Durresi

[GL_Branch]

Zbulohen varre te antikitetit te vone

E Premte, 08 Qershor 2007 (Koha Jone)

Zbulim me vlera te medha arkeologjike ne Koder Vile. Nje firme ndertimore gjate hapjes se themeleve te nje pallati te ri, ka ndeshur ne nje zbulim te rendesishem, c’ka rezultoi te ishin varre te antikitetit te vone, pasi arkeologet kryen studimet e tyre te para. Varret datojne ne periudhen romake te shekullit te V-te para Krishtit. Nga germimet ne Koder Vile, ku ndodhen keta varre te antikitetit, ne nje siperfaqe prej 750 m2, arkeologet jane perballur me rrenojat e pakta te nje ngrehine helenistike me hajat, nje mjedis funerar, segmentin e nje rruge terciare dhe 10-te varreve antike. Me shume interes, drejtori i Departamentit te Arkeologjise ne Durres, Afrim Hoti, thote se, “eshte zbulimi i nje varri perkushtimor i periudhes klasike”. Varri i ndertuar ne trajte dhomeze eshte inkastruar ne nje mur fasade me blloqe guri. Perballe tij zgjatet rruga procesionale e hijeshuar me tjegulla solemne. Nje kolone dhe nje kapitel i stilit dorik te perdorura aty si element dekorativ te fasades. Ndoshta edhe per vete varrin perkushtimor ose thene ndryshe monumental, ka shume gjasa qe t’u perkasin kohes se shekullit V-te para Krishtit. Nga pikepamja e organizimit urban mbetjet e ngrehinave antike, varri perkushtimor dhe vete parcela funerare, zinin vend ne anen juglindore te kreshtes se akropolit te qytetit te lashte te Dyrrahut. Germimet e tjera te perqendruara ne pjesen fushore te skajit verior te qytetit, sollen nje rezultat te rendesishem. Zbulimin e murit rrethues te antikitetit te vone, ku per here te pare dalin ne pah rrenojat e nje kulle trekendeshe dhe nje trakt i kurtines. Se bashku me ta, jashte mureve u hapen 18 varre te periudhes mesjetare. Nga germimet me te fundit jepen te dhena te reja per shtrirjen territoriale te Dyrrahut ne periudhen e vone antike (shekulli V-VI pas Krishtit), ku kulla dhe segmenti i kurtines ishin pjese perberese e murit rrethues te qytetit, ne unazen e trete te tij. Me pas gjate fazes se pare te periudhes se mesjetes se hershme qe i perket shekullit te VII-VIII, kjo pjese e sistemit te fortifikimit antik u rrenua dhe muret e saj, thuajse te rrenuara, u nxoren jashte funksionit. Por eksperte te arkeologjise dhe vete drejtori i Departamentit te Arkeologjise se Durresit, verejne me shqetesim se ndersa kjo firme ndertimi per kryerjen e ketyre zbulimeve, lejoi qe ne sheshet e tyre te zhvillohen germimet arkeologjike. Por kjo nuk ka ndodhur me disa te tjera, qe i kane hapur themelet naten me ekskavator duke dhunuar egersisht thesaret e nentokes muze ne qytetin bregdetar. Garip Troci

[BARAT]

Udhëtim në Dyrrah

Historianët Hava dhe Sali Hidri na sjellin në një album historik Durrësin. Trashëgimia kulturore e një qyteti që ende nuk menaxhohet siç duhet...

Perëndimi i diellit ka rënë mbi Adriatik. Buzëmbrëmjet janë gjithnjë të ndjera në rrugën pranë portit, ku dikur fliste plot pasion Cicëroni. Për durrsakët kjo është xhiroja tradicionale që e nisin çdo pasdite nga kjo rrugë dhe e përfundojnë buzë detit. Kodrat që mbulohen mbrëmjeve nga një tis i hirtë janë po aq interesante sa zgjatimi i pafund i detit. Për historianin e njohur të këtij qyteti Sali Hidri nuk është vetëm deti ai që e bën Durrësin një qytet romantik, por edhe trashëgimia kulturore që mbart ky vend.

Por ne jemi mësuar ta njësojmë Durrësin me detin dhe shumë rrallë guxojmë të shkojmë përtej tij, për të zbuluar kodrat e qytetit ku luftonte Çezari me Pompeun, apo për t‘u ndalur te kultet që janë një pasuri më vete e traditës historike të tij. Në panteonin tradicional pellazgo-ilir, banorët e hershëm të këtij qyteti i faleshin hyjnive, që nga ato kozmogonike, ashtu edhe atyre të panteonit tradicional mitologjik. Në muzeun e qytetit, mund ta takosh historinë vetëm disa metra larg detit. Aty mund të mësosh më shumë për Gean. Në kozmogoninë pellazge, Gea bënte pjesë në kultin e krijimit të njeriut, adhurimit të të parëve, që ishte elementi bazë i pellazgëve. Ajo është adhuruar herët në Dyrrah. Realizimi i saj në skulpturë me përmasa natyrore, e ulur në fron, rrethuar me fëmijë, plot fruta në prehër e me veshje romake flet për këtë vazhdimësi të kultit të saj edhe në shek I-II pas lindjes së Krishtit.

Qyteti ku ne kërkojmë të arratisemi për të ndryshuar disi rutinën e ditëve tona, mbart një histori tjetër brenda tij. Ajo e bën atë unik në Ballkan dhe një nga vendet me trashëgimi kulturore më të adhurueshme. Po përse flitet kaq pak për këtë trashëgimi, pse ajo nuk është ende promotore kryesore e turizmit, e thithjes së vizitorëve drejt këtyre përrallave kaq befasuese.

Prof. as. dr. Hava Difri dhe dr. Sali Hidri (të dy bashkëshortë) kanë zgjedhur një mënyrë për ta treguar këtë trashëgimi. Në albumin historik të quajtur "Durrësi" ata tregojnë anët e panjohura të qytetit për të cilin Marin Barleti shkruante se "lavdet dhe krenaritë e tij janë të shumta e të mëdha".

Albumi kërkon të tregojë se sa e rëndësishme është historia që fle në rrugët ku kanë kaluar kryeqytetarët e Evropës, ku brenda tij ndodhen ndërtesa të shenjta, faltore të hyjnishme dhe madhështore...". Dhe atje sheh qartë fytyra mbretërish e perandorësh, monumente shumë të larta princash. Atje është ngritur mbi një vend të lartë pranë portës Kabalina me drejtim nga veriu, truproja, ose më mirë Kolosi shumë i madh i Perandorit Adrian, i ndërtuar me zgjuarsi dhe me mjeshtëri të admirueshme. Muret e qytetit janë shumë të fortë, të stolisura dhe të zbukuruara me kulla të larta dhe me vepra të tjera të përmendura. Ai qytet duhet admiruar edhe për çështjet e lundrimit, për dobinë e kriporeve dhe të mallrave. Ky është qyteti i Durrësit, që pa dhe priti si jo më mirë senatin romak, jo më pak i përmendur se sa i pafat për gjakderdhjen civile dhe luftërat e brendshme", shkruante dikur për Durrësin Marin Baleti.

"Pozicioni gjeografik i Durrësit, të qenurit e tij kurdoherë një port ndër më kryesorët në pellgun e Mesdheut qytet nga ku niseshin rrugët e karvanëve tregtarë, nga Perëndimi në Lindje dhe anasjelltas, mbetej pa dyshim takimi i dy botëve të mëdha të kohës, ku kapërtheheshin interesa ekonomike, politike, administrative, kulturore e deri ideologjike fetare", shkruan Hidri. Durrësi mbetej një pikë takimi e bashkimi jo vetëm politike e administrative, por edhe e kulturave botërore, çka bënte që ai të ishte kurdoherë një qytet emancipues. Perandoritë e mëdha të kohës, Roma e Bizanti, kishin interesa strategjike mbi këtë qytet. Secili në kohë të vet, synonte t‘i jepte atij fytyrën e tij, prandaj dhe investimi ishte i gjithanshëm. Në periudha paqeje Dyrrahu hapej, zhvillohej, zbukurohej lartësohej dhe e kundërta në periudha lufte, ai tkurrej, rrudhosej, shkatërrohej. Kësaj tabloje i duhen shtuar dhe fatkeqësitë natyrore siç ishin tërmetet e shumta e ngandonjëherë katastrofike, të cilët e degradonin shumë qytetin. Për madhështinë e tij flasin jo vetëm autorët antikë, por mbi të gjitha monumente e objektet arkitektonike, arkeologjike që jep nëntoka e qytetit, shpallur prej dekadash nëntokë muze.

Kultet janë një pasuri e madhe e botës shpirtërore të qytetit. Mund të shohësh ende sot Herën, bashkëshorten e Zeusit, apo Afërditën, hyjneshën e Dyrrahut, e cila ishte dhe mbrojtëse e porteve detare. Athinaja, bija e Zeusit, e dalë sipas mitologjisë nga koka e tij, ishte mbrojtëse e shkencës, e diturisë. Artemisi, Hyjnesha-Virgjëreshë, e bija e Latonës, motra e Apolonit, ishte mbrojtëse e grave dhe e vajzave gjë që e përafronte atë me Afërditën. Hermesi ishte mbrojtësi i tregtarëve, udhëtarëve dhe hajdutëve. Dionisi, hyjnia e rrushit dhe e verës, me prejardhje nga Lindja, gjendet dhe paraqitet fuqishëm në Dyrrah. Po ashtu dhe Nike, simbol i fitores, shoqëruese e perëndeshës Athina, apo Herakliu si hero. Ai paraqitet në vazo ose me kandar në dorë përballë Athinasë ose me topuz ulur përpara një altari.

Nëntoka muze e Durrësit gjithmonë ka të papriturat e saj. Kështu në vitin 2003, nën kujdesin e arkeologëve, dolën në dritë objekte e monumente shumë të rëndësishme ndër to dhe unike, perëndesha e pjellorisë.

Interesante është dhe jeta kishtare e qytetit, e cila e ka origjinën e saj që në predikimet e hershme apostolike të Shën Palit, në përqafimin e fesë së re nga të shtatëdhjetë të krishterët e parë të këtij qyteti, të peshkopit të Durrësit, Astit në vitin 100, i cili është martiri i parë për tokën e Ilirisë. Për një jetë të ngjeshur kishtare flasin edhe gjurmët e ndërtimeve të një sërë kishave, që janë të dokumentuara në qytet, si "Të shenjtët Kozma e Damjan, Shën Maria, Shën Nikolla, Shën Maria e Rotondës, Shën Teodori, Shën Pali, Shën Jaku, etj. Ndërmjet këtyre ndërtimeve kishtare më e rëndësishmja është Bazilika e Arapajt, kushtuar Shën Mëhillit, një ndërtim tipik ky për kohën e Justianit. Si tip bazilike trikonkë, bazilika e Arapajt pasuron fondin planimetrik të bazilikave të vendit tonë. Mozaiku është pika më e lartë artistike që ruhet nga Bazilika e Arapajt.

Janë të pafundme fjalët që mund të përshkruanin vlerat e trashëgimisë kulturore që përmban ky qytet dhe historitë që flenë në të. Dy historianët Hidri janë munduar të rrëfejnë në mënyrën e tyre në këtë album qytetin, me të njëjtën dashuri si ata e shohin çdo ditë. Ndërsa i mbetet autoriteteve që çdo ditë flasin për turizëm të dinë të shfrytëzojnë këto potenciale të heshtura që Durrësi ruan prej vitesh në gjirin e tij.


Princi Vidi

Vilhem Vidi mbërriti në Durrës më 7 mars të vitit 1914. Durrësi, kryeqyteti i Mbretërisë Shqiptare, me në krye princ Vidin nuk e pati jetën më të gjatë se 6 muaj. Duhet shënuar se në vitin 1914 Durrësi u ndje si kryeqendër, qoftë në aktivitetin e tij si port dhe si përqendrim i forcave patriotike në vështrim politik. Mbretëria shqiptare e Vidit ishte pjellë e konjukturave të diplomacisë evropiane. Vetë Statuti i kësaj mbretërie, i këtij shtati, në fakt qe me të meta, por megjithatë ai pati një rëndësi shumë të madhe: shpallte shtetin e pavarur shqiptar, duke u njohur de juro e de fakto në arenën ndërkombëtare. Për patriotët shqiptarë ardhja e princ Vidit u konsiderua si një element i rëndësishëm që do ta çonte vendin drejt bashkimit, do ta fuste Shqipërinë në rrjedhën e stabilitetit shtetëror. Rrethanat ballkanike dhe evropiane, e për pasojë gjendja e pështjelluar brenda vendit e detyruan princ Vidin ta linte postin e dhuruar nga vetë Fuqitë e Mëdha. Më 3 shtator 1914, princ Vidi la Shqipërinë.


Mbreti Zog

Pas marrjes së pushtetit me ngjarjet e dhjetorit të vitit 1924 Ahmet Zogu u mundua ta fuste vendin në rrugën e stabilitetit politik e ekonomik. Gjëja e parë që bëri ai ishte forcimi i kuadrit ligjor. Durrësi në vitet 1925-1939 njohu disa përparësi zhvillimi dhe kjo duket më së miri në zhvillimin urbanistik të tij, si dhe në forcën investuese të tyre në këtë qytet nga vetë banorët.


Lufta e Dytë Botërore

Shqipëria në teatrin e Luftës së Dytë Botërore u radhit në anën e shteteve të Koalicionit Botëror Antifashist. Kjo luftë niste në fakt për vendin tonë që me zbarkimin e trupave fashiste italiane më 7 prill 1939. Qyteti i Durrësit qe ndër të parët që i priti me armë pushtuesit fashistë. Në qytetin bregdetar u krijua i pari Këshill Nacional Çlirimtar i Qarkut (tetor 1942). Në Durrës komanda supreme gjermane organizoi operacionin e koduar "shëtitje në port", për t‘iu përgatitur një zbarkimi të mundshëm të forcave aleate që kishin planifikuar hapjen e frontit të dytë diku në brigjet e Adriatikut. Për këtë arsye, gjermanët nëpërmjet këtij operacioni urdhëruan evakuimin me forcë të banorëve të qytetit. Durrësi u boshatis e mbeti i tillë nga nëntori i 1943 deri më nëntor të vitit 1944. Në Durrës në thellim të operacionit të tyre mëngjesin e 20 nëntorit 1943 gjermanët grumbulluan të rinjtë me ndjenja nacionaliste patriotë e rini komuniste në zonën e Shkozetit jashtë qytetit. Këtu bënë seleksionimin, duke veçuar sipas tyre "më të rrezikshmit" dhe i nisën në kampet e shfarosjes në masë në Prishtinë, Zemun, Mat‘hauzen, etj. Në këto kampe naziste mbetën 44 të rinj durrsakë.

gazeta shqip 26/04/2008

[sirena_adria]

MREKULLI SHQIPTARE !



Kjo video, e realizuar nga Indrit Domi me dron, tregon punën e kryer gjatë zbatimit të projektit “Rehabilitimi i hapësirës së amfiteatrit Durrës”. Pas procesit të shpronësimit, menjëherë filloi puna për prishjen e objekteve në mënyrë manuale nga një firmë e liçencuar.

Drejtoria rajonale e kulturës kombëtare Durrës thekson se kjo ishte vetëm faza e parë e këtij projekti. Pamjet e xhiruara janë tërheqëse, duke dëshmuar bashkejetesën në qytetin e dytë të Shqiprëisë të lashtësisë 3-mije vjeçare me kohën e sotme.

http://durreslajm.com/kultura/bukuri...e-indrit-domit

[sirena_adria]

Rijetësim madhështisë mijëravjeçare të Amfiteatrit të Durrësit

Amfiteatri i Durrësit, i ndërtuar në fund të shek 1 pas Krishtit dhe i zbuluar në vitin 1966 nga arkeologu i njohur Vangjel Toçi, po tërheq gjithnjë e më shumë turistë vendas dhe të huaj.

Ministrja e Kulturës, Elva Margariti u shpreh sot se “falë projektit të rijetësimit do të dalë në dritë me gjithë madhështinë e tij mijëravjeçare, Amfiteatri i Durrësit”.

Amfiteatri i Durrësit ka arkitekturë romake dhe është ndërtuar në fund të shek. I pas Krishtit, në periudhën e perandorit Trajan. Ai është shfrytëzuar për dyluftimet e gladiatorëve dhe të shtazëve të egra për afro 2 shekuj.

Në shek. 5 pas Krishtit u ndaluan ndeshjet e gladiatorëve dhe amfiteatri nisi të braktisej. Në mjediset e tij u ndërtuan një kapelë (kishëz) bizantine. Në muret e kapelës ndodhen disa afreske dhe mozaikë.

Boshti i madh i amfiteatrit është 127 metra, ndërsa boshti i vogël 103 metra. Përmasat e arenës me formë ovale janë përkatësisht 63 dhe 39 metra.

Monumenti është zbuluar në vitin 1966 nga arkeologu i njohur Vangjel Toçi. Deri tani është zbuluar rreth gjysma e amfiteatrit, me pjesën perëndimore dhe veriore të shkallareve, si dhe një pjesë e galerive.

Në fund të viteve ’90 forcat e KFOR-it punuan për hapjen e arenës nga dherat. Arkeologët italianë të Universitetit “La Sapienza” të Romës dhe të Universitetit të Chieti – Pescarës, me ndihmën e aparaturave dhe teknologjive moderne kanë konstatuar se në arenë ka ndërtime ende të pazbuluara.

Nga të dhënat e deritanishme mendohet se amfiteatri mirëpriste mbi 15 mijë spektatorë njëherësh.

Amfiteatri i Durrësit ka përmasa mesatare mes 30 amfiteatrove të zbuluar të botës antike nga Roma deri në Budapest dhe Lion.


/atsh/KultPlus.com

https://www.kultplus.com/trashegimia...t-te-durresit/

[sirena_adria]

Zbulimi i plotë i amfiteatrit të Durrësit Nis kryerja e sondazheve gjeologjike


Nis puna për zbulimin e plotë të Amfiteatrit të Durrësit, do kryhet studimi gjeologjik!

Gërmimet prekin 11 banesa, shpronësim nga shteti


Në Durrës ka nisur puna për zbulimin e plotë të Amfiteatrit. Fillimisht po kryhen sondazhe gjeologjike e më pas pritet të kryhen gërmime që synojnë zbulimin e elementeve të arenës. Për t’i hapur rrugë projektit do të shemben 11 shtëpi, pronarët e të cilëve do të shpronësohen nga shteti.

Pas vendimit të qeverisë për shpronësimin e banorëve në zonën ku gjendet Amfiteatri i Durrësit, Ministria e Kulturës mbështetur nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF) ka nisur punën për zbulimin e plotë të Amfiteatrit.

“Ka ardhur një kompani që po bën studimin gjeologjik të shtresave nëntokësore”, tha drejtori i monumenteve, Alban Ramohitaj.

Aktualisht në terren ndodhen gjeologët e kompanisë së kontraktuar nga Ministria e Kulturës të cilët po kryejnë studimin e formacionit të nëntokës deri në 30 m thellësi për të përcaktuar raportet ndërmjet objekteve arkeologjike me nëntokën. Mbi bazën e kësaj harte, do të nisin gërmimet nga arkeologët për të zbuluar plotësisht Amfiteatrin.

“Edhe 6 ditë të tjera do qëndrojnë gjeologët dhe pasi të mbarojë studimi gjeologjik do të vijnë arkeologët për të bërë gërmime në Arenë. Ata do të kenë më të qartë se deri ku do të shkojnë gërmimet për zbulimin e plotë të Amfiteatrit”, shpjegon Ramohitaj.

Për realizimin e projektit “Restaurimi dhe rikualifikimi urban i Parkut Arkeologjik Durrës” do të shemben 11 shtëpi brenda 3 muajsh. Një fond prej 89 milionë lekësh është vënë në dispozicion për shpronësimin e pronarëve.


Shqiptarja.com

https://shqiptarja.com/lajm/amfiteat...-banesa-do-shp