Kadare, i madh apo i famshëm?

[kalemi]

Së pari më duhet me i sqarue lexuesit e këtyne rreshtave e sidomos lexuesit e Kadaresë, se arsyet që më shtyjnë me humbë kohë për nji shkrim të tillë i cili i kapërcen interesat e mia vetiake, nuk lidhen- siç shumëkush do mendojë- me ndonji mllef, cmirë apo paragjykim kundrejt shkrimtarit tonë "gjenial", "fenomenal"etj, sikundër pëlqejnë me e quejtë ata që s'kanë mundë me pa e as me ba ndonji gja që e kapërcen hundën e tyne, porse me nji përpjekje për të rishikue pozicionin e tij në hapsinën e zhvillimeve t'reja të letërsisë shqipe. Ka ardhë koha me ua kujtue lexuesve shqiptarë, dhe jo pak shkrimtarëve, se meqë absolutizmi politik ka marrë fund, nuk do t'ishte keq sikur t'i riparonin edhe konceptet e tyne absolute mbi letërsinë e mbi ata që e krijojnë këtë letërsi. Nëse guxon e i pyet këta njerëz se cili shkrimtar i letërsisë shqipe u pëlqen ma tepër, do të përgjigjen çilembyll sytë, se u pëlqen vetëm Kadare, shkrimtari ma i madh shqiptar e nji nga ma të mëdhenjtë e botës. Pra, mbi këtë çështje nuk kanë nëvojë me mendue hiç, sepse kanë mendue njiherë e mirë diku nja tridhjetë vite ma parë.
Ja pra, fama - kryesisht në Shqipninë tonë- s'na qënka tjetër veçse globalizim i shijes, verbëri, injorancë, keqkuptim etj. Ndigjova ç'u ba rreth "Pashallarëve të kuq", apo thanë ndryshe, rrapëllima e kësaj marrie kolektive mbërriti deri tek unë. S'vonoi e në mbrojtje të tij u çuen do njerëz që në letërsi, nuk kanë mundë me qenë diç ma shumë se puntorë krahu e të cilët, të vetdijshëm se nuk kishin me e formue kurrë nji personalitet të vetin, përfundimisht e panë të udhës me u shndërrue në hyzmeqarë të nji shkrimtari që normalisht nuk duhej të kishte nevojë për ta. Pikësëpari, kujt i plasi nëse ky individ ishte disident apo puthador i rregjimit. Ajo që duhet të na bajë përshtypje, asht mirë të lidhet me faktin se poezia që na rrezatoka disidencë, asht tmerrsisht e dobët artistikisht. E thanun troç, nji shpifurinë. Ja, këtë të vërtetë, pikërisht këtë, nuk ndigjova askënd ta thoshte me za të naltë. Mirëpo shumicës, shumicës dërrmuese, kjo gja nuk i intereson sepse tek Kadare ka pa e sheh jo shkrimtarin, por njeriun e famshëm që spikat në këtë Shqipninë tonë të vockël. ku mund të bahesh i famshëm qoftë edhe tue llomotitë nëpër gazeta apo televizione. Ky asht mjerimi i vendeve të pazhvillueme. Që të jem i sinqertë, janë disa arsye që më shtyjnë më pasë konsideratë për Kadarenë, anipse asnjena nga këto nuk ka të bajë drejpërdrejtë me letërsinë, por me aftësitë e tij për me nënshtrue nji letërsi të tanë shqipe e me zgërlaqë tanë brezin e shkrimtarve bashkohas me të. E vërtetë. Kadare, në kohën e diktaturës, asht padyshim shkrimtari ma i madh, pikërisht sepse letërsia shqipe kishte reshtë së egzistuemi e nuk mund të merrte frymë nëpërmjet kësi gurrmazesh brohoritës që nuk kanë mundë jo me e shkrue, por as dhe me e shqiptue nji fjalë të hajrit. Ja pra, se çfarë tipash e kanë konkurue "letërsinë e madhe" të Kadaresë, letërsi e cila për çudinë ma të madhe vijon ende me na u servirë si çorbë artistike e dorës së parë. E pra, fakti se Kadare i ka zgërlaqë këta tipa që sot nën maskën e mbrojtësve të tij, rreken me mbrojtë në fakt letërsinë e tyne të pjerdhun, më ban që vërtetë ta çmoj Kadarenë, të vetmin shkrimtar që përpiqej me qenë serioz. Kjo s'asht pak. Nuk asht e drejtë që figura morale e shkrimtarit, artistit po themi, të konsiderohet si kriter parësor i vlersimit. Jo dhe jo. Gëte ishte servil i Princit të Vajmarit, por nëse këtij të fundit nuk ia dijmë as emrin, i pari popullon ende kujtesën e lexuesve. Nji shkrimtar i dobët që asht pjesmarrës apo drejtues në nji revolucion, nuk mund të krahasohet me nji shkrimtar të vërtetë që i kundërvihet këtij revolucioni, sepse në këtë rast nuk do banim krahasim mes dy shkrimtarësh, por mes nji heroi dhe nji shkrimtari. Marcel Proust ishte seksualisht i devijuem, por ne do të banim mirë me e kujtue atë si nji prozator të madh. Nëse do t'ishte shkrimtar i parandësishëm, do t'ishte njikohsisht e parandësishme edhe jeta e tij private.
Tue u rikthye tek Kadare, mendoj se nuk asht e drejtë, e aq ma pak e randësishme, të vlersohet apo nënçmohet në aspektin moral, por drejtpërdrejtë në atë estetik. Ne shqiptarët, fatkeqsisht jemi mësue ose me e pranue ose me e hedhë poshtë krejtësisht diçka apo dikë. Nuk duhet kështu.
I mbrojtun nga falanga të tana kopukësh e servilësh, i mbështetun e i mbuluem prej gjithfarë epitetesh që do t'ishin të tepërta edhe për heroin tonë kombtar, ai ia ka dalë mbanë der'edhe mbas viteve '90 me e ruejtë zyrtarisht- po e përsëris, vetëm zyrtarisht- pozitën e shkrimtarit ma të madh shqiptar. Sikur kjo turmë budallaqe do ta kishte mbështete Skenderbeun apo Ismail Qemalin me të njejtin ngulm sa ç' mbështet këtë shkrimtar që tashma e ka krye misionin e tij, sot do të kishim qenë nji nga kombet ma të shkëlqyeme t'Europës.
E tash, njimbëdhjetë pika Kadaresë:
Humbja e lexuesit cilësor
1. Asht thanë se nëpërmjet tanë krijimtarisë së vet, shkrimtari i vërtetë s'ban gja tjetër veçse rend drejt librit të mirë. Kadare, librin e tij ma të mirë e ka shkrue në rini. A mund të na sqarojë ndokush se për ku nxiton ky plak?!
2. "Kadare është përkthyer në shumë gjuhë të botës!"
3. Në numrin e pafundëm t'intervistave të tij, Kadare flet mbi politikën, sociologjinë, etnografinë etj. po kurrë, kurrë mbi letërsinë e mbi sekretet e artit të shkruem, ashtu si kolegët e perendimorë
4. Kadareja poet ?! Padyshim që prej poezisë së tij nuk mbetet thuejse asgja. Kjo spjegohet në shumë mënyra.
5. Andrra për çmimin "Nobel"
6. Përkthime prej letërsisë sonë në gjuhë të huej. Padyshim që për përkthimin e autorëve tjerë në gjuhë të hueja, Kadare përban nji pengesë serioze ngaqë për të, konkurenca ka qenë dhe mbetet diçka e besdisshme.
7. Tue pasë qenë shkrimtar i diktaturës, fakt të cilin s'kam ndërmend ta paraqes si diçka negative, Kadare i ka ba të vetat edhe metodat e diktatorit.
8. Mbi romanet e shkrueme në v. ' 90. Në këto romane tingëllon përvajshëm nevoja e domosdoshme që autori ka për diktaturën. S'ban që s'ban dot pa të. Coha moderne me të cilën mundohet të arnojë letërsinë e vjetër, krijon nji pamje vërtetë komike. Vijon me trajtue temat e mëdha e të fryme si tollumbace, gjith' tue përdorë të njejtin stil të zvargun e kërkëllyes.
9. Përgjithsisht, në tana romanet e Kadaresë, verejmë nji masë të madhe njerëzish që lëviz andej-këndej ndër mjedise revolucionare ku prorë mbizotnojnë ngjyrat bardh' e zi.
10. Kadare nuk flet për letërsinë e sotme shqipe. Kjo, ose ngaqë nuk mund t'i lexojë librat e autorëve që shkruejnë pa lejen e tij, ose ngaqë asht i fiksuem në idenë e të qenit mishërimi i vetëm i letërsisë shqipe. Kadare e don Shqipninë, dhe pse simbas mënyrës së tij, porse letërsinë e saj e sheh si diçka të tepërt dhe të panevojshme.
11. Në mbyllje, simbas mendimit tim, them se shkrimtari ynë i shquem futet në letërsinë e re të shekullit të ri ashtu si ai personazhi i cili, mbasi e ka përfundue rolin e vet dhe asht nisë me pi nji kafe, rikthehet befas në skenë thjesht për të marrë xhaketën e tij, teksa drama ende vazhdon.

Shpëtim Kelmendi

[Fjala e drejte]

]Perandoria otomane - janë Shtetet e Bashkuara të Mesjetës

Bisedë nga Thierry Fabre

Ismail Kadare, a jeni ai që mund t’ju quajmë mjë shkrimtar ballkanik? A përfaqëson Ballkani ndonjëgjë të veçantë për ju?
Jam shkrimtar, por unë jam kundër etiketës përshkrimore ballkanike, skandinave ose jemenite.Unë mendoj se letërsia është diçka homogjene dhe unike në botë. Shkrimtarët formojnë nje familje shumë të bashkuar dhe shumë të ndryshme në të njëjtën kohë. Mendoj se unë i përkas kësaj familjeje.

A është ky rajon një hapësirë referimi për ju?
Sigurisht, vepra ime lindi në Ballkan dhe ndoshta nuk do të mund të ekzistonte pa të. Është një burim, po përtej tij, unë jam një shkrimtar. Shkrimtarët nuk kanë qenë pjesë të regjimeve dhe të partive.

Po Ballkani si një vend imagjinar, sa i rëndësishëm është për ju?
Ekziston një kontradiktë mes Ballkanit si realitet konkret dhe Ballkanit imagjinar, që është një tërësi shumë më e fuqishme.

Me këtë përfytyrim ushqeheni?
Mendoj se letërsia e madhe evropiane ka lindur në gadishullin ballkanik.

Për shembull, kë keni në mend?
Shkrimtarët e antikitetit. Është e vërtetë që ka pasur zbulime madhështore në botën para grekëve të lashtë, si krijimi i konceptit të skëterrës nga egjiptianët. Por mendoj se grekët, domethënë ballkanasit e lashtë, kanë zbuluar gjënë më të madhërishme në botë: brerjen e ndërgjegjes. Brerja e ndërgjegjes në botë është shfaqur goxha më vonë. Ka nja katër a pesë mijë vjet, jo më shumë... Pa këtë koncept, nuk do të kishte letërsi. Brerja e ndërgjegjes u zbulua nga dramaturgjia greke: besoj se ka ekzistuar edhe para Eskilit. Te Homeri nuk gjejmë mënyra konkrete, por të gjitha poemat homerike kanë lindur prej saj. Çfarë janë poemat homerike? Njëfarë faljeje karshi Trojës. Një poet grek i ka kënduar fajit të lashtë të grekëve për të larguar të keqen. Në këtë mënyrë, lindi letërsia klasike greke...

Në veprën tuaj, duket qartë një përngjasim i madh mes letërsisë suaj dhe asaj greke. Mos vallë përtej Ballkanit ka një dimension mesdhetar, që për ju është i vlefshëm?
Sigurisht, por të dyja janë tepër të ndërthurura. Është mëse e natyrshme.

A ka po kështu, dhe një dimension mysliman?
Jo mysliman, por një dimension perandorak: romak, bizantin dhe otoman njëkohësisht. Ky dimension perandorak ka filluar qysh tre mijë vjet me persët... Letërsia ka filloi në kohën e zhvendosjes së ushtrive të gadishullit ballkanik drejt Orientit; më pas ndodhi zhvendosja e ushtrive romake, bizantine, turke... Nga Perëndimi në Lindje dhe nga Lindja në Perëndim...

Shkrimtarët kanë pasqyruar kronikën... Ju flisni për perandori. Cili është vizioni juaj për perandorinë otomane? Çfarë është për ju? Një armik që deshi të shtypte Shqipërinë?
Shumë më e ndërlikuar se kaq. Nga pikëpamja letrare, mendoj se është perandoria më e bukur e njerëzimit. Është mjaft paradoksale, por mendoj se për letërsinë është një minierë ari. Nuk mund të gjejmë perandori tjetër aq të pasur në subjekte...

Po kështu, ju e keni vazhduar këtë linjë me Kasnecët e shiut dhe me personazhin e Skënderbeut...
Jo vetëm unë. Kështu ka bërë edhe Kazanzaqis, Ivo Andriç gjithashtu. Nuk mund të imagjinohet kurrë vepra e tij pa këtë perandori...

Si e ka ushqyer perandoria otomane veprën tuaj?
Është një perandori shumë e kompletuar. Ajo përfshinte gjithë racat njerëzore, gjithë fetë, gjithë konfliktet, gjithë fatet. Ajo zotëronte mekanizmin më të përsosur burokratik të të gjitha kohërave. Në këtë perandori, ju mund të gjeni të gjitha perandoritë, përfshi dhe Rajhun e Tretë apo perandorinë sovjetike... Modelet janë të gjitha në perandorinë otomane. Ishte si Shtetet e Bashkuara në Mesjetë. Në këtë perandori shumë të errët e të tmerrshme, hera-herës, gjejmë po kështu shenja të një tolerance të madhe...

Për shembull, pas vitit 1492, kur çifutët u dëbuan nga Spanja, ata gjetën strehim në perandorinë otomane...
Jo vetëm çifutët... Perandoria otomane ndoqi një politikë nacionale, ndonjëherë shumë më inteligjente se të vendeve të tjera dhe perandorive të tjera...

Por me Shqipërinë marrëdhëniet kanë qenë shumë konfliktuale. Shqipëria doli kundër kësaj perandorie otomane...
Shqiptarët kanë pasur një marrëdhënie tepër të veçante me këtë perandori. Në fillim, përgjatë një shekulli, ka pasur një konflikt të përgjakshëm me Shqipërinë... Por pas kësaj, ata gjetën një lloj modus vivendi, sepse perandoria otomane e kuptoi më në fund shpirtin e shqiptarëve dhe në përgjithësi, të ballkanasve. Ajo kuptoi se mënyra e paqtimit ishte dhënia e privilegjeve...

Shumë shqiptarë u përfshinë në elitën e perandorisë otomane...
Në përgjithësi, shqiptarët kanë qenë më të privilegjuarit... Çifutët dhe grekët po kështu, por jo si shqiptarët. Gjatë kësaj kohe, marrëdhëniet kanë qenë disi të dykuptimta.

Por kjo perandori ka lënë gjurmë, veçanërisht në islamizimin e një pjese jo të pakët të popullsisë...
Në fillim, gjithë shqiptarët kanë qenë të krishterë. Kanë qenë një nga popujt e krishterë më të lashtë, fill pas Italisë. Në fillim ka qenë katolik dhe më pas, nën ndikimin e Bizantit, një pjesë e Shqipërisë u bë ortodokse. Islami është më i vonë. Ka qenë një fenomen disi i përgjithshëm për gjithë Ballkanin... të krishterët që filluan të bëheshin myslimanë, përveç shqiptarëve, boshnjakëve, edhe grekët vetë... Kjo bëhej për arsye praktike, civile. Kjo nuk ishte pasojë e detyrimit apo e masakrave, siç e shohim shpeshherë në filma, por pasojë e arsyeve praktike, ekonomike, politike dhe shoqërore... Për shembull, po të doje një vend të rëndësishëm në kryeqytet, një nga kushtet ishte të ndërroje fenë. Nuk mund të bëheshe ministër po të ishe katolik a ortodoks... Shqiptarët e morën shumë lehtë këtë çështje në fillim. Në përgjithësi, princët dhe prijësit e tyre u konvertuan të parët. Ata ndërruan emrat e krishterë në emra myslimanë. Si të ishin duke luajtur komedi, duke menduar se kjo nuk ndryshonte asgjë.

Kjo marrëdhënie me qytetërimin islamik, a pati ndikim në Shqipëri në leximin e teksteve, në përfytyrime, në poezi?
Islami pati shumë pak ndikim në kulturën shqiptare. Ai ndikoi në jetën e përditshme në disa zakone, veshje, në disa zakone shtëpiake; në kuzhinë, në administratë. Por ama jo në letërsi.

Çfarë dini për kulturën arabe? A ka ndonjë të përbashkët mes jush?
Në Shqipëri, është shumë pak e njohur. Më tepër njoh letërsine perse. Për shembull, Omar Khajamin, i cili në Shqipëri ka qenë i përkthyer, fshehurazi, nga anglishtja. Në Shqipëri ka pasur një rrjedhë islamike, por që ka qenë shumë më e dobët krahasuar me letërsinë tradicionale të krishterë shqiptare. Kjo letërsi islamike, nga një anë, ishte dhe e prapambetur, thjesht me disa vjersha të vogla sentimentale, por jo më shumë...

A nuk keni dijeni për poezinë e madhe arabe, për vepra madhështore?
Te ne nuk janë përkthyer kurrë.

Me ç’kuptojmë, të krijohet përshtypja se përherë ka identitete të shumëfishtë. Së brendshmi jemi katolikë dhe nga jashtë myslimanë. Kemi përshtypjen se në universin ballkanik ka përherë lojëra personaliteti shumë të ndërlikuara, me shumë fytyra...
Kjo ndodh në të gjithë Ballkanin, sepse ne kemi ndryshuar dhe shumë herë realitet. Ja dhe një arsye për të cilën feja është e dobët në shumë zona ballkanike. Në Shqipëri ka tre fe. Kur një vend i vogël ka tre fe, ato dobësohen... Por gjëja e mirë është se nuk ka pasur armiqësira mes besimeve. Shqiptarët mbërritjen e islamit nuk e morën seriozisht. Dy fetë më të hershme u treguan shumë mikpritëse karshi fesë myslimane, pa bërë aspak bujë e skandal. Ato e pranuan.

A është pasojë e komunizmit fakti që filloi të shkatërrohej shpirti religjioz?
Jo, kjo ka ndodhur më parë. Nga ana e vet, feja myslimane u tregua shumë tolerante, që do të thotë se myslimanët shqiptarë nuk përfituan kurrë nga statusi i tyre.

A ju duket se ka përparuar ky realitet i shumëfishtë i Ballkanit, a shkon drejt përpjekjeve për t’u përgjithësuar?
Në shekullin XX, me daljen nga perandoria otomane, popujt ballkanikë u bënë shovinistë. Më parë, ata ishin më tolerantë, më shpirtgjerë, më të emancipuar. Por kjo nuk ndodhte ngase më parë ata kishin armik të përbashkët perandorinë otomane. Shqipëria ka qenë e qeverisur nga një pasha shqiptar. Kufijtë nuk kanë qenë shumë të saktë. Kishte shkëmbime ekonomike dhe kulturore më të natyrshme atëherë.

Po sot, a jemi vallë dëshmitarë të një regresi?
Mendoj se mbi të gjitha, ka interesa të klasave egoiste. Mes tyre ka një armiqësi të tmerrshme, mes popujve ballkanikë. Më parë, kjo nuk ekzistonte. Të gjithë e kanë nxitur urrejtjen në mënyrë artificiale.

A mendoni se do të dalë ndonjë gjë, duke pasur parasysh atë çka po ndodh sot, sidomos në Bosnje?
Mendoj se e keqja nuk është aq e rëndë sa u duk në fillim. Urrejtja nuk është e pamundur të mos zvogëlohet. Por mjafton vetëm që njëra nga palët të lëshojë pe e para... Ka shumë shembuj nga e kaluara. Në Shqipëri dhe në Ballkan në përgjithësi, të rinjtë e kanë harruar tashmë armiqësinë me Turqinë. Kjo armiqësi nuk ekziston më. Vështirë se mund të kthehet më. Turqit dominuan në Ballkan për gjashtë shekuj me radhë. Ishte një dominim shumë i ndërlikuar, nganjëherë tolerant, e herë të tjera i përgjakshëm, i tmerrshëm... Ata e kanë harruar. Kjo do të thotë se ata janë në gjendje të harrojnë, por për këtë duhet të drejtohen nga një forcë. Ky mund të jetë roli i intelektualëve ballkanas, me ndihmën e Evropës, natyrisht....

A prisni ndonjë gjë prej tyre, ndonjë mesazh?
Ka nevojë. Një shkrimtar shqiptar si unë mund të jetojë absolutisht edhe pa urrejtje. Në qoftë se shihni veprat e mia, do të vini re se urrejtja aty mohohet në mënyrë absolute. E keni lexuar, me sa më thoni, Kasnecët e shiut. Atë e kam shkruar njëzet e pesë vjet më parë. A keni gjetur aty gjurmë urrejtjeje? Personazhi kryesor është një pasha turk, armik i shqiptarëve. Këtë e kam përshkruar në mënyrë paqësore. Nuk ka qenë e përllogaritur kështu. Romanin tim të parë Kopshte të kujtimeve* e kam nisur në moshën njëzet e pesë vjeç. Ishte historia e një gjenerali që erdhi në Shqipëri, një armik zyrtar i Shqipërisë, një pushtues gjatë Luftës së Dytë Botërore. Edhe atë e kam përshkruar në të njëjtën mënyrë, pa urrejtje.

A mund të luajnë njerëzit e kulturuar të Ballkanit një rol drejtues? Keni qenë të pranishëm në ndonjë iniciativë?
Ajo që është më trishtuese është se intelektualët serbë janë mes përgjegjësve kryesorë për atë çka ndodhi në Ballkan.

Me të drejtë, është një luftë letrare, një epope e ngritur në madhështi që çon në fillimin e betejës, duke ndërsyer kryqin e ortodoksisë kundër islamit...
Mendoj se është një njollë e zezë në historinë e kulturës. Nuk dua të mbaj anën e kulturës së vendit tim, por në këtë pikë, kultura shqiptare është shumë superiore. Gjëra të tilla te ne nuk keni për të gjetur kurrë. Fatmirësisht... Nuk duhet harruar se ne kemi qenë në një situatë armiqësie me Jugosllavinë përgjatë 40 vjetëve. Gjurmë të tilla urrejtjeje nuk kam parë në letërsinë greke apo bullgare... Është mëse e mundur të ngremë një kulturë shumë të emancipuar, shumë njerëzore në këtë gadishull ballkanik. Më gëzoi shumë fakti që, kohët e fundit, shkrimtarë serbë e kanë kuptuar këtë më në fund.

A ka ndikuar në veprat tuaja ky shpërthim në Ballkan apo jeni përpjekur të izoloheni?
Shkrimtaria nuk ka të bëjë fare me këtë që thoni. Është një punë artistike.

Është një realitet që kapërcen kohën?
Është një realitet më vete.

Marrë nga revista “Qantara” - Cultures en mouvement, botim i Institutit të Botës Arabe
* Titulli i botimit frëngjisht të “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” – shën. përkth.
Përktheu nga frëngjishtja: Norel ZAIMI

[Genti^Itali]

Kadare, rikthehet ndër kandidatët më të përfolur bashkë me Kunderën dhe Rotin

"Nobel 2004", Kadare përballë Kunderës dhe Rotit


Shekulli

Stokholm (AFP) - Assia Djébar, algjeriane, Joyce Carol Oates, amerikane dhe Inger Christensen daneze janë të pozicionuara më mirë nëse çmimi Nobel për Letërsinë 2004 duhet t’i jepet një gruaje. Akademia suedeze që siç e ka zakon, nuk lejon asgjë të ndërhyjë në zgjedhjen e saj, nuk do duhej ta shpallte veç të enjten apo ca më shumë të enjten e javës tjetër.
Ndërsa spekullimet gëlojnë, ato që shpërblimi do t’i jepet një gruaje qëndrojnë në krye. “Në Stokholm është folur shpesh dhe kjo është theksuar këtë vit që vërtet ka patur pak gra që e kanë fituar Nobelin”,- ka deklaruar Svante eyler, drejtor i botimeve “Norstedts”, një nga shtëpitë më të mëdha botuese në Suedi.
“Nëse për dy laureatët e mëparshëm nuk kishte dhe aq unanimitet, çështja (e grave) do të kishte dalë në dritë shumë më herët”, -ka shtuar ai, duke iu referuar afrikanojugorit J.M.Coetzee, fitues i çmimit Nobel vitin e shkuar dhe hungarezit Imre Kertesz, laureuar në 2002. Akademia e ka vlerësuar shumë rrallë një grua të letrave: vetëm nëntë e kanë marrë këtë çmim prestigjioz që nga koha e krijimit të tij në 1901. Fituesja e parë qe Selma Lagerloef në 1909 dhe e fundit polakja Wislawa Szymborska, vlerësuar për veprën e saj poetike në 1996. Vitet ’90 ishin më të bardha për gratë, sepse para poeteshës polake, shkrimtaret jugafrikane Nadine Gordiner dhe afro-amerikane Toni Morrison ishin shquar respektivisht në 1991 dhe 1993.
Gjithsesi, konkurrentët meshkuj më të rëndësishëm, janë të shumtë edhe këtë vit. Ndërmjet kandidatëve rikthehen shpesh emrat e shkrimtarëve si amerikani Philip Roth, shqiptari Ismail Kadare dhe çeku Milan Kundera. Shpesh pak të vlerësuar si dhe gratë, poetët më të përmendur janë siro-libanezi Adonis dhe sudezi Tomas Transtroemer. Një filozof rikthehet shpesh në listat e “Nobelistëve”, francezi Jacques Derrida. “Ai është një nga emrat më të mëdhenj të post-strukturalizmit” vlerëson Jonas Thente, kritik letrar në “Dagens Nyheter”, e përditshme suedeze. “Sekretari i Akademisë Horace Engdahl dhe një nga anëtarët, Katarina Frostenson, njihen si dy nga admiruesit e tij të shumtë”,- shton ai. Të prirur për të marrë këtë çmim me vlerë 10 milionë korona suedeze (1.1 milionë euro), janë përmendur njëlloj Alvaro Pombo (Spanjë), Peter Esterhazy dhe Peter Nadas, të dy nga Hungaria, Nuruddin Farah (Somali) dhe poeti rus Gennadij Ajgi. Nëse laureati duhet të jetë një laureate, disa emra kanë përparuar si ai i shkrimtares Margaret Atwood, e pëmendur shpesh këto vitet e fundit dhe dy poeteshat Friederike Mayroecker (Austri) e Vizma Belsevica (Letoni). Megjithatë Jonas Thente do të vinte bast për shkrimtaren, poeten dhe regjisoren algjeriane Assia Djébar e cila trajton në libra probleme të identitetit post-kolonial. Ai do të donte gjithashtu të fitonte Inger Christensen, “sepse, - thekson ai - Akademia është e ndjeshme ndaj opinionit publik”. “Ajo është një nga poetet më të mëdha lirike në Evropë emri i të cilës është përmendur shpesh”,- thotë ai. Por ajo mund të ketë dizavantazhin e marrjes së çmimit të Akademisë suedeze të autorëve nordikë në 1994, që shihet si një “Nobel i vogël”. Në Stokholm, libraria më e madhe e Skandinavisë, “Akademibokhandeln”, ka pregatitur një tryezë speciale me librat e fituesve të mundshëm, dhe i var shpresat tek Joyce Carol Oates. “Eshtë e favorizuara jonë”, pohon zëvendësdrejtoresha Agneta Lind. Por për bastvënësit, ajo është lënë pas nga poeti siro-libanez Adonis, fitues 6 me 4.

Ndërmjet kandidatëve rikthehen shpesh emrat e shkrimtarëve si amerikani Philip Roth, shqiptari Ismail Kadare dhe çeku Milan Kundera. Shpesh pak të vlerësuar si dhe gratë, poetët më të përmendur janë siro-libanezi Adonis dhe sudezi Tomas Transtroemer.

Në Stokholm, libraria më e madhe e Skandinavisë, “Akademibokhandeln”, ka përgatitur një tryezë speciale me librat e fituesve të mundshëm, dhe i var shpresat tek Joyce Carol Oates

Diciturë
Shkrimtarja algjeriane Assia Djébar, tetor 2000
Çeku Milan Kundera

[Aurora23]

Teme e bukur!
Kam lexuar dy libra te M.Kunderes, "Shakaja" dhe "Identiteti", me te vertete te bukur.
Do ishte nje mrekulli sikur te fitonte I.Kadare, pak e veshtire, por gjithcka mund te ndodhe.
Shpresojme per me mire!shpresojme per te si autor se ka dhene shume!
Gjithe te mirat!
A.

[Genti^Itali]

Ishalla i degjon zoti fjalet e tua Aurora23,

Edhe un i uroj fitore I.Kadare-s se e merito...

Genti:

[[xeni]]

Gazeta Panorama
Lista e pretendentëve për çmimin e letërsisë

Çmimi "Nobel", Ismail Kadare i pesti në listë




Ismail Kadare këtë herë është afër çmimit "Nobel". Ai është pretendenti i dytë nga meshkujt për të fituar këtë çmim të madh të letërsisë. Por këtë vit, ndryshe nga herët e tjera, do të jenë konkurrente për çmimin "Nobel" edhe shkrimatre femra. Tre pretendentet për këtë çmim të madh të letërsisë janë: algjeriania Assia Djebar, Joyce Carol Oates nga SHBA dhe Dane Inger Christensen si pretendente kryesore për fitimin e këtij cmimi. "Shkrimtaret femra, të ndjekura prej një kohe të gjatë nga Akademia suedeze, e cila për çdo vit jep çmimin "Nobel" për letërsinë kanë mundësi të mëdha për ta fituar çmimin këtë vit", tha Observer për AFP-në. Ato do të përballen këtë vit me emrat e përhershëm dhe pretendentë ndër vite, si novelisti amerikan Philip Roth, shqiptari Ismail Kadare, çeku Milan Kundera, poetit siriano-libanez Adonis dhe poeti suedez Tomas Transtroemer.

Fituesi femër apo mashkull?
Natyrshëm, që të gjithë shkrimtarët meshkuj janë mjaft të zotë, por ndoshta kësaj here "Nobeli" nuk mund t'u takojë atyre. "Ka pasur shumë diskutime gjatë kësaj kohe në Stokholm dhe ato janë ndezur mjaft në këtë periudhë, në lidhje me faktin se shumë pak shkrimatare femra e kanë fituar këtë çmim", tha Svante weyler, shefi i Norsteds, njërës nga shtëpitë më të mëdha botuese në Suedi. Akademia ka vlerësuar vetëm nëntë gra që nga fillimi i dhënies së këtij çmimi në vitin 1901. Çmimi i fundit iu akordua poetes polake Vislava Simborska më 1996. Përpara saj këtë cmim e fituan shkrimtaraja afrikano-amerikane Toni Morrision më 1993, si dhe novelistja nga Afrika e Jugut, Nadine Gordimer më 1991, ndërsa më pas duhet të kthehesh vetëm në vitin 1966, kur suedezja Nelly Sachs fitoi çmimin "Nobel" për letërsinë. Ndërsa Akademia është më e rezervuar se kurrë në lidhje me identitetin e fituesit, qarqet e letrare në Stokholm, janë të mbushura me spekulime të shumta, deri në momentin e shpalljes zyrtare të çmimit. Midis atyre të ashtuquajtura fituese të mundshme, renditen, edhe poetesha austriake, Friederike Mayroecker dhe Vizma Belsevica nga Letonia, poeti rus Gennady Aygi, autori spanjoll Alvaro Pombo, novelisti hungarez Peter Esterhazy dhe Peter Nadas, shkrimtari somalez, Nuruddin Farah, i cili është një pretendent i vjetër e, po ashtu edhe shkrimtarja kanadeze Margaret Atvud.

Fitues ndër vite
Vitin e kaluar çmimi "Nobel" për letërsinë i shkoi shkrimtarit nga Amerika e Jugut J. M. Coetzee dhe dy vjet më parë hungarezit Imre Kertesz. "Nëse dy fituesit e mëparshëm nuk janë pranuar në mënyrë unanime, me siguri që këtë vit fituesi do të jetë një femër", tha Weyler. Ai shtoi se beson se kësaj here Akademia do të jetë e ndjeshme ndaj opinioneve të publikut. Dhe, sipas tij, ai mendonte se çmimi do t'i shkonte suedezes Inger Christensen. "Ajo është një nga udhëheqëset e lirikës në Evropë, emri i së cilës ëshytë përmendur shpeshherë". Megjithëse ajo ka fituar nga Akademia suedeze, çmimin "Nobel" për autorët nordikë, ajo mund ta fitojë këtë çmim më të madh. Jonas Thente, një kritik letërsisë për të përditshmen suedeze, "Dagens Nyheter", tha se do të vendoste bast për novelisten algjeriane, poeten dhe regjisoren, Asia Djebar, librat e së cilës lidhen me të kaluarën postkoloniale. Sipas tij, po kështu edhe shkrimtari filozof francez, Jacques Derrida, shihet si fituesi i mundshëm i çmimit prej 10 milion koronash, i barazvlefshëm me 1,10 milionë euro. "Ai është një nga emrat më të mëdhenj të poststrukturalizmit" dhe sekretari i Akademisë, Horace Engdahl si dhe anëtarja Katarina Frostenson njihen si fansa të mëdhenj të tij", tha Thente.

Lista

Assia Djebar
Joyce Carol Oates
Dane Inger Christensen
Philip Roth
Ismail Kadare
Milan Kundera
Adonis
Tomas Transtroemer
Friederike Mayroecker
Vizma Belsevica
Gennady Aygi
Alvaro Pombo
Peter Esterhazy
Peter Nadas
Nuruddin Farah
Margaret Atwood
Jacques Derrida

[Genti^Itali]

Edhe vendi 5-t nuk esht keq", urime.

[GL_Branch]

Isalla fiton ISMAIL KADARE edhe na gezon te gjitheve pra popullin shqiptar



P.S

Aurora23 Teme e bukur!
Kam lexuar dy libra te M.Kunderes, "Shakaja" dhe "Identiteti", me te vertete te bukur.
Do ishte nje mrekulli sikur te fitonte I.Kadare, pak e veshtire, por gjithcka mund te ndodhe.
Shpresojme per me mire!shpresojme per te si autor se ka dhene shume!
Gjithe te mirat!
A.

Aurora23 mos u be kinse une lexoj libra , mos u mburr para neve , shaka

[marsela]

un nga gjithe ato nominator per nobeliste vetem shkrimtarin tone te madh İsmail Kadare dhe Milan Kunderen njoh e smund te jap ndonje vlersim megjithate si shqiptare dhe lexuese dhe admiruese e perhershme e Kadares do te doja shume qe ai ta meritonte ate cmim..
persa iperket Kunderes mendoj se esht i rralle ne llojin e vet.kam lexuar "Lehtesia e paperballueshme e qenies"dhe "shakaja"e te dy me kan pelqyer shume.

[BOKE]

Stokholmi nuk do që t’u japë “Nobel” shqiptarëve


Ishte ora 21.30, kur pas tre telefonatave të mëparshme pa përgjigje, në anën tjetër të telefonit u dëgjua zëri i Elena Kadaresë, e cila na sqaroi se së bashku me Ismailin kishin dalë nga shtëpia për t’iu shmangur gazetarëve të huaj. “Tani që filloi përsëri konkurrimi për çmimin “Nobel”, shumë gazetarë nga e gjithë bota na marrin në telefon dhe na pyesin: ku do të jetë Kadareja ditën e shpalljes së fituesve në orën 13.00 të drekës”? Dhe, duke justifikuar mungesën e çiftit Kadare në shtëpi deri në orët e darkës, Elena thotë se kjo histori e gazetarëve të huaj ka 20 vjet që vazhdon.
“Na marrin nga Roma, nga Berlini, nga Tokio, e deri nga kryeqyteti i Brazilit, duke na kërkuar detaje për emocionet ndaj garës, por tanimë ne kemi tre vjet që u shmangemi atyre”, rrëfen ajo. Duke folur për këto tre vitet e fundit, Helena tregon se “fshehja” ndaj gazetarëve të huaj është bërë duke ikur një herë në Itali dhe dy herë në Shqipëri, ku, sipas saj, gjendja ka qenë më e qetë, në aspektin e shqetësimeve që krijohen pas atyre telefonatave. Dhe mbrëmë, duke folur nga Parisi i largët, Elena u shpreh sinqerisht për gazetën “Ballkan” për të gjitha ndjesitë e emocionet e çiftit “Kadare” para konkurrimit të këtij viti, ku duket se “Nobeli”, për Shqipërinë tonë është një “mision i pamundur”. Të paktën kështu ka ndodhur këto 20 vitet e fundit, me gjeniun e letrave shqipe, i cili për hir të së vërtetës, është lexuar shumë nëpër botë dhe është sharë jo pak në vendin e tij. Veçse nga bisedat me Elenën, kuptojmë që humbjet e Kadaresë në provimin e çmimit “Nobel” kanë qenë çdo vit e më të lehta, jo vetëm për faktin se njeriu mësohet me to, por edhe për arsyen e çuditshme që shpesh herë këtë çmim e kanë marrë shkrimtarë, ose shkrimtare të paafirmuar e ndonjëherë anonim. “Mbaj mend para disa vitesh, kur fitoi një shkrimtare polake, në Paris lexuesit vrapuan nëpër librari për të blerë librat e saj, por atje nuk gjetën asgjë, sepse autorja nuk ishte përkthyer asgjëkundi dhe ishte gati e panjohur për të gjithë”. Nga ana tjetër, ajo ka cituar mbrëmë edhe fjalët e Kadaresë, i cili atëherë i ka thënë se: “Sidoqoftë, kur mundesh nga një grua, humbja është gjithmonë më e lehtë”. Nga biseda e mbrëmshme me Elena Kadarenë, ne kuptuam se duhet të përgatitemi përsëri për një humbje, por gjithashtu kuptuam se vetë Kadare ndjehet më i fuqishëm se kurrë për të mposhtur rivalët. “Nuk ka shumë rëndësi nëse fiton apo jo, por rëndësi ka që vepra e tij tani është shpërndarë në miliona e miliona kopje në të gjithë globin”, nënvizoi ajo.


Zonja Elena, çfarë është duke ndodhur tani në apartamentin tuaj në Paris?
Asgjë e jashtëzakonshme. Sapo jemi kthyer nga një vizitë tek disa miq. Tani na ka ardhur dhe mbesa e vogël dhe Ismaili po bëhet gati të hyjë në dhomën e tij të punës.
Si ndjehet Ismail Kadare para konkurrimit të ri për çmimin “Nobel”?
Ismaili nuk e vlerëson aq shumë konkurrimin për këtë çmim. Kjo ndodh ngaqë ne kemi 20 vjet që e ndjekim me emocion garën e Stokholmit dhe zhgënjimet e njëpasnjëshme na kanë bërë të ndjehemi indiferentë. Kështu, që gjatë tri viteve të fundit ajo që kemi bërë gjatë periudhës së konkurrimit është se jemi larguar sa më shumë që të ishte e mundur prej gazetarëve të huaj, që kërkonin në çdo orë adresën se ku mund të ndodhej Ismaili, kur të shpalleshin fituesit e orës 13.00, në Stokholm.
Përse jeni larguar prej tyre?
Sepse më parë, çdo vit mua personalisht më merrnin në telefon, nga Roma, Brukseli, Uashingtoni, Berlini, e deri nga Rio de Zheniero për të më pyetur: “Ku mund ta gjejmë Kadarenë pas shpalljes së çmimeve, sepse kemi marrë vesh nga burime të ndryshme se ai është fituesi i këtij viti”. Dhe është e natyrshme, që pas kësaj furie telefonash nga agjensi lajmesh prestigjioze, të mendoja se megjithatë, ata mund të dinin diçka. Pra, për 20 vjet rresht kam menduar se ndofta ata e dinin që çmimin “Nobel” për atë vit e kish marrë Shqipëria. Unë e dija se sa e rëndësishme ishte kjo gjë për vendin tim, prandaj edhe kam jetuar me emocione të shumta. Mirëpo, siç e keni parë edhe vetë, Kadareja nuk ka fituar.
Kjo fitore nuk ka ndodhur as në vitin 1984 dhe as në vitin 2003. Prandaj, ju them me keqardhje se këto tri vitet e fundit ne i kemi humbur emocionet e garës dhe nuk mendojmë më për çmimin “Nobel”. Kjo ndjesi më është forcuar akoma më shumë gjatë viteve të fundit, kur këtë çmim e kanë fituar shkrimtarë, ose shkrimtare që nuk kanë ndonjë krijimtari shumë cilësore. Jo vetëm duke i krahasuar ata me Ismailin, por edhe duke i krahasuar me konkurrentët e tjerë, që shpeshherë kanë qenë dinjitozë, përballë tij. Pra, ka ndonjur më shumë se sa një herë, kur këtë çmim e kanë marrë autorë të panjohur dhe ndonjëherë krejtësisht të palexuar nga bota letrare.
Mund t’ju përmend këtu një rast, kur fitoi një shkrimtare polake. Atëherë, kjo fitore erdhi krejtësisht në mënyrë të papritur dhe në Paris, njerëzit që e ndjekin letërsinë vrapuan nëpër librari për të gjetur ndonjë libër të saj. Por nuk kishte asnjë libër të përkthyer, kështu që ajo nuk njihej në asnjë vend të botës. Ishte një shkrimtare relativisht mesatare, pa kulminacione në krijimtarinë e saj. Megjithatë, ajo fitoi. Vetëm duhet të më kuptoni një gjë: unë këtu nuk dua të gjykoj vlerësuesit dhe as të denigroj fituesit. Megjithatë, më duhet të them se në këtë konkurrim mund të fitonte kushto tjetër, por jo ata që fituan. Këtu nuk mund të përjashtoj edhe rastet kur fituesit e kanë merituar çmimin. Dhe Ismaili, megjithatë, në të gjitha rastet i ka përgëzuar rivalët apo fituesit.
Ju vetë jeni e bindur se në raport me rivalët e tjerë, Kadare e meriton çmimin “Nobel”?
Për këtë nuk jam e bindur vetëm unë, por në rastin që po diskutojmë, nuk janë shumë të rëndësishme bindjet e mia. Ju a thashë edhe më lart: qindra gazetarë para orës 13.00 kërkojnë vendndodhjen e Ismailit, në mënyrë që të jenë ata të parët që ta intervistojnë pas fitores. Shumë prej tyre i njohin mjaft mirë rivalët e tjerë dhe njohin gjithashtu krijimtarinë e Ismailit. Por, ju lutem, le ta lëmë këtë bisedë, sepse më duket e zymtë dhe le të mendojmë se edhe këtë vit do të ndodhë e njëjta gjë.
Ku parashikoni t’u fshiheni këtë vit gazetarëve të huaj?
Përsëri në Shqipëri. Do të vimë së shpejti atje dhe do të qëndrojmë në shtëpinë tonë. Nuk mund t’ju them saktësisht se përsa kohë, sepse parashikimet janë gjithmonë subjektive.
Çfarë preferon zakonisht të hajë Kadareja në drekë pas orës 13.00, kur shpallet fituesi i çmimit “Nobel”?
Ismaili dhe unë si gjithmonë gjatë tri viteve të fundit mundohemi të jemi larg vendeve, ku mund të marrim ndonjë informacion të shpejtë. Ka raste kur udhëtojmë dhe njofimin e shtyjmë qëllimisht që ta marrim vesh në darkë. Mirëpo kuptohet, që gjithçka na vjen nëpërmjet telefonatave të miqve tanë brenda e sidomos jashtë shtetit. Shumica e atyre që i telefonojnë Ismailit pas shpalljes së fituesve janë kolegë ose rivalë të tij, në të njëjtën garë. Ata na thonë emrin e fituesit dhe diçka më shumë për krijimtarinë e tij, kur nuk është shumë i njohur.
Çfarë bën Kadareja, pasi merr vesh emrin e fituesit?
Nëse është ndër miqtë e tij, i bën një telefonatë përgëzimi, ose ndryshe vazhdojmë ritualin e ditës.
Çfarë mendon Ismaili dhe ju për letërsinë që shkruhet sot në Shqipëri?
Ne mendojmë gjithmonë mirë për çdo gjë që ka lidhje me Shqipërinë. Ndërsa, në rastin e letërsisë jemi të prirur të dëgjojmë gjëra të mira për librat apo për autorët.
Tani që diktatura kaloi, shpresoni që në letërsinë tonë të lulëzojnë talentet?
Kjo nuk ka lidhje me atë që thoni. Kadareja më se njëherë e ka theksuar se diktatura nuk ka lidhje shumë të drejtpërdrejtë me letërsinë, ose më mirë duhet të them se diktaturat dhe kohët që ndryshojnë, nuk ndryshojnë dot kollaj letërsinë. Ju mund ta dini se ndonjëherë diamantet fshihen nëpër shtresat e zeza të qymyrit.
Ndërsa, talentet e letërsisë mund të gjenden edhe në epokat më të zeza të historisë. Sidoqoftë, unë jam e bindur se në letërsinë shqiptare do të dalin shpejt krijues të përmasave të mëdha.
A ju thotë ndonjëherë Kadareja se, “në Shqipëri ka shumë armiq personalë”?
Ismaili nuk flet kurrë për armiqësitë profesionale, ose armiqtë personalë. Ai preferon gjithmonë që atyre që e shajnë, të mos ua mësojë kurrë emrat. Megjithatë, unë nga ana ime do të thosha se fatkeqësisht, ka edhe njerëz të tillë. Të shash ashpër dhe ndonjëherë krejtësisht kot, kjo është diçka e pafalshme për vetë njeriun, por shpesh është po aq gabim që t’i përgjigjesh atij që nuk di përse të shan. Por, ju lutem le të mos flasim për këto gjëra. Sidomos, tani që Ismaili është bërë gjithmonë e më i lexueshëm nëpër libraritë e të gjithë globit. Ju mund ta dini se ka ende popuj në botë, të cilët nuk kanë pasur mundësi të prodhojnë apo të lexojnë një letërsi të tillë. Ndërsa në Shqipëri, u arrit që të krijoheshin vepra shumë të mira. Ato janë e do të jenë pasuri për të gjitha kohët e mëvonshme.
Si e shikoni që nga Parisi mundësinë e integrimit të Shqipërisë në Europë?
Ismaili është shumë optimist. Dhe ndonjëherë pesimizmin e disa specialistëve e sheh me indiferencë. Ai mendon se Shqipëria i ka të gjitha shanset që të integrohet shpejt në Europë.
Si e priti Kadareja deklaratën e Liponen, për një vonesë 20-vjeçare të Shqipërisë në integrimin europian?
Nuk e vlerësoi si një intervistë të sinqertë. Por e kuptoi sikur kjo intervistë e Liponen është bërë prej kreut të OSBE-së, në kushtet e një tronditjeje shpirtërore të tij. Ismaili e kuptoi intervistën e Liponen, si intervistën e një zyrtari të fyer prej politikanëve vendas. Dhe, për këtë arsye, Liponen foli i nevrikosur dhe tha një gjë që nuk mund të jetë kurrë e vërtetë. Kjo deklaratë, madje nuk mund të besohet as nga vetë ai. Jo më kot, pas disa ditësh tentoi ta zbuste deklaratën, por, me sa duket, kjo nuk vlente më. Ne në Paris shohim çdo ditë lajmet për Shqipërinë dhe jemi krejtësisht të informuar për çdo gjë që ndodh atje. Veçse duhet thënë që në politikën e sotme të Shqipërisë duhen zbutur tonet e ashpra dhe egërsia duhet të shmanget plotësisht. Kjo vlen, si për komunikimin me njeri tjetrin, ashtu edhe për marrëdhëniet me të huajt. Duhet shmangur meskiniteti dhe agresiviteti. Ne të gjithë duhet ta kuptojmë se na pret një e ardhme më e mirë. Duke pasur besim tek e ardhmja, do ta lehtësojmë më shumë punën tonë dhe do të jemi më të qetë në komunikimin me të huajt apo me njeri-tjetrin. E them edhe një herë, deklarata e gabuar e Liponen ishte rezultat i fyerjes që iu bë nga disa politikanë. Vetë Liponen u pendua me siguri për këtë deklaratë të pavlefshme, në lidhje me vërtetësinë e parashikimit 20-vjeçar.
A jeni të informuar se dje është prezantuar libri i Kadaresë me 70 poezi të zgjedhura?
Po. Janë poezi të zgjedhura nga vetë Ismaili. Më parë ai kishte zgjedhur disa poezi për librin “Ca pika shiu ranë mbi qelq” dhe tani bëri zgjedhjen e dytë. Ndërsa së shpejti do të nxjerrë një libër tjetër me 100 poezi të zgjedhura.
Si e përjeton Kadareja që nga Parisi, shitjet e librave të tij në Shqipëri?
Ai është shumë i lidhur me lexuesin shqiptar dhe thotë shpesh që ky lexues është tregues i shkallës së emancipimit shoqëror. Ata që e shajnë bëjnë zhurmë, por janë me gishta, ndërsa ata që e lexojnë janë me mijëra e miliona, si në Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë e më gjerë. Ky komunikim i tij me lexuesin shqiptar është ndofta nga gjërat më të rëndësishme që ndikojnë për emocionet e Ismailit.
Kur e keni parë më të dëshpëruar e më të lodhur Kadarenë gjatë qëndrimit në Paris?
Të dëshpëruar jo, por do të thosha tepër të lodhur. Kjo ka ndodhur gjatë ditëve të Rambujesë, kur ai nuk flinte as dy orë në natë. Megjithatë, edhe atëherë ai ishte optimist për rastin që i kishte ardhur Kosovës për pavarësinë. Ato ditë shtëpia jonë gumëzhinte nga gazetarët dhe nga drejtuesit e politikës së Kosovës.
Ç’mendon Kadareja për librat e romanet që ka në dorë?
Ai punon shumë dhe nxjerr vazhdimisht libra. Ka kontrata të ndryshme me shtëpitë botuese dhe beson shumë se gjërat do të shkojnë përditë e më mirë.


Gazeta "Ballkan"