Tefta (Tashko) Koco

[Dita]

Teksti i meposhtem eshte shkeputur nga broshura orientuese per dy disqet e sopranos Tefta Tashko Koco me Kenge lirike qytetare shqiptare dhe repertor klasik perendimor nxjerre ne qarkullim ne vitin 2005. Copyright per regjistrimet ne dy CD-te e zoteron djali i saj, Dr.Eno Koco.


===


Sopranoja Tefta Tashko Koço (1910-1947) lindi në Fajum, Egjipt, vend në të cilin kishin emigruar prindërit e saj në fund të shekullit të XIX. Më 1921 familja Tashko kthehet në Korçë dhe më 1927 Tefta largohet për në Montpellier të studiojë kanto. Midis viteve 1932-1936 ajo studioi në Conservatoire National de Musique et de Déclamation të Parisit. Pas kthimit përfundimisht në Shqipëri më 1936, ajo iu kushtua studimit të këngës lirike qytetare shqiptare, përveç programeve koncertale me muzikë dhome dhe operistike. Regjistroi dy herë në disqe për shoqërinë diskografike Columbia në Itali në 1937 dhe 1942 një përzgjedhje të repertorit klasik vocal, si dhe 45 këngë lirike qytetare shqiptare. Eshtë vlerësuar nga kritika e vendit dhe e huaj si „soprano lirike me shkollë të përsosur, timber të qartë e të shëndoshë, intonacion të pastër si kristali, me teknikë të përsosur vokale, veprime të matura e frazim plot shije (Gllas, Beograd, 14 nëntro 1945). Afër pesë vjet para se të vdiste, Tefta nga martesa me Kriston pati një djalë të quajtur Eno.

Kur këngët qytetare shqiptare filluan të hyjnë mes repertorit klasik të programeve të koncerteve të viteve ’30, pionierët e artit vocal në Shqipëri u përpoqën t’i shndërronin këto këngë në modele lirike qytetare nëpërmjet formave dhe trajtimeve të reja. Duke përdorur repertorin e kompozitorëve-këngëtarë tradicionalë ata e pasuruan dhe e shndërruan këngën qytetare drejt një deklamimi public me cilësinë e zërave operistikë të sopranos, tenorit e baritonit. Kënga lirike qytetare adoptoi nga arti vokal i kultivuar lehtësinë e nevojshme për të prodhuar linja melodike e frazime elegante. Procesi që e krijoi këtë gjini në vitet 1930 do të vazhdonte edhe në dekadat e mëvonshme falë përkushtimit dhe interesit të këngëtarëve dhe të krijuesve.

Në 1937 dhe 1942 Tefta Tashko-Koço regjistroi për kompaninë diskografike Columbia në Itali dyzet e pesë nga këto këngë me shoqërim orchestral, si dhe arie klasike. Nga ky koleksion tani mungojnë 12 këngë. Bashkëshorti i saj Kristo Koço, regjistroi dy këngë. Në këtë CD janë përfshirë vetëm 23 këngë popullore qytetare dhe pesë pjesë klasike. Regjistrimet u shoqëruan nga një orkestër e madhe dhe orkestrinë italiane dhe u drejtuan po ashtu nga dirigjentë italianë si Segurini, Rizza, Ruisi dhe Consiglio. Duke shoqëruar sopranon T.Tashko-Koço, orkestra italiane mund të thuhet se e thjeshtësoi së tepërmi, madje e eliminoi kohën 7/8 (karakteristikë e muzikës qytetare shqiptare) duke e shndërruar atë në 2/2. Shpjegimi më i pranueshëm për këtë fakt është se orkestrimi bëhej aty për aty, në prag të sekuencave të regjistrimit, dhe ka të ngjarë që tëkishte fare pak kohë për t’I përvetësuar siç duhet strukturat e “çuditshme” metrike të këngëve tok me nuancimet e tyre. Megjithatë nxjerrja në pah e veçorive thelbësore të këngëve të gërshetuara me shtresime harmonike dhe polifonike perëndimore, ndryshe nga shija pikante Levantine e orkestrinave tradicionale, i ka veshur këto regjistrime me një frazim dhe stil më oksidental e ngjyrim orchestral. Zërat e shkolluar të këngëtarëve profesionistë shqitparë të viteve ‚30 përgjithësisht i përshtateshin më mirë tingullit instrumental perëndimor të orkestrës, intonacionit të saj të temperuar dhe, në njëfarë mase konceptimit të frazimit të muzikës së kultivuar. Kjo dukuri e fundit, padyshim që jo gjithmonë u përshtatej formës improvizuese të të kënduarit tradicional qytetar.

Pavarësisht nga cilësia jo e mirë teknike e regjistrimeve 78 rpm (rrotullime për minutë) të viteve 1930-40 si dhe atyre në shirita të bëra në vitet 1940 dhe 1950, cilësi kjo e njohur për atë periudhë, këngët që ato përmbajnë janë dokumente të vyera mbi konceptet interpretuese të këngëtarëve. Për t’u vënë në dukje është se në një pjesë të mirë të rasteve këto regjistrime u bënë të nxituara dhe jo gjithmonë u fiksuan kur zëri i këngëtarit ishte në formën e tij më të mirë.

Cilado të ishte origjina e këngës qytetare, otomane apo e Ballkanit Jug-Perëndimor, kur kjo këngë këndohej nga këngëtarët lirikë të viteve 1930, ajo trajtohej në tërësinë e saj si produkt vokal dhe instrumental perëndimor. Nocioni i ekzekutimit artistik – do të ishte mënyra se si interpreti e prezantonte këngën për t’i dhënë asaj vlerat e një vepre të mirëfilltë. Kjo është arsyeja përse kishte më shumë se një mënyrë për t’iu drejtuar këngës – këngëtarë të ndryshëm shpalosin pikëpamje të ndryshme. Konceptet dhe ndjenjat vetjake të shprehura në këngë bëjnë të mundur që të veçohen tri drejtime apo qëndrime të dallueshme interpretimi: (a) drejtimi tradicionalist: I stilit të muzikës së dhomës, që demonstron origjinën e traditës gojore të këngës; (b) drejtimi operistik: I stilit të ariozës, që bazohet mbi leximin dhe elaborimin e notave; (c) drejtimi melodramatic: I një stili deklamues, që i jep këngës imazhe teatrale. Duke gjykuar nga regjistrimet e këngëve lirike qytetare shqiptare të bëra në Itali para dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore, mund të thuhet që Tefta Tashko-Koço ishte përfaqësuese e drejtimit operistik. Kënga lirike qytetare përgjithësisht konceptohej nga ajo si arie apo ariozë dhe synimi kryesor i saj ishte që të arrinte atë lloj frymëzimi melodik, i cili do të krijonte imazhin e tingullit dhe ritmit muzikor të këngës. Infleksionet modale apo zbukurimet dhe ngjyrimet e stilit të traditës gojore nuk luanin rol parësor për këtë stil; ishte vazhdimësia e linjës vokale me vlerën e masës së duhur të tingullit dhe ngjyrës ajo që do të merrte rëndësi të veçantë. Këputjet e fjalëve, frymëmarrjet në mes të frazës ose ndërprerjet emfatike, ishin mjete shprehëse që përdoreshin kryesisht në drejtimin tradicional; në drejtimin operistik, këto mjete shprehëse trajtoheshin sipas normave të këndimit klasik. Teksti letrar ndonjëherë sakrifikohej për hir të kërkesës që të mos copëtohej frazimi vocal, pra, imazhi i poezisë apo i fjalës transfigurohej në imazh të frazës muzikore, dhe shprehja muzikore do të buronte nga ai puls i brendshëm i ndjenjave të këngëtarit. I frymëzuar nga emocioni i këngës, këngëtari i këtij drejtimi mundohej t’i shprehte konceptet e tij mbi të pa cënuar parimet e tij estetike apo personalitetin e tij. Mirëpo hapi që duhej ndërmarrë për të mbërritur tek suksesi ishte i realizueshëm vetëm atëherë kur këngëtari profesionist i drejtimit operistik përpiqej që me vetëdije të plotë të shprehte kërkesat e kompozitorit qytetar.

Në këta pesëdhjetë vitet e fundit është folur dhe diskutuar shumë (më shumë privatisht sesa publikisht) rreth drejtimeve që duhet të kishte ndjekur kënga qytetare gjatë kësaj periudhe. Për ata që mbështetnin drejtimin tradicional, shpesh drejtimi operistik është parë si shmangje nga ajo ç’ka dashur të shprehë krijuesi i këngës. Por, duke gjykuar nga ekzekutimet e këngëtarëve lirikë profesionistë të cilët zgjodhën këtë drejtim, kuptohet se ata kanë qenë të ndërgjegjshëm në trajtimin e këngëve bazuar në konceptet e tyre estetike. Vlera dhe bukuria e vërtetë e këngës do të qëndronte, sipas tyre, në gërshetimin e interpretimit të traditës qytetare me atë të kultivuar artistike të këngëtarëve të shkolluar.

[Fiori]

Foto të T.T. Koços (me burrin dhe djalin)
(fotot u dërguan në forum nga shefqeti11)

[Fiori]

.......Të tjera

[nendetsja]

shume i bukur

[fattlumi]

Tefta Tashko Koço/Njëqind vjetët që ia dëshironim aq shumë


Nga Agron SEJAMINI

Më 2 nëntor, ka 100-vjetorin e lindjes. Sa shumë zemra ia kanë dëshiruar dhe bërë këtë urim këngëtares tonë të shquar?! Por, Perëndisë ajo bukuri dhe hijeshi iu desh 37-vjeçare. Ndoshta, për të mbetur e tillë përjetësisht edhe në kujtesën e brezave. Zëri i saj i mrekullueshëm edhe sot është magjik, duke e bërë edhe më të bukur, atë bukuri...

Iku shpejt edhe pse erdhi "vonë" në Shqipëri. Më 2 nëntor 1910, lindi në qytetin Fajum të Egjiptit. Në vitin 1921, në moshën 11-vjeçare sheh për herë të parë Shqipërinë. Familja e saj me origjinë nga Frashëri i Përmetit, braktis kurbetin dhe kthehet në Atdhe. Një fëmijë e etur në kuriozitetin e moshës dhe mall të rrituri, për vendlindjen e prindërve, pasi në vogëli, pëlqeu shumë gjuhën dhe këngët shqiptare që dëgjonte në festa dhe gëzimet familjare. Ndërkohë, shumica e mysafirëve që hynin në atë shtëpi, ishin ajka e patriotizmës shqiptare në Egjiptit. Babai i saj, Thanas Tashko ishte një prej tyre. Kur u rrit, ndjehej krenare që kishte parë Çajupin, Spiro Dinen, Jani Vruhon, Filip Shirokën... E rritur në atë ambjent atdhetar, kur erdhën në Korçë me familjen e saj, ndjehej më shqiptare se shqiptarët. Për fat zgjodhën për të jetuar, atë qytet që në vitet '20, ishte kryeqyteti i kulturës shqiptare. Ishte periudha kur u shfaq për herë të parë, nga disa të rinj që kishin ardhur nga Rumania, drama e Mihal Gramenos "Vdekja e Pirros". Personazhet e saj ishin veshur me kostumet e kohës, ndërsa dekoret ishin punuar me shije nga piktori Vangjush Mio. Por, më shumë gjallëri dhe freski i dha jetës artistike banda e shoqërisë "Vatra", e cila kishte ardhur nga Amerika. Dirigjenti i saj, Thoma Nasi, një muzikant i talentuar, grumbulloi disa muzikantë amatorë dhe krijoi një orkestër të vogël, e cila jepte koncerte me muzikë të lehtë. Pak më vonë u krijua edhe një orkestër me mandolinën e famshme korçare. Të gjithë të pasionuarit pas muzikës dhe artit formuan shoqërinë e "Arteve të bukura". Jo më pak e njohur në aktivitete ishte edhe grupi muzikor "Lyra".

Ajo ndjesi që i ishte shfaqur në Egjipt për këngën shqiptare tani 11-vjeçares, iu kthye në dashuri. Shoqet e saj më të rriturra, kënaqeshin me zërin e bukur, kur e dëgjonin Teftën, duke kënduar në shkollë ose në mbrëmjet e vogla familjare. Ajo interpretonte këngë të ndryshme, duke shpalosur qartë kujtesën muzikale, sensin e ritmit, shijen për meloditë e bukura... Në ditët e para të janarit të vitit 1922, në Korçë erdhi Fan Noli. Për të festuar ditëlindjen e këtij demokrati të shquar që e kishte më datë gjashtë, u organizua një koncert. Nga nxënësit e korit të asaj shkolle u dalluan dy vajza. Njëra ishte Tefta dhe tjetra e kishte emrin Jorgjia Truja. Një urim dhe përqafim nga Noli i madh, ishte kujtesë e mjaftueshme për mësuesit e muzikës, që të vlerësonin talentin e tyre. Në vitet që vijuan, u shtuan koncertet artistike, ku pjesëmarrja e Teftës dhe e Jorgjisë ishin të pa diskutueshme. Gjithsesi, e ardhmja e tyre vihej në udhë të mbarë, nëse ato do të fitonin një bursë studimi për në shkollat perëndimore të muzikës. Kështu, erdhi edhe koncerti i radhës, më 26 qershor të vitit 1926. Jo thjesht për të kënaqur publikun artdashës të qytetit të Korçës, por për të tërhequr vëmendjen e autoriteteve. Drejt kinema "Luksit" atë pasdite vërshuan qindra vetë. Një pjesë e tyre nuk mundi të gjente bileta. Shkëlqeu Tefta në skenë nga hijeshia e atij fustani të bardhë, por dhe nga mjeshtëria e të kënduarit. Të ardhurat e atij koncerti iu dhanë si ndihmë konviktorëve. Por, më shumë se kaq fituan dy talentet korçare, që siguruan vëmendjen e posaçme për të ardhmen e tyre. Kështu, një vit më vonë u akorduan bursat e ëndërruara. Teftës i doli për të studiuar për kanto në Montpellier të Francës, ndërsa Jorgjisë për në Romë.

Gjatë periudhës 1927-1931, Tefta studio në Konservatorin e Muzikës në Montpellier dhe në vitet 1932-1936 studioi në Conservatorie National de Musique et de Declamation të Parisit. Për të hyrë në këtë konservator, Teftës iu desh të këndojë në sallën Gaveu, aktin e katërt të operas "Traviata". Juria e përbërë nga personalitetet muzikore më të shquara franceze, i akordoi Çmimin e Dytë. Në koncertin e dytë po për të njëjtin rast, ajo këndoi La cavatine du Page nga opera "Les Huguentos", fitoi Çmimin e Parë.

Qëndrimi nëntë vjeçar i Teftës në Francë, shënoi jo vetëm kalimin nga faza e rinisë (17 vjeç) në atë të maturimit fizik dhe intelektual (26 vjeç), por dhe i përshtatjes në një ambjent krejt të ndryshëm nga ai i Korçës. Gjithsesi, ajo nuk e zbehu për asnjë çast, dashurinë për Shqipërinë. Ndoshta në këtë mirësi dhe ndjesi të saj, ndikoi edhe qëndrimi pranë saj i familjes (nëna, vëllai dhe motra e madhe). Pra, ishte po ajo jetesë dhe tradita shqiptare që e shoqëruan në gjithë kohëqëndrimin e Francës. Dëshmon shumë edhe përgjigjja pozitive që i bëri ftesës së ardhur nga grupi polifonik himariot. Më 1930, shkuan nga Himara në Paris, një grup i madh për të regjistruar këngë solo apo duete të muzikës së lehtë, shqiptare dhe të huaj. Kishin dëgjuar himariotët për artisten e re shqiptare, ndaj nuk reshtën së pyeturi dhe kërkuari deri sa gjetën adresën e saj. Asnjë pjesëtar i familjes nuk iu bë pengesë në atë ftesë.

- Patjetër, të shkosh dhe të punosh me muzikantët e ardhur nga Shqipëria, i tha e ëma.

Kështu për dhjetë ditë me radhë, ajo u shkëput nga Montpellier dhe qëndroi në Paris. Gjatë gjithë kohës, Tefta punoi me pasion dhe përkushtim për të realizuar sa më mirë regjistrimet. Shtangu dhe u emocionua shumë kur dëgjoi disa nga këngët polifonike. Një bashkëpunim që i la mbresa të pashlyeshme, duke ia shtuar edhe më shumë dëshirën dhe merakun për perlat e këngës popullore shqiptare.

Gjatë studimeve në Francë, ajo u vlerësua shumë nga pedagogët e Konservatorit të Parisit, drejtues artistikë të Radios së Parisit dhe kritikë muzike. Edukimi në Francë, bëri që ajo të asimilojë në mënyrë të veçantë, repertorin vokal klasik francez, ku prioritet për përgatitje ishte njohja mirë e mjeteve karakteristike shprehëse muzikore si dhe e gjuhës frënge. Tefta ishte pjesëmarrëse në dy konkurse që organizoi Teatri i Operas komike franceze. Ajo interpretoi në rolet kryesore të dy veprave të mëdha dhe shkëlqeu me madhështinë e saj. Vlerësimi që iu bë këngëtares sonë nga kritikë të njohur parisienë, përmes artikujve të botuar në gazetat kryesore të kohës, janë pika më e lartë që ajo arriti gjatë karrierës së saj studenteske në Francë. Pjesëmarrja e saj në konkurse, koncerte, opera, dhënia e programeve në Radiostacionin e Parisit dhe fitimi i çmimeve dhe i diplomave të ndryshme në këto manifestime muzikale, dëshmojnë për një këngëtare me vlera të padiskutueshme. Pikërisht në këtë kohë, Teftës i krijohet shansi për të lidhur kontratë me një nga drejtuesit më të mëdhenj të teatrove të operave të Nju-Jorkut.

Anglezja, I.Uoll, e cila mbeti një nga shoqet e saj më të preferuara i shkruante:

"E dashur Tefta!

Duhet të qëndrosh patjetër në Paris që të dëgjojë zoti Xhonson, drejtor i operave të Nju-Jorkut. Po të mos e takosh do të bësh gabimin më të madh të jetës. Takoje këtë njeri, se është nga njerëzit më të rëndësishëm në Amerikë dhe mund të afrojë një kontratë me shumë interes. Qëndro sikur edhe bukë të mos keshë për të ngrënë ato ditë.... Duhet të përfitosh nga ky rast, që është kaq i shkëlqyer sa ti nuk mund ta marrësh me mend..."

Përgjigjja, e Tefta Tashkos tashmë dihet... Me kthimin në Shqipëri në vitin 1936, përveç programeve koncertale me muzikë dhome dhe operistike, ajo iu përkushtua interpretimit të këngës lirike qytetare shqiptare.

Në Arkivin Qendror të Shtetit, në mes të fletëve të një pasaporte të huaj, me të cilën këngëtarja jonë ishte e pajisur kur ndodhej jashtë, gjendet një gjeth i vogël i tharë.

Mbi të, Tefta ka shkruar me kujdes frëngjisht, vetëm dy fjalë:

"Vdes dhe s'tërhiqem".

Ishte motoja e jetës së saj, e shkurtër, por e denjë për të mbetur përjetësisht, Artiste e Popullit!

Këngët popullore të kënduara nga Artistja e Popullit, Tefta Tashko Koço

1. Çelni ju, moj lule, çelni.

2. Edhe ky bilbil.

3. Fryn veriu. (Teksti: L. Poradeci).

4. Kur më vjen burri nga stani.

5. Ishin dy kunata.

6. Kroi i fshatit tonë (Teksti: L. Poradeci).

7. Të dua, moj goc e vogël.

8. Dolla në penxhere.

9. As aman, moj lule.

10. As u gremis, moj lejthatë.

11. Moj hyrije, bukurie.

12. Kur më shkon sokakut.

13. Fol e qesh, moj sylarushe. (Teksti: M. Gura).

14. Qante lulja lulen.

15. Ku do shkosh, moj goc e vogël.

16. M'at'fush' t'mejdanit.

17. Kënga e bilbilit.

18. Fustani me pika.

19. Po këndon bilbili fushave.

20. As aman, o syri i zi.

21. Ma ven dorën përmbi dorë.

Këngët popullore të incizuara në shoqërinë fonografike "Columbia" - Milano 1942

1. Un', o ty moj të kam dashur.

2. Kjo- dashtnija kjoft mallkue.

3. Kenke nur' i bukurisë.

4. Për një ditë, kur del gaca në pazar,

5. Këndon kumrija.

6 Metelikun ta kam falë.

7. Ma ven dorën përmbi dorë.

8. Dallëndyshe vaj, vaj.

9. Qante lulja lulen.

10. Moj fëllanxë.

11. Sa me shpejt ma vunë, moj, kambën.

12. Dy gisht përmbi vetull.

13. Moj Hyrije; bukurie.

14. Shamija e beqarit.

15. Iku nata.

16. Del një vashë prej hamami

17. Zare trëndafile.

18. Të dua, moj goc' e vogël.

19. As aman, moj lule.

20. Kroi i fshatit tonë.

21. O moj sylarushe.

22. Dolla në penxhere.

23. Bilbil çapkëni.

24. As u gremis, moj lejthate.

25. Dashtnuer tu bana.

26. Ani, moj Hatixhe.

27. Seç kënd on bilbili mali te.

28. Shkaperceva dy-tri male.

29. Edhe ky bilbil çka qenke një zog.

30. Kam shtëpinë e vogël.

31. I kam hypë vaporit.

32. Fry, moj er' e malit.

33. O në atë fushë t'mejdanit.

34. Edhe gurët e sokakut.

Katër poetët kombëtarë, Asdreni, Fishta, Koliqi e Poradeci

ndjekin në Shkodër, recitalin e Tefta Tashkos

E bujshme jehona e recitalit të Tefta Tashkos në Shkodër, në vitin 1938. Mysafir i nderuar në qytetin verior në ato ditë, ishte edhe Asdreni. Edhe më shumë e shtoi atmosferën festive recitali i këngëtares sonë të shquar lirike. Në sallonin e Kinoteatrit "Rozafa" zunë vend në reshtin e parë katër poetët kombëtarë: Asdreni, Fishta, Koliqi dhe Poradeci. Por, magjikja dhe madhështia e asaj mbrëmjeje, ishte këngëtarja Tefta Tashko. Një pjesë të kësaj të vërtete, e dëshmon edhe fotografia që po botojmë, fiksuar nga mjeshtri Marubi. Pjesën tjetër, shkrimi i botuar në gazetën e kohës "Diana", e cila përshkruan emocionet e atij recitali:

"Zojusha Tashko me lëvizjet e matuna të fytyrës, me zanin kumbues e t'ambël, me gjallnin e vet si dhe me tonin e ndryshëm të melodive - të naltë, të ultë, të shpejtë e të ngadaltë-luente me zemrat t'ona njashtu si lot era me detin e kalthër.

Në sa "Les filles de Cadix", - na gëzoi, na dha nji "bonne humeur" - aty, për aty, kanga e dytë "Sonnambula" e Bellini-t, na zhyti në nji melankoli të hollë. Artistja që e ndiente deri n'ekstrem kët pjesë muzikore - bani që edhe ne, bashkë me te, të jetojshim disa çaste trishtimi. Por "Tarentelle" e Rossini-t preku ndigjuesit, bile u quejtë "xhevahiri" i asaj mbramjeje. Sopranoja e jonë e zotnonte mirë kët kangë napolitane, tonet e së cilës herë të shpejtë herë të ngadaltë, tash të naltë tash t'ultë e plot graciozitet - s'la shpirt pa gzue e s'la zemër pa prekë.

"Ave Maria" e Schubert-it - kjo arie mahnitëse, u interpretue mrekullisht na knaqi pa masë. Nji frymë mystike e thellë përhapej në salon: kjo kangë shkrihej në nji botë shpitënsh. Të gjithë digjeshim n' ekstaz porsi nji i divoçëm para shtatores së nji shejti qi ban mrekulli. Kur mbaroi kjo pjesë shpërthyen duertrokitje frenetike e "bravo" të daluna nga kandi i thellë i shpirtit të ndigjuesve. Të gjitha kangët lanë përshtypjen ma të bukur, veçanërisht kangët t' ona. Ata u duertrokitën dhe u kërkuen për së dyti. Po, kanë të drejtë: ato janë kangët t' ona, kangë nxjerrë drejt për së drejti nga shpirti i popullit. Folklori i ynë muzikuer paraqitet gracioz, - mjafton të përshkohet nëpër nji talent arti. "Kroji i fshatit t' onë" - vargje nga Lasgush Poradeci - mund të krahasohet me kangët ma të bukura që interpretoi zojusha Tashko.

"Kroji i fshatit t' onë" u-ba kanga e pavdekshme e kujtimeve tona. Poezi e muzikë të bashkueme në kët kangë formuen dritën që të merr syt e të robnon. Për kso këngësh kemi nevojë. Kto duhen të përhapen në vendin t'onë. Muzika e bazueme në folklorin e kombit kontribuon në forcimin e karakterit nacional dhe e ndezë shkëndinë e dëshunis për ket vend të shum vujtun..."

"Diana", 1938


bota sot

[gjirfabe]

Shumicen e kengeve per te cilat behet fjale me larte,

i keni te vendosura ne adresen:

http://ngarkovideo.com/audio?order=date&offset=64

[saura]

çfare zeri ,ta rrenqeth mishin.

[saura]

Vura keto te orgjines se gjysherve te mi une ...

[Bamba]

Kam gjetur para ca kohesh nje permbledhje me 2CD te kengeve te saj. I degjoj here pas here, mrekulli!

[Xhuxhumaku]

Eno Koço: Tefta “po vjen” me këngët e panjohura

» Dërguar më: 04/11/2010 - 14:12

Fatmira Nikolli

Eno Koço është kthyer në Tiranë me të bijën soprano, Teutën dhe me të birin violinist, Gentin. Tefta Tashko Koço, e ëma, ka sivjet 100-vjetorin e lindjes. Koncerti na ofron këngë të panjohura, fotografi të tilla, materiale filmike dhe rikthen pas kaq kohësh në skenë Gaqo Çakon. Surprizat nuk kanë të sosur, ndërsa duket se çdo gjë është organizuar më së miri, pse jo edhe falë skenarit të Alda Bidos. Eno rrëfen detajet e koncertit, pjesët që do të interpretohen, ndërsa dy fëmijët flasin për emocionet e tyre. Teuta shprehet e kënaqur për këtë koncert. "Më vjen mirë, që ka edhe artistë të tjerë të ftuar në këtë koncert, sepse ka edhe lidhje brezash në të. Unë do të këndoj dy këngë të panjohura dhe një pak të njohur, kam edhe një duet më Gaqo Çakon, që e kam edhe momentin më të preferuar, një trio me këngëtarët e Operës, një duet me Irma Libohovën etj". Në fund thotë ajo do të këndohet "Përendesha e bukurisë" nga të gjithë këngëtarët e koncerti bashkë. Ndërkaq, Genti Koço thotë se është hera e dytë që interpreton për gjyshen në violinë. "Kam interpretuar para 10 vitesh një pjesë për Teftën, dhe vijë me diçka tjetër. Unë interpretoj pjesën 'Meditim', e ndërkohë që tingujt e violinës e rrëfejnë këtë meditim, ka fotografi të gjyshes që shfaqen në një ekran. Tingulli është i fortë dhe ka intensitet. Meqë atmosfera e koncertit është evokim i asaj, që ka lënë Tefta në muzikë, është përzgjedhur një pjesë nga Matne, pjesë e një opere. Është një pjesë reflektuese dhe krijon një ndjesi meditimi". Më tej ai ka edhe tri pjesë shqiptare.
Në 100-vjetorin e Tefta Tashko Koços, ju vini me një koncert "in memoriam". Çfarë do i ofrojë ai publikut?
Ka një vit që e kam menduar këtë koncert dhe më tej kam shprehur dëshirën që për ta realizuar të bashkëpunoj me Radiotelevizionin shqiptar, sepse unë kam punuar një jetë të tërë aty. Mund të them se bashkëpunimi me radion, ka qenë i ngrohtë dhe i përzemërt. Është Elvira Diamanti që merr pjesë me Pandi Bellon në një rrëfim të veçantë për Teftën. Në koncert përveç fëmijëve të mia Teuta dhe Genti marrin pjesë edhe Gaqo Çakon që na nderon me pjesëmarrjen sepse ai këto vitet e fundit nuk është aktivizuar dhe në këtë koncert rikthehet me një zë të freskët, të ngrohtë e të bukur. Veç këtyre, vjen edhe Irma Libohova, mjaft e dashur për publikun shqiptar. Prania e saj në këtë koncert është shumë domethënëse sepse këndon këngët e Teftës në mënyrën e saj. më tej janë edhe dy solistë të Teatrit të Operës që janë baritoni Armando Likaj dhe mexosopranoja Lindita Kola.
A mund të na rrëfeni surprizat e koncertit?
Ju thatë që është një koncert "in memoriam". Në fakt, keni të drejtë, sepse ne evokojmë figurën e Teftës nëpërmjet këngëve, fotografive dhe xhirimeve. Ka shumë fotografi që njihen por ka edhe se nuk njihen. Mënyra se si ato prezantohen është shumë e veçantë, sepse ato shfaqen në një ekran të madh. Ka kuadro filmike që shfaqin jetën e Teftës. Elvira pyet Pandi Bellën që është autori më në zë e më kompetent për figurën e për jetën e Teftës dhe ai i përgjigjet. Ka interpretim të Gaqo Çakos, ka interpretim të Irma Libohovës, interpretim të tim biri dhe të vajzës dhe diçka tjetër që po e lë surprizë.
Si është organizuar koncerti dhe cilat këngë këndohen?
Ai është ndarë në katër episode dhe për këtë ne kemi pyetur edhe miqtë tanë. Ai fillon me një bllok popullor ku Teuta ekspozon dy këngë, që si të thuash janë ato më të njohurat, "Kroi i fshatit tonë" dhe "Kur më vjen burri nga stani"; më tej ka një kompleks këngësh; janë motivet me violinë solo, që në një farë mënyre tregoj edhe rrëshqitjet e zërit të Teftës që kanë qenë karakteristike për kohën; mbaron episodi i parë me Irma Libohovën që këndon këngë elbasanase. Më tej janë tri këngë, nga të cilat dy janë krejt të panjohura e njëra është fare pak e njohur. Ato janë regjistruar 80 vjet më parë dhe ekspozohen për herë të parë. Bëhet fjalë për këngët me titull "Tirana" ku flitet se sa moderne ishte ajo në atë kohë, me zonja të bukura, me makina etj, dhe tjera është me titull "Saranda" ku rrëfehen në një farë mënyre bukuritë e këtij qyteti. Më tej është kënga "Korçarja" që njihet pak e që në koncert do të këndohet siç është kënduar 80 vjet më parë, me tempin që ka pasur. Më tej në koncert vjen blloku i këngëve klasike, sepse Tefta ishte soprano, edhe pse njihet prej regjistrimeve për këngën popullore. Gaqo Çako do të këndojë këngë popullore me zërin e tij të ngrohtë dhe plot dritë, por edhe do të vallëzojë.
Elvira Diamanti dhe Pandi Bello do të sjellin një material të xhiruar. Çfarë shfaq ai?
Elvira na shfaqet duke zbritur nga kalldrëmet e Korçës. Teksa shëtit në vende të ndryshme të Korçës, ajo pyet Pandi Bellon (njohës i mirë i figurës së këngëtares), për jetën e Teftës në këtë qytet. Koncerti zgjat 1 orë e pak si material muzikor, veç kësaj janë edhe materialet e tjera.

gsh