Liza Vorfi

[Lioness]

(Nga Shekulli)

Presidenti i Republikës nderon në moshën 86 aktoren Liza Vorfi. Ikona e elegancës dhe finesës së viteve pesëdhjetë u largua pa zhurmë nga skena. Urdhri “Naim Frashëri i Artë” në pleqërinë e shtyrë i duket pa kuptim.

Presidenti i Republikës nderon sot me urdhër pune një aktore që ka dyzet vjet që ka dalë në pension. “Naim Frashër i Artë” për Liza Vorfin në moshën 86-vjeçare. Gruaja nuk ka më asnjë komunikim me artin, kurse me telashet e botës e lidh televizori. Koha nuk lëviz, as kujtimet. Është mosha kur kujtesa e ndërton të kaluarën, që në rastin e Liza Vorfit është jeta e gjitha, me një gjuhë memece, me ndjesira. Nuk kanë vlerë përgjigjet apo llogjika dhe vendosja e sendeve në vendet që u takojnë. Loja që bën kujtesa provokon torturë dhe për pasojë topitje të trupit. Çfarë ka ndodhur ka ndodhur. Gur kandari për të kaluarën do ishte vdekja e jo urdhrat e punës. Liza Vorfi ka sy të kaltër të kthjellët. Ajo thotë se nuk shikon dhe nuk dëgjon mirë, se duket e bukur ngaqë sapo ka dalë nga pasqyra, por portreti i saj është harta që tregon ku e ka kaluar jetën.

Ka shumë që nuk e dinë se Liza Vorfi është gjallë. Sot kanë për ta parë në këmbë në skenën e Teatrit Kombëtar dhe kanë për të marrë me mend elegancën dhe finesën e rrallë e cila që nga koha e ikjes së saj dhe pensionimit të një brezi të tërë të bashkëkohëseve të saj zor të jetë kthyer në ndonjë trupë apo portret aktoreje shqiptare. Teknologjia e estetikës femërore ka ndikuar veç të tjerash edhe në procesin e burrërimit, veçmas kërkesave të kohës për t’i kthyer gratë në forcë sociale.

Pak para se të niste lufta e dytë, një aktore e ikonë si Marlene Dietrich, me veshje gjysmë mashkullore, këndonte “Quand l’amour meurt” dhe joshte duke tymosur në kabare-bar në Paris, kurse një 16-vjeçare në Shqipëri me uniformë elegante të institutit femëror “Nana Mbretëreshë” këndonte në Radio-Tirana “Si dukat i vogël je”.

Ishte Liza, balerinë dhe këngëtare, e edukuar me gjuhë të huaja, në standardet që mund të përgatitej një femër, qytetare e botës. I ati, Ndue Vorfi, mësues i gjuhës shqipe, patriot nga Gjakova që e la përfundimisht Kosovën më 1924, e nisi me studime në Konservatorin e Romës. “Librat frëng më mbetën në Pezaro. Sot mund t’i ketë dikush. Mbajnë emrin tim. Babai më thirri të kthehesha në atdhe. Po fillonte lufta.”

Më 1945 mjaftoi një ftesë e Xhemal Brojes, “pse nuk vjen të bësh teatër” i kish thënë, që të bëhej “Liza Vorfi, e para aktore që hapi perden e Teatrit Profesionist të Tiranës (Teatri Popullor më pas) së bashku me Behije Çelën, me pjesën “Xhido” vënë në skenë nga regjisori jugosllav Bozha Nikolic.

Regjisorët e huaj mbetën përvoja më e mirë e Lizës në Teatër dhe ata që vinin nga Bashkimi Sovjetik dhe Jugosllavia. Ishte e vetmja dritë profesionistësh në atmosferëartistësh që po bëhej komuniste pa e kuptuar. Dënimi i të shoqit, Emil Shirokës, burgosja e tij si i rrethit të intelektualëve shqiptarë që kishin studiuar në Vjenë, solli në mesin e viteve gjashtëdhjetë përjashtimin e Lizës nga Teatri Popullor për një vit.

Lizës i del vetiu nga ndonjë skutë e kujtesës ndonjë emër aktoreje pa talent që njëlloj si atë vetë e ulin sot në radhët e nderit. Pa talent, po komuniste.

Në mesin e këtij dimri njerëzish ajo luante Dezdemonën e Shekspirit. Arapi i zi që e mbyt nuk ishte një burrë xheloz, por thashethemet, përgjimi i jetës dhe humbja e lirisë.

Sytë e Lizës janë pak të trembur sikur po sheh një film ku oborri i teatrit është mbushur me arapë me duart para për të mbytur dikë. Mara tek “Përmbytja e madhe” mbetet roli më i dashur, sepse nuk i hiqet nga mendja që është ngjitur në skenë me temperaturë. Ankthi i asaj kohe kishte dhe anën e vet të bardhë. Mara, ta shohë njëherë në ekran të regjistruar, ky është pengu i saj, por nuk gjendet në arkivat në TVSH, siç nuk gjendet asnjë fragment zë i saj i regjistruar në Radio-Tirana. “Bën të shkosh sot e kësaj dite, s’ke për të gjetur gjë prej gjëje në Radio-Tirana”, thotë Liza dhe i çelet një buzëqeshje ironike.

Ajo mendon se në fund të jetës njeriut i kthehet ajo që ka dhënë. Po në rastin e saj, nuk kanë të bëjnë fare këto urdhra në pleqërinë e shtyrë. Nuk do kishte turp t’i quante turp.

Role të Liza Vorfit në Teatër

Elmira tek “Tartufi”

Beatrisa tek “Shërbëtori i dy zotnive”

Dezdemona tek “Otello”

Aktorja tek “Hamleti”

Martirio tek “Shtëpia e Bernarda Albës”

Julia Shevicova tek “Morali i zonjës Dulska”

Dorina tek “Borgjezi fisnik”

Dona Luçia tek “Karnavalet e Korçës”

Marta tek “Cuca e maleve”

Mara tek “Përmbytja e madhe”

Në kinema në filmat:

“Furtuna”

“Debatiku”

“Komisari i dritës”

“Rrugicat që kërkonin diell”

“Lulëkuqet mbi mure”

Ata ishin katër”

“Ne vinim nga lufta”

Roli i fundit është kontesha tek “Gjenerali i ushtrisë së vdekur"

[Brari]

artikullshkrusi.. i shekullit te edvin kokdhimes.. nuk paska hallin e liza vorfit por te bamir topit..
fillon e mbaron artikulli me qellimin per te cvleresuar nje veprim pozitiv te presidentit..

por gjithsesi mesojme dicka.. qe liza vorfit censoret e enverit te kudondodhur ja kan fshire arkiven..
pra kan dashur ta shuajne figuren e artistes liza vorfi.. sepse ska qene luiz hoxh e tyre.. qe leh mitingjeve te ps-se si ca te tjera.. e te tjere.. ish kolege te lizes ne teater..
mesojme se ne teatar lizen vorfi e ka afruar i ndjeri xhemal broja.. i cili gjithashtu u harrua gulageve nga regjimi enverist bashke me gruan e tij shkrimtaren selfixhe ciun..

mirpo sot fale pd-se.. kujtohen e nderohen.. e guxojn njerzit te permendin ata ato qe.. bene per artin e kulturen shqiptare..

pergezime presidentit qe ka nderuar liza vorfin..

[Albo]

Ndahet nga jeta aktorja Liza Vorfi

TIRANË- Aktorja Liza Vorfi, një nga themelueset e Teatrit Kombëtar u nda sot nga jeta në moshën 88-vjeçare. Teatri Kombëtar e konsideron Liza Vorfin, si një nga aktoret më të njohura dhe më fisnike të këtij institucioni që ka qënë dhe shkollë aktrimi për breza të ndryshëm. Homazhet në nderim të saj do të zhvillohen nesër në ora 11:00 në Teatrin Kombëtar.
Vorfi ka interpretuar në teatër në veprat si: "Tartufi", "Shërbëtori i dy zotnive", "Otello, "Hamleti", "Shtëpia e Bernarda Albës", "Morali i zonjës Dulska", "Borgjezi fisnik", "Karnavalet e Korçës", "Cuca e maleve", "Përmbytja e madhe".

Gjithashtu rolet e saj janë ndjekur nga artdashësit edhe në interpretimet në filmat: "Furtuna"," Debatiku", "Komisari i dritës", "Rrugicat që kërkonin diell", "Lulëkuqet mbi mure", "Ata ishin katër", "Ne vinim nga lufta". Roli i fundit në jetën e saj të gjatë artistike është Mara në dramën "Përmbytja e madhe" e Kol Jakovës.
Për kontributin e saj në teatër e në film, Vorfi u nderua me urdhërin "Naim Frashëri" nga Presidenti i Republikës, në vitin 2008.

Liza Vorfi lindi në Gjakovë më 29 nëntor, 1924. Në vitin 1932 familja e saj shpërngulet në Tiranë. Aktivitetin artistik e ka filluar qysh në vitin 1939 si këngëtare në Radio "Tirana". Gjatë viteve 1939-1943 vazhdoi studimet në Itali në konservatorin e Romës dhe më pas në Pizaro.
Në vitin 1945 erdhi në Teatrin Kombëtar si aktore dhe interpretoi në pjesën "Gjido". Gjatë karrierës së gjatë artistike Vorfi ka zhvilluar mbi 60 role.

BalkanWeb