Ardian Vehbiu: Si e njoha Bashkim Shehun

[Brari]

Ardian Vehbiu: Si e njoha Bashkim Shehun


Ardian Vehbiu | 25/12/2010 | Kuriozitete | 0 KOMENTE | Facebook | - +


"Shoqërohej me Ismail Kadarenë, ose Ismail Kadareja shoqërohej me të"


Shumë vite më parë, në Tiranën e fundit të viteve 1970 fillimit të viteve 1980, kam pasur rastin të njoh Bashkim Shehun, kryesisht si të birin e kryeministrit të atëhershëm, Mehmet Shehu, por më pas edhe si njeri të gjallë, të identifikueshëm përtej lidhjeve të tij familjare.


Ishim studentë në të njëjtin fakultet, ai tre vite më lart se unë; ndërkohë, Bashkimi kishte botuar një vëllim me tregime dhe së shpejti do të bëhej një nga autorët e filmit "Radiostacioni", të bazuar në romanin "Nëntori i një kryeqyteti", të Ismail Kadaresë. Kishte lindur, si të thuash, për të shkëlqyer.


Meqë romani vetë rrëfente çlirimin e Tiranës në nëntor të vitit 1944, kishte nga ata lexues që e interpretonin si një homazh të Kadaresë ndaj kryeministrit të atëhershëm, Mehmet Shehu, për të cilin thuhej se kishte komanduar operacionet ushtarake të marrjes së kryeqytetit nga forcat e UNÇSh.


Përfshirja e të birit Bashkim në vazhdimin e këtij operacioni fitimtar, këtë herë në lëmin letrar-artistik, do të interpretohej, rrjedhimisht, si mbyllja simbolike e rrethit.


Filmin e mbaj mend turbullt (në fakt më kujtohet vetëm Agim Qirjaqi); por më shumë mbaj mend se çfarë ndodhi gjatë xhirimeve, meqë në atë kohë banoja ngjitur me ndërtesën e vjetër të Radio Tiranës, ose me vendin ku pikërisht u xhiruan zallahisht shumë skena të filmit; aso kohe dalja e rrugës Kont Urani te rruga e "Kavajës" u mbyll me mur; dhe krejt zona u shndërrua në një set filmik ku bëhej luftë ditë e natë. Qejf i madh për fëmijët, por dhimbje koke për të gjithë të tjerët...


Gjithsesi, në atë kohë Bashkimi shquhej si djalë i zgjuar, i zoti, i veshur me shije dhe sqimë, me prirje pro-perëndimore, me grua të bukur... me fjalë të tjera, si ekuivalent i aristokratit në shoqërinë tonë barazimtare.


Edhe nuk kisha dëgjuar kurrë njeri të thoshte diçka të keqe për të; ishte i sjellshëm, i kujdesshëm, i vëmendshëm ndaj të tjerëve; pak i tërhequr dhe ndonjëherë i çuditshëm. Në biseda tregonte erudicion të madh dhe dukej që nuk e kalonte kohën duke luajtur futboll ose tavëll me rojet e të atit.


Si shumë të tjerë, edhe unë ia kisha zili privilegjet, por edhe më vinte keq që do të mbetej gjithnjë në hijen e të atit aq të fuqishëm, meqë të gjithë do ta njihnin dhe do ta trajtonin si "i biri i Mehmetit".


Ia pata shprehur këtë keqardhje një shoku, të cilit iu duk tepër qesharake; meqë ne aso kohe deri edhe një patate të skuqur nuk e gjenim dot vetë që ta hanim dhe visheshim ende me palltot që na kishin sjellë dikur nga Rusia etërit. Megjithatë, unë e thosha me sinqeritet dhe besoj nuk e bëja si kompensim për anonimitetin tim relativ; Bashkimi, aso kohe, nuk ishte veçse një filiz pak i shtrembër rebel i mbirë në trupin e përhershëm të lisit.
Shkruante shumë mirë, edhe pse pak ngadalshëm dhe ndonjëherë mërzitshëm; por gjithnjë prozë teknikisht të përsosur, në stilin e vet.


Shoqërohej me Ismail Kadarenë, ose Ismail Kadareja shoqërohej me të - vështirë ta ftilloje këtë; ne letrarët e rinj i përfytyronim si shkëmbenin mendime për letërsinë e madhe dhe Perëndimin, Kafkën dhe kafkat; pinin cigare Marlboro dhe Dunhill; frekuentonin lokale të freskëta në verë dhe të ngrohta në dimër.


Pastaj ndodhën ato që ndodhën e që dihen; pak ditë pas vetëvrasjes së Mehmetit, e kam parë Bashkimin te hyrja e një vile te rruga e "Elbasanit", ku e kishin çuar me gjithë të ëmën përkohësisht, derisa t'u vinte urdhri i internimit; e kisha pasur një përshëndetje me të dhe "trimërisht" vendosa që ta përshëndes përsëri; por ai u tregua më i zgjuar dhe uli kokën dhe bëri sikur s'më pa.


Që atëherë s'e kam parë më; edhe pse ia kam lexuar veprën herë pas here. Shoh që shkruan në shtyp dhe që raportin me të atin e ka zgjidhur në mënyrën më njerëzore të mundshme, si bir i dhembshur dhe si qytetar - në intervistën e fundit, dhënë M. Nanos, e kishte përmendur Mehmetin si njeriun me të cilin do të donte të kishte zhvilluar një bisedë të gjatë.


Herën e fundit që isha në Tiranë, ia bleva romanin "Mozart" me vonesë; vepër e mirë, madje nga më të mirat që kam lexuar në letërsinë shqipe të pas viteve 1990. Bashkim Shehu i tregimeve të viteve 1980, tashmë është prozator i nivelit europian, i rafinuar, me art të madh në të shkruar, zotësi të admirueshme për ta mbajtur rrëfimin në kontroll e për ta ruajtur drejtpeshimin e rrëfimit, personazhe të besueshme dhe komplekse, struktura polifonike dhe paralele. "Mozart" me vonesë është roman për totalitarizmin, i shkruar me tonin e një onkologu që përshkruan një formë veçanërisht agresive të kancerit që e ka prekur atë vetë.


Është fat i madh, për letërsinë shqipe, që ka tashmë një autor të tillë kaq profesionisht të kompletuar, kaq të ditur dhe kaq të ndjeshëm ndaj njeriut.


Gjatë leximit pati momente kur m'u hoq prej mendjes Mehmet Shehu politikan kryeministër Lin Biao i Enverit; e konsiderova këtë si meritë të autorit, i cili tashmë njihet (përveçse natyrisht si shkrimtar) jo vetëm si biri i numrit dy të regjimit totalitar dhe pinjoll i kastës aristokratike të kuqe; por edhe si i persekutuar në kanalet dhe në burgjet e po atij regjimi, ose njeri që i ka parë të dy anët e gurit: të sipërmen, të rrahur nga dielli dhe nga era dhe nga shiu e të shkelur nga thundrat e gomerëve dhe çizmet e ushtarëve; dhe të poshtmen, të zhytur në vezë të njoma kandrrash dhe krimba dimërues mbledhur kutullaç si zemberek dhe spore kërpudhash dhe kalbësi pylli.


Shpresoj të vijë dita kur Mehmetin, një burrë shteti përndryshe brutal dhe bashkëfajtor me Enverin për të gjitha krimet e përbindshme të totalitarizmit, ta identifikojnë si "i ati i Bashkim Shehut". Ndoshta edhe do të jetë e mundshme për shkrimtarin që, me veprën e vet, si një të mirë të vyer që i shtohet universit shqiptar, të kompensojë disi për bëmat dhe gjëmat e të atit dikur.


Kjo do të ndodhë, madje duhet të ndodhë, pasi të perëndojë, në Shqipëri, brezi që e ka të gjallë Mehmetin në kujtesë; dhe të vijë dita kur pasardhësit e viktimave të tij dhe dashamirësit e Bashkim Shehut prozator të jenë një bashkësi e vetme.

shekulli