Ndryshuar pėr herė tė fundit nga loni-loni : 08-01-2014 mė 09:02
Njė biografi e Artur Zhejit, Kalorėsit tė Fjalės sė Gėnjeshtėrt.
2014-09-05 nė orėn 4:40.PD
Jeta private e njė njeriu, qoftė ky edhe person publik,nuk mund tė jetė nė fokus tė kureshtjes publike pėrveē rastit kur vetė ajo interferon nė sferėn publike, si nė rastet kur ky person pėrfiton prej saj pėr tė ndėrtuar profilin e tij publik, ashtu dhe nė rastet kur e pėrdor ndikimin e tij publik pėr tė siguruar privilegje pėr njerėzit e tij tė afėrm. Artur Zheji ėshtė padyshim njė njeri publik, njė analist politik i ekraneve, i cili nga karrigia e analistit nė studiot televizive kalon nė kolltukun e drejtorit nė institucione tė ndryshme, madje tenton edhe karrigen e deputetit, duke konkuruar nė zgjedhje si kandidat pėr deputet. Tani ai ėshtė nė pritje tė ankthshme pėr t’ u ulur pėrsėri nė kolltukun e drejtorit tė Radio-Televizionit Shqiptar (publik), pritje kjo qė ėshtė shtuar pėr shkak tė vonesės nė zgjedhjen e Kėshillit Drejtues tė Radio-Televizionit, i cili emeron drejtorin e pėrgjithshėm.
Ėshtė mirė qė shqiptarėt ta dinė se cilėt janė moralistėt e ekraneve televizive, ata qė prezantohen nė studio si analistė, por meqėnėse analiza ėshtė njė zeje e vėshtirė tė cilėn as qė e njohin, pėrfundojnė duke bėrė gjėnė mė tė lehtė, moralistin politik. Aq mė tepėr kur analisto-moralistėt janė nga ata qė marrin periodikisht edhe poste publike.
Nė filmin “Chicago” (2002), njė femėr naive, e quajtur Roxie (luajtur nga Renee Zellwegeer) hyn nė njė klub nate ku shikon emrekulluar njė kėngėtare dhe kėrcimtare tė famshme (e luajtur nga Catherine Z.Jones), e cila ishte duke arritur sukses tė madh me “All that jazz”. Roxie, e cila ėndėrron tė bėjė njė karrierė tė madhe artistike bie nė duart e njė menaxheri tė rrejshėm, i cili i premton suksesin, por nė fakt dėshiron vetėm tė abuzojė, duke bėrė seks me tė. Rreth 30 vite mė parė kėshtu i ndodhi njė femre nė Shqipėri, e cila pa te Artur Zheji princin e kaltėr tė letėrsisė i cili do tė shkruante kryevepra falė frymėzimin prej saj. Kryevepra erdhi nė formėn e njė fėmije jashtė martese sė cilės Arturi i dha mbiemrin qė kishte patur i atii tij para se ta ndryshonte mbiemrin e familjes. Dhe kjo ndodhi nė kohėn qė Arturi mbante si mbiemėr zyrtar mbiemrin letrar informal tė tė atit. E gjithė kjo ėshtė njė kryevepėr nė llojin e vet. Ose mė saktė “vėllimi i parė” i kryeveprės.
“Vėllimi i dytė” i kryeveprės, me autor ArturZhejin, erdhi nė vitin 2013. Nė periudhėn e paszgjedhjeve tė vitit tė kaluar, para se Berisha tė largohej nga pushteti, Artur Zheji arriti tė siguronte qė, me njė vendim tė posaēėm tė qeverisė, vajza e tij jashtė martese Gerarta Ballo tė punėsohej si diplomate, duke marrė postin e sekretares sė parė nė Ambasadėn e Shqipėrisė nė Itali. Emėrimi u bė me sugjerimin e Ministrit tė Punėve tėJashtme tė kohės, Aldo Bumēi, pėr merita tė veēanta tė Gerarta Ballos. Cilat janė meritat e veēanta tė saj, kur ajo nuk di as gjuhėn shqipe, jeton nė Itali qė nga mosha pesė vjeē, dhe nė moshėn 28 vjeē kur u emėrua nė kėtė detyrė diplomatike, nuk kishte bėrė praktikisht asnjė punė nė jetėn e saj, nė bazė tė sė cilės t’ i njiheshin merita tė veēanta? “Merita e veēantė” e saj ėshtė njė term i panairit tė gėnjeshtrave, pėr tė cilin ka shkruar Arturi nė njė artikullshumė tė qarkulluar edhe nė median sociale. Merret vesh, e vetmja meritė e veēantė e saj ishte fakti se ajo ishte vajza jashtė martese e Artur Zhejit.Qeveria “Rama” i largoi nga detyrat tė gjitha tė emėruarit nga PD nė diplomacinė pėrfaqėsitė tona diplomatike nė Itali dhe gjithandej nė botė, tė cilėt i pėrkisnin kategorisė sė Gerarta Ballos. Por vajza e Artur Zhejit i mbijetoi kėtij spastrimi. Duket se Gerarta ishte bėrė “Rilindase” socialiste me firmėne Saliut! Natyrisht se Arturi nuk ėshtė i kėnaqur me kaq nga qeveria e sotme. Ai do edhe njė post pėr vete, siē do tė tregoj mė tutje.
Shumė shpesh teleshikuesi dhe lexuesi shqiptar gjendet nė pozitėn e Roxie, nė raport me disa analistė tė televizioneve dhe tė shtypit, tė cilėt herė na shfaqen si analistė, herė si politikanė (kandidatė pėr deputetė), dhe herė si zyrtarė tė rėndėsishėm tė shtetit, me rroga,privilegje dhe mundėsi tė shumta pėr tė bėrė abuzime financiare, duke siguruar pėrfitime tė mėdha. Ashtu si Roxie, pjesa mė e madhe e teleshikuesve shqiptarė gėnjehen pikėrisht atėherė kur besojnė se kanė hyrė nė shtegun e sė vėrtetės.
Pėr marrėdhėnien “Roxie-manaxher i rrejshėm” tė teleshikuesit dhe lexuesit shqiptar me analistėt unė do tė veēoja artikullin eArtur Zhejit “Panairi i gėnjeshtrave”, i botuar nė gazetėn “Panorama” nė 25 nėntor 2013. Artikulli nis me njė definicion tė gėnjeshtrės qė ndiqet nga njė opinion mbi vendin e gėnjeshtrės nė shoqėrinė shqiptare: “Gėnjeshtra ėshtė, dhe kjo nuk ka nevojėpėr vėrtetim, njė realitet i mbramė dhe i mbrapshtė i natyrės njerėzore. Njė shpikje apo njė nevojė, njė skutė apo njė armė, pėrdorur gjatė betejave tėmundimshme pėr t’ u pėrshtatur gjatė evolucionit tė racės njerėzore. Ėshtė pra dhe themeli mbi tė cilin ngrihet e lartėsohet mė e shumta e marrėdhėnieve njerėzore. Njė themel qė pėrcaktohet nga natyra vdektare e njeriut, ndoshta qėkurse njeriu i parė mbi tokė vrau tinėzisht dhe mbas shpine vėllain e vet tė parė. Mirėpo ky themel i shpikur nga dobėsia, sot ėshtė, nė Shqipėri njė stil dhe mjeshtėri e pashoqe. Pra, jo vetėm themel i padukshėm, por edhe mure, edhe dritare, edhe ēati, edhe stil jete publike”.
Kėshtu shkruan Artur Zheji, i cili me kėtė i jep gėnjeshtrės, nga njėra anė njė origjinė natyrore (gjenetike), kur pėrmend evolucionin natyror, nga ana tjetėr i jep njė origjinė mbinatyrore(religjioze), kur pėrmend njė nga mėkatet fillestare tė njeriut biblik. Zhejisi gjithmonė ėshtė konfuz, irracional, pikėrisht atėherė kur kėrkon tė krijojė pėrshtypjen se ka gjetur fillin e arsyes. Nėse origjina e gėnjeshtrės nė natyrėn e njeriut ėshtė ajo qė thotė Zheji, atėherė gėnjeshtra dhe vetė tė gėnjyerit ėshtė njė diēka organike te njeriu, ashtu si frymėmarrja, dhe kėtu merr fund ēdo fajėsim i njeriut si gėnjeshtar. Gjithsesi, mendimi i Zhejit mund tė ishte interesant nėse do tė ishte monologu i njė personazhi tė njė drame postmoderne, por ja qė ēuditėrisht ėshtė nisja e njė artikulli nė njė gazetė tė pėrditshme?! Ėshtė simptomatike qė Zheji niset tė bėjė njė artikull moralizues dhe denoncues pėr vendin qė ze gėnjeshtra nė shoqėrinė shqiptare (“Panairi igėnjeshtrave”, qė ėshtė titulli i artikullit, i referohet shoqėrisė sė sotmeshqiptare), dhe e nis kėtė duke bėrė apologjinė e gėnjeshtarit. E them kėtė se ai e quan gėnjeshtrėn fatalitet gjenetik ose transhedental, sipas pikėpamjes sė gjithėsecilit mbi botėn. Qartėsisht Zheji, nė subkonshin e vet ka ndjerė nevojėn pėr njė apologji. Koncepti i Zhejit pėr gėnjeshtrėn pasqyron padyshim eksperiencėn formuese tė tij nė mjedisin krejt tė veēantė familjar ku lindi dhe u rrit. Nė kohėn e diktaturės komuniste (Arturi ka lindur nė 1961) shumė familje qenė tė detyrara ta praktikonin gėnjeshtrėn e ngritur deri nė art, pėr tė mbijetuar, tė bėnin njė jetė tė dyfishtė, duke u pėrshtatur nė dukje, me realitetin e kohės, qė tė mund tė mbijetonin nė njė mjedis shoqėror armiqėsor.
Familja e Arturit nga babai ishte dyfish e papėlqyer pėr dikaturėn komuniste. Gjyshi i Arturit nga babai, Spiro Ballo(1901-1989), kishte qenė oficer i rangut tė lartė nė Ushtrinė e kohės sė Monarkisė, si dhe nė kohėn e Italisė fashiste. Pėr kėtė arsye, Spiro Ballo pas vitit 1944 pati probleme me regjimin komunist, i cili i konfiskoi shtėpinė, si dhe nuk i dha asnjė punė, as sa pėr tė siguruar jetesėn e familjes. Por Spiro Ballo kishte kushėrirė Vito Kondin, e cila u bė gruaja e udhėheqėsit tė rėndėsishėm komunist, Hysni Kapo. Vito Kapo i ndihmoi djemtė e Spiros nė mėnyrė qė ata pėrveē tė tjerash tė mund t’ i jepnin dhe njė rrogė informale babait tė tyre. Vito Kapo i ndihmoi djemtė dhe vajzėn e Spiros qė tė shkolloheshin dhe tė merrnin vende pune tė mira, si dhe i kėshilloi ata qė nė shkollė dhe nė punė tė mbanin mbiemėr tjetėr, jo atė tė familjes. Kėshtu qė tė tre fėmijėt e Spiros morėn mbiemrin e fshatit tė tyre tė origjinės, “Zheji”.Njėri djalė i Spiros, madje e ndryshoi mbiemrin edhe nė regjistrin e Gjendjes Civile, duke e bėrė Petrit Balla. Siē shihet i ndryshoi njė gėrmė tė mbiemrit. Ky Petrit Balla ėshtė pikėrisht personi qė njihet me emrin Petro Zheji, babai i Artur Zhejit. Kėshtu, Petrit Ballo u bė Petrit Balla dhe me kėtė emėr firmoste nė bordero kur merrte rrogėn dhe shpėrblimet e shumta financiare si pėrkthyes, por nė librat e pėrkthyer shėnonte emrin Petro Zheji. Nė regjistrin e gjendjes civile atėsia e Artur Zhejit ėshtė “Petrit” dhejo “Petro”.
Ky Petrit Ballo, alias Petrit Balla, alias Petro Zheji ishte i vetmi njeri nė Shqipėrinė komuniste, tė cilit iu lejua qė tė vendoste nė librat e pėrkthyer prej tij njė emėr dhe mbiemėr tė ndryshuar. Duke ndryshuar emrin dy vėllezėrit bėnė karrierė si pėrkthyes, madje Gjergj Ballo(Zheji) bėri karrierė edhe si kritik letrar dhe si shkrimtar. Petro Zheji kaqenė shumė prodhimtar si pėrkthyes. Ai ka pėrkthyer mbi njėqind romane, shumė prej tė cilėve me mbi 500 faqe. Aq shumė ka pėrkthyer Petro Zheji gjatė 40 viteve deri nė 1991, kur u largua nga Shqipėria, sa nuk mund tė mos pyesėsh se kur e gjeti ky njeri kohėn pėr tė lexuar libra, se pėr tė ėshtė krijuar njė legjendė edhe si lexues, pėrveēse si pėrkthyes. E vėrteta ėshtė se Petro Zheji,falė mbėshtetjes sė Vito Kapos, arrinte qė tė merrte shumė libra pėr tė pėrkthyer nė shtėpinė botuese shtetėrore, qė ishte e vetmja nė vend, dhe njė pjesė tė madhe tė tyre i pėrkthente i ati i tij, Spiro Ballo, i cili zotėronte disa gjuhė tė huaja. Nė kėtė mėnyrė dilte nė mėnyrė jozyrtare edhe njė rrogė dhe shumė e mirė madje edhe pėr Spiro Ballon. Tė bėn pėrshtypje fakti se pas vitit 1990, Petro Zheji, ndonėse ka pasur dhe ka shėndet tė mirė, nuk ka pėrkthyer asnjė libėr. E vėrteta e fshehur ėshtė se Shqipėria nė kohėn e komunizmit ka pasur njė pėrkthyes tė madh, i cili ka qenė Spiro Ballo, por vepra e tij ėshtė varrosur nė heshtje.
Spiro Ballon dhe familjen e tij nė 1945 i nxorrėn nga shtėpia qė kishin nė Tiranė tė Re (atje ku u bė Blloku i Udhėheqjes komuniste), por ky nuk mund tė quhej persekutim, se njė njeri si Spiro Ballo nuk mund tė rrinte me banim nė njė shtėpi qė ishte shumė afėr shtėpisė ku shkoi tė banojė Enver Hoxha me familjen. Megjithatė, familjen e Spiro Ballos e trajtuan si tė privelegjuar, nėse kemi parasysh shtresėn sė cilės i pėrkiste,se e dėrguan me banim nė njė vilė te Rruga e Kavajės, pėrballė ndėrtesės ku ka qenė mė parė Radio Tirana. Nė atė shtėpi kishte banuar deri nė atė kohė kryetari i Bashkisė sė Tiranės, i cili tashmė gjendej nė burg. Pikėrisht nė atė vilė ku shkoi me banim familja e Spiro Ballos, nė fund tė viteve pesėdhjetė do tė vinte tė banonte kryetari i Presidiumit tė Kuvendit Popullor (kryetari ishtetit komunist), Haxhi Lleshi. Me kėtė rast, familjes sė Spiro Ballos i dhanė pėr banim dy apartamente te njė pallat te Rruga e Durrėsit, pėrballė Ambasadės sė Jugosllavisė. Kuptohet se banesat qė gjendeshin nė kėtė pozicion pėrdoreshin nga Sigurimi i Shtetit pėr tė pėrgjuar ambasadėn. Edhe kėtė herė vendimtareishte mbėshtetja e Spiros, por tashmė edhe djemtė e tij kishin nisur t’ i pėrshtateshin regjimit komunist dhe t’ i shėrbenin atij.
Kur Gjergj Zheji, vėllai i Petros u bė rektor iAkademisė sė Arteve nė kohėn qė PD ishte herėn e parė nė pushtet, nė vitet1992-1997, njė ditė ndėrsa po ecte nė trotuarin para ndėrtesės sė Akademisė sė Arteve, nė Sheshin “Nėnė Tereza” njė grua plakė por energjike, e cila po kalonte pranė tij, i tha rektorit me zė tė lartė: “Djali i Spiro Ballos, pse nuk mė pėrshėndet? I harrove ato qė kam bėrė unė pėr familjen tėnde?” Studentėt tė cilėt gjendeshin pėrreth u habitėn shumė, aq mė tepėr kur panė rektorin qė iku tutje sikur tė kishte parė njė fantazmė. Vetėm ndonjė profesor njohu te gruaja plakė Vito Kapon.
Pak kohė pas familja e Spiro Ballos shkoi me banimte pallati pėrballė Ambasadės sė Jugosllavisė, ndodhi edhe martesa e PetroZhejit me aktoren e njohur Besa Imami, nga e cila martesė lindi Arturi nė gusht1961. Nė tė vėrtetė emri i Petro Zhejit u bė mė sė pari i njohur, jo sipėrkthyes, por pėr shkak tė martesės sė tij me Besa Imamin, e cila ishte njė aktore shumė e njohur, se kishte luajtur rolin e Donikės, gruas sė Skėnderbeut,nė filmin “Skėnderbeu”. Besa Imami kishte lindur nė Gjakovė nė 1928 dhe familja e saj kishte ardhur me banim nė Shqipėri, nė kohėn e Monarkisė. Shqiptarėt me origjinė nga Kosova, me banim nė Shqipėri nuk shiheshin me sy tė mirė nga regjimi komunist. Regjimit komunist shqiptar nuk i pėlqente qė rolin e gruas sėSkėnderbeut ta luante njė kosovare, se Beogradi do tė gjente kėtu njė simbolikėtė papėlqyeshme. Por aktori sovjetik (gjeorgjian) Akaki Khorava, i cili erdhi nė Shqipėri pėr tė luajtur rolin e Skėnderbeut, ngulmoi qė rolin e partneres sė tij nė film ta luante pikėrisht Besa Imami. Fjala e Akaki Khoravės, i cili ishte njė aktor shumė i njohur nė Bashkimin Sovjetik dhe qė ishte madje beniamini i Stalinit (ishte pėrfolur edhe si djali ilegal iStalinit), nuk mund tė vihej nė diskutim.
Martesa e Besės me Petron, i cili ishte katėrmbėdhjetė muaj mė i vogėl se nusja, erdhi pikėrisht nė kohėn kur pritej qė Besa tė bėnte njė karrierė tė madhe ndėrkombėtare si aktore (me fjalėn ndėrkombėtare atėherė nė Shqipėri kuptohej nė kufijtė e kampit komunist dhe nė rradhė tė parė nė Bashkimin Sovjetik). Akaki Khorava e kishte ftuar “Donikėn”qė tė luante edhe nė teatrin kryesor tė kryeqytetit tė Gjeorgjisė, Tbilis, kuai ishte drejtor. Teatri i Tbilisit ishte njė nga teatrot mė tė famshėm dhe mė me traditė nė Bashkimin Sovjetik. Por martesa e cila erdhi pas njė turi tė nj ėtrupe teatri shqiptare ku bėnte pjesė edhe Besa nė Bashkimin Sovjetik, i dha fund praktikisht karrierės ndėrkombėtare tė saj.
Martesa e Petros me Besėn pėrfundoi me njė divorc tė bujshėm pėr atė kohė kur divorcet qenė njė gjė e rrallė, madje edhe nė kryeqytet. Shkaqet e divorcit kanė mbetur tė paqartė pėrderisa asnjė nga kėta dy persona publikė tė njohur nuk ka parapėlqyer tė flasė pėr kėtė gjė mė vonė.Por fakti ėshtė se djali i tyre Arturi nuk mban mbiemrin zyrtar tė tė atit, qė ėshtė “Balla” (kėshtu e kishte ndryshuar ai mbiemrin “Ballo”), por mban si mbiemėr zyrtar nė regjistrin e gjendjes civile mbiemrin letrar tė tė atit qė ėshtė “Zheji”! Njė komedi e vėrtetė! Prandaj Arturi ėshtė i mirėpritur nė studion e Blendi Fevziut, njeriut me pesė mbiemra!
Karrierėn e tij para vitit 1990, Arturi nuk ia detyron tė atit, i cili pavarėsisht se ēfarė mund tė pretendojė Arturi sot, pėr t’ u dukur interesant intelektualisht, e kishte kufizuar kujdesin e tij pėr tė birin, qė jetonte me nėnėn, kryesisht nė pagimin e detyrimit ligjor financiar. Pas divorcit, apartamentin te Rruga e Durrėsit e mbajti Besa Imami, ndėrsa Petroja mori njė apartament nė periferi tė Tiranės. Atje Petroja bėnte jetėn e njė asketi, duke pritur shumė njerėz tė cilėt i tėrhiqte erudicioni i tij. Arturi, mė tepėr ėshtė pėrpjekur qė ta imitojė tė atin intelektualisht, duke u pėrpjekur qė tė krijojė pėrshtypjen se ėshtė formuar intelektualisht prej tij,se sa ėshtė formuar vėrtet prej tij. Nuk mund tė shpjegohen marrėdhėniet e Arturit me Petro Zhejin, pa u marrė parasysh fakti qė Petroja, i cili vinte nga njė familje e krishterė ortodokse, ishte thellėsisht besimtar. Petroja edheedhe nė kohėn e diktaturės komuniste, kur feja ishte e ndaluar, i ushtronte rregullisht ritet fetare nė njė mėnyrė qė me standardet e kohės quhej pothuajsee hapur.
Besimtari i thellė ortodoks Petro Zheji nuk do tėbėnte kurrė njė martesė pėrveēse sipas riteve tė shenjta fetare ortodokse, duke vėnė kurorė nė Kishė. Kjo do tė thotė se Petroja nuk mund tė martohej pėrveēse me njė femėr tė krishterė ortodokse. Ai nuk e shkonte ndėrmend qė tė martohejme njė femėr muslimane, pėrveē rastit kur kjo do tė pagėzohej nė Kishė, duke u bėrė kėshtu e krishterė ortodokse. Nė kohėn kur u martua Petro Zheji feja nė Shqipėri nuk ishte ndaluar ende. Feja u ndalua gjashtė vite pasi lindi Arturi.Por edhe nė kohėn kur u martua Petro Zheji regjimi komunist nuk i shikonte mesy tė mirė martesat fetare nga njė kategori njerėzish dhe Besa Imami, qė ishte aktore nė Teatrin Popullor bėnte pjesė nė kėtė kategori. Aq mė tepėr qė nė rastin e Besės ajo duhet tė pagėzohej mė parė qė tė mund tė bėnte njė martesė fetare me Petron. Kjo ishte pėrtej ēdo limiti qė mund tė toleronte regjimi komunist. Pra, Petroja dhe Besa mund tė martoheshin vetėm me njė martesė tė thjeshtė laike, civile. Pėr Petron si besimtar orotodoks ky ishte njė mėkat i madh. Ai mund ta bėnte kėtė gjė vetėm nėse e detyronte regjimi komunist qė ta bėnte kėtėmartesė. Ndjenja e fajėsisė sė Petros, dhe pamundėsia e Besės pėr tė jetuar menjė asket intelektualo-religjioz si Petroja, e shkatėrroi shpejt martesėn.
Sa pėr Arturin, Petroja, duke qenė shumė besimtar,e pa kėtė djalė si kryqin qė iu dha nė jetė pėr ta mbajtur mbi shpinė si Krishti nė rrugėn pėr nė vendin e kryqėzimit. Arturi, i cili nisi tė luante bixhoz qė nė shkollėn tetėvjeēare dhe qė nė gjimnaz u bė njė mjeshtėr i pokerit, shkonte te i ati kryesisht pėr tė kėrkuar para. Arturi e ndjente senuk ishte i mirėpritur nga rrethi i miqve tė tė atit, dhe e dinte se sa mė gjatė tė rrinte atje, aq mė shumė para do t’ i jepnin pėr ta bėrė tė largohej qė tė mos ishte i pranishėm gjatė bisedave disidente qė bėheshin nė atė shtėpi.
Pėr aq sa kanė ndenjur bashkė, Petroja u pėrpoq ta formėsonte tė birin intelektualisht me pikėpamje religjioze mbi botėn, dhe kėto Arturi i perceptonte nėn prizmin e botėkuptimit tė tij prej lojtari bixhozi,ēfarė ishte okupimi i tij kryesor. Arturi, ndonėse nuk u bė njė besimtar dhe praktikues i riteve fetare, ai mori mėnyrėn teologjike tė tė menduarit, pa marrė thelbin e saj, besimin. E thėnė ndryshe Arturi mori nga i ati njė palė letra bixhozi ku figurat qenė Krishti, shenjtorėt, Shėn Maria. Artikulli i Artur Zhejit “Panairi i gėnjeshtrave” pasqyron pikėrisht kėtė eksperiencė formuese tėtij. Prej kėtej vjen dhe prirja e Arturit qė t’ i japė gėnjeshtrės atributet e njė farė mėkati fillestar tė natyrės te njeriu, dhe qė ky i fundit, nė pėrpjekjet pėr tė mbijetuar nė mjedisin shoqėror, e ka praktikuar, duke e pėrkryer atė. Zheji e bėn kėshtu Homo Sapiensin njėfarė ekuivalenti pa shpėtim tė kameleonit, i cili siē dihet ndryshon ngjyrėn sipas mjedisit.
Por ironia ėshtė se edhe babai i Arturit, Petroja,pikėrisht te religjioni gjeti justifikimin pėr praktikimin e gėnjeshtrės nė jetė dhe kėtė mėnyrė sjelljeje ia predikoi edhe tė birit. Nė Shqipėrinė komuniste, kėta besimtarė tė krishterė si Petro Zheji e shikonin veten si njerėz tė cilėt qenė nė anėn e sė vėrtetės nė njė shoqėri ku sundonte gėnjeshtra ateiste nė trajtėn e ideologjisė komuniste. Shoqėrinė shqiptare ata e shikonin si njė lloj burgu otomano-komunist ku atyre u kishte takuar fati i keq qė tė jetonin dhe ku qenė privuar nga mundėsia pėr tė zhvilluar talentet e tyre intelektuale. Prandaj, njerėz si ata e kishin moralisht tė lejuar qė tė gėnjenin pėr tė mbijetuar. Se ata nė fakt qenė duke gėnjyer Satanin. Ata mendonin se gėnjeshtrėn duhet t’ ua kursenin vetėm tė ngjashmėve tė tyre,besimtarėve tė sė njėjtės fe, pra tė zgjedhurve, ndaj tė cilėve duhet tė kishin detyrime morale. Me kėtė frymė e ushqeu Petron babai i tij Spiro Ballo dhe me kėtė frymė e ushqeu Petroja Arturin.
Sado e ēuditshme qė tė duket, Enver Hoxha diti qė ta pėrdorte djallėzisht pėrkushtimin fetar tė njerėzve si Petro Zheji. Pak vite pasi Enver Hoxha ndaloi fenė, Shqipėria vendosi marrėdhėnie diplomatike me Greqinė. Duke qenė se dukeshin shenjat e prishjes sė afėrt tė Shqipėrisė me Kinėn, Enver Hoxha u tregua veēanėrisht i kujdesshėm qė midis Shqipėrisė dheGreqisė tė kishte marrėdhėnie tė mira. Por njė nga shqetėsimet kryesore qė kishte Greqia sa i pėrket Shqipėrisė kishte tė bėnte me objektet e kultit tė fesė ortodokse. Enver Hoxha, pėr ta kėnaqur Greqinė, gjeti njė lloj kompromisi.Kėshtu, nė kohėn qė ish-klerikėt ortodoksė e kishin tė ndaluar t’ u afroheshin objekteve tė kultit, disa njerėz si Petro Zheji e kishin tė lejuar qė tė shėtisnin gjithandej Shqipėrisė ku kishte objekte tė kultit tė krishterė ortodoks, t’ i vizitonin lirisht ato, si dhe tė kujdeseshin pak a shumė qė aty tė kryheshin disa rituale private sa pėr t’ u ndjerė pėrkushtimi i besimtarėve ndaj Zotit nė to. Sigurisht qė pėr objektet e kultit mė tė rėndėsishme vazhdonte tė kujdesej shteti duke i quajtur monumente kulture, por kujdesi i njerėzve si Petro Zheji kishte njė konotacion fetar. Petron e lejonin qė tė bėnte gjėra tė tilla pėr tė cilat tė tjerėt dėnoheshin me shumė vite burg, me shpjegimin se ai ishte pak si i ēmendur, ndonėse diktatura ua gjente vendin edhe tė marrėve tė cilėt shkelnin ndalimet e vėna prej saj. Petroja mbante nė shtėpi, nė njė vend tė dukshėm, njė ikonostas tė mbushur me ikona, si dhe mbante njė kryq nė qafė, natyrisht poshte rrobave. Ky kryq u bė shkak njė herė pėr njė incident tė rėndė me drejtoreshėn e shtėpisė botuese, Donika Omari,gruaja e nipit tė Enver Hoxhės, e cila i kėrkoi qė ta hiqte kryqin nėse donte tė vazhdonte tė rrinte nė atė vend pune. Petroja nuk e hoqi kryqin, por drejtoresha nuk e pushoi dot nga puna. Qė atėherė Donika Omari nuk guxonte ta qortonte pėr ndonjė gjė vartėsin e saj ekcentrik.
Duke pasur Petroja kėtė status, ai u shndrrua nė njė lloj kryepeshkopi informal tė besimtarėve ortodoksė tė Shqipėrisė, tė cilėt vinin dhe e vizitonin nė shtėpinė e tij, e cila ngjante si njė kishė. Sigurimi i Shtetit kishte shumė interes pėr t’ i pėrgjuar kėto biseda, por ai nuk mundt’ i thoshte drejtpėrdrejt Petro Zhejit, se e dinte qė Petroja do tė refuzontet’ ua bėnte kėtė tė keqe bashkėbesimtarėve tė tij. Prandaj duhej gjetur njė njeri tjetėr i cili kishte mundėsi qė tė hynte e tė dilte lirisht nė atė shtėpi, nė ēdo kohė, i cili tė vinte e tė hiqte pėrgjuesit sa herė duhej, sipas nevojave le ta quajmė teknologjike. Nuk ėshtė e vėshtirė tė kuptohet se cili ishte njeriu mė i pėrshtatshėm qė gjeti Sigurimi i Shtetit pėr tė bėrė kėtė punė.
Arturi nuk ishte i mirėpritur nga vizitorėt e shumtė tė shtėpisė sė Petros, tė cilėt e shikonin disi me frikė kėtė djalė,sidomos pasi atij iu dha e drejta e studimit pėr regjisurė nė Institutin e Lartė tė Arteve (njė privilegj shumė i madh ky nė atė kohė). Nė artikullin“Panairi i gėnjeshtrave” Artur Zheji shkruan: “Mė thosh dikur im Atė: A do tė provosh se sa i fortė je realisht? Thuaj tė vėrtetėn tė paktėn pėr disa ditė rresht. Nė cilėndo rrethanė tė ndodhesh. A mundesh dot?” Kėshtu paska folur njeriu i tė vėrtetave Petrit Ballo, alias Petrit Balla, alias Petro Zheji. Por a nuk duhej qė ky zotėri i cili i jep kėtė kėshillė kiplingiane djalit tė vet,ta kishte ndjekur edhe vetė atė kėshillė, dhe sė paku pas vitit 1990 tė kishte rimarrė emrin dhe mbiemrin e tij tė vėrtetė. Ėshtė e vėrtetė se vepra e tij sipėrkthyes ishte me emrin Petro Zheji, por ai mund ta vinte nė kllapa kėtė emėr. Nė vend qė ta bėnte kėtė ai parapėlqeu tė mbante nė kllapa tė vėrtetėn. Arturido tė kishte shumė pėr tė thėnė nėse do tė kishte ndjekur kėshillėn e tė atit.Kėshtu, do tė ishte interesante nėse do t’ i viheshin para Arturit kalendarė tė viteve tetėdhjetė dhe t’ i thuhej duke vėnė gishtin nė ditė tė caktuara: Thuaj tė vėrtetėn e kėsaj dite!
Por edhe pa pohuar vetė Arturi tė vėrtetat e asaj kohe, janė privilegjet e ēuditshme qė ai mori nga regjimi komunist qė flasin vetė. Nė vitin 1985, viti i fundit i studimeve universitare pėr Arturin, ai sipas rregullave tė regjimit komunist duhet tė ishte pėrjashtuar nga shkolla pėr shkak se nė mars tė atij viti ai u bė babai i njė vajze jashtė martese, tė cilėn e pati me njė femėr pesė vite mė tė madhe se veten. Arturi u detyrua qėta njihte vajzėn, por nuk i dha asaj mbiemrin qė mbante vetė, por mbiemrin“Ballo”, i cili ishte mbiemri qė kishte pasur i ati i tij para se ta ndryshonte nė “Balla”. Kėshtu ndryshimi i mbiemrave kaloi brez pas brezi, nė brezin e tretė.
Nė 1985, kur Arturi diplomoi pėr regjisor nė Insitutin e Lartė tė Arteve, ai nuk pati fatin e keq tė shokėve tė vet ngaTirana, tė cilėt u emėruan me punė nė rrethe tė largėta, ku duhet tė punonin disa vite para se tė shpresonin tė vinin nė Tiranė. Arturi u emėrua ndihmėslibretist nė Teatrin Popullor nė Tiranė, qė ishte teatri qendror i Shqipėrisė. Libretist nė Teatrin Popullor ishte dramaturgu mė i njohur nė vend,Rruzhdi Pulaha. Emėrimi i Arturit i ēuditi tė gjithė se ai nuk kishte shkruar e aq mė pak shfaqur nė teatėr asnjė dramė. Por Arturi nuk ishte aspak i kėnaqurme vendin e ndihmėslibretistit. Ai dhe ata qė e kishin sjellė nė atė vend, kishin bėrė njė llogari. Rruzhdi Pulaha do tė dilte sė shpejti si shkrimtar me profesion tė lirė, pra do tė paguhej si shkrimtar, kėshtu qė vendin e tij do ta zinte Arturi. Dhe Rruzhdi Pulaha u largua nga puna si libretist nė Teatrin Popullor, nė vitin 1986, pak muaj pasi Arturi kishte ardhur tė punonte atje. Libretist nė vend tė tij u bė Arturi. Arturi ishte i pari libretist nė historinė e Teatrit Popullor qė nuk kishte shkruar dhe as shfaqur qoftė edhe njė dramė tė vetme.
Nė Teatrin Popullor qarkullonte njė shaka. TeatriPopullor ishte pėrballė Ministrisė sė Punėve tė Brendshme. Kur dikush e kėrkonte Arturin nė mjediset e teatrit gjatė ditės i thoshin se ėshtė nė kafene. Dhe ai qė e kėrkonte shkonte nė kafenenė e Teatrit, duke menduar s ebėhej fjalė pėr tė. Por, si nuk e gjente atje Arturin, pyeste pėrsėri dhe merrte kėtė pėrgjigje: Tė thanė se ishte kėtu? Je ngatėrruar vėlla, e kanė pasur fjalėn pėr kafenenė e komshinjve tane (tė Ministrisė sė Punėve tė Brendshme).
Meqėnėse libretisti i Teatrit Popullor duhet tė kishte shkruar dhe shfaqur nė skenė njė dramė, Arturi shkroi dramėn e vetme tė tij (po tė pėrjashtojmė njė dramė me njė akt qė e ka shkruar nė Itali mė vonė)me titull “Raimonda”. Kjo dramė ishte njė plagjiaturė e qartė e dramės sė Ibsenit “Shtėpia e kukullės”, vetėm se ngjarjet janė pėrmbysur. Drama ēuditėrisht, ose ndoshta jo, u vu nė skenė, madje nga Teatri Popullor, njė nder ky i padėgjuar pėr njė dramturg tė ri, dhe premiera u dha nė 29 mars 1989. Sot ėshtė 25 vjetori i shfaqjes sė kėsaj drame. Natėn e premierės, nė 29 mars 1989, para se tė fillonte shfaqja, dikush nga spektatorėt pyeti me zė tė lartė njė tė njohurin e tij disa karrige mė tutje se ēfarė pune bėnte autori:
-Teknik fonie!- Erdhi pėrgjigjia dhe ata qė dėgjuan qeshėn. Njė nga njerėzit qė qeshi ishte dhe miku i ngushtė i Artur Zhejit nė atė kohė, Kryeministri i sotėm Edi Rama, i cili gjendej nė sallė si i ftuar i autorit.
Gjatė pesė viteve qė Artur Zheji ishte drejtor i Pėrgjithshėm i Radio-Televizionit, e gjeti me vend qė tė mos e shfaqte kurrė nė ekran dramėn “Raimonda”. Arsyeja merret vesh. Arturi do qė kjo dramė-plagjiat tė varroset nė tė shkuarėn.
Me hapjen e Shqipėrisė, Petroja dhe Arturi u larguan nga vendi, me idenė se tani kishte ardhur koha qė tė tregonin talentin e tyre nė botė, tė bindur se do ta merrte vesh mirė Shqipėria se cilėt qenė kėta njerėz tė cilėve nuk ua kishte ditur vlerėn. Pėr hir tė sė vėrtetės duhet thėnė se kėtė ide e kishte vėrtet vetėm Petroja dhe jo Arturi, por ky i fundit u largua thjesht se i pėlqente tė shikonte botėn. As Petroja dhe as i biri nuk arritėn ndonjė sukses andej nga shkuan. Madje viti 1990 shėnoi fundin e karrierės intelektuale sė tė dyve, Petros dhe Arturit. Prodhimtaria e Petros sipėrkthyes mori fund nė 1990, dhe ndonėse ai gjatė kėtyre 24 viteve pas vitit1990 ka qenė mirė me shėndet, nuk ka pėrkthyer as njė libėr tė vetėm. Arturi, i cili te tė huajt prezantohet si dramaturg, pas vitit 1990 nuk ka shkruar dhe as ka vėnė nė skenė ndonjė dramė. Arturi ėshtė kufizuar duke shkruar disa artikuj politikė nė vit. Shpejt, si Petroja, ashtu dhe Arturi e kuptuan se bota, e nė radhė tė parė SHBA ku shpresonin tė arrinin sukses, as qė donte t’ ia dinte pėridetė e tyre, kėshtu qė u detyruan tė kthehen nė Shqipėri. Petroja e ngushėlloi veten duke i thėnė ēdo njeriu qė kishte dėshirė ta dėgjonte se SHBA ishin njė vend komunist. Arturi kufizohej tė thoshte se Perėndimi nuk ishte siē e mendonim, por megjithatė ai arriti diēka. Ajo qė arriti Arturi ishte se u bėnjė nga gazetarėt me kohė tė pjesshme pėr Ballkanin nė Radio Radikale nė Itali,me njė pagė prej 500 mijė lira (apo lireta siē thuhej nė Shqipėri) nė muaj.
Arturi u kthye nė Shqipėri nė fillim tė vitit 1999dhe pėr disa kohė luajti rolin e intelektualit tė pavarur kritik qė bėnte gjykatėsin e rreptė moral tė shoqėrisė dhe tė politikės nė pėrgjithėsi.Artikulli “Panairi i gėnjeshtrave” ėshtė njė lloj manuali retorik tė cilin Arturi e ka pėrvetėsuar qė nga koha e bisedave me Petron dhe qė e ka pėrdorursi shabllon nė retorikėn e tij televizive dhe nė artikujt nė shtyp. Njerėzit fetarė kanė prirje pėr moralizmin. Arturi nuk ėshtė praktikues i riteve fetare,por nė mjedisin familjar i ėshtė rrėnjosur prirja pėr moralizim. Kjo ka sjellė qė Arturi tė bėhet njė nga ushtruesit mė elokuentė tė artit tė gėnjeshtrės nė Shqipėrinė e tranzicionit. Them tė artit se nga mėnyra se si flet Arturi kuptohet se ai ka bindjen se e ka ngritur gėnjeshtrėn nė art.
Synimi i Arturit kur u rikthye nė Shqipėri ishte qėta pranonin nė atė elitė mediale qė mund ta quajmė si Tryeza e Rrumbullakėt e Kalorėsve tė Fjalės sė Gėnjeshtėrt, ku ai donte tė ishte Mbreti Artur. Nė kėtė rreth tė pėrzgjedhurish fjala e gėnjeshtėrt shpėrblehet mebenefite dhe privilegje tė shumta nga Politika dhe nė radhė tė parė nga Pushteti. Qėkurse erdhi nė Shqipėri Arturi u bė aleat me Fatos Nanon, i cili atėherė sapo ishte larguar nga qeveria, kishte dhėnė dorėheqjen edhe si kryetari PS, dhe po mendonte e punonte pėr revanshin. Nano e mirėpriti Zhejin sė pari si shok tryeze bixhozi. Nė kėtė cilėsi tė dy ia kishin dėgjuar emrin njėri-tjetrit qė nė vitet tetėdhjetė. Nė 1999 kur erdhi Arturi nė Shqipėri Nanos nuk i afroheshin shumėnjerėz nga elita e medias. Kėshtu qė ai e mirėpriti Arturin, ndonėse ai i dukej pak si shumė konfuz nė retorikėn e tij. Kur e pyesnin Nanon se pėrse i duhej Artur Zheji, ai pėrgjigjej: “Di tė gėnjejė bukur!”
Kur Nano u bė Kryeministėr nė vitin 2002 ai e emėroi Arturin Drejtor tė Pėrgjithshėm tė Radio-Televizionit Publik. Nė kėtė post, ku Arturi qėndroi pėr mė shumė se katėr vite, bėmat e tij janė tė tilla qė vėshtirė se ka pasur para tij dhe pas tij ndonjė drejtor tjetėr nė kėtė institucion qė tė ketė abuzuar me detyrėn aq shumė sa Arturi, duke siguruar pėrfitime tė kundėrligjshme. Arturi ishte drejtori i pėrgjithshėm qė ėshtė konfliktuar mė shumė me sindikatėn e institucionit dhe tė cilit si askujt tjetėr sindikata ia ka denoncuar publikisht abuzimet e tij qė arrinin nė miliona euro. Nė kohėn qė Arturi ishte drejtor i pėrgjithshėm, pėr herė tė parė qėkurse ėshte krijuar Radio-Televizioni Shqiptar, kanali televiziv publik nuk transmetoi ndeshjet e Kupės sė Botės nė futboll qė u luajt nė Gjermani nė vitin 2006. Kjo ndodhi se Arturi kishte bėrė njė marrėveshje tė fshehtė me transmetuesin privat me pagesė Digitalb, qė t’ i linte hapėsirė kėtij pėr tė marrė ekskluzivitetin e transmetimit tė kėtij eventi tė futbollit botėror. Kur RTSH e ka tė pėrcaktuar nė ligj se duhet t’ i transmetojė pa pagesė evente tė tilla sportive. Vetėm pėr kėtė gjė Arturi duhet tė hynte nė burg pėr shpėrdorim detyre.
Gjatė kohės qė Artur Zheji ishte drejtor i pėrgjithshėm Radio-Televizionit Publik ai bėnte njė gjė tė paparė nė botė qė nuk e bėnte asnjė nga homologėt e tij. Ai shfaqej shpesh si analist nė televizionet private. Me kėtė tregonte se nukkishte asnjė respekt dhe pėrgjegjshmėri pėr televizionin qė drejtonte. Pėr t’ u dukur se vinte ēdo ditė nė punė, Arturi, pasi e kalonte gjithė natėn deri nė mėngjes nėpėr kazino, restorante e pube, kur vinte orari zyrtar, shkonte nė zyrė, mbyllte derėn me ēelės dhe shtrihej tė flinte nė kanape deri pas mesditės, kur dilte nga zyra me pamjen e njė njeriu qė ėshtė lodhur shumė duke bėrė punė zyre.
Kur Arturi u largua nga detyra e drejtorit tė pėrgjithshėm nė fund tė vitit 2006, ai iu afrua Ilir Metės dhe u vu nė shėrbim tė tij si analist “i pavarur” televiziv. Por nė zgjedhjet parlamentare tė vitit 2009 Arturi u bė politikan dhe kandidoi pėr deputet nė listėn e LSI-sė pėr Qarkun e Durrėsit. Ndonėse Arturi nuk i solli vota LSI-sė, ai mori benefite nga ardhja e kėsaj partie nė pushtet, nė aleancė me PD, nė 2009. Arturi u bė drejtor i Agjencisė Telegrafike Shqiptare (agjencia e vetme publike e lajmeve).Edhe kėtu nuk qėndroi dot pa bėrė abuzime. Shpejt mori njė shumė tė madhe parash nga qeveria, me ndėrhyrjen e partisė, pėr tė bėrė disa rinovime nė ndėrtesėn dhe pajisjet e ATSH, por nė tė vėrtetė qė tė mund tė pėrfitonte diēka. Pas dy vitesh nė kėtė detyrė tė re Arturi u josh nga Henri Ēili, i cili kishte marrė njė kredi tė madhe bankare me tė kishte nisur njė biznes tė madh, prandaj donte tė siguronte lidhje tė mira edhe me LSI-nė, veē PD-sė. Henri Ēili e bėri Arturin drejtor tė gazetė sė tij “Mapo”. Me tė marrė detyrėn Arturi nisi tė mburrej publikisht duke thėnė se ai nuk e kishte problem qė tė kalonte nga puna shtetėrore nė atė private, se ishte profesionist, dhe vlerat e tij si i tillė ēmoheshin nė treg, e kjo kuptohej nga fakti qė ai tani merrte njė pagė mė tė madhe se Presidenti i Republikės, Kryeministri dhe Kryetarja e Kuvendit tė marrė sė bashku. Nė tė vėrtetė Henri Ēili ia jepte kėto para Arturit se dontet a pėrdorte si ndėrmjetės politik, jo se i njihte ndonjė vlerė. Kjo u kuptua nga fakti se kur Henri nuk siguroi dot me anė tė Arturit atė kėrkonte e largoi Arturin nga gazeta “Mapo” brenda vitit, veē tė tjerash se dėshtimi i tij ishte evident. Kėshtu ndodhi edhe me emisionin televiziv qė nisi tė bėjė nė televizionin News 24.
Tani qė LSI ėshtė nė pushtet, nė aleancė me PS,Arturi ka bėrė kėrkesė qė tė bėhet drejtor i Pėrgjithshėm i Radio-Televizionit. Por emėrimi i tij ėshtė bllokuar pėr shkak se ėshtė bllokuar prej rreth njė viti zgjedhja nga parlamenti e anėtarėve tė Kėshillit Drejtues tė RTSH, tė cilėt nga ana e tyre duhet tė zgjedhin drejtorin. Duke pasur kėtė ambicje,Arturi bėn kujdes qė tė mbėshtesė Edi Ramėn atje ku kėtij i duhet mė sė shumti mbėshtetje nga njerėz si Arturi.
Kur Arturi pa se emėrimi i drejtorit tė RTSH do tė vonohej ai pranoi ofertėn e Henrit pėr t' u rikthyer nė gazetėn “Mapo” si drejtor. Tashmė disa muaj pasi Arturi ėshtė nė kėtė detyrė, u duk qartė se nuk bėri asgjė mė tė mirė se herėn e kaluar.
Nėse Edi Rama do tė kishte njė sens humoritė hollė, ai do ta kishte bėrė Arturin drejtor tė Teatrit Kombėtar qė me kėtė rast Arturi tė detyrohej tė bėnte profesionin e tij si regjisor, e ndoshta edhetė shkruante ndonjė dramė, pse jo dhe ndonjė komedi. Nė fakt me bėmat e Arturit mund tė shkruhet njė komedi e bukur.
Deri para ardhjes sė Edi Ramės nė pushtet, Arturi ishte shtirur si njė kampion i oksidentalizimit, i orientimit perėndimor tė Shqipėrisė nė panelet televizive dhe shtypin shqiptar. Por sa vuri re Arturi se Qeveria “Rama” nisi njė kurs spektakolar tė afrimit me Turqinė neo-otomanetė Erdoganit, ai shpejtoi tė kopjojė tezat e turkofilit Abdi Baleta. Kjo u duksidomos nė njė artikull tė Artur Zhejit me titull “Fillesat e njė gjeopolitiketė re”, i botuar nė gazetėn “Panorama”, nė 26 tetor 2013, pas takimit tė bujshėm tė Kryeministrit Rama nė Prizren me Erdoganin dhe Hashim Thaēin. Ky artikull i Artur Zhejit pati jehonė tė madhe nė Turqi ku u mirėprit, pėr shkak se Arturi ėshtė njė i krishterė ortodoks qė shkruan si turkofil. Sipas Arturit(artikullit tė tij) politika e jashtme e Shqipėrisė duhet tė marrė njė orientimtė ri thellėsisht proturk:
“Por kjo buron dhe nga stabiliteti 15 vjeēar ndonėse relativ i Shqipėrisė, nga pavarėsia e Kosovės, nga qėndrueshmėria dhe ndershmėria e aleatėve tanė strategjikė, nga vetėdija e rritur dhe nga ‘presioni’ shumėvjeēar i doktrinės sė shkruar dhe tė pashkruar, e thjeshtė sa mė s’ ka qė thotė se Shqipėria ėshtė e shqiptarėve. Nė kėtė sfond erdhi natyrshėm njė shtatzėni shumėvjeēare konceptuale, nevoja pėr njė dalje nga skema tradicionale, nė njė logjikė tė re e qė duhet adoptuar me fqinjėt. Ishte pra, natyral dhe logjik ristrukturimi i ‘korsive preferenciale’ tė reja nė konceptimin e politikės sė jashtme rajonale. Duke dalė nga skema dhe nga fasada formale, hipokrite, shpeshherė sa mė s’ ka!”.
Kėshtu shkruan Artur Zheji! Por a nuk ėshtė hipokrite sa mė s’ ka qė njeriu, i cili deri nė atė ditė kishte predikuar oksidentalizmin, tani doli nga fasada e tij formale, nėse shprehem me fjalėt e tij, dhe hyri nė skemėn neo-otomane, nė mėnyrė “hipokrite sa mė s’ ka”, nėse vazhdoj tė shprehem me fjalėt e tij? “Korsia preferenciale” pėr tė cilėn flet mė lart Arturi ėshtė sokaku politik neo-otoman. Arturi shkruan:
“Po ashtu, nė kėtė rrafsh mund tė lexohet edhe ‘aksioni personal’ i Ramės nė lidhje me krijimin e njė korsie preferenciale nė marrėdhėniet me Turqinė. Njė korsi preferenciale krejtėsisht logjike dhe madje e detyrueshme nė politikėn e jashtme rajonale. Pėrpos nevojės pėr ndihmė reale nga njė vend ekonomikisht i shėndetshėm, kjo ‘Korsi e Re’ ėshtė produkt i njė logjike tė realpolitikės qė ka bėrė vend prej shumė kohėsh nė opinionin publik shqiptar. Dhe nė pėrputhje me interesat tona konkrete. Nė tė vėrtetė, pėrveē ekzagjerimeve, me emocione, trumbeta, dhe sfonde elektorale tė ekzaltuara, si dhe ishte rasti i manifestimit tė Prizrenit, me rastin e vizitės sė Kryeministrit turk, substance qė e ēon politikėn e jashtme shqiptare drejt korsive preferenciale alternative ėshtė e natyrshme. Madje e vonuar”.
Kėtu nuk mund tė mos bėhet pyetja se, meqėnėse Arturi mendon se ky kurs i orientimit tė Shqipėrisė kah Turqia qenka madje i vonuar, pėrse nuk ua ka sugjeruar qeverive shqiptare kėtė “korsi tė re” mendimtari Artur Zheji, por foli pėr kėtė korsi vetėm kur shkeli nė tė Kryeministri Rama? Pėrgjigjia ėshtė e qartė. Arturi ėshtė mėsuar qė me “analizat” e tij tė justifikojė lėvizjet kontroverse tė qeveritarėve tė cilėt e shpėrblejnė atė, jo t’ u japė ide atyre. Ndonjė kritikė pėr pėrdorim elektoral tė takimit tė Prizrenit nė paragrafin e mėsipėrm i adresohet Kryeministrit tė Kosovės Thaēi, i cili e pėrdori takimin pėr zgjedhjet e ardhshme vendore nė Kosovė. Kjo kritikė, merret vesh, nuk i prish punė Ramės. Ajo qė del si pėrfundim nga artikulli i mėsipėrm ėshtė se ideja brilante e Mbretit Artur tė Tryezės sė Rrumbullakėt tė Analistėve nuk ėshtė gjė tjetėr veēse ideja e kahershme e turkofilit Abdi Baleta, tė cilėn Arturi nuk merr mundimin as qė ta citojė kur e pėrdor. Edhe si analist Arturi ėshtė plagjiator, ashtu si dramaturg. Baleta duhet tė jetė tėrbuar nga zilia qė Arturi me idenė e kopjuar prej tij bėri njė bujė aq tė madhe nė Turqi, sa Baleta nuk e ka parė as nė ėndėrr. Por Baleta e kupton se Turqia ia bėn kėtė nder Arturit pasiqė ideja baletiane e shprehur nga njė i krishterė ortodoks ėshtė shumėfish mė e vlefshme pėr Turqinė se e shprehur nga njė islamik fanatik si Baleta.
Qė kur botoi artikullin e mėsipėrm Arturi ka nisur tė thotė se dashuria pėr Turqinė iu ushqye atij nga nėna e cila ėshtė nga njė familje muslimane, tė ardhur nė Shqipėri si muhaxhirė nė kohėn e Monarkisė. Mbiemri “Imami” tregonte pėr njė traditė familjare tė klerikėve muslimanė. Me artikullin e sipėrpėrmendur proturk Artur Zheji e meritoi mė sė fundi edhe intelektualisht epitetin “Mullah Omari” qė ia vunė punonjėsit e Radio-Televizionit Shqiptar, nė kohėn qė ishte Drejtor i Pėrgjithshėm. Atėherė e quajtėn kėshtu pėr shkak tė flokėve tė gjatė dhe mjekrrės sė gjatė, dukshėm mė tepėr se sot. Tani e meriton nofkėn edhe pėr mendimet. Por Arturi nuk shqetėsohet aspak. Ai shqetėsohet vetėm qė tė mėsojė sa mė parė se cila do tė jetė gėnjeshtra e radhės e panairit, e cila paguhet mė mirė. A nuk shkruan Arturi nė artikullin “Panairi i gėnjeshtrave” se: “Shqipėria ngjan gjithmonė e mė shumė me njė kuti boshe me mure tė pikturuara dhe kaq”.
Nė tė vėrtetė, kjo qė thotė Arturi ėshtė imazhi qėi kanė ushqyer atij pėr Shqipėrinė, imazhi i Spiros, Petros dhe i atij vetė.“Kuti boshe e pikturuar”. Domethėnė ikonė e rreme. Duket mėnyra religjioze e tė pėrfytyruarit tė cilėn ia kanė ngulitur Arturit. A nuk pasqyron pra artikulli i Artur Zhejit “Panairi i gėnjeshtrave” eksperiencė formative tė tij si intelektual? Arturi megjithatė ėshtė nė gjendje qė tė pėrfitojė gjithmonė diēka nga kjo “kuti boshe me mure tė pikturuara”. Meqėnėse Arturi e percepton Shqipėrinė si njė kuti bosh tė pikturuar, ai mendon se duhet pėrfituar aq sa mund tė pėrfitohet duke e shitur Shqipėrinė nė tregun gjeopolitik, siē ėshtė rasti te Turqia sot, meqėnėse edhe Arturin po e pranojnė si shitės nė kėtė treg. Kur tė mos ketė mė gjė pėr tė shitur, mendon Arturi, atėherė po largohempėrsėri jashtė vendit, por kėtė herė me shumė para. Pėr Arturin, si lojtar i vjetėr bixhozi, Shqipėria ėshtė njė fishė e riciklueshme nė ruletė, qė mund tė shkojė shumė herė, deri kur pėr tė paguhet. Ashtu si dhe fjala e gėnjeshtėrt mbi ato qė ndodhin nė shoqėrinė dhe politikėn shqiptare. All that jazz. All that lies.
Dhe Artur Zheji ėshtė vetėm 53 vjeē. Ai ka ende shumė pėr tė bėrė nė panairin e gėnjeshtrave. Por njė gjė ka pėr tė mbetur e pandryshuar nė kohė te ai. Duke qenė se Arturi ėshtė nė thelb njė dramaturg idėshtuar, ai, me artikuj si “Panairi i gėnjeshtrave” pėrmbush nevojėn e tij vanitoze pėr tė krijuar te publiku pėrshtypjen e rreme se ai pėrjeton njė dramė si mendimtar, si analist, kur nė fakt ai ka pėrjetuar dhe vazhdon tė pėrjetojė thjesht njė komedi. Kjo u kuptua ditėt e fundit kur pas vizitės sė Kryeministrit Rama nė Berlin Arturi harroi se cfarė kishte shkruar pėr korsinė preferenciale turke dhe nisi tė shkruajė me tė njėjtin entusiazėm pėr korsinė gjermane, duke thėnė gėnjeshtra prej komediani pėr ndihmėn e padėgjuar qė pritet t' i japė Gjermania Shqipėrisė pas Konferencės sė Berlinit./Kastriot Myftaraj
Morali & Miresia
Virtyte te trazuara nga mendje te modifikuara.
"Analize e shkelqyer e ambientit ku jetojme".
Kryetari i Gjykatės sė Lartė Xhezair Zaganjori bėn njė punė tė dytė si bodyguard institucional i Henri Ēilit
Sipas Kushtetutės sė Shqipėrisė, njė gjyqtar i Gjykatės sė Lartė, duhet tė ketė njė figurė tė pastėr morale. Madje Kushtetuta pėrcakton se njė gjyqtar i tillė mund tė shkarkohet pėr akte e sjellje qė cėnojnė rėndė figurėn e tij. Aq mė tepėr e ka detyrim kryetari i Gjykatės sė Lartė qė tė ruajė pastėrtinė e figurės sė tij. Kur ligji kushtetues flet pėr akte e sjellje qė cėnojnė rėndė figurėn e gjyqtarit, me kėtė nuk ka parasysh aktet kriminale, se ato hynė nė njė kategori tjetėr. Pikėrisht pėr kėtė arsye, neni 140 i Kushtetutės, i cili pėrcakton rastet se kur shkarkohet gjyqtari i Gjykatės sė Lartė, parashikon si raste tė ndryshme kryerjen e njė krimi dhe aktet e sjelljet qė diskreditojnė rėndė figurėn e tij.
Me akte e sjellje qė diskreditojnė figurėn e njė anėtari tė Gjykatės sė Lartė, nuk mund tė kuptohen vetėm skandalet seksuale, bie fjala, apo gjėra tė ngjashme. Me akte e sjellje qė diskreditojnė figurėn e njė anėtari tė Gjykatės sė Lartė duhen kuptuar tė gjitha ato akte e sjellje qė kompromentojnė figurėn e tij publike si njė drejtėsidhėnės. Dhe nė rradhė tė parė pėrzierja nė ēfarėdo mėnyre nė afera tė dyshimta ekonomike tė ēdo lloji.
Njė sjellje e tillė, qė kompromenton figurėn e gjyqtarit, ėshtė ajo e kryetarit tė Gjykatės sė Lartė, Xhezair Zaganjori, i cili ėshtė anėtar i Senatit Akademik, si dhe pedagog nė departamentin e sė Drejtės Publike tė Fakultetit Juridik tė Universitetit Europian tė Tiranės (UET), njė universitet privat ky nė pronėsi tė Henri Ēilit.
UET, si njė biznis privat, ėshtė nė qendėr tė njė skeme mėse tė dyshimtė financiare. Pronari i UET, Henri Ēili ėshtė qė prej mė shumė se dy viteve, marrės i njė kredie tė keqe prej 18 milionė eurosh nė njė bankė si “Credins”, e cila qė prej qershorit tė kėtij viti ėshtė bėrė mėse e dyshimtė pasi drejtori i pėrgjithshėm, njėherėsh bashkėpronari i saj, Artan Santo, u vra nė njė atentat pikėrisht te hyrja kryesore e bankės. Henri Ēili e ka marrė kredinė pikėrisht pėr tė zhvilluar biznisin e Universitetit tė tij privat, si dhe pėr tė zotėruar njė resort turistik, qė tashmė ėshtė bėrė kompelementar me Universitetin, pasiqė studentėt nxiten qė t’ i kryejnė pushimet atje.
Nė rrethana tė tjera, emri i Henri Ēilit do tė ishte shėnuar nė Regjistrin Kombėtar tė Kredive qė administrohet nga Banka e Shqipėrisė, si kredimarrės i keq, por kjo nuk ka ndodhur pėr arsye se nė UET ėshtė i punėsuar si njė nga drejtuesit e tij akademikė, prof. dr. Adrian Civici, i cili deri para pak ditėsh kur dha dorėheqjen ishte anėtar i Kėshillit Mbikqyrės tė Bankės sė Shqipėrisė, qė prej vitit 2004. Gjithashtu nė UET ėshtė i punėsuar si njė nga drejtuesit e tij akademikė edhe ish-anėtari i Kėshillit Mbikqyrės tė Bankės sė Shqipėrisė nė vitet 2004-2011, Ksenofon Krisafi. Tė dy, si Civici, ashtu dhe Krisafi kanė qenė bashkėpunėtorė tė ngushtė tė Guvernatorit Fullani tė Bankės sė Shqipėrisė. UET rezulton kėshtu tė jetė i vetmi universitet privat nė Shqipėri i cili rezulton tė ketė marrėdhėnie preferenciale me dy banka mėse tė dyshimta, atė “Credins”, si dhe Bankėn e Shqipėrisė, tė kohės kur atė e drejtonte Fullani.
Unė e kuptoj plotėsisht se pėrse i duhet Henri Ēilit emri i Xhezair Zaganjorit. Duke qenė se Henri Ēili ėshtė zhytur nė afera tė dyshimta financiare, dhe ėshtė praktikisht njė kredimarrės i keq, atij nuk i duhet Xhezair Zaganjori, si profesor doktor, pėr Senatin akademik dhe Fakultetin Juridik tė UET, por i duhet Xhezair Zaganjori si kryetar i Gjykatės sė Lartė, ashtu siē i duhej deri dje Xhezair Zaganjori si anėtar i Gjykatės Kushtetuese. (Xhezairi Zaganjori qė nga viti 2003 e deri mė sot ėshtė praktikisht pa ndėrprerje anėtar i Gjykatės Kushtetuese nė fillim, e pastaj i Gjykatės sė Lartė). Xhezair Zaganjori i duhet Henri Ēilit si njė bodyguard special institucional. Njėjtė siē i janė dashur edhe Ksenofon Krisafi dhe Adrian Civici si bodyguardė specialė institucionalė. Njėjtė ashtu siē i duhet pėr kėtė qėllim edhe prof. dr. Pėrparim Fuga, prorektori i UET, i cili ėshtė babai i Endri Fugės, bashkėpunėtorit tė ngushtė tė Kryeministrit Rama, nė cilėsinė e drejtorit tė Komunikimit nė Kryeministri.
Pyetja ėshtė se pėrse i duhet kryetarit tė Gjykatės sė Lartė, prof. dr. Xhezair Zaganjorit, UET e Henri Ēilit? I duhet pėr tė ngjitur shkallėt e karrierės akademike? Nuk duket e besueshme. I duhet pėr shpėrblimin financiar qė merr zyrtarisht nga Henri Ēili? As kjo nuk duket e besueshme, se z. Zaganjori e di mirė se pėrse i shėrben emri i tij Henri Ēilit, kėshtu qė nuk do t’ ia shiste kaq lirė emrin atij. Atėherė mbetet tė thuhet se lidhjet mes Zaganjorit dhe Henri Ēilit janė mė tė thella, mė tė ndėrlikuara, dhe se tė dy kanė disa afera tė pėrbashkėta nė sajė tė tė cilave kryetari i Gjykatės sė Lartė njėherėsh ish-anėtar i Gjykatės Kushtetuese detyrohet qė tė punojė si bodyguard me kohė tė pjesshme i Henri Ēilit. Gjyqtarėt nė Shqipėri, duke pėrfshirė dhe ata tė Gjykatės sė Lartė dhe Kushtetuese, ankohen shpesh se ata kanė ngarkesė tė madhe nė pune. E megjithatė ēuditėrisht kryetari i Gjykatės sė Lartė gjen kohėn qė tė punojė edhe nė Universitetin privat tė Henri Ēilit.
Njė gjė tė bėn pėrshtypje nė jetėshkrimin zyrtar tė Xhezair Zaganjorit si kryetar i Gjykatės sė Lartė. Atje ai nuk flet pėr punėn qė bėn nė UET tė Henri Ēilit?! E pra, nė kėtė jetėshkrim, z. Zaganjori ka pėrfshirė edhe karrierėn e tij akademike pėrveē asaj gjyqėsore. Arsyeja nuk ėshtė e vėshtirė qė tė kuptohet. Z. Zaganjori e kupton se ka jo mė diēka, por shumėēka qė nuk shkon nė angazhimin e tij nė Universitetin privat tė Henri Ēilit.
Nė Republikėn e Shqipėrisė nuk mund tė ekzistojnė tė dy, edhe neni 140 i Kushtetutės, ku kėrkohet pastėrtia e figurės sė gjyqtarit tė Gjykatės sė Lartė, edhe kryetari i kėsaj gjykate, z. Zaganjori, qė ėshtė i punėsuar te Henri Ēili. Njė prej kėtyre dy gjėrave duhet tė shfuqizohet, ose neni ose mandati i z. Zaganjori si anėtar i Gjykatės sė Lartė dhe kryetar i saj.
Henri Ēili, pėrveēse biznisimen, pretendon tė jetė edhe njė autoritet i pushtetit tė katėrt, qė ėshtė media, si analist televiziv dhe si pronar i njė gazete tė pėrditshme. Por nėpėrmjet grupit tė tij tė shoqėrimit, tė bodyguardėve institucionalė, Henri Ēili ka shtrirė kontrollin, pėr aq sa i duhet pėr tė mbrojtur veten dhe aferat, e tij tė pista financiare, edhe nė pushtetet e tjera. Ky ėshtė rasti klasik i oligarkut.
Kastriot Myftaraj
Morali & Miresia
Virtyte te trazuara nga mendje te modifikuara.
KLAN, si model i amoralitetit mediatik
tv klan
Nga Namir Lapardhaja
Realiteti mediatik nė Shqipėri ėshtė i tejmbushur me amoral mediatik, por shembulli mė i mirė, ai qė mban kampion dhe ai qė ėshtė nė pararojė dhe pėrkufizimi mė i saktė i termit ngelet padyshim televizioni “KLAN”.
Hitoriku i KLAN-it ėshtė i njohur: nė 2004 nė prag tė ndėrrimit tė pushtetit, sulmoi nė atė kohė Fatos Nanon dhe u bė krah i opozitės sė asaj kohe.
Fill pas ardhjes sė demokratėve nė pushtet, nė pushtet u ngjit edhe klani mediatik dhe i biznesit tė TV KLAN-it.
Kuptohet qė pėrfitimet pėr TV KLAN gjatė kohės qė demokratėt me Sali Berishėn drejtuan mazhorancėn kanė qenė marramendėse.
Opozita e djeshme s’ka lėnė rast dhe moment pa e denoncuar klanin e TV KLAN-it, madje shprehja “T’fala Sandrit” e liderit socialist gjatė kohės sė opozitės u bė e bezdisshme pėr shumėkėnd, pėr shkak tė shpeshtėsisė sė pėrdorimit.
Ashtu si nė 2004 klani mediatik dhe ekonomik i TV KLAN-it bėri sėrish edhe me mazhorancėn e Sali Berishės, edhe pse jo duke e sulmuar drejtpėrdrejt atė gjatė kohės qė ky i fundit ishte nė pushtet.
Sherri duket se filloi si fillim me pjesė tė mazhorancės, e mė konkretisht me ish-ministren e Integrimit, Majlinda Bregu, e cila rakordonte edhe daljet publike tė deputetėve dhe ministrave tė PD-sė.
Fill pas kėsaj polemike dhe mbajtja e njė qėndrimi parimor nga drejtuesit e KLAN-it, krisja e dytė ndodhi kur gjatė fushatės sė 23 Qershorit ish-Kryeministri Berisha nuk u duk asgjėkundi nė asnjė emision tė TV KLAN-it, e mė konkretisht nė emisionin “OPINION” tė Blendi Fevziut.
Ky i fundit e tregoi si profetėsi kėtė mosdalje nė emsionin e tij tė ēdo lideri tė mazhorancės nė ikje, duke shtuar se kushdo qė nuk del tek ai, ėshtė i destinuar t’i humbė zgjedhjet e radhės.
Si pėr tė mosmjaftuar tė gjitha kėto, klani i TV KLAN-it improvizoi edhe sherrnajėn e radhės me liderin e ri tė opozitės, Lulzim Basha, duke e kritikuar atė pėr lėnien mėnjanė tė punėve nė krye tė bashkisė.
Pas gjithė kėtyre situatave tė improvizuara nga klani i TV KLAN-it, sot ata janė mė tė ēlirshėm ku nė shumėsinė e lajmeve tė tyre, shumica e tyre janė pėr qeverinė, mazhorancėn, sulmojnė opozitėn, ashtu si bėnin edhe dje.
Kjo tregon se asgjė nuk ka ndryshuar nė tregun mediatik.
Sandri i djeshėm, ėshtė sot Sandri i sotshėm, i cili do ta mbroj mazhorancėn e sotme, me po tė njėjtin zell qė shante dje opozitėn e djeshme.
Morali & Miresia
Virtyte te trazuara nga mendje te modifikuara.
TV KLAN ... TOP CHANNEL... VIZION+ ... dhe tė gjitha kanalet si pune e TIRANA TV , ELRODI , BBF e pornogarfira tė tilla .... i kam fshirė me kohė nga lista e kanaleve tė mia
Unė shoh ndonjė kanal familjar qė kanė akoma pėrmbajtje tė moralshme
Putanatet e Pordhikalis dhe Al Pallar apo Ardit Andresa lavirja Telepika le t'i shohin ata qė i pėrkasin asaj kategorie
Shqiptarėt "mendoj" se nuk janė akoma gati dhe pėr 50 vjet pėr degjenerimin qė japin kėto kanale
Ky shtet ėshtė ky qė ėshtė sepse qytetarėt tanė janė kėta qė janė !
Mediat shqiptare jane 100% te politizuara,ska nevoje per komente..
Me shum po na ē'orientojne.
It`s not that you can`t ...It`s that you won`t .
Te gjendet pergjigja e kesaj pyetjeje, njeriu ndjek disa media. Keto media, pasi i ndjek per nje kohe te gjate shikon nese i kane qendruar vertetesise se lajmeve dhe a kane patur apo jo shpesh pergenjeshtrime te informacioneve te dhena. Gjithashtu shikon sa te politizuara jane, cfare lloj lajmesh sjellin, sa profesionalizem kane gazetaret ne trasmetimin e lajmeve...keshtu krijon nje pershtypje.
Mos shkruaj gjė kur je me nerva, sepse, ndėrsa plaga e gjuhės ėshtė mė e keqe se e shpatės, mendo ēka mund tė jetė ajo e pendės
pershendetje Shigjeta
une akoma nuk kam krijuar nje pershtypje qe ka media qe I atribohet vertetesise se lajmit, pa dashur te ul mundin e disa punonjesve te tyre qe ndoshta per shkak te papunesise e gjen veten aty per ti sherbyer rrenes se propoganduar si dikur diku ne keto krahinat tona. I vetmi emision qe shoh dhe ne shumten e rasteve jam ok me te eshte "Shqiperia tjeter" ku tregon realitetin ku jemi katandis dhe kjo eshte per faj dhe te medias.
Morali & Miresia
Virtyte te trazuara nga mendje te modifikuara.
Si thone Shkodranet: "E di qe po me genjen, por po me pelqen".
Per ta shmangur median shqiptare, eshte e veshtire. Puna eshte te mos mpihesh nga ajo.
"Me thuaj ku i shikon lajmet, te them kush je (me ke je) !"
"Askush nuk eshte perfekt, une jam askushi"
Krijoni Kontakt