Perandoria Osmane dhe popujt jo-islam

[Marmara]

Perandoria Osmane dhe popujt jo-islam


Perandoria Osmane në rrjedhat e imperializmit të saj, në proçeset dhe gërshetimet që ajo ndoqi gjatë gjithë historisë së saj në kohë dhe hapsirë na dha shumë elemente të fuqishme didaktike treguese. Toleranca, etika, qytetërimi, administrata, ekonomia, politika, diplomacia, religjioni, luftërat dhe aleancat, unisimi i shumë popujve dhe shkrirja e tyre në kuadër të Perandorisë u la shteg edhe atyre të thonin fjalën e tyre si popuj dhe etni që harmonizoheshin nën diktatin Osman.

Të krishterët në Perandorinë Osmane, këtu do të flasim për të krishterët në përgjithësi, si ata ortodoksë, të rrymave e fraksioneve, si dhe për vetë kishën dhe katolikët brenda për brenda sundimit dhe udhëheqësisë së lartë Osmane. Taksa e xhizjes ( tatim për të krishterët ), spahinjtë, devshirmeja, fermanet sulltanore për të krishterët, pozita e të krishterëve në segmentet kohore nën Perandorinë Osmane, roli i të krishterëve, të drejtat e tyre që kishin; do të jenë objekt studimi i kësaj teme.

Osmanët në kulmin e fuqisë së tyre, robërit e luftës, qofshin të krishterë apo hebrenjë, nuk i masakronin e malltretonin, por i linin të lirë me kusht që të paguanin taksën ndaj shtetit dhe të rrinin të lirë dhe të qetë në vendqëndrimet e tyre. Fermanet ishin temë tabu që shumë kush i keqkuptonte por në realitet ato ishin thjeshtë lehtësime ekskluzive që ju bëheshin popujve jo-islam dhe jo-osman, si fjala vjen krishterëve pa marrë parasysh faktin ortodoksë apo të krishterë, protestanë, anglikanë apo çfardo variacioni apo fraksioni që i takonin.Një element interesant për kohën që sundonin osmanët ishte edhe aspekti demografik, pra ai i popullsisë, gjë që tregohet edhe në shumë dokumente historike si nga Mantrani dhe Inalxhiku e shumë historianë të njohur e arkivistë me famë botërore.

Demografia tregon për një presencë shumë të madhe të populatës së krishterë në zemër të Perandorisë Islame Osmane, ky një indikator i mirëfilltë për një tolerancë të religjionit në strukturat administrative qeveritare osmane duke hedhur dritë mbi atë se nuk ka pasur asimilim dhe dhunë masive në konvertimin e popullatës vendore duke i lënë ata të lirë në ushtrimin e kultit të tyre. Qysh nga koha e shtrirjes së osmanlinjëve në Azine e vogël, ata i kanë gjetur shtetasit e krishterë dhe kanë sunduar me ta, por deri në vitin 1453, kur kryeqendra e lashtë e imperatorisë lindore ra në duart e tyre nuk ka pasur ndërmjet shtetit të tyre dhe kishës së atjeshme marrëdhënie të qëndrueshme të zëna fill në marrëveshjet e caktuara. Hapat e parë të sulltanit Mehmeti II pas pushtimit të Stambollit dhe pas vënies së rendit, janë marrë me shpalljen e mbrojtjes së kishës lindore dhe përmbushjen e fjalën së dhënë të krishterëve. Shpesh është ndaluar të preket në të drejtat e të krishterëve. Fermani që është shpallur për patrikun e posazgjedhur, si atij ashtu dhe trashëgimtarëve të tij me hierarkitë e tyre shpirtërore, i janë garantuar privilegje dhe të ardhurat e vjetra, madje edhe të gjitha ato privilegje të jashtëzakonshme që i kanë gëzuar gjatë kohës së shtetit të rënë. Pas marrjes së Stambollit, personalisht Mehmeti II ia dorëzoi Genadiosit skeptrin, i cili është simbol i nderit të partrikanës dhe qeskën plot dukat si dhuratë, atin ( kalin ) me përgatitjen e dekoruar, me të cilën patriku, kur mbreti shkonte në suitën e tij, ka pasur privilegj të kalërojë krahas tij. Përveç kësaj, atij i është dhënë një farë sundimi drejtues.

Gjykata patrikane tubohej që ti zgjedhte të gjitha çështjet kontestuese të tyre të mbrendshme të krishtera.Mbikqyrjen mbi sundimin shpirtëror e kishtar për të cilën turqit nuk janë përzier, kundër metodës së shtetit bizantin, e kanë lënë në duar të këshillit, i cili takohej me ftesë të patrikut. Kështu është marrë qëndrimi që shteti të mos përzihet në çështjet që kanë të bëjnë me fenë dhe besimin. Peshkopët grekë edhe në provincë kanë gëzuar autoritet të madh, dhe shumë pasuri të mëdha iu janë lënë atyre.

[COB]

Interesant. Paska edhe prej shqiptareve qe nuk pasojne propogandat Serbo-Greke kunder Perandorise Osmane..

Te Uroj o Vella, shume informata te rendesishem.

[x_njeri]

Ku jane armiqt e osmanlive qe nuk po ju degjohet zeri ketu... normal qe nuk ju degjohet se tani kan fillu me dal gjerat ne shesh. Prej kur jane hap arkivat otomane qafirave nuk po ju degjohet zeri me. Me shekuj na kan man mashtru edhe na kan genjy kinse ata na kan pushtu edhe na kan ndrru fen me zor. A ne ka fakt ata na kan liru nga armiqt shkije qe nuk dallonim per nga feja me ta, megjiate na i pushtuan trevat tona. E kur erdhen qliruesit (OSMANLIT) na liruan nga armiqt shkije na dhan te drejta qe as sot nuk i gzojme edhe pse mendojme se kemi shtet, na dhan alfabetin dhe librin e pare shqiq e shum e shume gjera tjera.
Juve qe keni postuar kete tem ju lumt. Paqit jet te gjate ne zbardhjen e gjerave

[javan]

Ku jane armiqt e osmanlive qe nuk po ju degjohet zeri ketu... normal qe nuk ju degjohet se tani kan fillu me dal gjerat ne shesh. Prej kur jane hap arkivat otomane qafirave nuk po ju degjohet zeri me. Me shekuj na kan man mashtru edhe na kan genjy kinse ata na kan pushtu edhe na kan ndrru fen me zor. A ne ka fakt ata na kan liru nga armiqt shkije qe nuk dallonim per nga feja me ta, megjiate na i pushtuan trevat tona. E kur erdhen qliruesit (OSMANLIT) na liruan nga armiqt shkije na dhan te drejta qe as sot nuk i gzojme edhe pse mendojme se kemi shtet, na dhan alfabetin dhe librin e pare shqiq e shum e shume gjera tjera.
Juve qe keni postuar kete tem ju lumt. Paqit jet te gjate ne zbardhjen e gjerave

Gravure e nje botimi Gjerman te Historise se Skenderbeut ne shekullin 15. Turqit duke therur shqiptaret e kapur ne Shkoder.

[COB]

Ne titull te fotografise shkruan Marin Barleti apo jo ?

[logjik]

Perandoria Osmane, një superfuqi e kohës e shtrirë në tre kontinente, Azi, Afrikë dhe Evropë, si shtet multi-etnik, multi-fetar, multi-gjuhësorë dhe kulturorë, i kushtoi vëmendje të posaçme bashkëjetesës, mirëkuptimit dhe harmonisë midis nën-shtetasve të saj. Fermanet sulltanorë mendoj se janë një dëshmi e pakontestueshme që tregojnë qartë që megjithëse shteti Osman ishte në pozitat e sunduesit, tregoi interesimin dhe tolerancën e duhur ndaj nën-shtetasve të vet të besimit jo-muslimanë, konkretisht të krishterë.
Kjo politikë e ka zanafillën e saj që kur sulltan Mehmeti i II-të sapo çliroi Konstantinopojën, i njohu Patrikanës Ortodokse pavarësinë dhe lirinë e ushtrimit të riteve fetare. Pas rënies së Konstantinopojës, nga vendet për rreth erdhën shumë të deleguar për të përgëzuar Mehmetin e II-të për fitoren. Në këtë kohë erdhi edhe patriku grek i Jeruzalemit, Atanasjas, me priftërinjtë për t’i kërkuar liritë e tyre.
Për këto arsye Mehmeti i II-të nxorri një ferman me anë të të cilit ndalonte çdo njeri që të përzihej në ritet, kishat dhe vendet e tyre të pelegrinazhit. Megjithëse, në këtë kohë Jeruzalemi ishte nën sundimin e “ Memlukëve “ ngaqë Patrikana e tij mvarej nga ajo e Konstantinopojës, ata i kërkuan ndihmë sulltanit. Mehmeti I II-të e që mbajti në këmbë këtë Patrikanë duke vendosur për patrik Georges Sekolarios ( Genadios ) në vend të Gregorios Mammit të III-të, i cili ishte arratisur që në 1450, para marrjes së Konstantinopojës. [1]
Mehmeti i II-të nuk u mjaftua me kaq, në vitin 1461 solli nga Bursa në Stamboll, peshkopin armen Havokim dhe e shpall atë patrikun e kishës Armene dhe Patrikanës Armene i njihen të gjitha të drejtat që i ishin njohur Patrikanës Ortodokse. 12
Në arkivin osman të Stambollit gjenden regjistra të kishës që tregojnë për institucione jo- muslimane dhe për veprimtaritë e tyre fetare e bamirëse që nga viti 1453, viti i marrjes së Konstantinopojës nga Fatihu. Osmanët njihnin tre milete kryesore, përjashtim atë mysliman i cili ishte kryesori. Në fund të shekullit të XV-të mileti më i madh i perandorisë ishte ai krishterë ortodoksë që përfshinte subjektet sllave së bashku me ato Greke dhe Rumune.
Krishterët ortodoksë ishin ndarë në një numër patrikanash të pavarura që përpara pushtimit Osman. Patrikana bullgare ishte përqendruar në Ohër dhe Tërnovë, ajo Serbe në Pejë dhe ajo greko-ortodokse qëndronte në Konstantinopojë. Por ritet dhe doktrina e tyre ishte pak a shumë e njëjtë me përjashtim të gjuhës. Për këtë arsye Mehmeti II ishte i aftë ti bashkonte ato nën udhëheqjen e patriarkut tëheqjen e patriarkut të Konstantinopojës menjëherë pas invadimit, duke fituar si pasojë mbështetjen e të fundmëve për pushtetin Osman. Patriarku për t’u emëruar si i tillë kishte nevojë për konfirmimin e sulltanit dhe të instalohej në post me rituale të plota bizantine, pa praninë e perandorit. Atij i jepej rangu i pashës Osman me tre bishta dhe kishte të drejtën e implementimit të ligjit ortodoks ndaj ndjekësve të tij në çështjet religjioze dhe ato fetare bashkë që nga qendra e tij në lagjen e Zemerit në Stamboll. 13
Azia e vogël kishte popullsi muslimane, por edhe popullsi të krishterë. Në Anadollin lindor, me përjashtim të Bursës, popullsia jomuslimane ishte greke ose armene. Në Provincat e Saruhanit, Ajdinit, Menteshes, Germijanit, dhe Kengerisë popullsia jomuslimane ishte e paktë. Në vitet 1488-1489 popullsia e krishterë e Ajdinit përbëhej vetëm nga 576 familje, ajo e Monteskes nga 219 familje dhe ajo e Germijanit nga 199 familje. Edhe më në lindje, në Hamit ishte e njëjta situate demografike. 14
Në pjesën tjetër të bregdetit të mesdheut të krishterët ishin me pakicë. Edhe në sanxhakun e Ankarasë ishte e njëjta gjë, sepse regjistrimi i 1488-1489 shënon aty vetëm 824 vatra familjare në Sinop e Kastamonu, ku regjistrimi përmend vetëm 2332 vatra.
Ndërkaq në perandorinë e lashtë të Trabzonit të krishterë përbënin shumicën. Në fund të shekullit XV-të Trabzoni dhe Rize kishin 2713 vatra familjare. Qyteti i Trabzonit kishte 186 familje armene, 957 greke, 49 gjenoveze e venedikase dhe 258 muslimane .
Ka të ngjarë që në fshatra të kishte edhe familje “ laze ” ( Gjeorgjiane).
Në krahinën e Kajserit popullsia e krishterë ishte me prejardhje armene dhe greke. Në Tokat dhe Sivas kishte një popullsi të madhe të krishterë, por prejardhja etnike e disa komuniteteve nuk është fort e qartë. Regjistrimi i kryer në kohën e Mehmetit II ka shënuar nëpër qytete disa lagje që quhen “ Rum ” ose “ Ermeni ”. 15
Por Onomastika e banorëve është e çuditshme, sepse disa vetë kanë një mbiemër, etimologjia e të cilës është turke. Atëherë shtrohet pyetja: a ka të ngjarë që termi “rum” të mos tregojë një popullsi greke dhe termi “ ermeni” të mos tregojë një popullsi armene.
Në rastin e parë “rum” është quajtur një popullsi turke e krishterë ortodokse, ose një përzierje turko-greke ortodokse, ndërsa në rastin e dytë është një përzierje armeneo-turke gregoriane. Në fillim të shekullit XVl-të provinca e Mardinit kishte 5782 vatra familjare muslimane, 2427 të krishtera dhe 92 hebraike. Në pjesë e popullsisë së krishterë ishte armene. Në të njejtën kohë provinca e Bajburtit kishte 9977 vatra muslimane dhe 3775 vatra të krishtera, nga të cilat 352 gëzonin lehtësira tatimore.
Edhe këtu një pjesë e popullsisë së krishterë ishte armene. Regjistrimet osmane të shek. XV-të tregojnë se në provincën e Karamanit, si dhe në atë të Tokatit dhe të Sivasit, kishte edhe turq të krishterë, sedentarë dhe endacakë. Por popullsia turke e krishterë nuk ishte karakteristikë vetëm për krahinat që përmendëm. Në një numër të madh provincash të Azisë së vogël, jetonin turq të krishterë, onomastika e të cilëve me shumicën e rasteve është me prejardhje turke dhe jo-arabe ose persiane. Po shtojmë me këtë rast një burim bizantin i shek. XIII-të që përmban të dhëna mjaft interesante mbi popullsinë turke të krishterë të Ala Shehirit ( Filadelfia ). 16
Por grekët, armenët dhe turqit e krishterë nuk ishin të vetmit jo-muslimanë të Azisë së vogël. Në provincën e Trapzonit, onomastika nuk ishte gjithnjë greke. Disa banorë duket se janë armenë, të tjerë janë lazë ( gjeorgjianë ).


Përgatiti : ARBËR BERISHA/ Autori vijon Studimet Postdiplomike Master Histori Koha e Re Universiteti Prishtinës/

Shkrimi e gjeni në Numrin 245 të revistes Dituria Islame faqe 26

[1] Grup autorësh, “ Nga Perandoria Osmane në Shqipëri e shkruam historinë me tolerancë “, Dr. Nezir Bata, “ U. i Tiranës “, “ Fermanet sulltanore, dëshmi të tolerancës ndër-fetare në shtetin Osman “, Tiranë 2005, fq. 66.


12 Mehmet Şeker, “ Anadolu'da Bir Arada Yaşama Tecrübesi “, Ankara 2000, fq. 153.


13 Stanford J. Shaw “ Historia e Perandorisë Osmane dhe e Turqisë moderne “, V.I, SH.b. Jehona Study Center , Tiranë 2007 fq. 188.


14 Ibid. fq. 189.


15 Robert Mantrani “ Historia e Perandorisë Osmane “, Sh.B. “ Dituria “, Tiranë 2004, fq. 134.


16 Ibid. fq. 135.

[mal]

More djem të fandaksur pas perandorisë osmane “mirëbërëse”, “paqësore”, “tolerante”, “multi-kulturore”, “multi-fetare”, “multi-etnike” e të tjera dokrra me okë… sipas jush pse në mesjetë thuhej: “ku shkel turku nuk mbin bar”, pse u shkulën me qindra mijëra shqiptarë dhe morën detin drejt Italisë…?

Perandoria osmane i pushtoi me luftë trevat shqiptare, ka qenë mizore dhe e pamëshirshme si me shqiptarët e krishterë si me ata myslimanë, i ka ngulur në hunj, i ka rrjepur të gjallë, i ka ndarë më dysh, i ka nxjerrë nga varri dhe i ka tërhequr zvarrë, i ka varur, i ka pushkatuar, u ka rrëmbyer djemtë, i ka shfarosur me fshatra të tëra,… të gjitha këto janë fakte historike për të cilat mund të gjeni prova nëse kërkoni.
Ndoshta ju mendoni se do kishte qenë shumë më e butë nëse shqiptarët do kishin qenë të nënshtruar, por nëse bëni me faj shqiptarët për padrejtësitë që kanë hequr nga pushtuesi, jeni ose vetëm aksidentalisht shqipfolës, ose me probleme mendore… Nëse heronjtë tuaj janë Ballaban pasha, Haxhi Qamili etj ndërsa tradhëtarët Gjergj Kastrioti, Sulejman Vokshi etj, jeni thjesht armiq të Shqipërisë… sidoqoftë edhe shqiptarët që u nënshtruan panë vetëm zi nga kjo perandori që përdori si mall këmbimi trojet shqiptare dhe i vuri shqiptarët pranë shfarosjes totale në shekullin e fundit të egzistencës së saj… mos më thoni që ishte vetëm faji i fqinjëve shovinistë nëse shqiptarët ngelën në mëshirën e të tjerëve dhe të fatit.
Edhe vetë turqit e sotëm janë me fat që fuqitë evropiane të dala nga periudha e iluminizmit nuk i shfarosën kur e patën mundësinë, siç do kishin bërë para-ardhësit e tyre vetëm ndonjë shekull më parë.

Ndoshta ju mendoni se jeni nga ata njerëz post-modernë “të paanshëm” që janë në gjendje të lexojnë dhe interpretojnë historinë në mënyrë vërtetë objektive, por intepretimi i historisë sipas pikëpamjes osmane është subjektiv, pro-osman dhe, rrotullojeni si të doni, anti-shqiptar.

[mesia4ever]

O ti i nderuar, ata qe i jane nenshtruar dhe kane punuar per te edhe Milloshevici i ka dashur edhe i ka trajtuar mire. Cka jane keto tema kshtu, s'po muj me ju kuptu logjiken tuaj?!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

[TetovaMas]

Perandoria Osmane dhe popujt jo-islam


Perandoria Osmane në rrjedhat e imperializmit të saj, në proçeset dhe gërshetimet që ajo ndoqi gjatë gjithë historisë së saj në kohë dhe hapsirë na dha shumë elemente të fuqishme didaktike treguese. Toleranca, etika, qytetërimi, administrata, ekonomia, politika, diplomacia, religjioni, luftërat dhe aleancat, unisimi i shumë popujve dhe shkrirja e tyre në kuadër të Perandorisë u la shteg edhe atyre të thonin fjalën e tyre si popuj dhe etni që harmonizoheshin nën diktatin Osman.

Të krishterët në Perandorinë Osmane, këtu do të flasim për të krishterët në përgjithësi, si ata ortodoksë, të rrymave e fraksioneve, si dhe për vetë kishën dhe katolikët brenda për brenda sundimit dhe udhëheqësisë së lartë Osmane. Taksa e xhizjes ( tatim për të krishterët ), spahinjtë, devshirmeja, fermanet sulltanore për të krishterët, pozita e të krishterëve në segmentet kohore nën Perandorinë Osmane, roli i të krishterëve, të drejtat e tyre që kishin; do të jenë objekt studimi i kësaj teme.

Osmanët në kulmin e fuqisë së tyre, robërit e luftës, qofshin të krishterë apo hebrenjë, nuk i masakronin e malltretonin, por i linin të lirë me kusht që të paguanin taksën ndaj shtetit dhe të rrinin të lirë dhe të qetë në vendqëndrimet e tyre. Fermanet ishin temë tabu që shumë kush i keqkuptonte por në realitet ato ishin thjeshtë lehtësime ekskluzive që ju bëheshin popujve jo-islam dhe jo-osman, si fjala vjen krishterëve pa marrë parasysh faktin ortodoksë apo të krishterë, protestanë, anglikanë apo çfardo variacioni apo fraksioni që i takonin.Një element interesant për kohën që sundonin osmanët ishte edhe aspekti demografik, pra ai i popullsisë, gjë që tregohet edhe në shumë dokumente historike si nga Mantrani dhe Inalxhiku e shumë historianë të njohur e arkivistë me famë botërore.

Demografia tregon për një presencë shumë të madhe të populatës së krishterë në zemër të Perandorisë Islame Osmane, ky një indikator i mirëfilltë për një tolerancë të religjionit në strukturat administrative qeveritare osmane duke hedhur dritë mbi atë se nuk ka pasur asimilim dhe dhunë masive në konvertimin e popullatës vendore duke i lënë ata të lirë në ushtrimin e kultit të tyre. Qysh nga koha e shtrirjes së osmanlinjëve në Azine e vogël, ata i kanë gjetur shtetasit e krishterë dhe kanë sunduar me ta, por deri në vitin 1453, kur kryeqendra e lashtë e imperatorisë lindore ra në duart e tyre nuk ka pasur ndërmjet shtetit të tyre dhe kishës së atjeshme marrëdhënie të qëndrueshme të zëna fill në marrëveshjet e caktuara. Hapat e parë të sulltanit Mehmeti II pas pushtimit të Stambollit dhe pas vënies së rendit, janë marrë me shpalljen e mbrojtjes së kishës lindore dhe përmbushjen e fjalën së dhënë të krishterëve. Shpesh është ndaluar të preket në të drejtat e të krishterëve. Fermani që është shpallur për patrikun e posazgjedhur, si atij ashtu dhe trashëgimtarëve të tij me hierarkitë e tyre shpirtërore, i janë garantuar privilegje dhe të ardhurat e vjetra, madje edhe të gjitha ato privilegje të jashtëzakonshme që i kanë gëzuar gjatë kohës së shtetit të rënë. Pas marrjes së Stambollit, personalisht Mehmeti II ia dorëzoi Genadiosit skeptrin, i cili është simbol i nderit të partrikanës dhe qeskën plot dukat si dhuratë, atin ( kalin ) me përgatitjen e dekoruar, me të cilën patriku, kur mbreti shkonte në suitën e tij, ka pasur privilegj të kalërojë krahas tij. Përveç kësaj, atij i është dhënë një farë sundimi drejtues.

Gjykata patrikane tubohej që ti zgjedhte të gjitha çështjet kontestuese të tyre të mbrendshme të krishtera.Mbikqyrjen mbi sundimin shpirtëror e kishtar për të cilën turqit nuk janë përzier, kundër metodës së shtetit bizantin, e kanë lënë në duar të këshillit, i cili takohej me ftesë të patrikut. Kështu është marrë qëndrimi që shteti të mos përzihet në çështjet që kanë të bëjnë me fenë dhe besimin. Peshkopët grekë edhe në provincë kanë gëzuar autoritet të madh, dhe shumë pasuri të mëdha iu janë lënë atyre.

Perandoria Osmane ka qene perandori imorale . Ne Ballkane ata vetem se e zhvilluane shkinine sllave .

Thuhet nga disa me te vjetes se e gjithe Perandoria Osmane me se fundi u shite per nje femer shkine sllave. Pis milet fare e poshtert

[refet]

O ti i nderuar, ata qe i jane nenshtruar dhe kane punuar per te edhe Milloshevici i ka dashur edhe i ka trajtuar mire. Cka jane keto tema kshtu, s'po muj me ju kuptu logjiken tuaj?!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

i vogel je ti mesia ti kuptojsh kto sende.