Kosovaret qe krijuan nje qytet ne Shqiperi.

[DYDRINAS]

T'i bën dy gabime kritike: kur përdor termin "kosovarë" dhe kur thua "nga hiçi". Po t'i shtjelloj shkurtimisht më poshtë:

1) Termi që ke përdorur në këtë temë "kosovarët" është shumë i paqartë dhe shumë i papërshtatshëm për kohën për të cilën flet. Ky term i përket kohëve të fundit (konkretisht duke filluar nga 1945 kur komunistët filluan ta injektonin në popull qëllimisht e masivisht këtë term e në vazhdim). Puna është kështu, para se të vendosej kufiri aty ku është sot, zona ka qenë njësh, vazhdimësi e njëtrajtshme me tradita të njëjta, zakone të njëjta, veshje, të folur, ushqim (flija psh), ta kam fjalën që Kukësi, Dibra, Tropoja, Prizreni, Gjakova, pjesa që sot vazhdon në Maqedoni kanë qenë një krahinë e vetme (nëse mund ta cilësoj si "krahinë") etj.. Më pas u vendos kufiri arbitrarisht që e ndau zonën pa ndonjë arsye (por se aty i ra maja e lapsit kur i thonë). Për shembull Ku, Di, apo Bajram Curri më shumë "ngjisin" me pjesën që ka ngelur jashtë Shqipërisë se me atë brenda, bie fjala dialekti kuksian është afërsisht i njëjtë me dialektin shqiptar në Maqedoni, ose për mentalitetin etj.

Termi i perdorur nuk eshte gabim, sepse me kosovare nuk nenkuptohet nje nenshtetesi tjeter, por nje krahine tjeter, qe ju nda trungut tone etnik, njejte siç perdoret rendom termi "lab", "malesor" etj.

E verteta eshte se vendasit i thirrnin qytetaret qe formuan qytetin si "gjakovar" apo "prizerenjan", pra nuk perdorej termi "kosovar".

Mirepo nese e ke nje rrenje nga ajo zone, atehere me duhet te te kujtoj se tema nuk ben fjale per krahinat qe perbejne rrethin e Kukesit, por thjeshte per qytetin e ngritur nga viti 1925 ne buze te dy lumenjve.

Eshte mese e vertete se krahinat qe perbejne rrethin Kukes, kane patur dhe vazhdojne te kene te njejtat tradita, pavaresisht prej ndarjes shume te gjate.

Krahinat qe shtrihen ne anen e djathte te rrjedhes se Drinit te Zi kane te njejtin dialekt, te njejten tradite, te njejtat veshje me pjesen shqiptare qe gjendet sot ne Maqedoni.
Fshatrat qe shtrihen ne pellgun e Lumes, kane te njejtat tradita me ato te zones nga dalja e qytetit te Prizrenit deri ne Vermice.

Mirepo ata qe krijuan qytetin e Kukesit, vinin nga dy qytete me shume tradite te jetes qytetare dhe per rrjedhoje ata sollen nje ndryshim te madh ne jeten e gjithe zones ne fjale.

Eshte njejte sikur ti vendosesh dy korçare ne nje fshat kudo ne Shqiperi dhe une jam i bindur se qysh ate nate ata do te nisin te vendosin rregullin e jetes qytetare, te cilin e trashegojne dhe e mbartin brez pas brezi.

Cili eshte ky rregull i jetes qytetare?

Nis qe nga blerja e prones, njohja e pronesise, vendosjen e piketave te qytetit te neserme me rruge, lulishte, shkolle, dyqane, polici, burg, administrate, taksa, higjene, rend dhe qetesi etj.

E pra ata qytetare qe erdhen nga Gjakova dhe Prizreni, sollen ne vendin e blere ne mes te dy lumenjve, rregullin e jetes qytetare, ndertuan nje qytet te tere nga hiçi, sollen nje mentalitet tjeter per jeten ne bashkesi si: tregetine, transportin, sportin, artin dhe kulturen, higjenen dhe pastertine, gatimin dhe festat, veshjen dhe ceremonite etj.

Edhe diçka për atë pikën që dëgjoheshin radio të Kosovës, flitej për Kosovën, kishte mall etj.. po këto janë plotësisht të vërteta. Është shumë normale që zonat që ishin kufitare me Kosovën, e që kishin një kufi fiktiv me anën tjetër, të kishin mall dhe dashuri për Kosovën. Gjyshi im për shembull lotohej sa herë që binte fjala për Kosovën, edhe pse (sipas standarteve të sotme) nuk ishte kosovar, por sepse e donte Kosovën njësoj si Shqipërinë, kishte mall për kohën kur ikte se bashku me babën e tij me kuaj në Prizren, Gjakovë e më tej (për herë të fundit ka qenë në 1945). Por si gjyshi im ishin gati shumica e atij brezi, të cilëve kufiri i 1913 dhe ai me gjemba i 1945 i ndau nga lidhjet familjare, nga miqësitë e vjetra, nga bashkfshatarët e tyre të cilët ngelën në pjesën tjetër të kufirit. Ndërsa për radiot dhe kanalet e huaja, gati çdo zonë kufitare i kapte fshehtazi valët që vini nga përtej, këta nga bregdeti italianin, ata më lart jugosllavin, anej poshtë grekun, e kuksianët radiot e Kosovës meqë u vinin valët (siç ndiqej edhe radio Tirana nga krahu tjetër).

Ndersa ne kete rast nuk vlen paralelizmi i perdorur, sepse ne nuk shihnim apo degjonim radion dhe televizonin e Prishtines, ngaqe nuk kishim se çfare te degjonim apo shikonim.

Ne e shihnim veten si nje pjese e pandare e asaj pjese qe ishte ndare dhe kete e shprehnim me çdo menyre sapo na jipej rasti.

Nuk ishte nje hobi, por ishte nje pjese e jetes, sa edhe qytetarin em te thjeshte po te pyesje asokohe e dinte se çfare ndodhte ne Kosove, se kush ishin drejtuesit, se çfare rrugesh apo fabrikash hapeshin, se kush burgosej apo vritej, se cfare kendohej apo luhej ne filma etj.

Edhe ne i ndiqnim ndeshjet e futbollit dhe qyteti yne ishte tifoz kolektiv i Gjermanise, Italise, Hollandes apo Brazilit, mirepo lojtari me i mire ishte per ne Fadil Vokrri, boksieri me i mire nuk ishte Frejzer apo Muhamet Ali por Azis Salihu.

Edhe ne e degjonim Celentanon, mirepo per ne me i mire ishte Sabri Fejzullahu apo Edmond Islami. Se ne radiot italiane ne degjonim San Remon, mirepo per ne me te mira ishin Akordet e Kosoves. Ne i shihnim filmat e kinematografise italiane apo franceze, te cilat jipeshin ne kinemate shqiptare asokohe, mirepo idhulli yne ishte Bekim Fehmiu.

[Edvin83]

Mirepo nese e ke nje rrenje nga ajo zone, atehere me duhet te te kujtoj se tema nuk ben fjale per krahinat qe perbejne rrethin e Kukesit, por thjeshte per qytetin e ngritur nga viti 1925 ne buze te dy lumenjve.

Eshte e vertete. Shumica ne Shqiperi ben te njejtin gabim duke njesuar Kukesin si qytet me rrethin a qarkun. Dhe nuk mund ta konceptojne qe qyteti i Kukesit ka pasur nje dallim shume te madh me rrethin e Kukesit dhe fshatrat qe ishin ne kete rreth. Ne rradhe te pare dialekti; dialekti i Kukesit, kryesisht dialekt Gjakove, dallohej qe me fjalet e para me dialektin e rrethit-lumjan. Prandaj dhe sot shume Kuksianeve te ri te sapovendosur ne Kukes, mund t'u duket fantazi kur u thua qe Kukesi ka perdor fjale te dialektit gjakovar qe ata vete nuk i kane perdorur kurre bile as i kuptojne.
Se dyti, traditat dhe guzhina. Keto dallonin krejtesisht nga ato te fshatrave te rrethit te Kukesit, aq shume sa dallojne traditat e gatimet e le te themi--Korces me Vloren.
Gjakovaret qe themeluan Kukesin, kishin tradita qytetarie qe ishin krejt te huaja per popullsine e rrethit si-kenga qytetare, kontratat, tapite, tregetia, sipermarrja, apo gatime qe ishin zhvilluar nga qindra vjet ekzistence si qytet te Gjakoves si te pasuruara nga guzhina turke, gatime qe ishin krejtesisht te huaja per fshatrat e rrethit te Kukesit.

[apollo12]

Eshte nje tem shum e qelluar. Gjyshi im ka jetuar ne nje fshat shum afer Kukesit qe nga viti 1918 deri me 1941. Gjithnje ka folur folur per at vend dhe njerezit e rrethit te Kuksit.Thoshte se vend me te bukur dhe njerez me te mir nuk ka askund ne bote. Njerez ma trima dhe ma bujar nuk ka. Tregonte shum histori ta asaj kohe, ndersa gjithnje i kujtonte dhe i permendte Nuhi Xhemen, Vesel Ademin e Kamer Sejdien e Pobregut te Poshtem. Gjyshi ka vdekur me shum mall per at vend dhe ata njerez te mrekullueshem. Une personalisht ndiej shum afersi me at vend dhe ata njerez, me Lumen edhe Lumjanet siq i qunte gjyshi im.

[DYDRINAS]

Eshte nje tem shum e qelluar. Gjyshi im ka jetuar ne nje fshat shum afer Kukesit qe nga viti 1918 deri me 1941. Gjithnje ka folur folur per at vend dhe njerezit e rrethit te Kuksit.Thoshte se vend me te bukur dhe njerez me te mir nuk ka askund ne bote. Njerez ma trima dhe ma bujar nuk ka. Tregonte shum histori ta asaj kohe, ndersa gjithnje i kujtonte dhe i permendte Nuhi Xhemen, Vesel Ademin e Kamer Sejdien e Pobregut te Poshtem. Gjyshi ka vdekur me shum mall per at vend dhe ata njerez te mrekullueshem. Une personalisht ndiej shum afersi me at vend dhe ata njerez, me Lumen edhe Lumjanet siq i qunte gjyshi im.

Nese mundesh cfare pune ka bere gjyshi asokohe?

[apollo12]

Nese mundesh cfare pune ka bere gjyshi asokohe?

Ka qen Bujk. Eshte marr me shum me bujqesi. Kufirin e ka kaluar shum shpesh. Ne vitet 30-ta nuk e di sakt cilin vit bashk me disa shok te tij e kan djegur karaullen Serbe ne Gorozhup dhe i kan vrar 12 kufitar Serb.

[Jack Watson]

Termi i perdorur nuk eshte gabim, sepse me kosovare nuk nenkuptohet nje nenshtetesi tjeter, por nje krahine tjeter, qe ju nda trungut tone etnik, njejte siç perdoret rendom termi "lab", "malesor" etj.

E verteta eshte se vendasit i thirrnin qytetaret qe formuan qytetin si "gjakovar" apo "prizerenjan", pra nuk perdorej termi "kosovar".

Mirepo nese e ke nje rrenje nga ajo zone, atehere me duhet te te kujtoj se tema nuk ben fjale per krahinat qe perbejne rrethin e Kukesit, por thjeshte per qytetin e ngritur nga viti 1925 ne buze te dy lumenjve.

Prap s'po më kupton, kur them termi s'më duket i përshtatshëm e kam në kuptim që po të kishe thënë që "gjakovarët themeluan Kukësin e Vjetër" do të isha dakort, por "kosovarët" është përdorim i sotçëm se në vitet '20 s'ka qenë i përdorshëm (këtë e kam nga burime të sigurta, nuk është përdorur në Kukës e kam fjalën). Për Kukësin e Vjetër kontribut kanë veçanërisht gjakovarët, e më pak prizrenalitë, ka shumë kuksianë me prejardhje gjakovare. Sot shumica prej tyre janë zhvendosur në Tiranë, Durrës dhe në botë (në përgjithsi shumica e kuksianëve janë zhvendos prej Kukësit).

p.s. Për korrektesë veje "Kukësin e Vjetër" se të riun e ka kriju Dulla lol. Edhe për atë thënien qytet-monstër: shumica (në mos të gjithë) e qyteteve të vogla të kohës së komunizmit janë qytete-mostra sot, s'është vetëm Kukësi i tillë.

Ndersa ne kete rast nuk vlen paralelizmi i perdorur, sepse ne nuk shihnim apo degjonim radion dhe televizonin e Prishtines, ngaqe nuk kishim se çfare te degjonim apo shikonim.

Ne e shihnim veten si nje pjese e pandare e asaj pjese qe ishte ndare dhe kete e shprehnim me çdo menyre sapo na jipej rasti.

Nuk ishte nje hobi, por ishte nje pjese e jetes, sa edhe qytetarin em te thjeshte po te pyesje asokohe e dinte se çfare ndodhte ne Kosove, se kush ishin drejtuesit, se çfare rrugesh apo fabrikash hapeshin, se kush burgosej apo vritej, se cfare kendohej apo luhej ne filma etj.

Edhe ne i ndiqnim ndeshjet e futbollit dhe qyteti yne ishte tifoz kolektiv i Gjermanise, Italise, Hollandes apo Brazilit, mirepo lojtari me i mire ishte per ne Fadil Vokrri, boksieri me i mire nuk ishte Frejzer apo Muhamet Ali por Azis Salihu.

Edhe ne e degjonim Celentanon, mirepo per ne me i mire ishte Sabri Fejzullahu apo Edmond Islami. Se ne radiot italiane ne degjonim San Remon, mirepo per ne me te mira ishin Akordet e Kosoves. Ne i shihnim filmat e kinematografise italiane apo franceze, te cilat jipeshin ne kinemate shqiptare asokohe, mirepo idhulli yne ishte Bekim Fehmiu.

Shoku ta thashë si ka qenë puna, shumica dëgjonin ato kanale që u kapshin valët. Në Durrës e Vlorë ndiqej Rai sepse u vinin valët, në Shkodër është ndjek shumë jugosllavi (ato hit pareidet e famshme), në Kukës u kapshin si valët jugosllave ashtu edhe valët shqip të Kosovës, normal që mes një gjuhe që se merr vesh dhe shqip do zgjidhshe shqip. Pastaj gjërat e ndalume kanë më shumë kërshëri për t'u degju. Mu këtë ma kanë rrëfy shumë persona që kanë jetu në Kukës gjatë komunizmit (se vetë s'ka jetu ndonjëherë në Kukës). Por jam "gjurmus" i historive të vjetra. Por s'shof ndonjë rëndësi qysh/pse/tek, e vërteta mbetet që zona kufitare me Kosovën e duan dhe kanë pas shum nostalgji për Kosovën, bile shumë tropojanë, hasjanë e kuksianë kanë luftu edhe në UÇK (ku kanë rënë edhe dëshmorë).

@edvin83, nuk kam jetu ndonjëherë në Kukës, ta thash çar lidhjeje kam me këtë trevë. Edhe Kukësin e sotshëm e njof nga vizitat që kam bërë, lëre më të vjetrin që është përmbyt me kohë. Por di shumë historira për këtë trevë. Unë më shumë problemin e pata me atë "nga hiçi" sepse ka disa datime të mëparshme, kontributi që sollën gjakovarët nuk duhet t'i fshijë datimet. Shumë keq që sot ai qytet që mori form nga gjakovarët është përmbytur dhe është zhdukur përgjithmon.

p.s. Meqë po flasim për trevën e Kukësit, mos di gjë njeri se cilat katunde quheshin "dhétarë"? Nga vjen ky emërtim, pse quheshin kështu dhe çar ndryshimesh kishin me "malësorët" dhe "lumjanët"?

[Testim]

Driutan hixha merrte pite po ça t'i shkoje goja leng kur nuk dinte shkrim lexim se le me ku do shkote ta marri at dreq flije se ia kishte maru gjyshja ne shtepi me arna te grisura qe i kishte harru babadimni dhe nanavera e mos ia fusni kot se kuksi themeloi kosovar se kosovaret jan me prejardhje te paster jupiteriane dhe aty kan ardhur prej ylli alfa centaur sepse iu mungon plehu artificial per arat e grurit dhe te elbit dhe benzina e traktorit po mos bani propagand serbe ktu se nuk ka hije enver hoxha ka kjene drita e botes sepse i dhuron kosovarve tok e shpija po ku ta gjaj enverin e ta hip ne pushtet dhe njeher tu dhuroj kosovarve toka e shpija sepse enveri din diqka e kosovart nuk din asgja

[Edvin83]

Driutan hixha merrte pite po ça t'i shkoje goja leng kur nuk dinte shkrim lexim se le me ku do shkote ta marri at dreq flije se ia kishte maru gjyshja ne shtepi me arna te grisura qe i kishte harru babadimni dhe nanavera e mos ia fusni kot se kuksi themeloi kosovar se kosovaret jan me prejardhje te paster jupiteriane dhe aty kan ardhur prej ylli alfa centaur sepse iu mungon plehu artificial per arat e grurit dhe te elbit dhe benzina e traktorit po mos bani propagand serbe ktu se nuk ka hije enver hoxha ka kjene drita e botes sepse i dhuron kosovarve tok e shpija po ku ta gjaj enverin e ta hip ne pushtet dhe njeher tu dhuroj kosovarve toka e shpija sepse enveri din diqka e kosovart nuk din asgja

A mund te shkruash me shqip se nuk kuptohet asgje nga ajo qe ke shkruar.

[illyrian rex]

Eshte e vertete. Shumica ne Shqiperi ben te njejtin gabim duke njesuar Kukesin si qytet me rrethin a qarkun. Dhe nuk mund ta konceptojne qe qyteti i Kukesit ka pasur nje dallim shume te madh me rrethin e Kukesit dhe fshatrat qe ishin ne kete rreth. Ne rradhe te pare dialekti; dialekti i Kukesit, kryesisht dialekt Gjakove, dallohej qe me fjalet e para me dialektin e rrethit-lumjan. Prandaj dhe sot shume Kuksianeve te ri te sapovendosur ne Kukes, mund t'u duket fantazi kur u thua qe Kukesi ka perdor fjale te dialektit gjakovar qe ata vete nuk i kane perdorur kurre bile as i kuptojne.
Se dyti, traditat dhe guzhina. Keto dallonin krejtesisht nga ato te fshatrave te rrethit te Kukesit, aq shume sa dallojne traditat e gatimet e le te themi--Korces me Vloren.
Gjakovaret qe themeluan Kukesin, kishin tradita qytetarie qe ishin krejt te huaja per popullsine e rrethit si-kenga qytetare, kontratat, tapite, tregetia, sipermarrja, apo gatime qe ishin zhvilluar nga qindra vjet ekzistence si qytet te Gjakoves si te pasuruara nga guzhina turke, gatime qe ishin krejtesisht te huaja per fshatrat e rrethit te Kukesit.

Shkrim shume i sakte...

[ikthus]

Ketu ka me shume informacion per Kukesin e vjeter:

http://www.qarkukukes.gov.al/historia_dhe_kultura.html

Shumica e qytetareve te Kukesit me origjine kosovare ishin nga qyteti i Gjakoves,tregtare dhe zanatcinj te cilet ndertuan shtepite e tyre ne Kukes dhe mbeten ne Kukes pas mbylljes se kufirit.
Gjakovaret ndikuan ne zakonet gjuhen, traditat e qytetit te Kukesit .
Shtytjen me te madhe kukesi ne formimin e tij si qytet e mori ne kohen e pushtimit italian.
Italianet ndertuan godinat me te bukura te qytetit qe i qendruan kohes.