate lindjes, dhunuesi duhet t'i jape padronit te viktimes nje tjeter sherbyese. Djali apo vajza e lindur e sherbyeses, do te jete sherbyes a sherbyese e padronit te nenes se tyre.


Mbi vjedhjen
Kreu 203

Nese nje burre i vjedh dikujt ne qytet apo jasht qytetit dhe nese vjedhja provohet, denohet me gjobe prej 12 hyperperesh Sklavonie, qe ndahen gjashte per Kontin dhe gjashte per zoteruesin e mallit te vjedhur. Perveç kesaj, gjeja e vjedhur i kthehet te zotit. Me pas, vjedhesi nuk mund te gjykohet dhe nuk mund te shpallet ne kerkim.


Mbi djegien e trungjeve ose te duajve te kashtes
Kreu 204

Kur dikush u ve zjarrin trungjeve, duajve te kashtes ose arave dhe zjarri merr dhene pertej arave te tij e ai nuk kerkon ndihme, por largohet me te shpejte qe andej, denohet me nje gjobe prej 5 hyperperesh dhe detyrohet te shlyeje demin e shkaktuar. Gjoba ndahet pergjysme mes Kontit dhe te demtuarit. Nese provohet se ka kerkuar ndihme, do te paguaje vetem demin, jo gjoben.


Mbi ata qe u vene zjarrin te lashtave
Kreu 205

Nese provohet se dikush i ka vene zjarrin qellimisht drithit, ullishteve, mullinjve, shtepive prej druri ose prej kashte, denohet me nje gjobe prej 25 hyperperesh Sklavonie dhe detyrohet te shlyeje demin. Gjoba ndahet ne menyre te barabarte me Kontit dhe te demtuarit. Nese ky i fundit nuk eshte ne gjendje te jape prova, te betohet bashke me gjashte fqinj te tij, perpara gjykatesve.


Mbi shuarjen e zjarrit
Kreu 206

Cdo njeri duhet te veproje me te shpejte per shuarjen e zjarrit per shuarjen e zjarrit dhe nese nuk e ben kete kur mundet, paguan nje gjobe prej 12 groshesh, qe ndahen midis Kontit dhe Komunes. Nese zjarri bie ne qytet ose jasht tij dhe ndokush nuk i pergjigjet thirrjes per ndihme, ai detyrohet te paguaje nje gjobe 12 groshe, gjysmen per Kontin dhe gjysmen personit qe ka leshuar kushtrmin. Kur zjarri bie ne kullotat e Komunes, gjithkush duhet te vrapoje per ta shuar. Nese mund ta beje nje gje te tille dhe nuk e ben, detyrohet te paguaje gjoben e mesiperme.


Mbi ata qe hyjne me force ne shtepine e huaj.
Kreu 207

Nese dikush, pa urdherin e gjykatave, hyn ne nje shtepi te huaj me dhune, diten apo naten dhe kjo gje provohet, detyrohet te gjobitet me 8 hyperpere Sklavonie si dhe te shlyeje demin. Gjoba ndahet pergjysem mes Kontit dhe paditesit.


Mbi vjedhjet e bera gjate dites
Kreu 208

Nese dikush vjedh ne shtepine e huaj gjate dites dhe kjo gje provohet, vjedhesi gjobitet me 8 hyperpere Sklavonie, qe ndahen mes Kontit dhe paditesit, ne menyre te barabarte. Vjedhesi do te shlyeje edhe demin. Nese vjedhjen e sendit te huaj e kryen ne shtepine e tj, gjoba per t'u paguar eshte dyfish, pra 16 hyperpere.


Mbi vjedhjen e kryer gjate nates
Kreu 209

Nese dikush vjedh ne shtepine e huaj gjate NATes dhe kjo gje provohet, denohet me nje gjobe prej 4 hyperperesh, gjysma Kontit dhe gjysma te demtuarit, duke i shlyer edhe demin.


Mbi grabitjen e tokes
Kreu 210

Kur dikush i rremben fqinjit nje pjese toke ne are, vreshte apo kopesht, duke zhvendosur shenjat ose duke afruar dhera nga ana e tij, gjobitet me 3 hyperpere, qe ndahen mes Kontit dhe te demtuarit. Ketij te fundit i paguhet edhe demi i shkaktuar.


Mbi ata qe vene dore mbi pasurine e Komunes
Kreu 211

Nese provohet se dikush ka vjedhur nje send te Komunes, denohet me nje gjobe prej 25 hyperperesh Sklavonie, me shlyerjen e demit; gjithashtu atij i ndalohet me pas te mund te marre ndonje titull a ofiq ne Komune.


Mbi vjedhjet ne thertore
Kreu 212

Nese provohet se dikush ka vjedhur diçka ne thertore dhe fsheh ndonje kafshe per te mos paguar dogane, denohet me nje gjobe prej 2 hyperperesh dhe njekohesisht i merret kafsha e fshehur.


Mbi ata qe kapen duke vjedhur per here te dyte
Kreu 213

Nese dikush kapet duke vjedhur per here te dyte, te gjitha akuzat kunder tij, nga ana e çdo qytetar pranohen pa pasur nevoje per prova; autori i vjedhjes duhet te ktheje sendet e vjedhura ose vleren e tyre, qofte edhe duke shitur pasurine e tij, dhe pastaj te denohet.


Mbi vjedhjen e kaut ose te gomarit
Kreu 214

Nese provohet se dikush ka vjedhur nje ka ose gomar, te denohet me nje gjobe prej 25 hyperperesh Sklavonie, qe ndahen barabar mes kontit dhe paditesit. Veç kesaj, duhet te ktheje kaun ose gomarin e vjedhur si dhe te zhdemtoje pronarin per mosperdorimin e kafshes ne fjale, nga dita kur u krye vjedhja. Nese i demtuari nuk eshte ne gjendje te paraqese prova, te betohet para gjykatesve se thote te verteten bashke me 6 burra te tjere.


Mbi vjedhjen e stekave qe sherbejne per mbeshtetjen e hardhive
Kreu 215

Kur provohet se dikush ka vjedhur steka qe perdoren per mbajtjen e hardhive, denohet me nje gjobe prej 8 hyperperesh Sklavonie, gjysma per Kontin dhe gjysma tjeter per paditesin. Vjedhesi paguan gjithashtu edhe demin e shkaktuar. Nese vjedhja nuk provohet, t'i besohet betimit te gjashte burrave dhe vjedhesit.


Mbi punishten dhe veglat
Kreu 216

Nese provohet me fakte se nje person ka vjedhur punishten dhe veglat e nje zejtari qe prodhon parmenda, fajtori denohet me nje gjobe prej 4 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe paditesit. Vjedhesi shlyen edhe demin e shkaktuar.


Mbi hostenin
Kreu 217

Nese dikush provohet se ka vjedhur nje hosten, detyrohet te paguaje demin dhe nje gjobe prej 2 hyperperash.


Mbi vjedhjen e zhgjedhes
Kreu 218

Nese provohet se dikush ka vjedhur nje zgjedhe per qe', denohet me nje gjobe prej 2 hyperperesh qe ndahen mes Kontit dhe te demtuarit.


Mbi vjedhjen e rrushit, e drithit, te lakrave dhe te prodhmeve te tjera
Kreu 219

Kur provohet se dikush ka vjedhur rrush, drithe, lakra, kunguj, tranguj, qershi, fiq, kumbulla e çdo peme tjeter, te paguaje nje gjobe prej 2 hyperperesh, nese vjedhjen e ka bere diten dhe 4 hyperpere, nese ka vjedhur naten. Gjysma e shumes i kalon Kontit dhe gjysma tjeter te demtuarit, duke i paguar edhe demin e shkaktuar.

[puroshkodran]

Mbi vjedhjet e kryera nga sherbyesi apo sherbyesja
Kreu 220

Kur nje sherbyes a sherbyese, ose dhe femijet e tyre vjedhin ne shtepine e te zotit apo diku gjetke dhe kur vjedhja provohet, vjedhesi te paguaje 2 hyperpere dhe te ktheje sendin e vjedhur.


Mbi nxitjen e sherbyesit apo sherbyeses
Kreu 221

Nese dikush nxit nje sherbetor ose nje sherbetore apo dhe femijet e tyre, i keshillon te iki nga padroni i tyre dhe nje gje e tille provohet, personi nxites te gjobitet me 8 hyperpere dhe te zhdemtoje padronin per ikjen e sherbyesit a sherbyeses. Nese bashke me ikjen, sherbyesit marrin diçka ne shtepine e padronit a padrones, keta te fundit e marrin serish sendin e tyre.


Kur nje qytetar i lire vjedh ne bashkeveprim me nje sherbetor
Kreu 222

Kur nje person i lire kryen vjedhje se bashku me nje sherbetor, vjedhjen e paguan i pari, bashke me nje gjobe prej 2 hyperperesh, nese vjedhja behet diten dhe 4 hyperpere, nese behet naten. Gjoben e pare duhet ta paguajne edhe persona te tjere te lire, qe perfshihen ne vjedhjen e organizuar me shebyesit.


Mbi grabitesit e rrethinave
Kreu 223

Fshatrat ose katundet qe ndodhen rrotull qytetit te Shkodres, nuk duhet te mbajne brenda tyre vjedhes, qe mund te jene zene nje ose dy here ne faj. Nese veprohet ndryshe, fshati ose katundi ne fjale, duhet te paguaje 25 hyperpere, gjysmen e sasise Kontit dhe gjysmen tjeter Komunes. Perveç kesaj, fshati duhet te paguaje te gjitha vjedhjet qe kane mbetur pa u verifkuar. Si prove vlen pikersht fakti qe banoret e fshatit ne fjale kembengulin te mbajne mes tyre grabitesin ne fjale.


Mbi vrasjet
Kreu 224

Nese provohet qe nje person ka vrare nje burre ose nje grua, te denohet me 5 hyperpere Sklavonie, qe duhet ndare mes Mbretit dhe njeriut me te afert te te vrarit. Pasi te kete paguar, te mbyllet ne shtepi e te paguaje urasben (taksen e gjakut). Nese nuk e paguan dot, çeshtja t'i percillet gjykimit te Mbretit


Mbi akuzat per vrasje
225

Kur ndaj nje njeriu te akuzuar per vrasje nuk mund te sillen prova, i akuzuari, duhet te betohet bashke me 12 burra te tjere, kurse per gjysme gjaku, me 6 burra. Nder keta qe betohen bashke me te mund te jene kusherinjte, krushqit ose miqt e tij, te cilet te perbetohen se i afermi i tyre eshte akuzuar pa te drejte dhe duhet te lirohet. Kreu qe trajton kete çeshtje duhet te perfshihet ne nenin sllav, te futur ne Statute nga Mbreti.


Mbi akuzen e pambeshtetur
Kreu 226

Kur nje qytetar i yni çon dike para gjykatesve ose Kontit pa te drejte dhe nuk eshte ne gjendje ta provoje akuzen, qytetari akuzues duhet te paguaje te hollat qe pretendonte t'i paguante i akuzuari.


Mbi vendosjen e kryqit
Kreu 227

Personi qe shkel mbi nje vend ku eshte vendosur kryqi, denohet me 10 hyperpere gjobe. Gjysmen e merr paditesi, por nese ky i fundit nuk eshte ne gjendje ta provoje padine e tij, detyrohet ta paguaje vete gjoben e mesiperme.


Mbi tradhetine
Kreu 228

Nese vertetohet se dikush nuk i ka qendruar besnik qytetit tone, gjithe pasuria e tij behet prone publike, kurse tradhetarit i pritet koka, nese arrin te arratiset, te shpallet i debuar per jete nga qyteti yne.


Mbi ata qe qellojne Kontin
Kreu 229

Kur dikush godet Kontin perpara gjykatesve, detyrohet te paguaje 8 hyperpere, gjysmat Kontit dhe gjysmat Komunes.


Kur goditen gjykatesit
Kreu 230

Kur dikush godet gjykatesit ose ndonjerin pre tyre gjate proçesit, denohet me 30 hyperpere dhe me humbjen e çeshtjes. Nese goditja ndodh jashte salles se gjyqit dhe fakti provohet, detyrohet te paguaje nje gjobe prej 15 hyperperesh, gjysmen Kontit dhe gjysmen tjeter viktimes.


Kur goditet noteri ose sekretari.
Kreu 231

Kur qellohet noteri ose sekretari gjate proçesit, fajtori paguan 25 hyperpere. Kur goditja ndodh jasht salles se gjyqit, gjobitet me 12 hyperpere, qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe viktimes.


Kur goditet semenci dhe otagu
Kreu 232

Kushdo qe qellon semencin ose ptagun gjate gjykimit, denohet me nje gjobe prej 9 hyperperesh; nese goditja ndodh jasht salles se gjyqit, gjoba ne fjale eshte 4 hyperpere qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe personit te goditur.


Kur rrihen nepunesit
Kreu 233

Kur dikush rreh nje nepunes se Komunes, qe eshte ne sherbim te saj, fajtori gjobitet me 7 hyperpere, te ndare barabar mes Kontit te demtuarit.


Kur dikush rrihet ne shtepine e tij
Kreu 234

Nese provohet se nje person ka rrahur dike duke i hyre ne shtepi, detyrohet te paguaje 16 hyperpere, gjysmen per hyrjen e gjysmen tjeter per daljen.


Mbi rrahjen dhe qethjen
Kreu 235

Nese provohet se dikush ka rrahur apo ka qethur dike, denohet me nje gjobe prej 12 groshesh, te ndare barabar mes Kontit dhe viktimes. Nese shkaktar per zenie ka qene i rrahuri, demi eshte i tij dhe per me teper, duhet te paguaje edhe gjoben.

[puroshkodran]

Kur rrihen te huajt
Kreu 236

Nese provohet se dikush ka rrahur nje te huaj, gjobitet me 8 hyperpere te ndare barabar mes Kontit dhe viktimes. Kur rrahja ndodh jasht qytetit, denimi eshte me nje gjobe prej 4 hyperperesh.


Kur rrihet denoncuesi
Kreu 237

Kur dy persona kane hapur çeshtje mes tyre dhe njeri prej tyre godet kundershtarin ose e fyen ate, fajtori paguan nje gjobe prej 4 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe kundershtarit te fajtorit, me tej ky i fundit e humbet gjyqin.


Mbi rrahjen me shkop
Kreu 238

Nese provohet qe nje person ka goditur dike me bastun, me dru apo me nje send tjeter, fajtori denohet me nje gjobe prej 2 hyperperesh, qe ndahet mes Kontit dhe te goditurit.


Mbi shkuljen e mjekrres
Kreu 239

Nese provohet qe nje person i ka shkulur mjekrren nje tjetri, denohet me nje gjobe prej 50 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe ankuesit.


Goditjet me gure
Kreu 240

Kur ka prova se dikush ka goditur dike me gure, fajtori paguan nje gjobe prej 2 hyperperesh, qe ndahen pergjysem mes Kontit dhe te plagosurit. Veç kesaj, fajtori paguan edhe mjekun si dhe ditet e humbura te te goditurit. Nese gjate goditjes i demtuari ka thyer ndonje kocke, si pasoje e goditjes me gure apo me bastun, fajtori duhet te gjobitet me 8 hyperpere. Ne kete denim, perfshihen te gjitha llojet e goditjeve, si pasoje e te cilave, i demtuari detyrohet te rrije ne shtrat.


Mbi plagosjet e shkaktuara gjate lojes
Kreu 241

Nese nje person plagos dike duke luajtur, nuk detyrohet te paguaje ndonje gjobe. Por nese provohet se demtimi eshte bere qellimisht, duhet te gjobitet ne vartesi te shkalles se demtimit qe ka shkaktuar.


Mbi goditjet me grushta
Kreu 242

Kur dikush godet dike me grusht ose me thike, denohet me nje gjobe prej 2 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe viktimes.


Mbi plagosjet e renda
Kreu 243

Nese provohet qe nje person i ka shkaktuar dikujt plage te shumta, de denohet me nje gjobe prej 5 hyperperesh per çdo plage, gjysma e shumes i kalon Kontit dhe gjysma tjeter te plagosurit.


Mbi plagosjet ne qytet
Kreu 244

Nese dikush plagos dike naten, ne nje rruge publike te qytetit apo ne nje shesh, denohet me nje gjobe prej 12 groshesh dhe jo me masa te tjera, si ne rastet e mesiperme


Mbi plagosjet ne detyre
Kreu 245

Nese dikush demtohet gjate sherbimit qe i kryen Komunes, gjykatesit duhet te heqin nga fondet e gjykates shpenzimet per mjekimin, per mjekun si dhe per ditet e humbura nga i demtuari, perveç rastit kur ky i fundit eshte demtuar per faj te tij.


Mbi plagosjet me shpate, shigjete ose shufer hekuri
Kreu 246

Nese dikush ka plagosur dike me shpate, shigjete ose hekur duke shkaktuar gjak dhe kur gjykatesi dhe mjeku e gjykojne plagosjen me rrezik per jeten, te denohet me nje gjobe prej 50 hyperperesh, per mjekun dhe per kohen e humbur te te plagosurit. Nese nje fakt i tille nuk provohet, i akuzuari bashke me 6 burra duhet te beje betimin. Kur krimi provohet, te detyrohet fajtori te paguaje gjysem urazbe, qe i kalon barabar, Kontit dhe Komunes dhe gjysma tjeter, te plagosurit.


Mbi plagosjet ne kishe
Kreu 247

Nese dikush plagos dike ne kishe duke i shkaktuar gjakderdhje, denohet me nje gjobe 10 hyperperesh, qe ndahen: gjysma mes gjykates dhe Komunes dhe gjysma tjeter, i kalon te plagosurit. Ne kete menyre duam te provojme nderimin per Kishen. Nese nuk ka gjakosje, denimi te jete nje gjobe prej 5 hyperperesh.


Falsifikimi i shenjes se Komunes
Kreu 248

Nese provohet se dikush ka falsifikuar vulen e Komunes, masen, formen dhe ngjyren e saj per nje qellim te prape, te denohet me nje gjobe prej 100 hyperpere, gjysma i kalon gjykates dhe Komunes dhe gjysma tjeter denoncuesit. Falsifikuesi dhe tradhetari nuk duhet te kene te bejne me me Komunen.


Mbi magjine
Kreu 249

Nese nje burre ose nje grua ushtron magjine ose ben marifete te tjera, duke perdorur barishte dhe ilaçe qe pihen dhe nje gje e tille provohet me perdorimin e kamxhikut, fajtori damkoset dhe shetitet neper te gjithe krahinen, duke u rrahur me kamxhik. Te gjykohet ne driten e diellit dhe ne qofte qytetar a qytetare, te detyrohet te paguaje nje gjobe prej 50 hyperpere, gjysmen Komunes dhe gjysmen tjeter personit qe ben denoncimin.


Kur kafsha kapet duke demtuar
Kreu 250

Nese kafsha e dikujt futet ne vreshte, ne are, ne kopesht te dikujt tjeter dhe ben deme, i zoti i kafshes duhet te paguaje te gjithe demin, i cili vleresohet nga tre persona shpirterore te gjykates. Pronari i kafshes duhet te paguaje 12 groshe, gjysmen per gjykaten dhe gjysmen per Komunen, ne rast se provohet qe ai e ka futur qellimisht kafshen ne zoterimet e te tjereve, te denohet me nje gjobe te dyfishte. Nga pronaret e bagetive kerkohet t'i ruajne mire ato, ata vete apo njerez te paguar prej tyre ne menyre qe kafsha te ngordhe ne zoterimin e tyre dhe jo ne 0ato te te tjereve.


Mbi demtimet
Kreu 251

Nese provohet qe nje person, i huaj apo bashkeqytetar apo bujk, demton dike ne rruge, ne vreshte, ne are a gjetke, detyrohet te paguaje nje gjobe prej 4 hyperpere, gjysmen Kontit dhe gjysmen tjeter Komunes. Veç kesaj duhet t'i shlyeje demin personit te demtuar.


Kur derrat hyjne ne vreshte, ne are ose ne kopesht.
Kreu 252

Kur derrat e dkujt futen ne vreshta, ara apo kopshte te te tjereve, ne kohen qe mbajne ende prodhimin dhe pronar i derrave ne fjale eshte i paralajmeruar tri here radhazi, pas kesaj, pronari i tokes ka te drejte ta vrase derrin. Nese nuk deshiron ta beje nje gje te tille, ose derri arrin te shpetoje, pronari i tokes se demtuar, nuk duhet ta vrase derrin e ta demtoje ate, as nuk ka te drejte te kerkoje e te marre zhdemtim.


Mbi dosen dhe gicat
Kreu 253

Nese nje dose me gicat e saj hyn ne vreshte, ne kopesht a ne vend tjeter, ku ben dem, pronari i vreshtes, kopeshtit, shtepise apo i çdo zoterimi tjeter, mund ta vrase ate menjehere ose t'i rrembeje naten, pronarit te doses ç'te doje nga pasuria qe ka brenda qytetit. Kjo behet me qellim qe askush te mos mbaje ne qytet dosa me gica. Nese i demtuari nuk deshiron ta vrase dosen dhe gicat, atehere i lind e drejta te kerkoje zhdemtim nga pronari i tyre.


Mbi demet e shkaktuara prane nje fshati
Kreu 254

Nese nje qytetar i yni plaçkitet ose peson çdo lloj demtimi tjeter ne afersi te nje katundi ose te nje ferme, katundi e ferma ne fjale jane te detyruar ta zhdemtojne ate plotesisht, nese nuk jane ne gjendje ta dorezojne vjedhesin

[puroshkodran]

Mbi fyerjet e llojit "hajdut", "bir kurve", "zgjebanjos" Kreu 255
Kreu 255
Nese dikush e fyen tjetrin mefjalet "hajdut", "bir bushtre", "zgjebanjos", "bastard", "gomar", e fyerje te tilla nuk eshte ne gjendje t'i mbeshtese me prova, t'i paguaje personit te fyer nje gjobe prej 8 hyperpere. E njejta shume i paguhet dhe nje gruaje te ndershme te fyer me fjalet "kuçke", "hajdute", "shtrige", nese akuza te tilla nuk provohen.


Kur vihet dore mbi nje femer ose hyhet me dhune ne banesen e saj
Kreu 256

Nese provohet qe nje laik prek me dore, rreh nje grua apo dhunon banesen e saj, denohet me nje gjobe prej 8 hyperperesh. Nese dhunon nje tjeter grua ne te njejten menyre, te gjobitet me 8 hyperpere, gjysmen Kontit dhe gjysmen tjeter paditesit.


Mbi fyerjet e te pandehurit
Kreu 257

Kur nje person ne gjykim guxon te fyeje te pandehurit, statutet ose Kontin, detyrohet te paguaje nje gjobe 8 hyperpere dhe humb menjehere gjyqin. Gjoba ndahet barabar mes Kontit dhe personit te fyer.


Kur fyhet kundershtari ne gjyq
Kreu 258

Nese nje person fyen kundersharin e tij ne gjyq, paguan nje gjobe 8 hyperpere dhe humbet menjehere gjyqin.


Mbi proçeset per vjedhje
Kreu 259

Nese dikush gjykohet se ka vjedhur, gjeja e vjedhur i kthehet personit te demtuar. Vjedhesi duhet t'i jape Kontit vleren e sendit te vjedhur, siç parashikohet ne kreun qe ben fjale per vjedhjet.


Mbi ata qe u vene zjarrin arave
Kreu 260

Personi qe i ve zjarrin arave pas korrjeve denohet me nje gjobe 12 hyperpere dhe ne rast se shkakton dem me veprimet e tij, ta shlyeje ate. Gjoba ndahet barabar mes Kontit dhe Komunes.


Mbi ata qe i vene zjarrin gardhit te fqinjit
Kreu 261

Kur dikush i ve zjarrin, pret ose demton gardhin e fqinjit, paguan nje gjobe 12 hyperpere, qe ndahet mes Kontit dhe te demtuarit. Veç kesaj, fajtori duhet te ndertoje sersh gardhin e demtuar me shpenzimet e tij, me tej, te paguaje çdo dem tjeter qe mund te kete shkaktuar.


Mbi te huajt qe qendrojne ne qytet
Kreu 262

I huaji qe vjen nga jashte ne qytetin tone per te qendruar, per te banuar si qytetar i tij, perjashtohet nga çdo detyrim per nje vit te tere. Nese padroni, qofte ky latin, sllav apo çdo kombesi tjeter, kerkon ta deboje te huajin ne fjale, Komuna e ka per detyre ta mbroje dhe askush tjeter veç gjykatesve nuk ka te drejte ta gjykoje, askush nuk mund ta pervetesoje ate si njeriun e tij. Gjykatesi apo kushdo tjeter qe do te guxonte ta bente nje gje te tille, denohet me nje gjobe prej 50 hyperperesh, qe ndahen barabar mes Kontit dhe Komunes.


Mbi personat qe bejne zhurme gjate gjyqit
Kreu 263

Te gjithe ata qe deshirojne te marrin pjese ne nje gjykim, duhet te degjojne e te heshtin. Nese dikush nderhyn ne favor te njeres apo tjetres pale, detyrohet te paguaje nje gjobe 12 hyperperesh.


Ndalohet kerkimi i borxhit per llogari te nje te huaji, veç rastit kur e kerkon ai vete.
Kreu 264

Asnje qytetari nuk i lejohet te kerkoje borxhet e nje te huaji, edhe sikur te jete pajisur me nje dokument per kete qellim. Nese konstatohet se ka vepruar ndryshe, ai detyrohet te paguaje te gjithe borxhin dhe borxhliu te konsiderohet i çliruar nga borxhi ne fjale.


Mbi debimin e gruas
Kreu 265

Burri qe ka futur nje grua ne shtepi nuk mund ta deboje kurre, per shkak se ajo nuk mban prike ne shtepi. Prika duhet kerkuar me arsye. Ai qe debon gruan denohet me nje gjobe prej 8 hyperperesh, qe ndahen barabar Kontit dhe paditesit.


Mbi pagimin e urazbes ose gjakmarrjes
Kreu 266

Asnje burri nuk i lejohet te marre diçka nga prika e se shoqes per te paguar nje gjakmarrje apo urazbe. Komuna duhet t'i dale ne mbrojtje gruas, kurse burri qe e kryen nje marrezi te tille, duhet ta paguaje ate nga xhepi i tij. Nese nuk eshte ne gjendje ta beje nje gje te tille, gruaja ka te drejte te ushtroje autoritetin e saje mbi te.


Mbi dhenien e deshmive ne gjyq
Kreu 267

Kur dy persona ballafaqohen ne gjyq, çdonjeri prej tyre duhet te paraqese provat ose kartat, mb bazen e te cilave jepet vendimi. Nese vendimi apo provat nuk jepen siç e do rregulli, ne nje leter te noterit, ato nuk konsiderohen te vlefshme. Vendimi duhet te shkruhet me doren e noterit, ne formen e dhene nga gjykatesit.


Mbi rastet juridike te paparashikuara ne Statute.
Kreu 268

Nese gjykatesit ballafaqohen me nje rast qe nuk parashikohet ne Statutet e qytetit, ata nuk duhet te marrin nje vendim, pa pasur mbeshtetjen e tre apo kater fisnikeve te qytetit. Pas dhenies se vendimit nga ana e gjykatesve, fisniket ne fjale, duhet ta fusin ate ne Statutet e qytetit, ne menyre qe, ne rast nevoje gjykimi te çeshtjeve te njejta, te proçedohet normalisht mbi baze te Statuteve.

[puroshkodran]

FUNDI I STATUTEVE TE QYTETIT SHUME TE KRISHTERE TE SHKODRES

Mbi personat qe perflasin qytetaret tek kryezoti
Kreu 269

Viti 1391

Urdherojme njezeri qe nese nje qytetar i yne shkon tek kryezoti, tek qefalia, ose nje proniar çfaredo dhe shpif me bese te rreme ndaj bashkeqytetareve ose fqinjeve te tij dhe nese, nga shpifjet e tij ndodh ndonje skandal apo dem, nese pandershmeria e shpifesit provohet, detyrohet te paguaje nje gjobe prej 50 grosh Kotorr dhe te gjithe demin e shkaktuar. Nese dikush paraqitet duke kerkuar shkarkimin e tij nga denimi i mesiperm, personi ne fjale do te paguaje per te, dyfishin e gjobes, qe i kalon Komunes.


Mbi gjobat e caktuara nga gjykatesit dhe zyrtaret e tjere per ata qe grinden
Kreu 270

Nese nje qytetar grindet me nje qytetar tjeter dhe nese ne vendngjarje ndodhet ndonje gjykates apo keshilltar i fshehte, pergjues apo avokat, qe urdherojne t'i jepet fund grindjes duke i kercenuar me nje gjobe 50 hyperpere e lart e nese ne vijim, njeri prej tyre nuk heq dore nga grindja, detyrohet te denohet me nje gjobe ne masen qe te gjykohet e volitshme.


Mbi diten e zgjedhjes se zyrtareve
Kreu 271

Viti 1391, me 25 prill.

Ne, Komuna e Shkodres, te gjithe, te medhenj e te vegjel, vendosim permes ketij dokumenti qe diten e Shen Markut te behet zgjedhja e gjykatesve, e degjuesve, e avokatit, llogaritarit, zhupanit te vreshtave dhe te ekzekutorit. Nese ndokush prej tyre rrefuzon te marre detyren, te denohet me nje gjobe prej 50 hyperperesh dhe te mos duket me ne Komune.


Mbi mundesine e gjykatesve per te shitur te ardhurat e Komunes
Kreu 272

Ne, gjithe Komuna e Shkodres, te megjenj e te vegjel, urdherojme me shkrim gjykatesit te kene pushtet per te shitur te ardhurat e Komunes nga viti ne vit. Me te mbaruar afat i vitit, ata nuk e kane me te drejte ta bejne nje gje te tille.


Askush nuk mund te shese vendvarrimin e tij
Kreu 273

Viti 1392, me 12 mars.

Ne baze te vullnetit te te gjithe Komunes, bashke me Keshillin, urdherojme qe cilido qe e ka vendvarrimin e tij tek kisha e françeskaneve apo tek kisha e Shen Stefanit, te ndalohet ta shese ate. Nese vepron dryshe, te denohet me 50 hyperpere gjobe, te njejtin vendim merr edhe personi qe e blen vendvarrimin. Po ashtu, ai i humbet groshet qe ka dhene per ***. Komuna duhet ta anulloje kete denim, ashtu siç eshte shkruar.


Mbi peshkun qe i takon Kontit e mbi dorezimin e mallrave te tjera
Kreu 274

Viti 1393, dita e dhjete e marsit

Ne, te gjithe njerezit e Komunes se Shkodres, te medhenj e te vegjel, duke qene me mendje te njejte dhe te shendoshe, te mbledhur ne kapitullin e kanonikeve, deshirojme te konfirmojme privilegjin me vule te arte te varur qe u lehua dikur nga perandori Stefan, lidhur me peshoret, ku thuhet se kontit duhet t'i dorezohet nje e dhjeta e ngjalave, nje e nenta e krapit, ndersa per peshqit e tjere, t'i jepet nje e gjashta, jo me shume. Per qete e arave t'i jepet nje grosh, po ashtu edhe per lopet e qumeshtit, kur ato çohen ne treg, per çdo koke derri, te jepet jo me shume se nje gjysem grosh, kurse per bagetite e imeta, te paguaje nje grosh per koke, per kalin 6 groshe dhe per nje shitje drithi, te paguaje nje sold per vandak, per lesh te tjerrur ne shtepi, te dorezoje jo me shume se 34 groshe. Per çdo *** veshje qe shitet, te dorezohet nje grosh per 34 groshe vlere malli te shitur, jo me shume. Per peshkun qe shitet jashte, te heqe nje grosh. Per nje shark pranveror qe eksportohet, te mbahet nje ne çdo 33 groshe. Per peshkun e zene ne liqen te mbahet nje e teta e groshit. Nese nje qytetar i yni deshiron t'u dergoje peshk miqve te tij jashte qytetit, mund ta beje nje gje te tille, pasi te betohet se nuk do ta shese. Nese nje qytetar i yne nxjerr mallra per t'i çuar ne zoterimet e kryezotit, nuk duhet te paguaje vetem nese shkon jasht zoterimeve te kryeqytetit. Edhe nese nje i huaj vjen nga jashte dhe sjell produkte bujqesore per ndonje mik te tij, ***, te mos e shqetesoje, vetem nese e sheh se ai mund ta marre. Konti te caktoje 8 qefali, jo me shume. Konti, nga Shkodra apo i huaj qofte, duhet t'u bindet e t'i respektoje te gjitha dispozitat e mesiperme. Nese vepron ndryshe, mbi te dhe mbi trashegimtaret e tij, de te bjere mallkimi i Zotit, i Virgjereshes Mari, i 12 apostujve dhe i pajtorit tone Shen Stefan si dhe i martireve Shen Shirgj e Shen Bak. Po ashtu, duhet te paguaje si denim nje gjobe 50 hyperpere, qe ndahen pergjysem mes kryezotit dhe Komunes.

Une, Stefani, i biri i te ndjerit kont Pjeter Berkinja, noter i Komunes se Shkodres, e shkrova kete dokument me doren time dhe e nenshkrova me firmen time.


Mbi zgjedhjen e zhupaneve
Kreu 275

Viti 1457, indiksioni i dhjete, dita e 29 dhjetorit.

Per te zgjedhur zhupanet per vitin e ardhshem, sot ne Kishen e Shen Stefanit, ne vendin e zakonshem, u mblodh Keshilli i Fisnikeve te qytetit te Shkodres, ku moren pjese gjykatesit e qytetit ne fjale bashke me tridhjete keshilltaret.

Meqenese, per çdo vit, per zgjedhjen e zhupaneve lindin grindje e debate te shumta, pasi jane disa qe kete ofiq nuk mund ta fitojne ndonjehere, kur disa te tjere, ne kundershtim me çdo norme drejtesie, pretendojne ta marrin ate per çdo vit; me qellim qe te shmangen debatet e grindjet ne fjale, qe kane lindur e mund te lindin ne te ardhmen mes fisnikeve, per shkaqet e siperpermendura e me qellim qe seicili t'i shijoje te mirat dhe dobine e nje ofiqi te tille:

Urdherojme, nder te tjera, qe nese dikush ka qene zgjedhur zhupan per nje vit, te mos zgjedhe serish ne kete detyre perpara se te kene kaluar gjashte vjet nga zgjedhja e fundit. Kjo behet me qellim qe cilido qytetare, qofte ky i kamur apo i vobekte, t'i jepet mundesia ta gezoje kete ofiq;

Meqenese ky vendim, pasi u formulua, u lexua dhe u kuptua nga te gjithe te pranishmit, mori levdaten dhe miratimin e tyre, tani e tutje nuk mund te ndryshohet me asnje marreveshje, ne asnje menyre dhe ne asnje forme. Ai duhet te mbetet i tille, i pandryshuar dhe i vlefshem, siç eshte shkruar, nga fillimi deri ne fund.

Une, Vincent Bonariga, kancelar dhe noter publik i Zotit proveditor, kerkoj.

Shfuqizimin e vendimeve te marra ne kohen e zotit Johan Boldi dhe tani e tutje te paguhet si me poshte.
Kreu 276

Per thirrjen ne gjyq groshe 2 solda 1
Per caktimin e dates g.0 s.1
Per kerkesa, pergjigje, kundershtime g.2 s.-
Per qellim e deshmi g.2 s.-
Per shkrimi e akte te tjera publike g.2 s.-
Per vendime gjyqesore qe lidhen me çeshtje civile ose penale g.- s.1 per hyperper
Per pajtimin e nje avokati g.2 s.-
Per shkrimin e nje prokure ne akte g.2 s.-
Per heqjen ne forme zyrtare te nje prokure me leter g.20 s.-
Per akte seksuale e rrembim personi g.2 s.-
Per protestim g.4 s.-
Per çdo akt te jashtezakonshem g.2 dhe verifikim i shkrimit e i kushteve te faktit g. s.*
Per sendet qe shiten ne ankand, per te cilen kavalieri mban shenim ne akte g.* s.1 per hyperper
Per shitjen e doganave ose te te dhjetave g.6 s.-
Per shitjet me tellall g.* s.1 per hyperper
Per çdo njoftim te tellallit g.2 s.-
Per lejekalimet g.12 s.-
Per kunderpagesat e furnizuesit g.4 s.-
Per letrat e zakonshme g.2 s.-
Per letrat qe vertetojne kryerjen e nje sherbimi si dhe firmen e noterit g.4 s.0
Per leter rekomandimet g.* s.- gjysem dukate
Per urdher pagesat g.1 s.- per hyperper
Per privilegjet e krereve te fshatrave g.* s.* dukat 1
Per sendet e dhena me vlere 2 hyperpere e lart, pagesa behet ne perputhje me gjendjen g.* s.-
Per te fituar te drejten e pronarit mbi diçka me vlere 2 hyperpere e lart, pasi te jete verifikuar gjendja e objektit g.* s.*
Per te zgjidhur nje mosmarrveshje g.12 s.-
Per te shkruar nje ushtar g.2 s.-
Per te pajtuar e per te dhene me qera nje kale g.4 s.*
Per çdo sherbim te jashtezakonshem g.* 1 per hyperper
Per çdo akuze dhe mbrojtje g.2 s.-
Per proçeset qe kane te bejne me vrasje dhe me pasurite te vrarit g.* s.* dukate 1
Per dorezanesit g.2 s.-
Per çregjistrimin e nje denimi te vjeter g.2 s.-


Mbi pagen e Kancelarit dhe te oficerit per shkarkimin e anijeve te kripes
Kreu 277

Viti 1462, indiksioni i peste, dita e shtatembedhjete e muajit nentor.

I madherishmi zoti Benedikt Superanto, Kont e Kapedan i Shkodres dhe i rrethinave te saj, ne emer te Shkelqesise se tij Dogjit te Venedikut, si dhe te Françesk Venerit, proveditor i Dogjit ne fjale ne anet e Shqiperise, duke pasur parasysh shumen qe i jepet kancelarit dhe oficerit per matjen e ngarkeses se çdo anije te ngarkuar me kripe qe vjen ketu nga Shirgji, rreth shtate milje larg qe kendej, duke pare se te hollat qe u jane dhene per kryerjen e ketij operacioni nuk jane te mjaftueshme as per te paguar qerane e kafsheve te ngarkeses, e meqenese, siç e pohojne edhe vete, dalin me me shume humbje se me fitim, dhe se ndonjehere ndodh, per shkak te kohes se keqe, nje anije qe normalisht duhet te shkarkohet per se paku tete apo dhjete a pesembedhjete dite, te vonohet nje muaj gjate shkarkimit te kripes duhet te jete gjithnje dikush i pranishem, shpallin dhe deklarojne se tani e tutje, kancelaret dhe ushtaraket qe jane sot edhe ata qe do te jene ne te ardhmen, per inspektimin e masave dhe te operacioneve te shkarkimit, duhet te marrin 2 hyperpere per çdo anije te ngarkuar me me pak se pesedhjete stare kripe; kurse per shkarkimin e anijeve me me shume se pesedhjete stare, te marrin 1 dukat ari. Gjykojme qe kjo eshte menyra, orma dhe rruga me e drejte dhe me e mire per ta zgjidhur kete problem

Une, Jakob de Blaskin, kancelar i te siperpermendurit Kont e Kapedan, sa u tha me siper, e kam mbajtur shenim dhe e kam shkruar me doren time.


Per taksen e Kancelarit duhet mbajtur vetem nje grosh per hyperpere nga shuma e mbledhur nga denimet me gjobe
Kreu 278

Me tre gusht te vitit 1469

I Madherishmi dhe Fisniku Zot Leonard Boldi, Kont dhe Kapedan i Shkodres, ne emer te Shkelqesise se tij Dogjit te Venedikut, pasi degjoi kerkesen e kancelarit Nikolla Fregona, qytetar i Trevizos, qe pretendon qe per te gjitha gjobat e vena nga magjistratet, zoterinjte Rektore te Shkodres dhe te vjelura nga Thesari, atij t'i jepet nje grosh per çdo hyperpere, krahas takses se shenuar ne aktet e kancelarise qe eshte dhene rregullisht deri tani; pasi u degjua pergjigja miratuese e shkruesit te Thesarit, Donat Maxalorsa, pasi u degjuan arsyet e pretendimet e te dyja paleve e pasi per kete çeshtje u bisedua edhe me te nderuarin zot Macisio Mauro, keshtjellar dhe ruajtes i Thesarit te Shkodres, pasi u shqyrtuan edhe letrat e zotit te nderuar Mark Barbo, keshtjellar dhe ruajtes i dikurshem i Thesarit te Shkodres, pasi u peshua mire çeshtja dhe u mor informacioni i sakte mbi praktikat e deritanishme, pra pasi u pa dhe u peshua gjithshka duhej pare e peshuar per çeshtjen ne fjale, gjykoi, perfundoi dhe deklaroi se shuma e pretenduar nga te hollat e vjela prej denimeve me gjobe, i perket zotit Nikolla dhe kancelareve te tjere qe do te vijne pas tij, si shperblim per mundin e harxhuar gjate shkrimt te vendimit te gjykates. Ishin te pranishem dekani i madh i zejeve dhe i mjeksise, i madherishmi zot Françesko Karavaxhio, Domeniko de Ilario, komandanti Xhiorxhio Kurazario dhe shume te tjere.

P(aulus) asistent, i shkrova keto me porosi.

Nxjerre prej origjinalit te hershem qe ndodhet ne arkivin e Keshillit te te Djeteve te qytetit lavdiplote te Venedikut dhe te kopjuar besnikerisht e fjale per fjale prej meje, Marin Dulçikut, djale i zotit Disk e nip i zotit Vladislav.

Ne fund gjendet shpallja e statuteve ne fjale


Mbi ndalimin e caktimit te prokuroreve e avokateve me te hollat e tyre
Kreu 279

Me 25 prill 1461

Ne mbledhjen e radhes se Keshillit te Fisnikerise se qytetit te Shkodres, organizuar sipas zakont ne kishen e Shen Merise, ku moren pjese i Madherishmi zoti Mikael Truni, Kont e Kapedan i Shkodres dhe 26 keshilltaret, u mor vendimi i meposhtem:

Duke filluar nga sot e tutje, asnje avokat e prokuror nuk duhet e nuk mund te zgjidhet me parate e veta, as nuk duhet te marre dhurata nga personi te cilit i sherben si avokat apo si prokuror. Avokatit, sikurse edhe prokurorit i lejohet te mbaje si pjese te veten nje grosh per hyperpere per shumen deri ne 50 hyperpere, kurse per shumen mbi kete shifer, te mbaje 2% dhe asnje qindarke me shume. Nese dikush vepron kunder ketij vendimi, do te perjashtohet pergjithmone nga Keshilli i qytetit te Shkodres dhe do te privohet nga postet e perfitimet qe rrjedhin nga pjesmarrja ne te. Gjithashtu, do te gjobitet me 50 hyperpere, nga te cilat, gjysma i jepet Komunes dhe gjysma tjeter paditesit. Me tej, kundravajtesi do te mbahet i mbyllur per 6 muaj ne burgun e Shkodres. Ky vendim eshte i vlefshem per fisniket dhe per qytetaret e banoret e Shkodres e te rrethinave. Vendimi ne fjale u hodh ne vote: 23 vota ishin ne favor te tij dhe vetem 3 kunder.

[Kreksi]

Shumë mirë e kuptova statusin e Shkodres, mirëpo, ç'farë lidhje ka ky dokument apo si ta quajmi ndryshe, " testament i pa vertetuar"... i Aleksandrit te Madh ?
A është i saket dhe ciles epokê i perket kjo leter ?
Ku eshte lidhja e ketij Tesatamenti me statusin Shkodres qe e lexua para ketij postimi ?
Ps e mos te hapim nje sondazh, te shohim se sa anetare mendojne se ky shkrim eshte autentik dhe sa besojne se eshte montim, fallcifikim i varfêr ?
Per ç'fare arsyeje ështe postuar ky Testament pas stausit te Shkodres ?
Ku është interesi i ketij shkrimi ?
Cilet jane ata studiues, specialist te botes qe e kane parë dhe studiuar kete shkres per te besuar se ishe testamenti i Aleksandrit te Madh ?
A e dini rëndêsinë se çka do thotë te kemi sot nje deshmi te shkruar nga dora e Aleksandrit e Madh ?