Petro Nini Luarasi, orthodhoks apo protestant?

[monikal]

Seminarist. Një studim interesant per temen qe po diskutojme ka kryer AT Foti Cici ( per mua personalisht eshte studim unikal nga trajtesa. Mund te bisedoni edhe me te per te bere nje liber te perbashket me kendveshtrimet tuaja ne rrafsh intelektual)

Petro Luarasi: ndriçim, opinion, përndjekje

Foti Cici

Ta begatojmë gjuhënë edhe kombin tënë me kulturë dhe qytetërim (Luarasi, 1911)

Kur dëgjohen emrat e të parëve të kombit shqiptar, atje ku është mbishkruar dhe Petro Luarasi, duket sikur bashkëmoshatarët e mi sillen vringthi para një imazhi fotografik bardhezi, në një afri të njëqenshme me tekstet e hershme shkollore, tej ronitjes së kohës. Nëse librat pak më të vjetër kanë përdorur një foto tjetër, brenda grupmoshave të këtij brezi, tek i njëjti hero mund të ketë edhe shpërfytyrime shëmbëllesash. Ndonjëherë këto janë të qëllimshme, aq sa pikëzohen atje përplasjet pamore në art, me konfliktet e tipareve të etërve. Për shembull, fotoja e Nolit në tekstet e vjetra shkollore ishte e një burri të pashëm (në një foto të përpunuar) pa mjekër, me kollare të bardhë, me një buzëqeshje të lexuar këndshëm, humaniste, dhe kështu mbeti te kujtesa e më të vjetërve, siç rrëfehen ata sot në shtyp, me hiret e pleqërisë së mirëpritur. Ndërsa tek ne më të vonët, Fanoli u fytyrua me mjekër të madhe, të zezë, revolucionare, dhe meqë ato vite në Shqipëri mjekra ishte njësoj e ndaluar si droga, buzëqeshja brenda dendurisë së grezhës, bërë njësh me mustaqet e mëdha, nuk shquhej prej nesh, nuk mund të përkthehej.

Në rastin e Petro Luarasit gjithë sendet janë ndryshe. Tingëllima e emrit të tij nuk mundi të na përcjellë asnjë imazh kaq të ngrirë fotografik, sepse mitologjia nacionalkomuniste bëri diçka më të madhe: Sa herë që dëgjohet emri i Petro Ninit, edhe pse shumica dërrmuese e shqiptarëve nuk e ka lexuar atë (në kundërtí të Nolit, që të gjithë kanë lexuar diçka prej tij), ne na vjen ndërmend një fytyrë e zverdhur nga helmimi, me tipare të pashquara të një skene mortore, me ritualin e mbivarrshëm të juglindjes, ku ritmi i kujtesës kulturore zbardhëllen shëmbëlltyrën e lëverdhur të heroit, përdrejt ngjyrës së gëlqertë, duke gëluar zbehjen e pamjes me klithmat: “Kolera, kolera…”.

Më 15 gusht 1886, Petro Luarasi nisi të predikojë ungjillin shqip në kishë, në fshatin e vendlindjes, ku shërbente si mësues i sponsorizuar nga një institucion grek. Pak më parë ai pati përkthyer e futur për përdorim në kishë disa lutje shqipe (Asokohe, e deri në vitet 1920, kisha vendore kishte shkarë dhe besonte se shqiptarët nuk kishin arsye të luteshin në gjuhën e tyre). Një vit mbas kësaj, gusht 1887, mitropoliti i Kosturit, Kirili, e shkishëroi dhe e mallkoi ndriçimtarin. Mbas disa vjetësh, 20 shtator 1892, pasardhësi i Kirilit, Filareti, shpalli qortimin e letrave shqipe dhe meshoi sërish shkungimin e Petro Luarasit dhe të familjes së tij. U burgos dy herë, ndërsa herën e tretë përiku për katër vjet në SHBA, ku ishte bashkëthemelues dhe psallt i kishës së parë shqipe atje, në vitin 1908, nga ku u kthye të përfundojë misionin në Shqipëri. Në vitin 1911, mes një persekutimi të egër, nën arrestime e hetime të njëpasnjëshme, ai botoi veprën Mallkim i shkronjavet Shqipe dhe çpërfolja e Shqipëtarit.[1] Që nga gushti 1886 e deri në gusht 1911, Petroja përmbushi njëzetë e pesë vjet aktivitet ndër shqiptarë; mision fetar dhe kulturor.

Sot, në 94-vjetorin e fjetjes së Petro Nini Luarasit (17 gusht 1911), pyetje mbas pyetjesh presin e shtrëngojnë. Sa është e vërtetë, e sa është e mitizuar nga kalesa e tij në historinë tonë? Çfarë rëndësie ka ky personalitet për brezin e sotëm? Çfarë vlere kanë shkrimet e tij? A po mos vlerat e dëshmorit janë tej teksteve të tij? Për më tutje, si mund të ftillohet dikush publikisht për Petro Luarasin, kur kisha ortodokse shqiptare nuk i ka kërkuar ende ndjesë atij, për përndjekjet që i shkaktoi, dhe madje nuk e përkujton fare atë, as në atdhe e as në diasporë?

Duke iu bindur rrezikshmërisë që shkaktojnë këto pyetje ndaj të gjallëve, përse të jetë rrezikuese kur thërrasim të vdekurit e rajonit?



Krisma në hyjnajë

Shtypi i hershëm shqiptar shkruante se kur mitropoliti i Kosturit bëri një udhëtim shërbese në Kolonjë, tha: “Këtu të gjithë janë besnikë te patrikana dhe helenizmi. Vetëm një kemi që na turbullon punët e na sjell ngatërrime. Ky është Petro shqiptari nga Luarasi, por dhe këtë së shpejti do ta ndreqim.”[2]

Sado e letrarizuar të jetë kjo dëshmi, marrë nga shtypi ynë fillestar nën hijen e Turqisë, atje ndijojmë realitetin e asaj periudhe historike, e cila nuk ishte dhe aq ndryshe me sot, sidomos nën shkëlqimin e manipulimit të mendjes, teksa rrymat kulturore mbi kombin e kombësinë dolën më të forta se subjektet romase të perandorisë otomane. Por në një këndvështrim jo shekullar, mund të gulçojë dikush: Sa bukur që i shkonin punët ortodoksisë shqiptare atëherë! Besimtarët ishin të varfër, më keq se sot, por ama kishin pafajësinë, e cila i shëronte të gjitha; thelbin e adhurimit e ndienin më hirshëm, sepse greqishtja i çonte në qiellin e shtatë, me misterin e saj të pakuptueshëm; priftërinjtë ishin të paarsimuar mirë, por qenë më besnikë, e të tjera të vërteta. Sa më pak ndërlikime, pra, aq më pak dhimbje, e sa më shumë dituri, aq më shumë telashe…

Hierarkia ortodokse, e cila gëzonte herë nxitjen e herë mbështetjen e qeverisë turke, ndjente siguri në shërbesë, ndërsa vetë grigja tregonte bindje e bashkëveprim. Ndoshta ishte solidariteti fetar, si detyrim i ndërsjelltë për plotëri të besimit ortodoks? Këtu ndizej më shumë konflikti gjuhësor me të folmet e rajonit, kryesisht me “banalitetin” e greqishtes së re, por tashmë dhe me shqipen e “dialekte” të tjera të rajonit të Ballkanit, të cilat mëtonin të zëvendësonin “gjuhët hyjnore”. Me këtë tymnajë folklori ishte njësuar udhëheqja kishtare, aq më tepër kur hyjnaja e gjuhëve të vjetra shërbente interesat universaliste të perandorisë otomane, për të mbikëqyrur në paqe kulturat e mileteve shumëgjuhëshe.

Përndjekjet ndaj këtyre veprimtarëve të ndriçuar, klerikë e laikë ortodoksë, të cilët përfaqësonin një lëvizje në thelb spirituale, me disa parelelë njëherësh, por me platforma të kthjellëta përkthimore, çuan në përndjekje, burgosje e deri në vdekje. Fryma e risuesve u ndijua demoniake, opinionet e tyre tingëlluan si luftë kundër krishtërimit lindor, ndërsa shkëmbimet e intelektualëve ortodoksë me ata perëndimorë u konceptuan si lidhje hafijesh.

Në rastin shqiptar, ajo që kërcënonte strukturën e ortodoksisë vendore, nuk ishte ndërhyrja e shqiptarëve jo ortodoksë në çështjet kishtare, të “polemëve të krishtërimit”, të cilët nuk priteshin të çmonin një institucion ortodoks spiritualisht të fuqishëm. As bëmat e shqiptarëve ortodoksë jashtë Shqipërisë shkaktonin shtrëngesa, sepse imazhi i mërgatave nuk frikësonte, ngaqë një koncept i tillë atëherë nuk ekzistonte, ndërsa rrjedhjet grupore të vendorëve “në dhé të huaj” besoheshin e uroheshin si të përkohshme. Kalimtaria e mërgimtarëve nuk ishte e zonja të ndikonte në atdhe, pa fuqinë e virtualitetit të sotëm, përderisa rajoni nuk kishte pasur precedentë influence tej gjeografisë. Frika kishte bërë çerdhe tek të shqetësuarit, duke përgjuar formulimet kishtare të shqipfolësve, brenda territorit të Kishës, prandaj dhe dridhej hierarkia. Problemi ishte me ata ortodoksë që mërgonin nga rajoni, fizikisht a shpirtërisht, sepse bashkë me pafajësinë ata humbisnin dhe drojën. Po sikur të shkodizonin lojën e manipulimit?

Brenda kësaj paqeje të dekretuar në enciklikë, e jo në frymë, merita e Petro Luarasit ishte parësisht tek zgjimi e ndriçimi i tij, pastaj te këmbëngulja për të formuluar mendimet brenda përvojës fetare, por sidomos te guximi për t’i rrëfyer ato botërisht e gjer në fund. Kërkohej kapërcimi i së tashmes, pa shkelur bashkëkohësit dhe vlerat e tyre të larmishme. Mbi të gjitha, madhërohej aspirata e risimit në botën shqiptare, tek e cila Petro Luarasi ndjente të pashmangshëm martirizimin që e priste dita-ditës. Atëherë kur rrëshqiste hierarkia. Predikues për jetën, por me kujtesë vdekjeje, kishte kurajën e madhe të rrëfimtarisë, e cila i falte ndjeshmërinë për të rrokur të vërtetën, për të ndijuar thelbin e sendeve shqiptare ortodokse, për të përjetuar në pikën më të brendshme të njeriut të përvuajtur këtë realitet të zhdrejtë kulturor.

Në krishtërimin lindor, laikët kanë një traditë të lashtë përfshirjeje e mësimdhënieje në kishë, edhe pse disa herë ajo dëliret. Kur këta laikë janë të ndriçuar, ata dalin nga kisha lokale dhe bëhen pjesë e ndërgjegjjes së Kishës. Lasgush Poradeci, kur rrëfen për hapjen e kishës shiqtare në Bukuresht, dëshmon se prifti shqiptar, At Harallamb Çalamani, shkoi në Ruamani pikërisht nga Stambolli, atje ku shërbente në një kishë greke të Patrikanës, dhe se “Dogma fetare orthodhokse mi karakterin ndërkombëtar të Krishterimit, atje ku Krishti i porosit Nxënësit e Tij të predikojnë Ungjillin nër gjithë popujt, i kish ardhur At Harallambit nga veterani i madh Petre Nini Luarasi, mprojtësi i patundur dhe i tmerrshëm i shkronjave shqipe në kohën e Rilindjes.”[3]

Për regjimin e ortodoksisë së asaj kohe, shfaqja e Petro Ninit ishte e papritura e madhe. Ai po influenconte jo vetëm intelektualë shqiptarë e besimtarë të thjeshtë, por dhe një pjesë të klerit shqipfolës të Patrikanës. Si ka mundësi që një mësues i greqishtes dhe i kulturës helene, një “mëditësi ynë”, të jetë kaq mosmirënjohës, të guxojë të ngrejë krye, të bëhet bukëshkalë? Krismë në hyjnanë…



Opinioni spiritual

Thelbi i mendimtarisë së Petro Luarasit është te libri i tij, botuar greqisht e shqip pak muaj para vdekjes, Mallkim i shkronjavet Shqipe dhe çpërfolja e Shqipëtarit (ose, nëse e përkthejmë nga greqishtja e tij, në shqipen e sotme, “Qortimi i letrave shqipe dhe apologjia e shqiptarit”). Në këtë vepër të Petro Luarasit kemi një dialog të laikut me klerin, të grigjës me barinjtë, të popullit me hierarkinë, për të kallëzuar administrimin e mbrapshtë të vlerave spirituale.

Mbas lejimit të shkollave shqipe nga qeveria turke, gjë që bëri të mundur kthimin e Petros në Shqipëri nga Amerika, Gazeta Times e Londrës shkroi për qëndrimin e patrikanës dhe të kishës greke kundër shqiptarëve, për ndalimin e gjuhës së tyre në kishë, por duke dhënë përshtypjen e një keqtrajtimi kulturor të shqipfolësve. Times akuzonte hierarkinë për shkishërime dhe mjete të tjera të paligjshme kundër përparimit të letrave shqipe, në vend të “civilizimit të shqiptarëve të krishterë”. Por patrikana e përgënjeshtroi këtë në shtypin e saj, duke deklaruar se akuzave në fjalë “iu mungon e vërteta”. Nga ana tjetër, aktet e shkishërimeve që lexoheshin në kishat shqiptare shënonin se Petro Luarasi kërkonte të kultivonte “gjuhën shqipe, e cila nuk ekziston”. Këtë u përpoq të bënte mësuesi i përndjekur. Të provonte se ekzistonte përndjekje, bashkë me shqipen, përdorimi i së cilës madje përkonte me doktrinën e krishtërimit ortodoks mbi gjuhën e njeriut.

Në qoftë se sot ne e kemi të vështirë të shpjegojmë botërisht gjëra ortodokse që janë kaq të thjeshta, atëherë ishte edhe më keq. Sepse në çfarë gjuhe do të fliste dikush, kur intelektualët ortodoksë, duke përfshirë dhe Luarasin, mendonin e shkruanin parësisht në greqishte? Edhe shqipja e Petros, ndryshe nga shumica e brezit të tij që e mohonin, ishte gjuha e mësuesit, e eksperimentuesit, e predikatorit ndër bashkatdhetarë të pamësuar, domethënë gjuha e një fjalësi të kufizuar, pa përdorim parësor. Në këtë rast shtrëngonte gjuha e teksteve kishtare, ku ishin shkruar shkishërimet, atje ku duhej formuluar dhe apologjia e shqiptarit, testamenti i tij.

Nëse trajtesa nuk shkruhej greqisht, në pjesën më të madhe, do të ishte gjuhësisht e pakuptueshme. Vetë autori përdor shpesh kllapat në versionin shqip, për të bërë të kuptueshme fjalëformimet e tij, ndërsa në fund paraqet dhe një fjalorth shqip-greqisht, për t’u shfajësuar kështu në historinë e botimeve tona në rajon. Dhjetë vjet para tij, Theofanis Mavromatis (Fan Noli) shkruante e botonte në një greqishte të folur, e cila ishte doktrina e ndriçimtarëve të mendimtarisë së atëhershme greke, por Petro Luarasi shkroi afër gjuhës zyrtare, në “zhargonin kishtar”, në një stil shumë arkaik, për t’u përafruar, ndoshta, këtë herë me intelektualët shqiptarë, por dhe për të folur në gjuhën që përdorte shkishëruesi i tij, Filareti i Kosturit. Kjo përkonte të ishte dhe gjuha me të cilën Petro Luarasi krijoi atë persona që la në historinë tonë kulturore; larg Nolit.

Fjala e Petro Ninit shtjellohet vetëzëshëm mbi referenca të imta biblike, me fraza të dendura liturgjike, e jo në sentenca klasikësh, në citate letrarësh, a në aleanca e bashkëlidhje bashkëkohësish. Pothuaj gjysma e librit përbëhet nga vargje e paragrafë të marrë nga Shkrimet. Besimtar gjer në palcë, çdo frymëmarrje në debat bëhet përmes Biblës. Autori përsërit me dhimbje se shqiptarët ortodoksë jetonin “në errësirë, në injorancë, në barbarizëm” dhe se kisha ortodokse ishte fajtore, përderisa nuk i lejonte vendasit të përdornin gjuhën e tyre, në mënyrë që të kuptonin gjuhën e fesë e të ndriçoheshin “përmes doktrinës së krishtërimit”. Sipas trajtesës së Luarasit, kishte kaq padije në popull, saqë shumica e shqiptarëve ortodoksë besonte në shenjtorë, por jo në Zot. Dhe kjo kishte arsye kulturore – bestytni, paragjykime, drojë, etj. Luarasi na njofton në këtë libër cilësinë spirituale e arsimore të asaj periudhe historike, për të cilën Noli & CO heshtin. Sepse të mëdhenjtë nuk merren me çikërrima…

E veçanta e ligjërimit vetëgjyqësor të Petro Luarasit në përvojën tonë kulturore, nuk qëndron kaq shumë tek vlerat patriotike, tendencat filozofike, a përfshirjet e tij gjuhësore në këtë trajtesë, sesa tek përmasat vendore të opinioneve të formuluara, atje ku dialektika e universales është pajtuar me lokalen, pa sjellë pështjellim a përndarje, me gjithë dhimbjen e rrudhat e pashmangshme. Dëshmori na trashëgoi një fjalës të plotë spiritual, të cilin nuk e gjejmë gjetkë në trashëgiminë shqiptare. Filli i tij është gjuha shqipe, legjitimiteti i saj, e cila duhet të kultivohej, sepse e kërkonte Bibla dhe tradita e krishterë. Kjo ishte një përgjegjësi spirituale e hierarkisë, prandaj dhe ia vlente apologjia dygjuhëshe.

E çuditshme është se Luarasi nuk predikon në këtë vepër për autoqefali, për pavarësi, për kryengritje, siç mund të pritej, pavarësisht se të dhënat e këtij brezi mëtojnë të bindin se ato tema ishin gjithëpërfshirëse në vitin 1911. Asnjë emocion i tillë. Madje ai ndryshon shumë nga veprimtarë e autorë të tjerë të asaj kohe, sepse nuk përdor demagogji për t’u bërë i besueshëm. Ai shkruan në atë mënyrë që po të vepronte sot, do të ishte në shënjestër të skajorëve, do të bëhej qerthulli i një psikoze grupore, përderisa opinioni i tij ishte parësisht spiritual e jo politik. Vetëm fakti se Petro Nini shoqërohej edhe me grekë, me të cilët bisedonte, bashkëfestonte, hante e pinte, madje dhe ditën e fundit të jetës së tij, do të mjaftonte për ta dënuar. ....
.............

Petro Luarasi iu ka lënë ortodoksëve shqiptarë një shembull plotërie në jetën kishtare. Ai flet me gjuhë apologjetike, por nuk e lë veten të rrëshqasë, edhe kur kallëzon tjetërsinë. Është i përkorë, edhe pse i persekutuar. I virtytshëm dhe i drejtë, konfesori thotë atë që vëzhgon: “Krishtin e dëshëronin [kisharët ortodoksë] me vullnet dhe natyrë greku”.[5] Njësimi, pra, i identitetit kombëtar me atë fetar, ajo herezi që lëvdohet ende sot në qarqe të fuqishme ortodokse, pikërisht sepse është e zonja të mbajë peng përjetimin thelbësor të spiritualitetit, për të shërbyer shkëmbimet e interesave tejortodokse, për të qenë kaq afër potencialit të trazirave edhe në zonën shqiptaro-greke...
(Vazhdon)

(Materiali i plote gjendet tek http://bizantin.wordpress.com/2007/0...on-perndjekje/

[monikal]

Vërtet At Foti Cici ka kryer punën e një Akademie për studimin e Petro Nini Luarasit

Petro Luarasi: ndriçim, opinion, përndjekje

Foti Cici


Ta begatojmë gjuhënë edhe kombin tënë me kulturë dhe qytetërim (Luarasi, 1911)



Vdekjeprurësit në rajon

Petro Luarasi ishte i panjohur për shqiptarët në vitet 1930. Nuk e kam fjalën për intelektualët shqiptarë, por për shqiptarët si tërësi, si mënyrë grupore të menduari. Heroi ynë nuk ekzistonte në ndërgjegjjen kombëtare të viteve 30, sado e pabesueshme sot. Madje nuk konsiderohej si dëshmor as në Korçë, gjë që, siç tingëllon në dëshminë e mëposhtme, shqetësonte vetëm fisin dhe pasardhësit e tij:

“Në fletoren Drita N. 207 ditë 4 gusht 1937 dhe në shtyllën ‘Bisedimet e ditës’, kënduam se në Korçë, qënka formuar një komision i posaçmë për mbledhjen e biografive dhe fotografivet të veteranëvet. Ky komision paska hartuar dhe një listë me 29 emra veteranësh të vdekur, që i ka cilësuar të klasit të parë. [...] Nuk pashë të figurojë dhe emni i apostullit dhe dëshmorit të gjuhës shqipe, të mallkuarin nga ana e dhespotit të Kosturit Petro Nini Luarasin. [...] Jemi të sigurtë se, këtë haresë, komisioni do ta ndreqë për hir të së vërtetës dhe për hir të kujtimit të dëshmorëve të kombit, të cilët kanë sakrifikuar jetën në kohrat kur të qënit shqiptar, dënohej me vdekje.”[6]

Është interesante se si Petro Nini, nga heshtja dhe shpërnjohja e regjimit të Zogut, hyri në mitologjinë nacionalkomuniste dhe u bë një nga simbolet më të fuqishme për të inicizuar në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Gjithsesi, le të gjejmë dëshmitë se ku u mbështet letërsia e diktaturës në këtë mitbërje:

“Petrua kur ishte në Ersekë të mërkurë, ditën e pazarit, më 17 gusht, qe fare mirë, nuk kishte asgjë. Atë ditë u poq me shumë grekomanë, po më shumë me mjekun grek të Ersekës me të cilin piu raki, dhe i cili thonë se e helmoi, se posa shkoi nga Erseka në Gostivisht, vete gjer në mes të udhës dhe ra nga kali. Shokët mezi e shpunë për në Gostivisht ku vdiq. Dhe si vdiq u mavijos i tëri, shenjë që rrëfen se ish i helmuar!”[7]

Për ne sot nuk ka kaq rëndësi nëse Petro Luarasi u helmua nga grekët, siç thotë Liria Shqiptare mbas disa muajsh, a vdiq nga arsye të tjera. Sidoqoftë, përndjekja e tij nga kisha ortodokse dhe nga qeveria e rajonit ishte e shpallur botërisht, ashtu siç e formulon Sevasti Qiriazi, bashkëpunëtore e dëshmorit: Petroja, “për përparimin e shkollave shqipe, zuri të ndiqet haptazi nga priftëria dhe nga qeveria”.[8] Edhe Mina Grameno, vëllai i Mihalit, shkruan në vitin 1936 se “Petro Nini u martirizua dhe vdiq i helmuar prej Xhon turqve dhe prej propogandës greke, për Shqipërinë”.[9] Ndërsa një vit më vonë, më 1937, Skënder Luarasi, i cili shkruan me pseudonim, thotë se Petro Nini “vdiq i helmuar nga armiqtë e këtij kombi”,[10] gjë që për herë të parë dëfton diplomatizimin e heroit, duke përgatitur gjysmimin e së vërtetës më vonë nga ideologjia e diktaturës, e cila e zëvendësoi “priftërinë” [klerin], siç e dëshmonte Sevasti Qiriazi, e të tjerë, me Greqinë, duke e bërë Petro Luarasin simbol të mitologjisë nacionalkomuniste; një kult antigrek.

Mendësia materialiste në historinë tonë të re nuk shpërnjohu vetëm dëshmitë e paraardhësve spiritualë, por shkeli dhe vetë vërtetësinë e Petro Ninit. Duke identifikuar heroin me skenën mortore, me hijet e vdekjes që kërcënonte dhe vetë ideologët komunistë, të cilët në shumicë kishin vrarë dhe luftonin në heshtje me fantazmat, pa shpresuar harresë kulturore, predikatorët tanë të rinj na çuan shumë afër racizmit, edhe pse internacionalistë. Sepse gjedhet e vdekjeprurësve ishin vetëm vrasësit e jugës, ndërsa gjaku i derdhur përkëtej, i përshoqëruar me ngjyrën e flamurit e të fasadave, shfajësohej dhe idealizohej kaq shumë, saqë kënaqte pa vetëdije jo vetëm tendenca gjakatare vizualiteti, por dhe flijime mendore gjakderdhjesh pagane, në atë truall ku po zhduknin fetë më të reja.

Kultura e diktaturës, e cila rrëmbeu nga fuqitë e tjera vendore jo vetëm luftën e përbashkët kundër pushtuesve, por dhe nënvlerat e tyre, mundi t’i japë kalesës së Petro Ninit ngjyresa të përjetshme antigreke. Si rrjedhojë, nuk përmenden krimet e faktorëve vendorë (shqiptarë) kundër ndriçimtarit, dhe nuk flitet fare për vlerat e tij të mirëfillta, ato spirituale, për të cilat dhe u martirizua. Andrea Varfri, për shembull, arriti të shkruajë një jorgan me predikime, ku orvatej t’i mbushte mendjen brezit të diktaturës, se Petro Luarasi nuk besonte në Zot.[11] E njëjta gjë është tentuar dhe për Fan Nolin, dhe për këdo që ka vlera spirituale, por që në të njëjtën kohë lufton me gjithë shpirt për vlerat e përbashkëta. Në rastin e Petro Luarasit literatura jonë i shtoi vdekjes vdekje.

Skajorët, pra, e kanë të trashëguar ideologjemën e tyre, në një kohë që krimi kundër Petro Ninit nuk kishte motive etnike, por ideologjike/përkthimore, sepse përndryshe si mund të justifikohen viktimat e atyre viteve në vetë Greqinë? Le të kujtojmë vetëm dy shembuj këtu: Në vitin 1901, kur Aléksandros Palis botoi përkthimin e Dhjatës së Re në greqishten e re, dhe në vitin 1903, kur Teatri Kombëtar shfaqi pjesën Oréstia në greqishten e re. Gjatë këtyre debateve, të cilat përfunduan në tubime e përleshje në Athinë, dy vetë u vranë e shumë të tjerë u plagosën.[12] Sidoqoftë, një përqasje e tillë antigreke, e mba Petro Luarasin jashtë shkëlqimit të shenjtorëve të kremtuar. Nuk ka pse të nxihen përmasat e zbehura nga koha, për të nxitur urrejtje ndëretnike.

Debati mbi manipulimin e mendjes, mbi rrezikshmërinë e opinioneve, mbi përndjekjen e shumëfishtë, mbi heshtjen për vdekjet e ngadalta në botën shqiptare, ky diskurs i mohuar për një risim në mendësinë e cenosur, do të sillte më shumë dobi për shqiptarët e sotëm nëse nuk i mëshohej cilësisë së tjetërsisë, pa përshkruar më parë përmbajtjen tonë. Është kjo vështirësi që ushtron ndërsjelltas presion mbi disa mendimtarë të sotëm, të cilët duke qenë të zhgënjyer nga ngadalësia e ndryshimeve që sugjerojnë, kur ndriçojnë hapësirën shqiptaro-greke, harrojnë të përdorin nota të ndërsjellta në debat. Duke përshkruar vazhdimisht cilësinë tonë, luhet me pështjellimin e ekstremit.

Nëse nuk dystohej hija e Petro Luarasit me skemat e pashquara të mitologjisë nacionalkomuniste, nuk do të flitej për vdekjeprurësit; fizikët, mendorët dhe verbalët. Madje dhe e thëna “Vramëni, por mblidhmani gjakun, se do t’iu duhet nipërve tuaj të shkruajnë gjuhën e nënës”, nuk iu drejtohej grekëve, siç njëmendësohet instiktivisht sot, por shqiptarëve, bejlerëve të Qafëzezit, prandaj dhe e qartësoi, “nipërve tuaj”.[13] Ua tha atyre që e kërcënonin se do ta vrisnin. Sepse ishte jetëdhënës në një rajon ku vdekjeprurësit shfajësohen dhe nderohen.



Urrejtja dykrenore

Propoganda për të heroizuar Petro Luarasin dhe për ta paraqitur si një kult antigrek, e ka bërë të sajën. Një incident këtë vit e pohoi sërish këtë, kur qarqe antiortodokse akuzuan kryesinë e kishës ortodokse të Shqipërisë për një vrasje, nën pseudonimin e krishterë “Kristo Muzaka”.[14] Kolegu ynë, i ndjeri Maksim Çuko, vdiq nga një atak në zemër, por sipas riciklimit të racizmit në Shqipëri, do t’iu leverdiste shumë disave, nëse ky teolog helmohej nga administrata greke e kishës, në mënyrë që ata të kenë ç’të thonë në luftën sistematike që i bëjnë ortodoksisë shqiptare. Mjerisht, i ndjeri Maks, të cilin e kam njohur gjatë studimeve të përbashkëta në Universitetin e Athinës, ishte më i pandërlikuari nga të gjithë kolegët e tij. Punonte kokulur për kishën ortodokse në Shqipëri, pa u përzier gjetkë, as prift nuk u bë, pa formuluar opinione rrezikuese, të cilat as i shkonin e as i interesonin. U përpoq të pajtojë përkatësinë fetare me përditshmërinë, dhe kjo e fundit e tejkaloi.

Me një akuzë të tillë kundër hierarkisë ortodokse në Shqipëri, me paralelizma paramendorë, u keqpërdor fatkeqësia e një bashkëqytetari të ndershëm nga Lushnja, por dhe kujtimi i një besimtari të devotshëm, duke vënë në pozitë edhe më të rëndë vejushën me jetimët. Për më keq, u banalizua përkujtimi i një figure të ortodoksisë, sepse u abuzua me fundin e paturpëruar të Petro Nini Luarasit.

Në qoftë se ndërfutësit në çështjet ortodokse kanë dëshira të mira, tej neverisë ndaj grekëve dhe gjithë atyre që kanë të njëjtin besim fetar, përse nuk bëjnë diçka më të mirë për ortodoksët shqiptarë, qoftë dhe për të sfiduar? Me që ra fjala, përse nuk ndihmojnë pak jetimët e viktimës? Në vend që të përdhosin Petro Ninin, përse nuk ringjallin kujtimin dhe veprën e tij të harruar? Nëse është e pamundur të shkaktohen ndryshime në Shqipëri, sepse opinionet nuk mëtojnë ndryshime, përse nuk krijohen mundësi të tjera, me përmasa tejfetare, kombëtare, për të kultivuar vlerat e përbashkëta? Përkthimet, botimet, Interneti, diaspora, veprimtaritë kulturore, dhe gjithçka tjetër që ata mund të mendojnë, janë mundësi të mëdha dhe vlejnë më shumë sesa riciklimi i urrejtjes me vjegën e kombit. Shpifja, hakmarrja dhe racizmi, nuk kanë të bëjnë me Petro Ninin.

Sugjerojmë kulturë, sepse Petro Nini këtë na la testament: “Të begatojmë gjuhën dhe kombin tonë me kulturë dhe qytetërim.”[15] Debati publik mbi kishën ortodokse shqiptare është i domosdoshëm, është dhe tepër interesant, por ai nuk mund të përshpejtohet me mjete të pandershme, as mund të fitohet me shpifje. Do të themi ato që mendojmë, në frymë e në vërtetësi, sipas të drejtave tona qytetare e fetare, por pjesën tjetër do t’ia lëmë Zotit.

Në kahun tjetër të parantezës, funksionarët e kishës ortodokse në Shqipëri, në vend që t’i jepnin situatës së krijuar një përmasë spirituale, mbas akuzës helmëse, ranë në të njëjtin tundim, rëndom nën ndikimin e mistershëm që ruan e keqja në botën shqiptaro-greke, dhe nisëm qitjen në erë kundër akuzatorëve, duke përdorur të njëjtat modele: Dyshim, shpifje, firma, urrejtje. Në këtë incident fitoi pjesa e sëmurë e historisë, duke na ekspozuar e skandalizuar të gjithëve. U mohuan kësisoj dhe vlerat e krishtera që predikoi ati i përkujtuar sot, i lumuri Petro Luarasi. U rrezikua shërbesa e dashurisë greke.



Për të shquar breroren

Në vitin 1909, në provimet e shkollës shqipe të Korçës, në prani të Mytesarifit, Petro Nini tha: “Edhe nëntëdhjetë e nëntë herë të rrëzohemi, përsëri duhet të ngrihemi!”[16] Brezi ynë, në tundimet e tij të shpeshta, ka nevojë për të thirrur vlera spirituale. Edhe klerikët tanë kanë nevojë të shpengohen nga investimet mbrojtëse e tertipet shekullare, në mënyrë që ta kenë të lehtë të shquajnë breroren e Petro Ninit. Që të sillen njësoj si me shqiptarët ashtu dhe me grekët. Sepse kur e mallkuan, ai u përpoq të mbrohej me dinjitet: “Mirë mua, i tha mitropolitit, po fëmijtë pse m’i mallkove? Po prindëve të mi moshatarë, pse ua shkurtove?”

Jo vetëm në fund të jetës, kur ishte i tejpjekur nga sprova e “përndjekjes së madhe”, por qysh në fillim ishte i hirshëm. Një nga ish-nxënësit e Petros rrëfente se “ç’më kishin thënë në shkollën greke për shkollën shqipe ia plasa fytyrës të gjitha këtij njeriu, që po vinte mësonjës në shkollën shqipe. E shava sa munda dhe mbarova. Ai heshti, por më parë se të shkonja më pyeti: A mendon se në ç’gjuhë më shave?”[17] I shenjtë! Ndërsa kur Sali Butka shkoi për ngushëllim tek e shoqja e Petros, dhe i premtoi se do t’ia merrte hakun të shoqit, ajo ia ktheu: “Aman, veç gjak jo!”[18] Sepse ato ishin vlerat që ky njeri spiritual predikoi në rajon. Kundër poshtërimit në Ballkan.

Misionarët ortodoksë i kanë sjellë të mira të shumëfishta Shqipërisë së sotme, prandaj dhe meritojnë mirënjohje e nderime nga shoqëria shqiptare, tej shtrëngesës së opinioneve tona. Nga ana tjetër, në një shoqëri shqiptare ku shpesh dëgjohet një fjalës publik shumë agresiv, ka nevojë për një kishë që nuk përdor gjuhë të egër në shtyp, por që mund të flasë në mënyrë spirituale. Shqiptari i sotëm, i cili mëkohet në një vend dhe në një kulturë shumë materialiste, ka nevojë për një kishë ortodokse jo materialiste. Në një vend ku flitet vetëm për prona e pasurime, ka nevojë për një kishë që nuk merret me afera, që nuk e mat hirin me ndërtesa. Shqipëria ka nevojë për një ortodoksi që nuk synon një mbretëri lëndore, të cilën përpiqen të na bindin se po e ndërtojnë në Ballkan. Ankthi i paraardhësve për të ndërtuar një Shqipëri prej graniti, doli i tepërt në histori.

Kur ndodhen në kulmin e suksesit, misionarët shkujdesen e bien pre e tundimeve të këtij rajoni kurthngritës. Është njerëzore të ndodhë. Por kur ata harrojnë të na përçojnë vlerat e tyre të çmuara, është mirë të pranojnë e të shtojnë vlerat spirituale të vendorëve, atje ku i solli Zoti të lartësohen e të mbeten. Le të marrin për shembull Petro Nini Luarasin, i cili bashkë me shkollat shqipe në rajon, hapi dhe një shkollë spirituale në letrat shqipe, duke çarë një shteg të pashkelur. Ai iu kundërvu errësirës, injorancës, manipulimit të mendjes, kulteve që kishin zëvendësuar Zotin, administrimit të keq të hirit, miteve që kishin zhbërë të vërtetën, dhe pranoi “kupën e hidhur” (sipas interpretimit biblik, e jo këtij ballkanas), dhe fitoi kurorën e drejtësisë, në vend të përlyerjes së premtuar nga njëra anë, a urrejtjes së sugjeruar nga ana tjetër.



[Foti Cici, 2005]

—————————————————————————–

[1] Këto të dhëna biografike janë marrë nga: Skënder Luarasi, “Petro Nini Luarasi – skicë kronografike”, Petro Nini Luarasi-artikuj, studime, kujtime, 1974, f. 159-171.
[2] Liria e Shqipërisë, 18 nëntor 1911, nr. 23, f. 3 (Cituar nga Mallkimi i shkronjave shqipe dhe çpërfolja e shqiptarëve, 1999, f. 6).
[3] Lasgush Poradeci, “Vepërimi Kombëtar i Shqiptarëve të Rumanisë me Kryeqendër Kolloninë e Bukureshtit”, Vepra 2, f. 229.
[4] Shkëputja përmes syve të heronjve shqiptarë të fotografuar, përkoi me këtë lexim: “Një ditë, shumë kohë më parë, hasa foton e vëllait më të vogël të Napolonit [Bonoparti], Jerome, marrë në vitin 1852. Dhe atëherë konstatova me habi diçka që nuk kam mundur të pakësoj qysh nga ai çast: ‘Po shikoj sytë që kanë parë Perandorin’. Kishte raste kur e përmendja këtë habi, por përderisa askush nuk e përjetonte, e madje as e kuptonte (jeta përbëhet nga këto emocione të vogla të vetmisë), unë e harrova fare. Interesimi im në artin fotografik mori një kthesë më kulturore.” Roland Barthes, Camera Lucida, Reflections on Photography, 1981, f. 3.
[5] Petro Luarasi, Qortimi i letrave shqipe dhe apologjia e shqiptarit (Πέτρος Ν. Λιουαράσης, Επιτίμιον των Αλβανικών Γραμμάτων και η απολογία του Αλβανού), Manastir, 1911, f. 9. Lexmi i Petro Luarasit bëhet nga versioni greqisht i librit të tij, përderisa versioni shqip, Mallkim i Shkronjavet Shqipe dhe çpërfolja e Shqipëtarit, është një përpjekje e autorit mësues për të bërë të përkthyeshëm origjinalin e tij. Edhe pse përkthimi shqip është ribotuar i përshtatur plotësisht në alfabetin e sotëm, mendimtaria e Luarasit është disi e fshehur në greqishten kishtare të librit. Të dy versionet e P. Luarasit janë dixhitalizuar dhe mund të lexohen të plota në ShqiptarOrtodoks.com/Kisha ortodokse shqiptare/Petro Luarasi).
[6] Skënder Luarasi, “Një padrejtësi” (Botuar me pseudonimin X). Cituar nga Petro Nini Luarasi – artikuj, studime, kujtime, f. 153-154.
[7] Liria e Shqipërisë, 18 nëntor 1911, nr. 23, f. 3 (Cituar nga Mallkimi i shkronjave shqipe…, 1999, f. 6).
[8] Sevasti Qiriazi-Dako, “Petro Nini Luarasi, shtylla e zjarrtë e Kolonjës”, Po aty, f. 9-10.
[9] Mina Grameno, Bota e Re, Korçë, 1936, f. 9-11 (Cituar nga Petro Nini Luarasi…, 1974, f. 200). Mina Grameno, i cili u keqtrajtua nga administrata e Zogut, e përfundon shkrimin e tij me këto fjalë, të cilat do të shkonin më bukur sot: “Historia për të dhe për qindra shokë si ky do të mburret një kohë të largët, por jo tani. Sot i thonë koha e interesit dhe e parasë!”
[10] Skënder Luarasi, “Një padrejtësi”. Po aty, f. 153.
[11] Andrea Varfri, “Rreth veprimtarisë dhe pikëpamjeve të Petro Luarasit”, Petro Nini Luarasi…, f. 83-106.
[12] Gregory Jusdanis, Belated Modernity and Aesthetic Culture – Inventing National Literature, 1991, f. 45. Vdekjet në rrugët e Athinës, si pasojë e luftës mbi përkthimet në greqishten e re, përshkruhen dhe në hulumtimin e paanshëm të N. M. Vaporis, Translating the Scriptures into Modern Greek, 1994, f. 102.
[13] Skënder Luarasi, “Petro Nini Luarasi – skicë kronografike”, Petro Nini Luarasi…, f. 166.
[14] “Ku janë teologët shqiptarë në Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë”, Koha Jonë, 7 janar 2005.
[15] Petro Luarasi, Mallkim i shkronjavet Shqipe dhe çpërfolja e Shqipëtarit, Manastir 1911, f. 71. Mësuesi ishte kaq i ndjeshëm, saqë para një qindvjeçari mundte të nuanconte në shqipe këto dy fjalë, kulturë e qytetërim, të cilat shumë shqiptarë i kanë bërë sot çorbë.
[16] Skënder Luarasi, “Petro Nini Luarasi – skicë kronografike”, Petro Nini Luarasi…, f. 169.
[17] S. Shapllo, “Petro Nini Luarasi-mësues shëtitës” (Po aty, f. 124).
[18] “E vërteta mbi vrasjen e Petro Luarasit”, Drita, N. 212, 10 gusht 1937, f. 3 (Po aty, f. 152).

(Materiali i plote gjendet tek http://bizantin.wordpress.com/2007/0...on-perndjekje/)

[monikal]

[9] Ndërsa një vit më vonë, më 1937, Skënder Luarasi, i cili shkruan me pseudonim, thotë se Petro Nini “vdiq i helmuar nga armiqtë e këtij kombi”,[10] gjë që për herë të parë dëfton diplomatizimin e heroit, duke përgatitur gjysmimin e së vërtetës më vonë nga ideologjia e diktaturës, e cila e zëvendësoi “priftërinë” [klerin], siç e dëshmonte Sevasti Qiriazi, e të tjerë, me Greqinë, duke e bërë Petro Luarasin simbol të mitologjisë nacionalkomuniste; një kult antigrek.

Seminarist po ju sqaroj: Si ju thashe At Foti Cici ka kryer punën e një Akademie për studimin e Petro Nini Luarasit, por edhe ai , si çdo studjues mund të marrë informata os ete shprehe opinione te gabuara. Keshtu ne studimin

Petro Luarasi: ndriçim, opinion, përndjekje, ne piken [9] dhe [10] ben nje interpretim te gabuar dokumentar e politik sepse Skender Petro Nini Luarasi, ne vitin 1937 gjendej ne frontin antifashist te Spanjes dhe nuk kishte se si te dinte e te protestonte per sa ndodhte ne Korçë.

Gabimi i At Foti Cicit rridhte nga fakti qe ne artikullin TEK pseudonimit ISHTE SHKRUAR X1) ME SHENIMIN PERKATES DHE POSHTE EMRI I AUTORIT TE ARTIKULLIT e VERTETA MBI VRASJEN E PETRO NINI LUARASIT, (AUTOR SKENDER LUARASI) I CILI I ISHTE REFERUAR KETIJ BURIMI.
E shikoni si mund te behen gabimet, qe pastaj nga disa vendosen neper botime enciklopedike, etj

[monikal]

Për të hequr çdo dyshim mbi përkatësinë fetare ortodokse të Petro Nini Luarasit
(dhe jo protestante siç duan ta bëjnë me zor disa) po botojmë dy deklarata të tij ku shpreh përkatësinë e tij fetare. Shpresojmë që vetdeklarimet e Petro Nini Luarasit te jene te mjaftueshme per te mbyllur kete debat.


DEKLARATA E PETRO NINI LUARASIT PER PERKATESINE FETARE SI ORTODOKS KORRIK 1911 , NJE MUAJ PARA SE TE HELMOHEJ
"Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët".
(Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Kjo eshte shkeputur nga teksti:\Origjinali,Manastir 1911, f.21, e ribouar Mesonjeorja, 1999f. f.42 )


DEKLARATA E PETRO NINI LUARASIT PER PERKATESINE FETARE SI ORTODOKS si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve”, MARS 1910
Andaj si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve” u lutem së nderçmes qeveri si dhe të shumëvlyerit Kongres të sotmë që të veprojnë ku duhet për të drejtat e “Lidhjes Orthodokse të Shqiptarëve” e cila veç qeverisë konstitucionale dhe mëmëdhethit të dashur tjetër mbështetje s’ka. (Nga fjala në Kongresin e Dytë të Manastirit që u çel më 20 mars 1910,) (2)
P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
(P.Raullasi, Shqiptarët orthodhoksë dhe rregjimi i sotëm Lirija, Selanik 1910, v.2, nr.81, f.1-2) P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)

[Seminarist]

Nuk po merremi vesh, monikal, sic thua edhe ti.

Une te thashe qe librin e kam blere vete, por isha bashke me nje person tjeter, i cili shenoi daten e blerjes ne faqen e pare te librit, por pa shenuar edhe librarine, sikurse e kam zakon te beje vete une kur i shenoj librat qe blej. Mbaj mend qe edhe kohe me vone, kur shihja per libra te rinj ne kete librari, hasja ne raftet e saj kopje te tjera te ketij libri.


Se dyti, tema eshte e thjeshte, se ciles ti ne postimin tend te fundit, me ne fund, perpiqesh ti japesh pergjigje. Pra, AJO per cfare eshte kjo teme, eshte relata e PN Luarasit me BESIMIN ortodoks, pavaresisht nga relata e tij me klerin grek.

AJO per cfare kjo teme NUK ESHTE, eshte te venit ne diskutim te vendit, nderit dhe rolit te kesaj figure ne historine kombetare e sidomos te gjuhes shqipe. ASKUSH nuk po e ve ne dyshim kete rol.

[albani1]

Doje te jepja nje opinion.

Ne lidhje me kishen ortodokse greke , dihet qe ka patur gjithmone dinakri dhe ne cdo lloj menyre ka dashur qe te mos lejoje Shqipetaret te mesojne gjuhen e tyre .

Qelimi i kesaj ka qene qe ne Shqiperi te jugut te mos mesohet historia e vertete e shqiperise por te mesohen trillime greke ne menyre qe te permbushnin planin e tyre ''Megali idea''.

Une nuk kam pse te sjell dokumenta per keto qe jam duke thene sepse keto i pranojne greket edhe tani ne kete kohe qe kane ndohur vertete, madje me duket se egziston akoma edhe ligji i luftes.

2 pyetje ne lidhje me keto gjera.
1. pse kisha greke ortodokse ne ate kohe nuk ka qene asnjehere mbrojtese e te drejtave te njeriut sic ishin per shembull vrasja e cameve apo edhe shpronesimi i tyre ( vitet e pasluftes se 2 boterore)

2. Pse kisha greke ortodokse sot nuk ben as me te voglen perpjekje per :
a. te hequr ligjin e luftes me Shqiperine
b. te ndihmuar camet te marrin pronat e tyre
c. te ndihmuar qe emigrantet Shqipetar te kene te drejten e tyre per te patur shkolla shqipe te mbeshtetura nga shteti grek .
d.te denoje sharjet raciste te ushtrise greke ne parakalimin qe u be ne vitin e kaluar para presidentit grek


Njehere per tani keto pyetje me vone te tjera.

mendoj se kisha ortodokse greke ne ate kohe nuk ka patur asnjehere si qellim perhapjen e diturise por te erresires per kombin shqipetar.

Dhe ne lidhje me PN Luarasi besoj se kisha greke duke dominuar edhe kishen ortodokse Shqipetare ne ate kohe ka dashur qe te perfitoje nga rasti kunder armikut te saj PN Luarasi qe ta hiqte qafe ate duke e shkisheruar , mqns sipas tyre me akuza te rreme ai shoqerohej me protestante Shqipetar edhe paska qene protestant.
i them keto se gjithnje armiqte e gjuhes shqipe kane bere akuza te rreme me qellime te keqia.

Luarasi sipas atyre qe kam lexuar deri tani ketu ne forum ka qene ortodoks , se si ka vdekur kete nuk e di sepse ai moment i perket vetem Zotit, por ai ka bere me mire qe bashkpunonte me shqipetar per perhapjen e gjuhes Shqipe se sa te bashkpunonte me greke per zhdukjen e gjuhes Shqipe, perndryshe vertet qe do te ishte i shkrete dhe tere kombi do ta tallte, por edhe perendia do te qortonte. Por AI per shkak se e njihte Perendine veproi spipas vullnetit te Tij.

Mqns pretendohen dia absurditete dua te bej nje pyetje tjeter.

nqs kisha ortodokse greke kishte per qellim te ndihmonte per gjuhen Shqipe , perse nuk e beri kete para se te lindte PN Luarasi?

[Seminarist]

Tashti, persa i takon relates te PN-se me BESIMIN ortodoks, ti nuk mund ta vesh ne dyshim se, sic ti kam referuar (VUSH-i; R. Elsie) thone haptazi se PN-ja ka qene bashkethemelues i Vellazerise Ungjillore ne 1892.


Ja dhe nje reference tjeter:


Libri, 'Nikolla N. Naco - Korca (1843 -1913) Apostull i shqiptarizmit' Prof. Dr Ismet Dermaku, fq 206

Gjerasim Qiriazi, qe me heret iu bashkua Konstantin Kristoforidhit dhe qe ishte anetar i Shoqerise Biblike te Londres, se bashku me te motren Sevasti, formoi ne Korce shoqerine protestante shqiptare "Vellazria", dege e asaj te Stambollit, anetare te se ciles ishin edhe Nikolla Napo (sic), Petro Nini Luarasi e shume patriote te tjere shqiptare.

[Seminarist]

Doje te jepja nje opinion.

Ne lidhje me kishen ortodokse greke , dihet qe ka patur gjithmone dinakri dhe ne cdo lloj menyre ka dashur qe te mos lejoje Shqipetaret te mesojne gjuhen e tyre .

Qelimi i kesaj ka qene qe ne Shqiperi te jugut te mos mesohet historia e vertete e shqiperise por te mesohen trillime greke ne menyre qe te permbushnin planin e tyre ''Megali idea''.

Une nuk kam pse te sjell dokumenta per keto qe jam duke thene sepse keto i pranojne greket edhe tani ne kete kohe qe kane ndohur vertete, madje me duket se egziston akoma edhe ligji i luftes.

2 pyetje ne lidhje me keto gjera.
1. pse kisha greke ortodokse ne ate kohe nuk ka qene asnjehere mbrojtese e te drejtave te njeriut sic ishin per shembull vrasja e cameve apo edhe shpronesimi i tyre ( vitet e pasluftes se 2 boterore)

2. Pse kisha greke ortodokse sot nuk ben as me te voglen perpjekje per :
a. te hequr ligjin e luftes me Shqiperine
b. te ndihmuar camet te marrin pronat e tyre
c. te ndihmuar qe emigrantet Shqipetar te kene te drejten e tyre per te patur shkolla shqipe te mbeshtetura nga shteti grek .
d.te denoje sharjet raciste te ushtrise greke ne parakalimin qe u be ne vitin e kaluar para presidentit grek


Njehere per tani keto pyetje me vone te tjera.

mendoj se kisha ortodokse greke ne ate kohe nuk ka patur asnjehere si qellim perhapjen e diturise por te erresires per kombin shqipetar.

Dhe ne lidhje me PN Luarasi besoj se kisha greke duke dominuar edhe kishen ortodokse Shqipetare ne ate kohe ka dashur qe te perfitoje nga rasti kunder armikut te saj PN Luarasi qe ta hiqte qafe ate duke e shkisheruar , mqns sipas tyre me akuza te rreme ai shoqerohej me protestante Shqipetar edhe paska qene protestant.
i them keto se gjithnje armiqte e gjuhes shqipe kane bere akuza te rreme me qellime te keqia.

Luarasi sipas atyre qe kam lexuar deri tani ketu ne forum ka qene ortodoks , se si ka vdekur kete nuk e di sepse ai moment i perket vetem Zotit, por ai ka bere me mire qe bashkpunonte me shqipetar per perhapjen e gjuhes Shqipe se sa te bashkpunonte me greke per zhdukjen e gjuhes Shqipe, perndryshe vertet qe do te ishte i shkrete dhe tere kombi do ta tallte, por edhe perendia do te qortonte. Por AI per shkak se e njihte Perendine veproi spipas vullnetit te Tij.

Mqns pretendohen dia absurditete dua te bej nje pyetje tjeter.

nqs kisha ortodokse greke kishte per qellim te ndihmonte per gjuhen Shqipe , perse nuk e beri kete para se te lindte PN Luarasi?

Alban1, problemi me pyetjet e tua eshte se ato deshmojne per nje njohje te ceket te historise dhe realitetit, keshtu qe pergjigjet duhet te praprihen se pari nga fillimi i njohjes se historise se atyre viteve, e me pas te vijojne pergjigjet.


Vete METODA jote "kritike" e gjykimit te historise ne te kaluaren nga prizmi yt i SOTEM, do i beje te pakuptueshme cfaredo pergjigje te marresh.

[monikal]

Tashti, persa i takon relates te PN-se me BESIMIN ortodoks, ti nuk mund ta vesh ne dyshim se, sic ti kam referuar (VUSH-i; R. Elsie) thone haptazi se PN-ja ka qene bashkethemelues i Vellazerise Ungjillore ne 1892.


Ja dhe nje reference tjeter:


Libri, 'Nikolla N. Naco - Korca (1843 -1913) Apostull i shqiptarizmit' Prof. Dr Ismet Dermaku, fq 206

Gjerasim Qiriazi, qe me heret iu bashkua Konstantin Kristoforidhit dhe qe ishte anetar i Shoqerise Biblike te Londres, se bashku me te motren Sevasti, formoi ne Korce shoqerine protestante shqiptare "Vellazria", dege e asaj te Stambollit, anetare te se ciles ishin edhe Nikolla Napo (sic), Petro Nini Luarasi e shume patriote te tjere shqiptare.

Petro Ninio Luarasi vetdeklarohet ortodoks
Për të hequr çdo dyshim mbi përkatësinë fetare ortodokse të Petro Nini Luarasit
(dhe jo protestante siç duan ta bëjnë me zor disa) po botojmë dy deklarata të tij ku shpreh përkatësinë e tij fetare. Shpresojmë që vetdeklarimet e Petro Nini Luarasit te jene te mjaftueshme per te mbyllur kete debat.


DEKLARATA E PETRO NINI LUARASIT PER PERKATESINE FETARE SI ORTODOKS KORRIK 1911 , NJE MUAJ PARA SE TE HELMOHEJ
"Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët".
(Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Kjo eshte shkeputur nga teksti:\Origjinali,Manastir 1911, f.21, e ribouar Mesonjeorja, 1999f. f.42 )

Seminarist . A e di ate shprehjen e popullit: Une te tregoj ujkun, ti me tregon gjurmet!" Une po te jap deklaratat e Petro Nini Luarasit duke komunikuar me Zotin, ti me thua , jo po e Elsieja, Jo po... Dermaku, sikur keta shkrimtare bashkekohore te jene vete Zoti. A e mbyllim me kaq se po behemi qesharake para gjithe botes! Prano bre burre te verteten , sado e hidhur te jete per ju apo per te tjere. Me thuaj pse nuk doni qe Petro Nini Luarasi te jete ne grigjen ortodokse shqiptare, kur e do vete si person. Mos duhet te paguaje ndonje indulgjence, tifalen mekatet?
Lexoji prape deklaratat qe do ti ridergoj sa here te kundershtosh!
DEKLARATA E PETRO NINI LUARASIT PER PERKATESINE FETARE SI ORTODOKS si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve”, MARS 1910
Andaj si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve” u lutem së nderçmes qeveri si dhe të shumëvlyerit Kongres të sotmë që të veprojnë ku duhet për të drejtat e “Lidhjes Orthodokse të Shqiptarëve” e cila veç qeverisë konstitucionale dhe mëmëdhethit të dashur tjetër mbështetje s’ka. (Nga fjala në Kongresin e Dytë të Manastirit që u çel më 20 mars 1910,) (2)
P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
(P.Raullasi, Shqiptarët orthodhoksë dhe rregjimi i sotëm Lirija, Selanik 1910, v.2, nr.81, f.1-2) P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)

[monikal]

Pra, AJO per cfare eshte kjo teme, eshte relata e PN Luarasit me BESIMIN ortodoks, pavaresisht nga relata e tij me klerin grek.

AJO per cfare kjo teme NUK ESHTE, eshte te venit ne diskutim te vendit, nderit dhe rolit te kesaj figure ne historine kombetare e sidomos te gjuhes shqipe. ASKUSH nuk po e ve ne dyshim kete rol.

Seminarist ne lidhje me dy pikat e sipercituara mos me bej te besoj qe keni memorje te dobet pasi kemi diskutuar a eshte ortodoks apo protestant dhe nja dy tipa , qe une i mendoja ne rrethin tend mbanin iso per mangesite e Petro Nini Luarasit si patriot ne raport me bessimrarin " e mirefillte" ortodoks. Prandaj vajti puna aq keq edhe me Ser Petrolin qe e perjashtuan kot, Megjithate na gezon fakti qe po perqendrohemi ne temen "relata e PN Luarasit me BESIMIN ortodoks, pavaresisht nga relata e tij me klerin grek." qe e kemi sqaruar mire e bukur. Per ne ortodokset shqiptare e rendesishme eshte te komunikojme shqip me Zotin, dhe nuk kemi nevoje per kumbare. Keshtu na kane mesuar martiret e kishes Ortodokse Autoqefale shqiptare, nje prej te cileve, i barabarte mes te barabarteve qe edhe ortodoksi shqiptar Petro Nini Luarasi. J a, sa mire qe pokuptohemi. Tani si tia bejme qe ata hierarket e KOASH ( por jo zedhenesitqe deformojne fjalet) te kuptojne situaten e t'i ndezin nje qiri martireve shqiptare, e t'i pranojne qofte edhesi shpirtra ne grigjen e tyre, e te na thone shqip e shqeto qe keta jane besimtare te devotshem, ndersa ata kriminelet ofiqare te shovinismit grekofon , kane bere kob ne emer te fese dhe Zotit. Po nuk u be kjo, si e tha bukur Brari,do te nderlikoje punen me tej.