Robert Goro: Enver Hoxha, e shiti apo nuk e shiti Kosovėn
E Marte, 03-05-2011, 07:58pm (GMT+1)
http://www.zemrashqiptare.net/images...Hoxha-Tito.jpg
Enver Hoxha dhe Tito
Enver Hoxha, e shiti apo nuk e shiti Kosovėn
(Ēfarė rezulton nga shfletimi i dokumentave tė kohės, por edhe i ditarit Politik tė Diktatorit)
Nga Robert Goro
Opinioni publik shqiptar filloi tė tregonte interesim pėr Kosovėn nė pranverėn e vitit 1981, kur nė gazetėn e partisė sė Punės, “Zėri i Popullit”, u botuan disa artikuj tė fuqishėm, qė nėnshkruheshin me pseudonim, me shkas demonstratat e sipėrpėrmendura. Midis kėtyre reagimeve tė fuqishme dhe lajmeve tė cunguara e tė thata qė mediat shtetėrore shqiptare pėrcillnin pėr zhvillimet nė Kosovė, kishte njė shpėrpjesėtim tė madh. Megjithatė, shi pėr faktin se zhvillimet analizoheshin nė faqet e gazetės zyrtare tė partisė, Kosova nisi tė hynte nė jetėn e pėrditshme tė shqiptarėve. Tė cilėt ndėrkaq, i pėrjetonin ngjarjet si diēka qė ndodhte nė njė vend tjetėr.
Por edhe hidhėrim i i vonuar i Enver Hoxhės, qė e kishte shitur, - mė saktė e kishte falur, - Kosovėn, ende pa pėrfunduar Lufta e Dytė Botėrore, ngjante me atė qė e cilėsojmė si “lot krokodili”. Dhe reagimet e fuqishme mediatike, tė inicuara ndoshta nga vetė Hoxha (nė tė vėrtetė, nė “veprat” e tij gjenden tezat e disa artikujve tė tillė), mė sė shumti motivoheshin prej kontradiktave ideologjike midis Tiranės e Beogradit, se sa prej dhimbjes normale njerėzore pėr bashkatdhetarėt qė vriteshin e torturoheshin.
Nė tė njėjtėn kohė, nė Tiranė kishte njė grup njerėzish, kryesisht intelektualė, por edhe studentė, tė cilėve u dhimbte vėrtet shpirti. Falė lidhjeve tė ngushta kulturore Tiranė – Prishtinė, qė ishin lejuar pas kushtetutės titiste tė vitit 1974, intelektualė nga tė dy kryeqytetet shkėmbeheshin rregullisht dhe literatura e botuar nė Kosovė kalonte nė mėnyrė konspirative dorė mė dorė nė Shqipėri. Botimet me siglėn e “Rilindjes” shtėpisė botuese shqiptare nė Prishtinė, ishin njė dritare shumė e vyer qė u mundėsonte shqiptarėve tė Shqipėrisė (atyre qė u interesonte), tė vėshtronin matanė murit tė lartė qė kishte ngritur regjimi komunist pėr t’i ndarė nga bota nėnshtetasit e vet. Shumė prej tyre u njohėn sė pari me Kafkėn, Xhojsin, Kamynė, Malaparten, Markesin, Kunderėn, etj., falė botimeve qė vinin nga Prishtina, tė pėrkthyera pėrgjithėsisht sipas sintaksės serbo-kroatishte, por kjo pak rėndėsi kishte: pėr ne ishte si ta shihnim botėn pas njė xhami tė veshur me njė shtresė tė lehtė avulli, qė krijohej prej hukamės sė frymės sonė...
Pėr kosovarėt, nga ana tjetėr, Shqipėria pėrbėnte dheun amė, sendėrtimin e aspiratės shekullore tė tyre – historikisht tė shtypur por jo tė nėnshtruar, - pėr identitet dhe dinjitet kombėtar. Nė tė vėrtetė, Shqipėria zyrtare i kishte braktisur kosovarėt pėr gati gjysmė shekulli. Udhėheqėsi i fundit komunist i Shqipėrisė komuniste, Ramiz Alia, nė njė intervistė me autorin e kėtij libri, mė vonė (tetor 2000), mė deklaronte tė kundėrtėn, se “Shqipėria asnjėherė nuk e ka braktisur Kosovėn”, por njėkohėsisht rrekej tė mė shpjegonte se “Shqipėria vepronte nė ato mundėsi qė i lejonte edhe situata ndėrkombėtare”, pra indirekt pranonte se Tirana komuniste kishte bėrė shumė pak, nė mos asgjė, pėr kosovarėt:
“Gjithmonė krahu kundėrshtar e veēanėrisht Partia Demokratike, e kanė akuzuar Enver Hoxhėn dhe jo vetėm Enver Hoxhėn, por tė gjithė sistemin socialist, sikur e kanė braktisur Kosovėn, sikur Kosovėn ia kanė shitur Jugosllavisė, etj., etj. Tė gjithė kėto janė falco. Shqipėria, qoftė ajo socialiste apo josocialiste, nuk e ka braktisur kurrė Kosovėn. Nėqoftėse ėshtė fjala pėr Enver Hoxhėn dhe regjimin socialist, unė them qė Kosova ka qenė gjithmonė nė qendėr tė vėmendjes tė Enver Hoxhės dhe pėrgjithėsisht tė qeverisė shqiptare tė asaj kohe, ka qenė nė qendėr tė politikės shqiptare. Nėqoftėse flitej pėr marrėdhėnie tė acaruara midis Shqipėrisė e Jugosllavisė, gjithmonė kėto kanė qenė tė acaruara pėr shkak tė Kosovės. Sepse Shqipėria nuk pajtohej asnjėherė me sistemin shtypės tė Jugosllavisė mbi Kosovėn dhe Shqipėria ka qenė gjithmonė nė krah tė lėvizjes studentore, apo tė lėvizjes popullore kosovare kundėr titizmit.
Tani, nė ē’masė mund tė vepronte Shqipėria? Vepronte nė atė masė dhe nė ato mundėsi qė i lejonte edhe situata ndėrkombėtare nė atė kohė.
E para: luftė nuk mund t’i bėnte Jugosllavisė;
e dyta, tė ngrinte ēėshtjen e Kosovės nė Kombet e Bashkuara s’e pėrkrahte askush, jo atėherė, por edhe sot e kėsaj dite qė Shqipėria konsiderohet tashmė pjesė e aleatėve si SHBA etj., s’po guxon ta ngrejė kėtė ēėshtje nė Kombet e Bashkuara, pse askush nuk e pranon tė ngrihet. Pra, ishte e pamundur njė gjė e tillė. Ėshtė folur, natyrisht, nė OKB, edhe unė kur isha nė selinė e OKB-sė kam folur nė njė pjesė tė fjalimit tim pėr Kosovėn, por vetėm kaq. Mė tepėr nuk tė lejonte njeri, nuk mundeshe.
Dhe e treta, qė ėshtė dhe mė themelore, nuk duhet harruar kurrė qė politika ėshtė raport interesash. Jugosllavia ishte mė shumė interesante pėr gjithė perėndimin, qė nga SHBA e gjithė tė tjerėt, sepse Jugosllavia u jepte mė tepėr atyre; Shqipėria nuk u jepte atė qė u jepte Jugosllavia dhe interesat politike tė perėndimit ndaj Shqipėrisė nuk ishin ato qė ishin ndaj Jugosllavisė. Prandaj tėrė pėrkrahja e Perėndimit ka qenė pėr Jugosllavinė dhe nė kėtė raport, edhe kundėr Kosovės. Edhe sot e kėsaj dite Perėndimi mban tezėn se Kosova duhet tė jetė pjesė e Jugosllavisė, megjithėse tė tėra pjesėt konstituitive tė Jugosllavisė u shpallėn shtete tė pavarura. Pra, a e shikoni se Shqipėria, veēanėrisht gjatė kohės socialiste tė saj nuk ka pasur asnjė pėrkrahje, pėrkundrazi, i ka pasur tė tėrė kundra lidhur me Kosovėn.
Do tė doja tė shtoja dhe diēka tjetėr: e tėrė politika qė ėshtė ndjekur nga perėndimi ndaj Shqipėrisė, ka qenė e kondicionuar me Kosovėn. Sa herė qė nė Kosovė ka patur lėvizje, aq herė ka patur presione kundėr Shqipėrisė, qė Shqipėria tė mos e pėrkrahte dhe tė mos e ndihmonte Kosovėn.
Nė tė kundėrt, Shqipėria e ka ndihmuar dhe e ka pėrkrahur Kosovėn dhe padyshim kjo ka shkaktuar edhe njė reaksion dhe ėshtė shprehur nė qėndrimin e ftohtė tė perėndimit ndaj Shqipėrisė.
(Nga njė intervistė e Ramiz Alisė me autorin, nė vitin 2000).
Pjesa mė e madhe e atyre pak kosovarėve qė mundėn tė vizitonin Shqipėrinė gjatė viteve tė sundimit komunist, survejoheshin mė mėnyrė skrupuloze nga agjentėt e Sigurimit dhe spiunėt ordinerė, qė zyrtarisht njiheshin si AGBV (Anėtarė tė Grupeve tė Bashkėpunimit Vullnetar), ndėrsa nė zhargonin e popullit thirreshin “80 lekėsha”, pėr shkak tė honorarit mujor prej 8 lekėsh tė reja qė merrnin si shpėrblim. Shkaku i survejimit qėndronte nė faktin se ata, ndonėse ishin shqiptarė dhe asnjėherė nuk i qenė nėnshtruar pushtuesit serb, njėkohėsisht nuk pushonin sė qeni nėnshtetas tė njė vendi “revizionist”, dhe si tė tillė, pėr mentalitetin e regjimit shqiptar, ishin agjentė potencialė tė imperializmit! Gjithashtu, ata mund tė qenė edhe “bartės tė shfaqjeve tė huaja” pėr moralin komunist. Ende pa fituar famėn e mėvonshme Rexhep Qosja, diku nga fillimi i viteve 1970-, nė gjithė Shqipėrinė qarkulloi si anekdotė peripecia e tij nė aeroportin e Rinasit: autoritetet policore tė aeroportit nuk e lejonin tė hynte nė territorin shqiptar, nėse ai mė parė nuk rruante mjekrėn! Anekdota pėrfundonte me refuzimin e prof. Qosjes dhe largimin e tij vullnetarisht me avionin e parė. Nė takimet e pakta me tė, nuk kam mundur ta pyes pėr vėrtetėsinė e kėsaj ndodhie, mirėpo, siē thotė dhe njė fjalė e urtė, “ku ka tym, s’ėshtė pa zjarr”...
Por nė qėndrimin e Shqipėrisė komuniste ndaj Kosovės dhe kosovarėve, duhet tė ketė luajtur rol edhe njė parametėr tjetėr: antikomunizmi i konsoliduar i kosovarėve.
Gjatė Luftės sė Dytė Botėrorore, tentativat e Partisė Komuniste Shqiptare pėr t’u shtrirė nė Kosovė, dėshtuan edhe pėr shkak se u penguan sistematikisht nga dy emisarėt e Titos, Miladin Popoviēi e Dushan Mogusha, por sidomos pse kosovarėt u lidhėn fuqishėm me krahun nacionalist, pasi nė platformėn e tij shihnin mundėsinė e bashkimit tė natyrshėm me Shqipėrinė.
Nė vitet e pasluftės, kosovarėt, tek Lidhja Komuniste e Jugosllavisė shihnin vazhdimin e pushtimit tė tyre. Lėnia e Kosovės nėn Serbi i dha pra njė karakter tė dyfishtė rezistencės sė kosovarėve: edhe kundėr mekanizmave tė pushtetit tė centralizuar, por edhe kundėr komunizmit, si ideologji e kėtij pushteti. Enver Hoxha, nėse i ka vlerėsuar ndonjėherė kosovarėt pėr motivin e parė tė rezistencės, me siguri nuk u ka falur atė tė dytin, antikomunizmin. Ata kosovarė, qė menduan tė gjenin shpėtim nė Shqipėri pas dy pogromeve tė organizuara kundėr tyre, mė 1956 dhe mė 1968, u trajtuan gati si armiq tė regjimit, duke i pėrqėndruar si nė njė lloj internimi masiv nė disa zona rurale, dhe shumė syresh u torturuan e u burgosėn si agjentė tė UDB-sė, policisė sė fshehtė jugosllave.
Nė mėnyrė paradoksale, dhe pėr arsye tė pasqaruara, disa kosovarė nė diasporė u bėnė mbėshtetės tė zjarrtė tė Hoxhės dhe tė regjimit komunist, dhe po ēuditėrisht, nė disa zona tė Kosovės, edhe sot e kėsaj dite gjallon njė nostalgji e madhe pėr “bacėn Enver”...
Gjithė zhvillimet historike pas Luftės sė Dytė Botėrore, tė shpien nė konkluzionin se Tirana komuniste asnjėherė nuk u interesua seriozisht pėr fatin e kosovarėve. Pėrndryshe, e gjithė kjo periudhė karakterizohet vetėm nga ca reagime pompoze, mediatike, por pa asnjė veprim konkret. Rrjedha e reagimeve anemike ishte parathėnė qysh atėherė kur “Shtabi i Pėrgjithshėm i UNĒL shqiptare iu pėrgjigj kėrkesės (apo urdhėrit?, shėnim i autorit), tė komandės sė UNĒL jugosllave, dhe dėrgoi duke filluar qė nga shtatori 1944 njė sėrė brigadash partizane e mė vonė, nė fillim tė vitit 1945, gjithė Divizionin e 6-tė.
Sipas Neol Malkolmit, (Kosova, njė histori e shkurtėr), nė Kosovė u kryen shuma pak luftime dhe nė shumicėn e qyteteve partizanėt hynė pasi ishin larguar nazistėt pushtues. Historiografia zyrtare shqiptare e periudhės komuniste thotė se Rrafshi i Dukagjinit dhe Kosova u ēliruan prej partizanėve shqiptarė. Por ajo qė ka rėndėsi ėshtė se edhe nė kushtet e pjesėmarrjes sė trupave tė UNĒL shqiptare nė luftėn pėr ēlirimin e Jugosllavisė, jugosllavėt, qofshin partizanė nėn komandėn e Titos, qofshin ēetnikė, vazhdonin qetėsisht tė masakronin popullsinė shqiptare nė Kosovė. Shtabi i Pėrgjithshėm i UNĒL shqiptare, thjesht sodiste situatėn tragjike duke vazhduar trumpetat pėr vėllazėrimin e popullit shqiptar me popujt e Jugosllavisė!
Nė Historinė e Shqipėrisė (botim i vitit 1965, vėllimi i 2-tė, faqe 818-820), riprodhohet njė raport i Komandės sė Korparmatės sė Tretė, nė mars 1945:
“Nė Kosovė janė vrarė njerėz nga Ushtria Nacional-Ēlirimtare Jugosllave. Nė UNĒL jugosllave duket se ka mjaft elementė shovinistė – provokatorė. Njė pjesė e madhe e popullit tė kėtyre anėve ėshtė nė male. Populli i Kosmetit nuk ka aspak besim nė UNĒL Jugosllave... Heqja e flamurit shqiptar nga qytetet e Kosovės dhe Metohisė, vrasja e delegacionit shqiptar qė ėshtė dėrguar nga Shtabi Operativ pėr marrėveshje..., vrasja e 20 vetėve nga Malėsia e Gjakovės, pa asnjė arsye, vrasja nė masė nė Drenicė, humbja e njerėzve natėn, pa i marrė vesh kush, janė shkaqet qė revoltojnė pėr sė tepėrmi popullin e Kosovės kundėr UNĒL Jugosllave. Situata e Kosovės infekton edhe situatėn tonė”.
Nėse u besohet tė dhėnave zyrtare tė regjimit komunist, nė Jugosllavi shkuan 20 mijė luftėtarė tė brigadave shqiptare, 600 prej tė cilėve nuk u kthyen kurrė mė nė atdhe. Arsyetimi me internacionalizmin i kontributit shqiptar, duket i pamjaftueshėm. Fakti se Shtabi i Pėrgjithshėm i ushtrisė shqiptare qė kishte nė krye Enver Hoxhėn, ashtu ai dhe qeveria qė u vendos nė Tiranė nė nėntor 1944, nuk thanė as gjysmė fjale pėr vrasjet qė kryenin jugosllavėt, fakti i mosreagimit pra, tė shtyn mė sė shumti nė njė konkluzion tjetėr:
Ushtria shqiptare shkoi atje si pėrbėrėse e ushtrisė jugosllave dhe pėrdorej nga Tito pėr njė test tė dyfishtė: sė pari pėr tė provuar besnikėrinė e Enver Hoxhės, dhe sė dyti pėr tė krijuar e thelluar njė hendek nė mes tė shqiptarėve tė Kosovės dhe shqiptarėve tė Shqipėrisė.
Sipas ministrit tė fundit tė mbrojtjes tė Shqipėrisė komuniste, Kiēo Mustaqi, ka ekzistuar njė plan veprimi luftarak, i pėrgatitur me qėllim qė “nė rast situatash tė volitshme tė ndihmohej ushtarakisht Kosova”.
Plani, qė ishte hartuar nga zėvendėsministrat e mbrojtjes tė kohės, Veli Llakaj, Nazar Berberi, Maliq Sadushi, kishte firmėn e komandantit tė pėrgjithshėm tė forcave tė armatosura, Enver Hoxha, dhe mbahej nė njė kasafortė sekrete nė zyrėn e ministrit tė mbrojtjes. “Brenda nė kasafortė, tregon Mustaqi, ndodheshin zarfat me hartat e planizimet, tė lidhura me tel e tė vulosura me vulė prej dylli. Kur u bė ministėr Kadri Hazbiu (1981), e kishim hapur atė kasafortė (unė isha drejtor operativ i Ministrisė sė Mbrojtes), e kishim hapur pse dyshohej se mos Mehmet Shehu kishte vėnė eksploziv aty”. Mustaqi shprehet i sigurt se deri nė vitin 1992, ajo kasafortė nuk ishte hapur kurrė mė.
Disa hollėsi se si lindi ky plan, tregon ish shefi i Shtabit tė pėrgjithshėm tė ushtrisė shqiptare, Veli Llakaj. Sipas tij, njė ditė Enver Hoxha, nė prani edhe tė Mehmet Shehut, e kishte pyetur: “Si thoni Ju tė Komandės sė Pėrgjithshme dhe tė Shtatmadhorisė; mund qė tė bėjmė njė ndėrhyrje ushtarake pėr ēlirimin e popullsisė shqiptare nė kėto treva, pėr t’i ēliruar njėherė e pėrgjithmonė nga thundra fashiste, ashtu siē ndėrhymė edhe gjatė Luftės Antifashiste Nacionalēlirimtare?”. “Plani u pėrgatit me shumė kujdes, brenda afateve tė pėrcaktuara dhe iu dorėzua Enverit, iu raportua njė pėr njė. Dhe ai e miratoi me disa vėrejtje”, ka thėnė shumė vite mė vonė gjenerali pensionit Llakaj nė njė intervistė pėr gazetėn e Prishtinės “Epoka e Re”.
Njė shfletim i librit me pjesė pėr Kosovėn nga ditari politik i Enver Hoxhės, pėrforcon bindjen se Shqipėria komuniste nuk e kreu as formalisht obligimin e saj pėr Kosovėn. Pėrkundrazi, nė rreshtat e atij ditari, qė ēuditėrisht fillon nė vitin 1963, vėrehet tendenca qė reagimet e rralla ndaj raprezaljeve tė jenė sa mė tė kujdesshme duke i mėshuar idesė se Shqipėria “nuk pėrzihet nė punėt e brendshme tė Jugosllavisė”, se “ēėshtja e Kosovės ėshtė njė ēėshtje e brendshme e Jugosllavisė”. Duket se Enver Hoxhėn, mė shumė se fati i Kosovės e i kosovarėve, nė ato momente e preokupon fati i tij dhe pėrfitimi eventual qė ai vetė (dhe kauza e tij) mund tė ketė nga zhvillimet nė Kosovė. “Dėgjojmė tė flitet pėr njė republikė tė Kosovės. Kosovarėt patriotė e revolucionarė, nė kėto momente duhet tė tregohen shumė tė kujdesshėm ndaj revizionistėve titistė, tė cilėt mund tė luajnė edhe kartėn e krijimit gjoja tė njė “republike shqiptare kosovare” nė vend tė “krahinės autonome”..., pėr tė shtypur mė mirė luftėn ēlirimtare tė shqiptarėve tė Kosovės dhe pėr tė luftuar RP tė Shqipėrisė. kjo e ashtuquajtur republikė... e kurdisur nga titistėt mund tė bėhet qendra e reaksionit kosovar dhe e tė arratisurve fashistė e kriminelė lufte shqiptarė qė gjenden nė Europė e SHBA. Nė kėtė kurth nuk duhet tė bien shqiptarėt e Kosovės”, (1 gusht 1966).
Nė shėnimet dhe “refleksionet” e Enver Hoxhės, ku shpeshherė njeri paragraf kundėrshton tjetrin, dallohet qartė fryma paternaliste qė ai don t’u injektojė kosovarėve, por edhe kjo tentohet tė bėhet me njė arsyetim dogmatik, ku kuptohet fare lehtė se interesimi i tij pėr Kosovėn rrok vetėm aspektin e shndrrimit tė kosovarėve nė skalione tė PPSH-sė:
“Populli i Kosovės duhet ta kuptojė nė mėnyrė tė qartė se RP e Shqipėrisė nuk mund ta atakojė ose ta sulmojė Jugosllavinė. Nė qoftė se Jugosllavia atakon Shqipėrinė, qi ėshtė problem tjetėr. Shqipėria do tė mbrohet, do tė luftojė dhe do tė fitojė. Atėherė edhe problemi i Kosovės do tė vihet krejt ndryshe.
Ekzistenca e RP tė Shqipėrisė, e fortė, e lirė dhe sovrane, ėshtė njė fitore e madhe pėr popullin e Kosovės dhe luftėn tonė kundėr titizmit. Ata duhet ta konsiderojnė atė njė ndihmė tė rėndėsishme pėr ta, tė ndjekin zhvillimin e saj me kujdes dhe tė mėsojnė prej saj, tė kuptojnė nga rruga e partisė sonė ē’do tė thotė politikė e drejtė dhe luftė e drejtė. Ndryshe, ata do tė gabojnė, do tė ecin me iluzione dhe do tė bien nėn goditjen e reaksionit titist”. (19 shtator 1966).
Shumė prej kosovarėve qė gjatė viteve tė komunizmit erdhėn nė Shqipėri pėr t’iu shpėtuar raprezaljeve sistematike tė regjimit titist, u persekutuan, u burgosėn e u vranė, tė akuzuar si agjentė tė UDB-sė jugosllave. Nga dėshmitė e shumta tė publikuara nė shtypin shqiptar pas vitit 1990, rezulton se akuzat kundėr tyre bazoheshin nė informatat e agjentėve tė zbulimit shqiptar nė Kosovė e gjetkė nė Jugosllavi. Mirėpo, edhe pėr kėtė, pra pėr praninė e agjentėve tė zbulimit shqiptar, ditari politik i Enver Hoxhės krijon pikėpyetje tė mėdha.
Supozohet se Jugosllavia dhe gjegjėsisht Kosova, pėrbėnin njė nga pikat mė tė organizuara tė zbulimit shqiptar. Mirėpo, po t’i besohet asaj ēka shkruan Enver Hoxha pėr demonstratat e pranverės 1981 nė Kosovė, aty nuk kishte as edhe njė agjent. Gjithė informacionin qė pėrdor nė shėnimet e veta, Enveri ia atribuon agjencive tė lajmeve. “Nga njoftimet qė japin agjencitė e huaja...”, “Siē bėjnė tė ditur agjencitė e huaja...”, “Siē thonė kėto agjenci...”, “Thuhet gjithashtu se u arrestuan dhjetra studentė...”, “Thuhet se studentėt janė ankuar kundėr gjendjes sė mjeruar ushqimore...”, “Siē thuhet, studentėt thėrritnin ‘Duam liri!’, ‘Duam Kosova tė bėhet Republikė!’...
Por ka edhe fjali tė tilla: “Sa dėgjojmė e mėsojmė nga infomacionet e agjencive tė huaja tė lajmeve, radio e televizioni huaj, pse ne nuk kemi fare gisht nė kėtė punė, nė kėtė ēėshtje ka pasur organizim tė dobėt”.
Butaforia arrin kulmin nė njė shėnim tė shkurtėr mė datėn 4 prill 1981:
"Titistėt" sillen egėr me demonstruesit kosovarė
Dje nė mėngjes, nė 3 prill, u kthyem nga Vlora me Nexhmijen dhe fėmijtė. Ngjarjet nė Kosovė mė kanė preokupuar e mė kanė shqetėsuar shumė, pse titistėt e poshtėr jugosllavė, sipas lajmeve tė agjencive kanė sulmuar me mjetet mė tė egra popullin dhe studentėt qė nė mėnyrė paqėsore kėrkonin pėrmirėsimin e konditave tė tyre tė jetesės dhe statusin e republikės pėr Kosovėn, nė kuadrin e Federatės Jugosllave”.
Njė ditė mė vonė, Enver Hoxha thėrret Byronė Politike ku “tė gjithė shokėt ishin dakord me propozimin qė bėra pėr tė shkruar njė artikull tė rreptė kundėr dhunės sė serbomedhenjve jugosllavė ndaj popullit e studentėve kosovarė”.
I gjithė reagimi i Tiranės pėrmblidhej nė disa artikuj qė vetė Enveri i cilėsonte si tė “matur”; Shqipėria madje nuk bėri as edhe njė protestė zyrtare formale pėr bashkėkombasit e vrarė, tė torturuar e tė dhunuar. “Vetė Dolanci, gjatė konferencės sė shtypit, kur njė gazetar e pyeti “A ka gisht Shqipėria”, u pėrgjigj “Jo” dhe shtoi: “Nga Shqipėria nuk ka ardhur ndonjė protestė”. Kjo vėrteton se “fajtori” priste njė protestė. Por qeveria shqiptare nuk bėri protestė zyrtare”. (???)
Qė t’i kthehemi planit pėr ndėrhyrje ushtarake nė Kosovė, ėshtė e qartė se kushdo qė ka dy pare mend nė kokė, e pranon se njė ndėrhyrje ushtarakje do tė ishte njė aventurė veėtvrasėse. Aq mė tepėr qė ideologjia komuniste tė cilės me aq dogmatizėm Enver Hoxha i qėndronte besnike, nuk i lejonte luftėrat invaduese. Proporcioni i forcave ushtarake nė Ballkan dhe konjukturat politike ndėrkombėtare ishin tė tilla qė do ta detyronin Shqipėrinė, nė rast tė ndėrmarrjes sė aventurės, tė mbetej jo thjesht e vetme, por tė gllabėrohej nė ēast.
Nė kėtė pikė, Enver Hoxha kishte tė drejtė kur thoshte se “Ne nuk e sulmojmė Jugosllavinė, po tė na sulmojė ajo, atėherė do tė luftojmė...”. mirėpo, kur themi se Shqipėria nuk e kreu obligimin e vet ndaj Kosovės, nuk kemi parasysh ndėrhyrjen ushtarake. Mė sė shumti qėndrimi i atėhershėm shqiptar ndaj Kosovės, ballafaquar dhe me dokumentet e pakta e pėr mendimin tim jo fort tė besueshme, rezulton tė jetė hipokrit. Duket se Enver Hoxha mė sė shumti fliste pėr Kosovėn jo qė t’u jepte kurajė kosovarėve apo tė paralajmėronte apo “qortonte” Beogradin, por qė t’i priste vrullin ndonjė “guximtari” eventual nė udhėheqjen e lartė shqiptare. Kėto sigurisht, janė hamendje, por toni pasiv, kėmbėgulja pėr tė dėshmuar se “Shqipėria nuk ka gisht nė Kosovė”, mungesa (siē rezulton nga vetė shkrimet e Enver Hoxhės) e strukturave agjenturore shqiptare nė Kosovė, nė mos gjė tjetėr, tė krijojnė pėrshtypjen se shteti i atėhershėm shqiptar nuk kishte njė platformė tė detajuar pėr Kosovėn dhe pėr gjithė shqiptarėt nė ish-Jugosllavi, ku tė shprehej konkretisht interesimi pėr mė shumė se dy milionė bashkėkombasit qė nėpėrkėmbeshin sa herė i donte qejfi Beogradit. Kjo pėrshtypje mund tė mos qėndrojė vetėm nėse faktet qė serviren nė shėnimet e Enver Hoxhės janė tė sajuara, kushdi pėr ēfarė qėllimesh.
Njė ish diplomat shqiptar me karrierė nė pėrfaqėsinė diplomatike tė Tiranės komuniste nė Beograd, thekson se “Shqipėria nuk u ngut dhe nuk u tregua agresive, qoftė edhe nė propagandėn kombėtare, sepse do ta kishte dėmtuar rėndė ēėshtjen kombėtare. Ajo i shkoi parimit se shkallėt ngjiten njė e nga njė, ndryshe ēdo aventurė do t’i kishte harxhet e mėdha”. Edhe ky opsion mund tė respektohet, mirėpo, nėse ecej me filozofinė e “ngjitjes sė shkallėve njė nga njė”, Kosovės do t’i duhej tė priste edhe njė dyzetė vite tė tjerė, pas 1990-s.
Pėrgjithėsisht, lėvizjet irredentiste gjithmonė janė manipuluar e mbėshtetur nga njė fuqi e jashtme. Kosovės, gjatė mė shmė se njė shekulli, deri nė vitin 1999, gjithēka iu desh ta pėrballonte e vetme. Shqipėria, e cila pas Luftės sė Dytė Botėrore fitoi statusin e njė vendi sovran, (megjithė varėsinė konjukturale qė provoi nėpėr vite nga Jugosllavia, Bashkimi Sovjetik dhe Kina), ishte njė shtet anėtar i OKB-sė. Pas prishjes me Jugosllavinė, qė mė sė shumti u bė pėr hatėr tė “Baba Stalinit”, Shqipėria i kishte tė gjitha mundėsitė ta ngrinte zėrin, por edhe t’i ndihmonte konkretisht kosovarėt nė pėrpjekjet e tyre pėr tė pėrballuar raprezaljen serbe. Njė gjė e tillė, jo vetėm qė nuk ndodhi, por Jugosllavia, deri nė vitin 1990 ishte partneri kryesor tregtar i Shqipėrisė.
Shqipėria komuniste, qė shpenzonte miliona dollarė nga financat modeste tė vendit, pėr tė financuar gjithfarė “partiēkash” marksiste-leniniste deri nė skajin mė tė largėt tė botės, qė sponsorizonte grupe terroriste e guerrile pėr t’u stėrvitur nė Shqipėri, nė tė njėjtėn kohė nuk respektonte as obligimin moral qė tė ndėrkombėtarizonte ēėshtjen e Kosovės, as mė 1956, as mė 1968 e as mė 1981. Lehtėsisht kupton ndokush se ē’dėm i madh i bėhej ēėshtjes kosovare, kur nga dheu amė nuk dėgjohej kurrė zėri i solidaritetit dhe i inkurajimit.
Si pėrfundim, gjatė gjithė viteve tė sundimit komunist, Shqipėria zyrtare nuk mund tė akuzohet se nuk bėri tė pamundurėn pėr Kosovėn, ajo nuk bėri as atė qė mundej e qė duhej tė bėnte. Dhe ca mė keq, nėpėrmjet persekutimit selektiv qė ushtroi mbi mijėra kosovarėt e ardhur nė Shqipėri nė ato vite, krijoi njė ndarje midis kosovarėve tė ardhur dhe shqiptarėve vendas, ndarje qė doli nė pah mė sė miri me ardhjen e demokracisė dhe qė pėr fat tė mirė u zvogėlua (por nuk u shuajt krejt), gjatė krizės humanitare qė shkaktoi lufta nė Kosovė, kur mijėra kosovarė u strehuan nė banesat e qytetarėve tė Shqipėrisė.
(Fragment nga libri nė proces “Kosova, njė lindje e vonuar”)
07 Prill 2011 / Gazeta Tribuna
Krijoni Kontakt