http://www.forumishqiptar.com/showpo...84&postcount=6
Kongresi i Dytë gjithortodoks i Korçës (16.VI - 29.VI.1929) e vuri Kishën mbi baza kanonike e kombëtare (6)
Si reaguan grekët kundër autoqefalisë shqiptare
Vënia në dukje e harmonisë dhe e tolerancës fetare ngriti më lart vlerat e Kongresit të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare. Kjo cilësi sublime shoqëroi gjatë gjithë jetës veprimtarinë e Visarion Xhuvanit dhe të klerit atdhetar shqiptar. Në darkë ishin ftuar prefekti Hilë Mosi, kryemyftiu, dy Baballarë, gazetarë etj.. Në dollinë e tij prefekti Hilë Mosi ngriti gotën për shëndetin e Kryehirësisë së Tij, Visarion Xhuvanit dhe e siguroi atë se Qeveria Shqiptare do ta përkrahë Kishën në realizimin e detyrave fetaro-kombëtare. Në dollinë e fundit Kryeepiskopi ndër të tjera tha: “Për herë të parë në historinë e përbotshme ngre dolli për lulëzimin e përparimin e Kishës Ortodokse Autoqefale nji katolik dhe nji kryetar mysliman. Kjo tregon edhe nji pikë të naltë që Kisha Ortodokse Autoqefale Shqiptare asht institut kombëtar”.
Kongresi i dytë kishtar i Korçës ishte gëzim i madh për të gjithë vendin dhe u miratua nga i gjithë populli shqiptar. Nëpërmjet tij u shpreh edhe një herë uniteti vëllazëror midis ortodoksëve, katolikëve dhe myslimanëve. Ai pohoi dhe vërtetoi se shteti shqiptar nuk ndahet sipas besimeve, ai është një i vetëm dhe respekton njëlloj besimet fetare, dënon çdo lloj përçarjeje që mund të vijë për arsye fetare. Kongresi i Korçës u përshëndet nga i gjithë populli, sepse vendimet e tij ishin shtylla të patundshme mbi të cilat nuk mbështetej vetëm dogma fetare, por lumturia e gjithë kombit shqiptar, që priste me padurim realizimin e veprës së filluar nga rilindasit tanë dhe më herët për emancipimin dhe të mirën e Atdheut. Është kjo arsyeja që në të gjithë vendin u organizuan Te Deum-e solemne dhe madhështore.
Në dioqezën e Gjirokastrës, në një qark me popullsi myslimane dhe ortodokse, në datën 1 korrik 1929 u organizua një festim i madh për nder të Kongresit kishtar të Korçës. Kremtimit i dha hijeshi të veçantë zbukurimi i qytetit me flamurë kombëtarë, veçanërisht i vendit ku u zhvillua Te Deum-i, në krye të të cilit ishin Episkop Ambrozi, Ikonom Papapavli, Thoma Papapano, Kostandin Lito, delegatë të Kongresit të Gjirokastrës, Libohovës, Delvinës, Sarandës, Konispolit.
Në këtë Te Deum solemn morën pjesë shumë myslimanë dhe greqishtfolës të Dropullit, personalitete të qytetit, si prefekti Zef Kadarea, kryetari i Bashkisë Javer Rushiti, deputeti myfti Halil Peshkëpia etj.. Këta mbushën Kishën dhe mjediset rreth saj. Në fjalën e tyre sekretari i Mitropolisë, prefekti dhe myftiu folën për rëndësinë kombëtare të Kongresit kishtar të Korçës dhe e quajtën atë ngjarje të rëndësishme në historinë e rilindjes kombëtare shqiptare. Kjo ngjarje u quajt prologu i një periudhe të ndritshme kombëtare për Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Kongresi pati mbështetje të plotë në të gjitha kishat e krahinës së Himarës, në festimet e të cilave mori pjesë Dr.Mihal Cane, delegat i Kongresit. Jehonë të veçantë pati përshëndetja midis banorëve të fshatit Vuno: “Fshati i Vunoit është veçanërisht i lumtur që u celebrua Statuti i Kishës Ortodokse Autoqefale, ai është i bindur se këtej e tutje do të rregullohet kisha. Bijtë e këtij fshati pa përjashtim e kanë përkrahur këtë çështje, zgjidhja e së cilës u bë sipas dëshirës së të gjithë elementit ortodoks (Gazeta e Re. 13 korrik 1929).
Te Deum-et dhe festimet në dioqezën e Gjirokastrës dëshmuan se populli ortodoks me gjithë zemër e donte Kishën Autoqefale Kombëtare dhe mbështeti vendimet historike të Kongresit të dytë kishtar të Korçës. Më 6 korrik të vitit 1929 Episkop Imzot Agathangjeli, Ikonom Atë Theodhor Brisku, Ikonom Atë Polizoi, delegatë të Kongresit dhe klerikët e tjerë të dioqezës së Beratit organizuan Te Deum-in madhështor. Edhe në këtë qark pjesëmarrja ishte e jashtëzakonshme. Hapat e parë vendimtarë të Autoqefalisë u hodhën në qytetin e Beratit, prandaj edhe pjesëmarrja popullore ishte shumë e hareshme për festën. Mbas Te Deum-it mësuesi Z. Përmeti lexoi deklaratën me të cilën u përkrahën dhe u përshëndetën vendimet e Kongresit kishtar të Korçës. Nga ky Te Deum iu dërgua një telegram urimi Kryeepiskopit Visarion, në të cilin u shpreh gëzimi shpirtëror për Kongresin e Korçës si një vepër e shenjtë kishtare. Me këtë veprim u tregua hapur para botës se ndërhyrjet fanariote për Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë nuk mund të duroheshin më. Kisha e Shën Marisë në Elbasan dhe mjediset e jashtme të saj nuk kishin parë ndonjëherë kaq shumë njerëz për të marrë pjesë në Te Deum-in madhështor. Brenda në Kishë për të ndjekur Te Deum-in zunë vend paria vendore, delegatët e Kongresit Kostaq Cipo, Kov Deliana, Dhimitër Papajani, Taq Buda delegat i Shpatit. Mbas lutjeve kishtare foli arsimtari i nderuar i qytetit, Vasil Llapushi. Ndër të tjera ai tha: “Vepra të tilla përparimtare bahen në hijen e lirisë që mbretnon në Shqipni dhe sigurohen nga N.M. Tij Mbreti Zog”. Urimet e personaliteteve pjesëmarrëse dhe të të gjithë të pranishmëve i priti Imzot Eugjeni.
Në këtë gëzim dhe miratim të Kongresit të Korçës mori pjesë edhe peshkopata e Kishës Shqiptare të Bostonit. Ajo e uroi Qeverinë Mbretërore me këtë telegram: “Peshkopata e këtushme i shfaq Qeverisë Mbretërore gëzimin e saj për mbrojtjen që i dha zgjidhjes së çështjes kishtare ortodokse dhe shpreson edhe në zhdukjen e përçarjes së shkaktuar nga nëpunësit e saj këtu”
Administrator Protopap Kondili, Chairman Kristo Kirka Kryeministri Koço Kota në emër të Qeverisë i ktheu këtë përgjigje: “Në emër të Qeverisë që kryesoj Ju falenderoj për ndjenjat e sinqerta që shfaqni, duke ju siguruar se Qeveria nuk bëri gjë tjetër, përveç se realizoi një nga pikat e Idealit Kombëtar dhe do të vazhdojë pa pushim për plotësimin e çdo qëllimi të shenjtë, që lartëson prestigjin e shtetit dhe siguron mbarëvajtjen e Kombit” (Gazeta e Re, 26 korrik 1929). Fortlumturisë së Tij, Kryeepiskopit Visarion, i erdhi ky telegram nga Bostoni: “Imzot Visarionit, Tiranë. Kisha Shën Trinia dëshiron të jetë në juridiksionin e Kishës Autoqefale të Shqipërisë dhe nëse pranohemi lajmëroni telegrafisht. Përgjigja është e paguar. Jemi kundër Peshkopatës së këtushme se s’ka lidhje me Kishën Shqiptare”
Për komisionin Kristo Josef
Boston 25.10.1930”.
Kryesia e Kishës Ortodokse Shqiptare iu përgjigj telegramit të tyre shkurt dhe qartë:
“Pranojmë. Përgëzojmë. Bekojmë. Shkruani.
Kryeepiskopi i Shqipërisë
Visarioni
Tiranë 30.10.1930”
(marrë nga revista Kisha Kombëtare, N. 15, 9 nëntor 1930, faqe 4).
Kisha Kombëtare Autoqefale ishte në rrugë të drejtë dhe të gjitha vendimet e Kongresit të parë kishtar të Beratit dhe të dytë të Korçës jo vetëm mbështeteshin kanonikisht, por ato u miratuan edhe nga mbarë populli shqiptar. Kjo i dha krahë parisë së saj të ecte me hapa të sigurt drejt modernizimit dhe përkrahjes prej patriarkanave të tjera evropiane dhe ballkanike. Në Shqipëri veprimtaria kishtare e Sinodit të Shenjtë dhe e të gjithë klerikëve ortodoksë u mbështet fuqishëm e me entuziazëm nga të gjithë shqiptarët në Te Deum-et e organizuara në të gjitha dioqezat dhe në kremtimet e kishave të veçanta të fshatrave. Këtë ndjenjë gëzimi, këtë entuziazëm të shpalljes së Autoqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare fletorja greke “Eleftheron Vima”, organ i Venizellos, më datën 5 shtator 1929 e paraqiti me ngjyra të zeza dhe mohoi punën e atdhetarëve shqiptarë, duke e quajtur Visarionin aventurier dhe pseudopeshkop, që ka vepruar sipas tyre kundër kanoneve të Kishës Ortodokse dhe e ka shkëputur Kishën Shqiptare që ishte në juridiksionin e Patriarkanës Ekumenike. Z. Koço Kota kjo gazetë e ka quajtur si njeriun që nuk zbatoi Akordin e vitit 1926 të miratuar nga Eksarku Krisanthos për caktimin e episkopëve shqiptarë, për qeverisjen dhe ndarjen e Kishës, për shpalljen e Autoqefalisë dhe për dërgimin e Tomit sipas zakonit. Të gjitha veprimet që gjetën një miratim të gëzueshëm dhe mbarëpopullor u quajtën prova të shfaqjes së nacionalizmit të flaktë, të shpirtit të pabindur të Shqipërisë së atëhershme (është fjala për vitin 1929), veçanërisht të metodave oligarkike tiranike të myslimanëve të Tiranës, të cilët drejtojnë shtetin e përbërë prej shumë racash e fesh të ndryshme, shtet që nga dita në ditë po bëhet më i guximshëm. (A.Q.Sh. F 251. D. 850. kutia 251)
Nuk mjaftoi ky shkrim, por për të denigruar dhe demaskuar punën e patriotëve shqiptarë, shovinistët grekë vunë në veprim andartët në kufirin greko-shqiptar, të cilët me propagandën e tyre vorioepirote vepruan edhe kundër Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare. (A.Q.Sh. Fondi 151. dosja 323. kutia 9. xhaketa 410. viti 1929). Për këtë lëvizje dhe ndërhyrje të hapur Ministria e Punëve të Jashtme iu drejtua me notë verbale Legatës së Qeverisë Greke në Tiranë. Për të gënjyer besimtarët ortodoksë të kolonive shqiptare në Greqi, Amerikë, Rumani, Egjipt u angazhuan klubet vorioepirote. (A.Q.Sh. Fondi 151. kutia 60. xhaketa 389-399, viti 1929)
Më i rëndë është rasti i ndërhyrjes së konsullit grek në punët e brendshme të vendit tonë në Sarandë. Për këtë ka pasur korrespondencë ndërmjet Ministrisë së Punëve të Jashtme të Greqisë me Ministrinë e Punëve të Brendshme të Shqipërisë. (A.Q.Sh. fondi 151, dosja 345, kutia 10, xhaketa 431, viti 1929)
Këto veprime e shumë të tjera që pasuan më vonë nuk mundën ta kthejnë nga rruga e nisur të gjithë ortodoksinë shqiptare, e cila u gëzua bashkarisht, sepse gjithnjë e më shumë ata ishin bindur se anija e Kishës Ortodokse në përpjekje me tallazet e ndikimet e huaja dhe e lënë pa zot, pa udhëheqës, tashmë ka hyrë në limanin e organizimit dhe të zhvillimit Apostolik dhe Kombëtar. (revista Kisha Kombëtare. N. 15, 9 nëntor 1930. faqe 3)
Vetëm njerëzit puthadorë të Patriarkanës Ekumenike dhe greke nuk morën pjesë në gëzimin e përbashkët të shpalljes së Autoqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare, e cila i ka plotësuar me kohë të gjitha kushtet kanonike. Në dokumente dhe në zbatimin e tyre nuk ka asnjë cenim të vogël për të gjitha kanonet e shenjta të Kishës Ortodokse.
Autoqefalia shqiptare i ka plotësuar të gjitha këto kushte:
-Është shpalluar në një shtet sovran e të lirë.
-Ka pasur Sinod të Shenjtë episkopal me episkopë kanonikë.
-Kisha ka funksionuar mbi bazën e një Statuti të përhershëm dhe të një Rregulloreje për administrimin e brendshëm të miratuar njëzëri nga delegatët e Kongresit kishtar të Korçës dhe të përcaktuar dhe të miratuar nga të gjithë ortodoksët shqiptarë.
-Është drejtuar nga Sinodi i Shenjtë Episkopal dhe nga klerikë e laikë të zgjedhur në mënyrë të lirë dhe demokratike nga të gjithë banorët e dioqezave, pleqësive, epitropive.
- Është e pajisur me literaturën liturgjike të përshtatshme shumë kohë përpara vitit 1929, nga vitet 1866-1884 nga Kostandin Kristoforidhi, në vitet 1914 nga Noli e më vonë nga Sinodi i Shenjtë. Për këtë literaturë kishtare nuk ka pasur asnjë lloj kritike apo mosaprovimi.
- Është seminari priftëror për përgatitjen e kuadrit të nevojshëm, si edhe revista për propagandën fetare. -Pasuritë e tundshme dhe të patundshme administrohen mirë dhe vetëm për qëllime fetare nga Këshilli Mikst. Të gjitha këto janë të mjaftueshme për të bindur dhe ndriçuar mendjen e çdo shqiptari ortodoks e atdhetar për drejtësinë e vendimeve të Kongresit të dytë kishtar të Korçës.
Me gjithë pengesat jo të vogla, të cilat filluan nga jashtë dhe u shumuan edhe nga brenda prej atyre që nuk i çmuan vlerat fetaro-atdhetare të veprimtarisë kishtare të Sinodit të Shenjtë të drejtuar nga Visarion Xhuvani, shqiptarizimi i Kishës eci çdo ditë e më mirë. Këtë e ka paraqitur Kryesia e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë në komunikatën e përkujtimit të trevjetorit të mbledhjes së Sinodit të Shenjtë, në të cilën ndër të tjera është shkruar: “Veprat dhe përparimet kryesore që i ka ba K.O.A.Sh-i mbrenda vitit të dytë të stabilitetit të saj nën drejtimin e Sinodit të Shenjtë të kryesuem prej Kryeepiskopit Imzot Visarionit, me ndihmën e Perëndisë, të Mbretit dhe të gjithë dashamirëve të misionit të shenjtë social-shpirtnor dhe patriotik, janë këto:
1. U botue libri i gjithë shërbimeve të shenjta për çdo nevojë fetare të popullit, si dhe mesha e shenjtë me të gjitha pjesët e mëngjesorit dhe mbramësores.
2. U botue Ungjilli i madh, i ndamë në 365 pjesë të përditshme.
3. U botue Apostulli (letrat dhe veprat e Apostujve), i ndamë në 365 pjesë të përditshme sipas Rregullores së Ortodoksisë.
4. U botue libri i të Kremteve të mëdha (përmbledhja e 12 librave të të Kremteve të çdo muaji).
5. U botue libri i Shërbesës së Vojit të bekuem. Këto botime plotësojnë nevojat e klerikëve për të krye të gjitha shërbesat fetare dhe e shkëputin Kishën nga influenca e randë e Fanarit dhe përdorimi i gjuhës së huej, sepse ato janë ma afër dhe ma të kuptueshme për ta”.
Ndër të tjera në këtë komunikatë është theksuar se çdo gjë që është bërë gjatë këtyre vjetëve, është bërë me shumë mundime e sakrifica. Komunikata përfundon me vlerësimin e punës së Visarionit për shqiptarizimin e kishës dhe për përdorimin e gjuhës shqipe në të gjitha shërbesat kishtare ortodokse. Futja e gjuhës shqipe në veprimtaritë e përditshme të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë shënoi shkëputjen e plotë të Kishës nga ndikimi shumëvjeçar i Fanarit dhe i Kishës greke (revista Kisha Kombëtare, Nr 4, 17 gusht 1930). Kështu u realizua aspirata e hershme e besimtarëve shqiptarë për t’u lutur e për të shprehur kulturën e tyre kombëtare në gjuhën e ëmbël amtare shqipe.
Fund
Kongresi i dytë kishtar i Korçës ishte gëzim i madh për të gjithë vendin dhe u miratua nga i gjithë populli shqiptar. Nëpërmjet tij u shpreh edhe një herë uniteti vëllazëror midis ortodoksëve, katolikëve dhe myslimanëve. Ai pohoi dhe vërtetoi se shteti shqiptar nuk ndahet sipas besimeve, ai është një i vetëm dhe respekton njëlloj besimet fetare, dënon çdo lloj përçarjeje që mund të vijë për arsye fetare
Kisha e Shën Marisë në Elbasan dhe mjediset e jashtme të saj nuk kishin parë ndonjëherë kaq shumë njerëz për të marrë pjesë në Te Deum-in madhështor. Brenda në Kishë për të ndjekur Te Deum-in zunë vend paria vendore, delegatët e Kongresit Kostaq Cipo, Kov Deliana, Dhimitër Papajani, Taq Buda delegat i Shpatit. Mbas lutjeve kishtare foli arsimtari i nderuar i qytetit, Vasil Llapushi. Ndër të tjera ai tha: “Vepra të tilla përparimtare bahen në hijen e lirisë që mbretnon në Shqipni dhe sigurohen nga N.M. Tij Mbreti Zog”. Urimet e personaliteteve pjesëmarrëse dhe të të gjithë të pranishmëve i priti Imzot Eugjeni.
Për të denigruar dhe demaskuar punën e patriotëve shqiptarë, shovinistët grekë vunë në veprim andartët në kufirin greko-shqiptar, të cilët me propagandën e tyre vorioepirote vepruan edhe kundër Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare. (A.Q.Sh. Fondi 151. dosja 323. kutia 9. xhaketa 410. viti 1929). Për këtë lëvizje dhe ndërhyrje të hapur Ministria e Punëve të Jashtme iu drejtua me notë verbale Legatës së Qeverisë Greke në Tiranë. Për të gënjyer besimtarët ortodoksë të kolonive shqiptare në Greqi, Amerikë, Rumani, Egjipt u angazhuan klubet vorioepirote. (A.Q.Sh. Fondi 151. kutia 60. xhaketa 389-399, viti 1929)
Krijoni Kontakt