Aleksander Meksi dhe "Pesha e Pushtetit"

[BlueBaron]

Ndoshta Aleksandër Meksi nuk do të kishte dashur që të qeveriste në atë kohë. Kjo jo thjesht për faktin se bëhej fjalë për një demokraci të brishtë dhe një vend në tranzicion, i cili kishte nevojë për reforma shumëplanëshe dhe ndryshime në sistemin ligjor.Ishte koha e rënies së piramidave financiare. Aleksandër Meksi, ish-kryeministër i asaj kohe, tregon në librin “Pesha e Pushtetit” si u veprua në atë kohë, cilat ishin humbjet, raporti i Shërbimit Informativ etj. Meksi nuk mund të mos flasë edhe për marrëdhëniet me ish-presidentin dhe kryetarin e Partisë Demokratike, Sali Berisha, e përfaqësuesit e trupave diplomatike në Tiranë, apo për zgjedhjet e zhvilluara në Shqipëri, cilat prej tyre ishin të ndershme dhe cilat jo.


1992: Koha e artë kur ende shpresonim se vota e lirë, e shenjta votë, do të na sillte menjëherë demokracinë.

Aleksandër Meksi: Unë kam thënë që zgjedhje të vërteta në Shqipëri janë dy: zgjedhjet e vitit 1992 dhe zgjedhjet për referendumin në 1994. Ne humbëm në referendum. Po të kishim qenë hajdutë votash, siç janë sot partitë, kishim vjedhur edhe aty vota dhe kishim thënë siç deshëm. Në Shqipëri nuk të pyet kush se ashtu është ndërtuar. Aq më tepër që njëra palë ka gjithmonë miq të huajt, të cilët vijnë e bëjnë arbitrin në favor të atij që ka mik. Në vitin 1996 ishte kërkesë e Europës dhe e palës amerikane për të rivotuar në 40 zona dhe ndonjë kërkesë tjetër, e cila nuk u pranua nga pala shqiptare, nga presidenti i atëhershëm. Ai filloi që atëherë atë rrugë që ka edhe sot, të këmbënguljes në të tijën duke mos dëgjuar të tjerët, çka pruri pasojat që dihen dhe që është edhe arsyeja pse unë nuk jam më atje. Shkaku i vërtetë qe ky, mjeti qenë fajdet. Jam i sigurt që zor do ishte të mos të krijoheshin trazira me një mënyrë apo me një tjetër. Sot zgjedhjet identifikohen me dy persona, krerët e PD-së dhe PS-së. Votojmë për njërin, se jemi kundra tjetrit. Votojmë për këtë, që të mos vijë ai në pushtet. Ky mentalitet u institucionalizua me reformën e fundit ligjore të vitit 2008, me një Pazar të fëlliqur prej banditësh politikë. Ai ligj mënjanon mundësinë për mendime të ndryshme, lejon të përfaqësohen vetëm partitë e mëdha. Vërtetë votat u vodhën në 2009-n dhe duhen (duheshin) hapur kutitë, por është gjithashtu e vërtetë që i vodhën të dy partitë e fuqishme, PS-ja dhe PD-ja, nuk i vodhi vetëm Sali Berisha. Sigurisht, qeveria vjedh më shumë kur ka ndërmend të vjedhë, pastaj s’ka se si të vjedhin dy hajdutë njëlloj.


Një nga periudhat më të rënda, rënia e piramidave dhe më pas shembja e shtetit më 1997…

Aleksandër Meksi: Ndër absurditetet e gazetave të sotme për çështjen e piramidave janë dy gjëra: e para, piramidat nuk i organizoi qeveria, tentuan të nxirrnin që i organizoi qeveria dhe nuk e vërtetuan dot. E dyta, dëmi që iu bë Shqipërisë nuk është 1.2 miliardë. Dëmi është individual, dhe jo i Shqipërisë. Dëmi i Shqipërisë janë paratë, të cilat mund të kenë dalë nga Shqipëria jashtë e nuk janë kthyer ende. Të tjerat qenë këtu. Këtu mbetën. Nuk erdhi ndihmë ekonomike në 1997, as ndihmë ushqimore. Erdhën nja dy kamionë, pastaj e panë që këtu kishte nga të gjitha gjërat dhe nuk erdhën më. Sepse paratë qenë këtu, nga bankat iu shpërndanë njerëzve. Vërtetë nuk i morën ata që duhet t’i merrnin, nuk u zbatuan kërkesat e qeverisë për të bërë ligje, etj., etj., e nuk kontribuoi në këtë zgjedhje as FMN-ja, e cila ishte e interesuar të likuidonte problemin, sepse kishte një kontribut politik të sajin në atë situatë. Unë me doreza e kam thënë në intervistat e mia. Qeveria nuk e kishte në dorë mbylljen e piramidave, këtë e kishte Banka e Shqipërisë. Gjithashtu, qeverisë nuk i interesonte aspak kjo situatë, sepse nuk ishim aq budallenj sa të kujtonim se prodhohen para duke kaluar nga një dorë në tjetrën. Kjo është arsyeja që kemi kërkuar ne, dhe jo banka, që në nëntor-dhjetor të vitit 1995, një investigim për to. Janë raportet, janë letrat e mia. Mund të them vetëm kaq, raporti i parë që ka ardhur nga Gazidede është shumë herë më i plotë se raporti i parë që erdhi nga Banka e Shqipërisë një vit më vonë.
Nuk u kuptua nga Presidenti që duheshin mbyllur fajdet, e shtynte nën frikën e rrëmujave. Pati shqetësime edhe FMN-ja, njerëz të FMN-së në Shqipëri, se mos i mbyllnim, gjë që nuk e dëshmoj dot. E dinin këmbënguljen time si Kryeministër për t’i mbyllur dhe pyesnin: me gjithë mend doni t’i mbyllni? Se ishte më mirë të mos mbylleshin. Sepse ato libra që kishin ata në dorë i kishim edhe ne të përkthyera në anglisht e në shqip mbi fatin e Caritas-it rumun, Treme-së ruse etj. Nga aritmetika unë merrja vesh, vija nga inxhinieria kështu që ato punë i dija. Edhe kur vura kufizimet dhe kur i mbylla, mjafton të them që i kam futur në burg pronarët e tyre pa urdhër të Prokurorisë, e cila qe e implikuar në këtë punë. Nuk u mbyllën të gjitha njëkohësisht. U mbyllën të parat, për t’u mbyllur pastaj brenda muajit tjetër të dytat. Kam edhe dyshimin që qeveria duhet të ikte që të mos mbylleshin të dytat, sepse ne lamë në bankë rreth 150M$, të cilat s’dihet se ku kanë shkuar.
Problemi është që për të folur për këto gjëra duhet të kesh shifrat në dorë, që të bëhet transparenca. Asnjë nga qeveritë që kanë ardhur pas meje nuk bëjnë transparencë. Të na thonë cilët janë përfituesit e këtyre parave, cilët janë ata që kanë depozituar para, cilat janë zyrtarët etj., etj. Fakti që s’bëhet transparenca do të thotë që ka implikacione brenda strukturave shtetërore, ndoshta me miliona.
FMN-ja dërgoi të famshmin Kameroun që s’bëri asnjë punë. U shitën pronat e skemave piramidale në kohë lufte, në kohë trazirash. Në një kohë që s’kishin vlerë. T’i dimë kush i mori dhe si i morën. Pronat nuk qenë të pronarëve të piramidave. Ne kërkuam t’i kthejmë në shoqëri aksionare, t’i ndihmojmë siç ndodh kudo, siç është i famshmi artikulli 1 i kodit të falimentimit amerikan. Ne këmbëngulëm edhe kur ishim në opozitë në maj 1997 dhe FMN-ja nuk pranonte. Ideja e tyre ishte t’i likuidojmë, shiti edhe për pesë lekë nën pretekstin e likuidimit të tyre, çfarë të merret, të merret. Në një kohë që ato nga momenti që mbyllen, nuk ekzistojnë më.
Sa mund të lexosh dosjet e sigurimit, aq mund të lexosh të vërtetën e kësaj historie. Thjesht askush nuk e do këtë punë, njëra palë s’do ta thotë, tjetra palë e shfrytëzon. Njerëz që kanë punuar me to vazhdojnë të jenë në politikë etj., etj., nuk iu quhet krim. Jashtë, të punosh në forma të tilla, quhet krim ose së paku nuk mund të merresh në punë në shtet aq më pak në pozita drejtuese.


Përse u luftua Kushtetuta e vitit 1994, cilat qenë arsyet e vërteta? Si u përdor ligji i lustracionit nga pozita dhe opozita?

Aleksandër Meksi: Çështja e Kushtetutës qe edhe luftë politike. Në një sërë aspektesh Kushtetuta e propozuar në 1994-ën ishte më e mira e shkruar ndonjëherë, u bë me ekspertë. Por kishte edhe probleme.
Një problem i parë për mua edhe për këshilltarët e mi për çështjet e drejtësisë ishte që nuk binim dakord me ata të cilët nuk e konceptojnë dot drejtësinë e pavarur, për shkak të mentalitetit “ende komunist”, të majtë a të djathtë qofshin. Ky grup “ende komunist” nuk e koncepton dot realisht pavarësinë e gjykatës, për shembull të mos japë dot urdhër për të përcaktuar fajtorin në një çështje ku ka interesat e tij.
E dyta, ishte një gabim taktik mbi prerogativat e Presidentit që, me gjithë këmbënguljen time, nuk mundëm ta bindnim Presidentin e atëhershëm. Bëhej fjalë për rreth 22 pikë që ishin dispozitat kushtetuese. Madje u shtua edhe një që nuk ishte përpara, mbi dekretet e Kryeministrit, të cilët duhet të kenë kundra firmën e Presidentit. Unë mendoja që këto dispozita nuk kishte përse të viheshin rresht, mund të lihej për shembull tek çështjet e Parlamentit, dispozita që i lejon Presidentit të shpërndajë Parlamentin, nuk kishte pse të mblidheshin të gjitha tek paragrafi i presidentit. Në këtë mënyrë, do të kishte shumë më pak pika paragrafi i presidentit dhe nuk do të ishte objekt kritike. Por Presidentit i pëlqeu të thuhej që ka pushtet. Kjo u shfrytëzua nga kundërshtarët dhe nuk na u lejua të sqaronim kritikat e gabuara të Partisë Socialiste ndaj Presidentit. Në të vërtetë, fuqia reale e Presidentit nuk qe si President, qe si kryetar partie.
E treta, ishte një ndërhyrje që u bë në çështjet e fesë. Qeveria që do të vendoste, të pranonte ose jo kryetarët e feve, gjë që nuk është në asnjë vend të botës (por ka qenë në kohë të Zogut për arsye të tjera). Kjo nuk ishte e nevojshme të shkruhej në Kushtetutë, mund të zgjidhej me ligj. Pati sigurisht njerëz të interesuar që e nxitën pakënaqësinë nga të dyja fetë, sidomos në zonat që kishin më shumë emigracion. U tha se do të ktheheshin emigrantët, do të votojnë kundër, po hiqet kryepeshkopi etj., etj. dhe kjo ndikoi në votat. Të jemi të sigurt, kjo punë u bë nën rrogoz. Këto ishin gabime taktike, por kishte edhe gjëra që duheshin përmirësuar. Veç kësaj, e majta luftoi. Për fatin tonë të keq, gjatë atyre viteve në Europë shumica e pushteteve qenë të majta. Këshilli i Europës, për shembull, ulërinte: “Përse ka Këshill të Lartë të Magjistraturës?”. Ne e kishim marrë nga modeli italian, është edhe në Kushtetutën që bënë Perëndimorët në 1998. Kishte forca të huaja që godisnin dhe ne nuk ditëm t’i administronim. Ndërsa ligjin e lustracionit askush nuk e ka lexuar. Ai ishte kopjuar në vija të përgjithshme nga ligji çek, i cili u kundërshtua nga Europa. Unë kam shkruar bollshëm për të, sepse unë jam autori i atij ligji dhe kam bërë gjithashtu zbatimin e tij në mënyrë jo të dhunshme, domethënë që askush nuk e merrte vesh në publik që filani nuk u emërua ose u hoq nga puna për këtë arsye. Nuk kishte pse të duhej se si zgjidheshin njerëzit. Ka akoma vende sot që e aplikojnë në Europë. Për shembull, në Gjermani bëhet kontrolli i individit, i cili nuk mund të hyjë në punët e cilësuara “tepër sekret”, “sekret” dhe “për përdorim të brendshëm”, në qoftë se ka qenë bashkëpunëtor ose punonjës i STAS-it. Pra ishin sende më se normale. Por shumë gjëra që më vonë u bënë, ose që ishin bërë edhe në vende të tjera, për arsye politike u refuzuan në Shqipëri. Antagonizmi i qeverisjes së Partisë Demokratike, dhe jo i qeverisë me të majtën dhe ata që mbështesnin të majtën, si edhe me forca të tjera që s’ju pëlqente kjo punë për një arsye ose një tjetër, ndikonte në refuzim. Përvoja shqiptare na tregon që pasojat negative kanë ardhur pikërisht nga kjo gjë.


Në vitet 1992-1997 Presidenti Berisha është kryetar i Partisë Demokratike dhe sigurisht njeriu më i pushtetshëm i vendit, në këto kushte, Kryeministri ishte numri dy. Ja bashkëpunimi mes tyre.

Aleksandër Meksi: Marrëdhëniet e mia me Presidentit Berisha qenë normale. Sigurisht unë nuk i drejtohesha si gjithë të tjerët; “Zoti President”, për shkak edhe të njohjes së mëparshme dhe për rrethana të tjera, në prezencë të njerëzve tanë unë i thosha me emër. Në Shqipëri flitet me emër.
Kishte një gjë atëherë në ndryshim me sot, që po t’i thoshe “Jo”, përgjithësisht tërhiqej ose ndiqte një mënyrë të tërthortë. Sigurisht po t’i thuhej jo e argumentuar, për shembull ligjet Perëndimore nuk e kanë këtë dhe kjo është në kundërshtim me demokracinë. Ashtu siç kishte edhe moment kur këmbëngulte dhe gjithë sendet që bëhen me këmbëngulje të mbrapshtë dhe identifikim personal të çështjes nuk bien rezultate kurrë.
Presidenti ishte në rolin real të kryetarit të Partisë Demokratike. Grupi parlamentar dhe unë deshëm të ndërronim një pjesë të ministrave që mbroheshin nga Presidenti. Por në kryesinë e partisë votohej për të hequr ministrat dhe, meqenëse pati rezistencë nga Presidenti, u bë me votë se nuk zgjidhej me mënyrë tjetër. Grupi parlamentar votoi ministrat, u hoqën pjesa dërrmuese e atyre që nuk i donte grupi parlamentar dhe u emëruan të tjerë. Ndërkohë, grupi parlamentar nuk pranoi të hidhte për votë Kryeministrin. Nuk është se e shtroi Presidenti çështjen e Kryeministrit dhe kjo duhet thënë, por ata thanë s’kemi punë me Kryeministrin.


Ndihmë apo neokolonializëm… ndërkombëtarët luajnë në të dy krahët.

Aleksandër Meksi: Duhen lexuar artikujt e mi për internacionalët, ku kam thënë që duhet të emërohen guvernatorë jo ambasadorë! Në këtë mënyrë, urdhrat që japin do të regjistrohen në historinë e Shqipërisë dhe si Jakomoni të mbajnë edhe përgjegjësi e t’i kritikojmë, se ndryshe, kur ikin nga Shqipëria, harrojmë ç’kanë bërë. Do të pranojmë edhe të shkruajmë libra. “Gjysma ime Shqipëria”, siç shkruan Jakomoni. Por ne ama të kemi të drejtë t’i akuzojmë, t’i shajmë, t’i lavdërojmë për periudhën e tyre “shqiptare”, për periudhën e Shqipërisë që lidhet me emrin e tyre! Të jenë zyrtarisht përgjegjës për aktet e tyre, jo kur të duan të flasin, kur nuk duan të mos dalin. Të shohim shkelje të ligjeve e të flasin me dy kuptime. Shkruajnë në mënyrë të tillë që gjithsekush e lexon ndryshe. Ne që në fillim kemi marrë kontakt me të tërë krerët e botës, kryeministrat e vendeve të mëdhenj, presidentët. Kur bisedohej tete-a tete ose dhe në tryeza zyrtare, sigurisht bisedoheshin sende të rezervuara, por vlenin për ne sidomos për të kuptuar përmasat e përkrahjes dhe të asaj çfarë duhet të bënim. Ama nuk kishim këshilltarë të huaj në zyrë të Kryeministrit, unë nuk kisha asnjë këshilltar të huaj. Ministrat kishin këshilltarë të huaj për çështje të caktuara. Shteti është shtet. Ambasadorët nuk na jepnin leksione, por kërkonin në mënyrë zyrtare të drejtën për t’u takuar dhe, mbasi thoshin fjalën që kishin, iknin. Këshillat e tyre përgjithësisht qenë këshilla institucionale, këshilla të rregullta. Sigurisht dëgjoheshin të dërguarit e Bashkimit Europian dhe Amerikës, sepse atij që të jep bukën, duhet t’ia puthësh dorën, jo t’ia kafshosh. Ne ndihmoheshim prej tyre, nuk mund të shkosh kundër FMN-së, kur ajo të jep para për të cilat të vë kushte. Unë sidoqoftë bëj pjesë ndër ata që edhe e kundërshtonin FMN-në edhe jemi imponuar për masa të caktuara që duheshin bërë sipas tyre. Për shembull, në grafikun tremujor (Policy Framework Paper) i thoshim FMN-së që kjo masë nuk bëhet dot këtë tremujor, do të bëjmë këtë tjetrën. Zakonisht isha unë personi që bënte këto ndryshime. Gjithmonë në ato 3-4 ditë që punonim me BB-në dhe FMN-në punohej pa fund, sa të binte të fikët, se ata kokëderra dhe ne kokëderra. Rregulli ishte që duhej marrë miratimi në Bordin e Drejtorëve të FMN-së për çdo ndryshim, që pastaj të merrje paratë. Unë zakonisht i drejtohesha zv.drejtorit, Presidentit dhe drejtorit, Camadesy, të cilin e kam takuar në Tiranë. Zakonisht miratoheshin propozimet, sepse ne merrnim angazhime që t’i zbatonim për shembull një tremujor më vonë, për arsye politike ose për arsye të gjendjes sonë të brendshme. Kishte edhe gjëra ku shkonim më përpara sesa kërkesat e FMN-së, sepse mendonim që mund të bëheshin. Merreshin edhe 35M$ nga Bashkimi Europian për balancën e pagesave të buxhetit të shtetit. Ato duhet t’i mbajë në bankë etj., etj., dhe shlyhesh borxhi me favore nga ana e tyre. Kaq është e vërtetë që reforma ecte mirë në Shqipëri, saqë të tërë ata që ishin krerët e misionit rezidentë të FMN-së në Shqipëri, kur iknin nga Shqipëria, shkonin me ngritje për shkak të sukseseve që kishte reforma në Shqipëri. Reforma s’mund të jetë e njëanshme të ketë suksese për FMN-në, dhe jo për ne, ose të bëjë ai atë që s’duam ne. Se si shqiptarë që jemi, edhe mund ta sabotonim atë që bënte FMN-ja për t’i thënë që t’i e ke gabim.




Panorama

[Brari]

kur eshte publikuar ki shkrim i meksit?

[BlueBaron]

Shko e hidhi nje sy Panorames, seksioni "Speciale". Aty e gjen. Data nuk me kujtohet, por besoj se perpara zgjedhjeve te fundit lokale ...

[Fleur Blanche]

Skutho, e gezofsh nicku-n e ri, keshtu eshte me mire por, te keqen c'a e ke ate avatar? Meqe nicku-n e nderrove, po ate avatarin pse e le?

[Sofi _]

Shume i sakte Meksi, sidomos ne biseden mbi 1997en dhe piramidat.

[BlueBaron]

Meksi flet sipas oreksit. Kurre nuk foli drejt kur ishte per te folur. Nejse, karte e djegur ...