Gjen thesarin e vjetėr 4 mijė vjet, me vlerė 1.5 milion euro
Publikuar: 23.09.2011 -
Sofje, 23 shtator - Thesari i vjetėr 4 000 vjet, i vlerėsuar me rreth 1.5 milionė euro, ėshtė gjetur nė fillim tė kėtij muaji nėn njė dru nė veri tė Bullgarisė, njoftoi muzeu rajonal arkeologjik. Dy sėpata nga bronzi, shtatė copė bizhuteri nga ari dhe gjashtė veshje nga ari, tė gjitha nga periudha e bronzit, i ka gjetur njė i papunė 42-vjeēar, i cili grumbullon metale tė vjetra pėr riciklim.
Thesari gjendej nėn rrėnjė tė njė druri shumėshekullor nė vendin Svishtov.
Zbuluesi, i cili njė kohė e mbajti nė fshehtėsi thesarin e zbuluar, pas bisedės nė polici u detyrua qė thesarin tia dorėzojė muzeut tė qytetit. Sipas ligjit bullgar, objektet qė i takojnė trashėgimisė duhet ti dorėzohen shtetit.
Ky zbulim i jep kontribut njohurive tona pėr periudhėn e bronzit. Nė atė kohė, ari, argjendi dhe bakri ishin atėbotė tė njohura, por pėrdorimi i bronzit mundėsoi punimin e veglave tė punės, deklaroi arkeologia e muzeut rajonal nė Veliko Tėrnovo, Pavlina Vlladkova.
Sėpatat e bronzta ishin tė fshehura bashkė me gjėsendet nga ari pėr arsye se ato sėpata pėr pronarin e tyre atėbotė e kishin vlerėn e arit, shtoi ajo.
Nė mesin e gjėra tė vlefshme janė edhe njė byzylyk nė formė tė spirales dhe gjashtė qafore qė kanė mundur ti bartin edhe meshkujt edhe femrat e asaj kohe.
Origjinėn e trakasit, dhe kėshtu suedezėt, mund tė ndiqet nė historinė laike dhe biblike. Kapitujt 9 dhe 10 tė Zanafillės pėrshkruar se si kombet e zhvilluara nga tė tre bijtė e Noeut, Semi, Kami dhe Jafeti. Historinė e regjistruar vazhdimisht verifikon llogari biblike e pėrhapjes sė kombeve.
Llogaria Zanafilla, si njė dokument historik, ėshtė plotėsisht e vėrtetuar nga njė pasuri e madhe e dėshmive dokumentare dhe tė tjera historike aq e gjerė se ajo ėshtė unik nė historinė e regjistruar. Asnjė dorėshkrim i tillė gėzon tė tjera pasuri tė vėrtetim tė detajuara nga tė tillė njė shumėllojshmėri tė gjerė tė burimeve. Popujve indo-evropiane ishin tė gjithė shumė tė vetėdijshėm pėr origjinė tė tyre historike dhe etnike nga vija e Jafetit, birit 3 Noeut. Kėtyre popujve, me tė dhėnat tė ruajtura me kujdes, mund tė gjejne gjurmet e tyre dhe garėn pėrsėri nė kohėn e Babelit dhe shpėrndarjen e kombeve nga plain e Shinarit. Noah pėrmbytjes ėshtė rėnė dakord nė pėrgjithėsi qė tė ketė ndodhur rreth 2350 pes, dhe nga kėtu ne gjejmė fillimet e kombeve dhe perandorive (Egjipt, Persi, greke, etj). Dėshmi ėshtė goditur nga ato pas pėrmbytjeve tė Kombeve tė hershme tė luginės Mesopotamian, i cili kishte kontakt tė drejtpėrdrejtė me njėri-tjetrin, dhe qė ruhet nė tė dhėnat e shkruara ato emra qė janė pėrmendur nė mėnyrė eksplicite nė tė dhėnat Zanafilla.
Tė dhėnat qė kanė ardhur deri ne ditet tona japė peshėn e tyre nė trupin tashmė tė madhe e dėshmi tė dokumentuara qė mund vetėm tė na bindur se tė dhėnat Zanafilla ėshtė njė histori e vėrtetė dhe besnik historike tė historisė tė hershme tė njerėzimit. Ēfarė ėshtė shquar pėr kėto shėnime ėshtė se ato vijnė kryesisht nga historianėt e lashtė dhe shkrimtarė tė nacionaliteteve tė ndryshme qė nuk kishin ndėrmend tė paktėn, qoftė me vetėdije ose ndryshe, e mbėshtetjes kreditimit tė regjistruar Zanafilla. Shumica e tyre ishin tė ushqehen brenda sistemeve pagane qė ishin hapur nė kundėrshtim me njohjen e Zotit, dhe i cili kishte punuar pėr shumė shekuj tė errėsojė, nėse jo plotėsisht tė fshihet atė njohuri krejt. Verifikimi i tyre ėshtė pėr kėtė arsye edhe mė tė vlefshme.
Jafeti ėshtė konsideruar babai i indo-evropiane njerėzit grupe (tė ndryshme gjenealogjive mbretėrore evropiane e konfirmojnė kėtė). 7 djali i Jafetit, Tirasi, ishte i pari i fisit tė Tiracians. Historianėt vini re ata ndoshta u vendosėn sė pari nė fushėn e Azinė e Vogėl (Turqia e sotme) rreth 1900 pes. Transferimi i fjalėve me anė tė kombeve dhe gjuhėve ėshtė e pėrhapur nė ēdo grup tė njerėzve. Merenptah i Egjiptit, qė mbretėronte gjatė shekullit tė 13 pes, na jep atė qė ėshtė deri tani referencė tonė mė tė hershme pėr popullin e Tirasi, duke shėnuar emrin e tyre si Tursha (ose Tarusha), dhe duke iu referuar atyre si pushtuesit nga veriu. Herodoti (425 pes historiani grek) shkruan: "Populli trakė janė mė tė shumta tė botės, trakasit kanė disa emra, sipas rajoneve tė tyre tė veēanta, por zakonet e tyre janė pak a shumė e njėjtė ... dhe vetėm pėrēarje tė tyre kronike penguar ata nga tė qenit mė tė fuqishme tė tė gjitha kombeve . "
Historia dėshmon se ata ishin vėrtetė njė garė mė tė egėr, duke pasur parasysh se nė njė gjendje tė vazhdueshme tė "tepėrt paqėndrueshėm", mė shumė tė ngjarė tė jetė nė luftė se sa hedhjen nė e tyre shtretėr . Ata janė pėrshkruar edhe si njė "i kuq dhe blu me sy, njerėzit", duke luftuar me e fraksioneve tyre fisnore. Nė shekullin e 3-tė, trakėt u vunė re si tė fiseve tė shumta qė rrallė e bashkuar, mė tė pasur mbretėrit e tyre. Trake veshje ishte i njohur mirė. Pėrshkrimet e disa janė dhėnė, duke pėrfshirė ilustrimet e piktura vazo greke. Veshje themelore ishte, xhaketė ushtarake mantel, kapak dhe ēizme. Trake luftėtarėt kryer njė mburojė dhe shtiza, plus njė shpatė tė vogėl (kamė) si njė armė e mesme. Mėnyrėn e tyre tė veshjes dhe tė armatimit vazhdoi me pasardhėsit e tyre, vikingėt, modifikuar pse. Thracians janė pėrmendur nga shumė janė tė parėt nė rajon qė ata jetonin. Pas fitores mbi persėt grek (449 pes), mbreti Persian Kserksi (486-465 pes) i krijuar pėr vete njė ushtri tė madhe nė mesin e tė cilėve ushtarė trakėt Herodoti pėrmend nga Azia e Vogėl nė veriperėndim, tė cilėt janė tė pėrshkruar si mė poshtė:
"Trakasit u bashkua me ekspeditėn e veshur me kapele dhelpra, veshur mantelet e gjatė nėn tyre capes tė gjalla me ngjyrė. Kėpucė viē tė lartė e tyre ishte bėrė nga lėkurė dreri. Ata ishin tė pajisur me shtiza, mburoja tė lehta dhe daggers tė vogla."
Josephus (1 shekullin hebre dhe historiani romak) i identifikon ata si fise tė cilėt ishin tė njohur pėr romakėt si Thirasians, dhe pėr grekėt si trakasit, tė cilėt kishin frikė si piratėt plaēkitės. Dio Cassius, historiani romak nė shekullin e 2, shkroi "Le tė mos harrojmė se njė Trajanit ishte njė e vėrtetė-lindur trak."
Tirasi vetė ishte adhurohej nga pasardhėsit e tij si Thuras (Thor), zot i luftės. Athyras lumit ishte quajtur edhe pas tij, dhe qyteti antik i Troas (Troi, Troy - Trajans ose Trojans) pėrjetėson emrin e tij, si edhe bėn varg Taunrus mal. Tokat trake shtrihej nga Evropa jugperėndimore tė Azisė sė Vogėl, njė zonė tė gjerė tė njohur historikisht si Thracia. Historike pema gjenealogjike trak numėron mbi 200 fiseve e cila kishte disa emra, sipas rajonet e tyre tė veēanta. Disa nga emrat e tyre fisnore ishin Trajans, Etruscans, Dakėt, Luwians, Ramantes, Pellazgėt, Besins, Odrisi, Serdoi, Maidoi dhe Dentheletoi. Trajans (Trojans) tė themeluar qytetin e Trojės e cila ka ekzistuar rreth 2400 vjet (rreth 1900 pes nė 500 AD), e cila u shkatėrrua dhe u rindėrtua disa herė. Mijėra luftėtarė Trojan majtė tė qytetit tė Trojės nė shek 11. Ata erdhėn nė veri dhe tė kapur tokės pėrgjatė brigjeve tė lumit Don (jugperėndimore Rusi), njė rrugė kryesore tregtare. Vendasit me emrin pushtuesve Trojan "AES," do tė thotė "Njerėzit Hekuri," pėr armėt e tyre superiore. Fiset e Trojan AES do tė shkojė nė veri, nė zgjidhjen e sotme Skandinavi. AES ose Aesar (plural), mė pas u bė i njohur si Svear, dhe pastaj suedezėt. Historianėt i referohen njerėzit AES si "trako-Cimmerians" pėr shkak tė prejardhjen e tyre trojan. Fiseve tė tjera tė trakėve mbeti njė kulturė nė Azinė e Vogėl dhe Evropėn Jugore deri nė shekullin e 5-tė. Shumė e sotme Bullgarėt pretendojnė tė jenė pasardhės tė drejtpėrdrejtė tė trakėve tė lashtė (tė ndryshme nga sllavėt tė cilėt arritėn kėtė rajon nė shekullin e 6).
Tirasi Emri pėrjetėsoi me anė gjuhė tė ndryshme, si nė kėtė listė tė emrave nga Nuhun te sotme suedezėt.
Djali i parė i lindur Jafeti ishte Gomerit. Gomeri ėshtė pėrjetėsuar me emrat e Gamir, Gimmer, Gomeria, Gotarna dhe barbar. Fiset e Gomerit janė pėrmendur nga ana e hebrenjve nė shekullin e 7 para Krishtit si fiset qė banonin nė "pjesėt e sipėrme tė veriut". Asirianėt nė shekullin e 7 referuar atyre si Gimirraya. Emrat e tjerė tė pėrdorur gjatė gjithė historisė tė pėrfshijnė Gimmerai, Krimea, Chomari, Cimmer, Cimmerian. Cimmerians zonat e populluara nė veri tė Kaukazit dhe Detit tė Zi nė Rusinė jugore. Gjuhėsore ata konsiderohen zakonisht si trak, i cili sugjeron njė marrėdhėnie tė ngushtė. "Trako-Cimmerian" mbetet i 8-7 pes shekullit tė gjetur nė Ukrainė jugperėndimore dhe nė Evropėn qendrore janė tė lidhur me njerėzit AES.
Krijoni Kontakt