Kryepeshkopi Anastas reagon pas shpifjeve te Kristo Frasherit ne media

[I KTHYERI]

Qe z.Frasheri eshte i fundit i "Petritave" kete e ka pranuar edhe ai vete. Por me lejoni te ngre vetem nje pyetje. Si ka mundesi qe nje i perjashtuar nga te 200-tet te kishte mundesi te mbijetonte ne ate sistem qe sla njeri pa persekutuar, dhe per me teper edhe si akademik? Cfare risish na ka sjelle ky z. Frasheri ne fushen e historise pervec nje libri per "GJERGJ KASTRIOT SKENDERBEUN", liber qe i beri fresk vetem sistemit komunist te cilit ai me devocion i sherbeu. Liber qe sot te gjithe studiuest serioze e shikojne si nje liber jo me vlere reale, dhe te pambeshtetur ne metodologjine e shkences se historise. Jam i bindur se njerez si z. Frasheri si i sherbyen sistemit komunist dhe padroneve te atij sistemi ashtu po sherben edhe tani tek padronet e rinj per te mbijetuar si PARAZIT. Apo mos valle akademiku Frasheri po perpiqet qe te mbete ne histori si "Maskarai i fundit" qe ka kapur flamuri e patriotizmit. Mqs eshte historian, histori e shqiperise ka ende pika te errta, le te perpiqet i nderuari akademik te ulumtoje dhe te na jape ndonje veper te hajrit mbi historine e shqiperise dhe te mos perzihet si miza ne dhalle atje ku nuk i takon, duke u marre me sajesa dhe genjeshtra. Madje flasin me kompetence dhe per gjera qe as e kane idene dhe me gjithe injorancen qe i pershkruan ne fusha te caktuara perpiqen te bejne kopetentin dhe te na japin mend.
Duke u perpjekur te na mesojne se ceshte kisha dhe si duhet te funksionoje ajo, te cilen ai dhe shpura e tij e kuqe e shkateruan me aq pasion.

Menyrat per te hyre ne histori jane disa: Nepermjet vlerave dhe meritave, nepermjet budallallekut dhe kohet e fundit eshte bere e modes edhe thashethemnaja te cilen Kristoja e ka zgjedhur ndoshta si mundesine qe pleqeria i ka lene.

[Kavir]

Per ke e ke fjalen per te respektuar, ti? E ke pare se me cfare fjalori rrugacerie rrospiesh bishtperdredhurash ka Kavir kur perdor emrin e Janullatos, kreun e nje institucioni ligjor fetar?

Nqs une kam fjalor "rrospiesh bishtperdredhura", fjalori yt i bie..... s`po e them se mua me ka perjashtuar njehere Matrix per fjalen "kucka te perdala" (nuk i drejtohej askujt, ishte vetem citim i nje batute filmi). Keshtuqe t`i plotesoje Matrix pikat.

Por meqenese une jam perjashtuar per ate fjale (s`guxoj ta perseris) dhe ti je akoma ketu, atehere besoj se eshte per hir te kerkeses sime per mosperjashtimin tend. Sepse nuk besoj qe ketu nuk kemi te bejme me privilegjime.
Me behet qejfi qe ma kane degjuar fjalen.

Sa per Janullatosin, te tjeret ketu e kane share me liber shtepie (ose me "xhemat kishe" sic tha njeri), dhe ty te dogji "fjalori im"?

Jo, mor palikari jo, ty te djegin argumentat dhe jo fjalori.
Kur s`te ndezi "rrjeta e merimanges" me "varret greke" kalove ne histeri skizofrenike.

Prandaj, kur te permendni kreun e nje komuniteti fetar, kujdes se si shkruani, rrini sust, nqs deshironi, qe pervec se injorante mos te behni edhe qesharake!

Lavdi Zotit, nuk jemi akoma as nen Perandori Fashiste dhe aq me pak nen obskurantizmin e Perandorise Bizantine prandaj cdo figure publike, jo vetem une po kushdo, ka te drejte t`i vere festen sipas kokes. Eshte cmimi qe paguan kushdo qe eshte figure publike.

Nqs s`te pelqen festja, nderro "koken".

[Seminarist]

Po, kjo eshte e vertete, por kjo nuk e ben te pa vertete ate qe thote per janullen.
Ti mos u tharto, lerja ne dore Perendise kete pune.

Nuk e ben te pavertete, por, me keq, e ben te vertete te pjeseshme, te njeaneshme, te keqinterpretuar.

P.S dhe me nje degradim te plote te Frasherit, duhet patur kujdes. Nuk mund te hidhen poshte anet pozitive te nje njeriu. Ne denojme ne kete teme vetem aspektin per ne negativ.

[ilia spiro]

Deklaratë e besimtarëve orthodhoksë të qytetit të Durrësit
kundër akuzave drejtuar Kryepiskopit dhe Kishës Orthodhokse

Ditët e fundit në disa media të shkruara dhe vizive ka rifilluar sërish një fushatë sulmi e denigrimi ndaj Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërsië si dhe ndaj drejtuesit të saj, Kryepiskopit Anastas. Ato kanë lidhje me një ngjarje të rëndësishme dhe një ditë të bekuar për të gjithë besimtarët orthodhoksë të Shqipërisë, siç është ajo e 2 gushtit të vitit 1992, ditë në të cilën u fronëzua Kryepiskop Kishe, Eksarku i Patriarkanës Ekumenike, Imzot Anastasi. Atë ditë të pranishëm ishin edhe shumë besimtarë të ardhur nga qyteti i Durrësit, një pjesë e të cilëve ndodhen sot këtu të pranishëm në këtë Liturgjinë Hyjnore, të cilët morën pjesë në Liturgjinë dhe ceremoninë e fronëzimit të Kryepiskopit Anastas në kishën “Ungjillëzimi i Hyjlindëses” në Tiranë.


Sjellim ndërmend atmosferën festive që përshkonte këtë ceremoni, por edhe përpjekjen e një grupi të vogël e të instrumentalizuar njerëzish që u përpoqën ta prishnin atë, disa prej të cilëve as që i përkisnin besimit të krishterë orthodhoks. Këta në momentin e fronëzimit të Kryepiskopit filluan të bërtasin e të këndonin këngë patriotike brenda në kishë në një moment krejtësisht të papërshtatshëm, kundrejt çdo lloj respekti e serioziteti që kërkonte ceremonia dhe vendi i shenjtë, duke hedhur parulla kundër Kryepiskopit dhe fronëzimit të tij. Por zëri i tyre ishte i pafuqishëm për të mundur korin e besimtarëve që thërrisnin njëzëri “i denjë, i denjë, i denjë”.


Me anë të kësaj deklarate, ne besimtarët e qytetit të Durrësit, duam të shprehim edhe një herë mbështetjen e plotë ndaj Kryepiskopit Anastas, bariut dhe udhëheqësit tonë, ndërkohë që disa njerëz e qarqe të caktuara anti-orthodhokse kërkojnë të hedhin baltë mbi Kishën dhe Kryepiskopin tonë e duke u përpjekur përmes shpifjeve e trillimeve të shpërfillin e mohojnë kontributin e jashtëzakonshëm që ka dhënë përgjatë dy dekadave në krye të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Gjithashtu duam të sqarojmë gjithë besimtarët orthodhoksë në të gjithë vendin, se pretendimet për mos realizimin e ceremonisë së fronëzimit ose të mos kryerjes së plotë a të mos përfundimit të saj në kishë, por në Hotel Tirana, janë tërësisht të pavërteta e qëllimisht të shtrembëruara.


Ceremonia e fronëzimit të Kryepiskopit Anastas u krye konform të gjitha rregullave e procedurave që kërkojnë Kanonet e Kishës Orthodhokse. Gjatë kësaj ceremonie u shpall lajmi i zgjedhjes së Kryepiskopit Anastas me vota unanime nga Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike, u mbajt fjala përshëndetëse e të zgjedhurit pas Dhoksologjisë si dhe iu dorëzua Kryepiskopit skeptri baritor, simbol i autoritetit dhe qeverisjes kishtare. Në këtë mënyrë përfundoi edhe ceremonia e fronëzimit, dëshmitarë të së cilës jemi edhe ne besimtarët e qytetit të Durrësit. Gjithashtu, vlen të përmendet edhe fakti se, disa ditë përpara se të kryhej ceremonia, një përfaqësi e Kishës kishte biseduar dhe marrë më parë edhe aprovimi i Presidentit të Republikës, në atë kohë z. Sali Berisha.


Për më tepër, Kryepiskopi Anastas u njoh zyrtarisht dhe kanonikisht si i tillë nga të gjitha Patriarkanat dhe Kishat Orthodhokse Autoqefale simotra si dhe nga të gjitha Kishat e tjera të krishtera në Evropë dhe në botë. Këtë e konfirmon edhe anëtarësimi i KOASH-it me të drejta të plota në “Këshillin Evropian të Kishave” si edhe në “Këshillin Botëror të Kishave”, dy nga organizmat prestigjiozë të botës së krishterë, në të cilat Kryepiskopi ynë është një ndër drejtuesit kryesorë të tyre.


Sot, pas gati 20 vjetësh demokraci dhe liri të besimit fetar, të gjithë ne jemi dëshmitarë të veprës së madhe që ka kryer Kryepiskopi Anastas për ringritjen nga themelet të infrastrukturës së KOASH-it dhe të rigjallërimit të jetës shpirtërore të besimtarëve. Një gjë e tillë vërtetohet në mënyrën më të plotë edhe në qytetin tonë të lashtë, historik dhe me tradita të pasura qytetare dhe fetare të Durrësit. Kisha Katedrale në të cilën jemi mbledhur të gjithë sot, besimtarë të të gjitha moshave, është fryt i përpjekjeve të Kryepiskopit për t’u dhënë besimtarëve orthodhoksë të qytetit të Durrësit një tempull për të lavdëruar e adhuruar Zotin, por edhe një pasuri me vlera kulturore e arkitekturore që stolis qytetin tonë. Gjithashtu, vlen të përmendet edhe rikonstruktimi i Kishës së Shën Gjergjit si dhe ndërtimi nga themelet i Manastirit të Ri e të Hirshëm të Shën Vlashit, në ambientet e të cilit është ngritur madhështore edhe Akademia Teologjike “Ngjallja e Krishtit”, në të cilën përgatiten kuadrot e ardhshëm të Kishës, nën kujdesin dhe drejtimin e stafit pedagogjik shqiptar, edhe këta fryt i punës së Tij. Për të vazhduar më tej me Gjimnazin “Kryqi i Nderuar” ngritur në kodrën e Qytetit të Sukthit, Shtëpia e Fëmijëve “Shpresa” në Shën Vlash, Shkolla 9-vjeçare dhe Kopshti “Frymë Dashurie” në Durrës, janë një dëshmi e prekshme e punës dhe përpjekjeve të jashtëzakonshme që ka bërë e bën gjatë këtyre viteve Kryepiskopi Anastas në Shqipëri.


Ne kleri, këshilli kishtar dhe besimtarët orthodhoksë të qytetit të Durrësit, i urojmë Kryepiskopit tonë të dashur, jetë të gjatë, suksese në punën dhe në misionin e tij të lartë të Ungjillit, për lavdi të Perëndisë dhe për të mirën e të gjithëve njerëzve.
Për shumë vjet, o Kryezot!


Kisha Katedrale e “Apostull Pavlit dhe Shën Astit”
Durrës, më 17 Tetor 2010,

[ilia spiro]

Habitemi se si paraqeten si dokumente të vërteta disa sajesa të shtypit

Ne besimtarët orthodhoksë të kishës “Ungjillëzimi i Hyjlindëses”, në Tiranë, shprehim indinjatën tonë për intervistat e z. Kristo Frashëri rreth çështjeve të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë dhe Kryepiskopit tonë. Ne e kemi parë shpesh gjithë këta vjet z. Frashëri në Kryepiskopatën tonë, duke uruar përzemërsisht Fortlumturinë e Tij Anastasin me rastin e Pashkëve dhe Krishtlindjeve etj. E dinim pra, mik të tij dhe të komunitetit tonë.

Si ndodhi kjo kthesë e tij e pak ditëve më parë? Si arrin ai të deklarojë që Kryepiskopi ynë nuk është fronëzuar në kishën tonë të Ungjillëzimit, por në hotel? Mund të ndodhë kjo, dhe a ka njeri të arsyeshëm në botë që mund ta pranojë? Shumë nga ne që e firmosim këtë protestë, kemi qenë dëshmitarë okularë, pjesëmarrës në këtë eveniment, dhe habitemi që ai, një personalitet i kulturës, në vend të dënojë gjestin e ulët të disa personave, ndër ta dhe joortodokse, madje dhe deputetë - që i lejuan vetes të cënonin tolerancën ndërfetare. Brenda një tempulli të një komuniteti vëlla, merr anën e tyre dhe nxjerr nga goja gjëra kaq absurde, sikur Kryepiskopi ynë nuk qenka i ligjshëm(!). Po atëherë tërë autoritetet më të larta të shtetit kanë folur kot kur e kanë përgëzuar personalisht në vizitat e tyre, ose kur e kanë ftuar të merrte pjesë me raste solemnitetesh apo e kane nderuar me dekorata?

Habitemi se si z. Frashëri, si historian, i mban për të vlefshme dhe i paraqet si dokumente të vërteta disa sajesa të shtypit…sikur Eksarku Anastas, me të arritur në Shqipëri, madje para se të arrinte, paska komplotuar kundër vendit tonë! Një historian, sado i ri dhe i papërvojë, nuk do të guxonte të citonte një dokument, pa paraqitur njëherazi edhe burimin nga e ka marrë dhe pa e shoqëruar me një faksimile. Si është e mundur që Imzot Anastasi, shkencëtar i njohur dhe i nderuar në botë përveçse klerik, të bëhet pjesë enjë marrëveshjeje kaq qesharake siç pretendon prof. Frashëri, dhe organet tona të zbulimit të mos e kenë marrë vesh?

Prof. Frashëri pretendon të mbrojë kulturën shqiptare kur kundërshton të drejtën e Kishës tonë për të rindërtuar tempullin e saj “Shën Maria e Pazarit” në Përmet, të shkatërruar nga regjimi komunist. Ai bëhet përkrahës i gënjeshtrës se ajo kishë paska qenë djegur gjatë luftës, kur ka plot të moshuar që dëshmojnë se Kisha ka qëndruar në këmbë deri në 1960. veç kësaj regjimi komunist ka qenë i plotfuqishëm, atëherë pse të shfrytëzonte vetëm 0.7% të ndërtesës së kishës dhe jo të tërën, siç bëri dhe si e dinë të gjithë? Pastaj a e përfaqëson kulturën shqiptare dhe Naim Frashërin më mirë loja e bilardos dhe ping-pongut (me përfitues privatë), apo feja e lashtë e shqiptarëve me dymijë vjet histori?

Në fund të fundit, ne nuk habitemi për këtë qëndrim të z. Frashëri. Ai që në rini pati aderuar në ateizmin ekstrem, në moshë të pjekur ka dhënë pëlqimin për shkatërrimet e atij ateizmi në 1966 (se s’na e merr mendja të këtë guxuar të heshtë), dhe sot në pleqëri të thellë mbetet i papenduar, konseguent në ateizmin e tij duke goditur përsëri kishën dhe atë pjesë të shqiptarëve që vuajtën për besimin e tyre nga regjimi monist dhe nga elita ndihmëse e tij, pjesë e së cilës ishte dhe z. Frashëri.

Krejt inkoherent së fundi na duket paragrafi i fundit i intervistës së tij që kërkon të largojë nga Shqipëria dhe nga Kisha jonë Fortlumturinë e Tij Anastasin, duke e falënderuar për punën e tij vetëm si Eksark, një falënderim i habitshëm, që shuan me një të rënë lapsi si punën 18-vjeçare të tij si Kryepiskop, edhe të ashtuquajturin shovinizëm që i atribuon z. Frashëri gjatë tërë intervistës së tij në kohën si Eksark kohe, për të cilën ai e falënderon(!) vështirë të merret vesh prof. Frashëri.

Besimtarët
Dhimitër Topi, Anastas Dodbiba, Llazar Pjeshkazini, Joana Bagaviki, Krisavgji Kolemiço, Diana Peto, Lekë Tasi, Veronika Xhindi, Antigoni Buçka, Gjenovefa Koliçi, Tote Aliaj, Panajota Qirjaqi, Leonora Terezi, Adelina Dante, Krisulla Dhima, Spiro Sulkuqi, Katerina Gjika, Tatiana Dodbiba.

[pirro10]

Nuk është për tu habitur kur sheh vazhdimisht në gazetat dhe disa intervista Televizive këto kohët e fundit një interesim të papritur dhe një fushatë kundër Kryepeshkopit të Tiranës, Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë Fortlumturia e tij Janullatos.
Përsonat që kanë folur vazhdimisht kundër Janullatusit(Anastas Janullatos, lindi më 4 nëntor të vitit 1929) në fakt po t’i shohësh me kujdes në shkrimet e tyre, e kanë drejtuar tehun e kritikës dhe mllefit jo vetëm kundër personit të panjollë morale dhe kundër një eruditi (kush ka patur rastin të flasë me të e ka konstatuar këtë aspect të mrekullueshëm) si Kryepeshkopi, por edhe kundër Ortodoksisë së krishterë shqiptare. Ky është helmi që duan të hedhin nëpërmjet komenteve të tyre dashakeqe- frika ndaj forcimit të Kishës Ortodokse Autoqefale shqiptare e cila sipas statistikave të përafërta të vitit 2008 mund të ketë një numur prej afërsisht 700.000 njerëzish duke përfshsirë këtu dhe minoritetin grek; pra një komunitet i madh shqiptar që jeton prej qindra e mijra vitesh në trojet e veta, një komunitet që praktikisht nuk është ende i përfaqësuar në drejtimin e shtetit shqiptar të periudhës së post komunizmit. Është e vërtetë që qeveria demokratike e viteve 1992-1997 arriti për herë të parë një përfaqësim dinjitoz të të tre komuniteteve fetare përsa I përket drejtimit të shtetit shqiptar, por pas 1997 komuniteti ortodoks nuk është ende i përfaqësuar sa duhet në drejtimin e shtetit shqiptar.
Le të hidhemi tek faktet se përse luftohet Fortlumturia e tij Janullatos, përse mbahet nën presion komunieti ortodoks, përse ortodoksët shqiptarë quhen në disa qarqe radikaliste shqiptare e kosovare me përbuzje grekër, dhe përse disa individë që hiqen si miq të kishës autoqefale shqiptare, në të njëjtën kohë që shtrenogjnë dhe puthin dorën e Hirësisë së tij, sa dalin nga dera bëjnë të kundërtën?
i
Pak Histori.
Historia e Kishës Autoqefale Shqiptare është e re ashtu si dhe shteti shqiptar. Duke i përkitur një kishe me rite bisantine-ortodokse dhe që komunikimin kishëtar, letrar dhe predikues e kishte dhe e ka në gjuhën greke ashtu si dhe e gjithë perandoria byzantine edhe popullata shqiptare dhe shqiptar-folëse në atë kohë, dëgjonte predikimet në gjuhën greke sidomos gjatë kohës së pushtimit 450 vjeçar turk. Përpjekjet e para u bënë nga rilindasit shqiptarë për të patur dhe shqiptarët një kishë autoqefale e ritit greko-bizantin por që të psallt-ej shqip në kisha. Përpjekjet e para sipas English Wikipedia (Church of Albania, Orthodox wiki) janë bërë që më 1908 nga emigrantët shqiptarë në SHBA. Prifti i parë shqiptar që u kurorëzua dhe që bëri meshën në shqip ka qënë Fan Stilian Nolin në mars 1908, i cili ishte jo vetëm prift ortodoks por ishte dhe një nga udhëheqësit e lëvizjes nacionaliste shqiptare në luftë për pavarësinë ëe Shqipërisë i cili përktheu shumë psalme në gjuëhn shqipe në mënyrë që shqiptarët ortodoksë të kuptonin se çfarë thuhej në kishë. Në SHBA, u ngritën kishat e para shqiptarë që më 1912. Nga ana tjetër në SHBA, Kuvendi i 30 Korrikut 1919 e shpalli Kishën Ortodokse Shqiptare të Amerikës kishë autoqefale dhe F. Nolin peshkop të saj me ndihmën e një peshkopi rus.
Pas ngritjes së flamuritdhe pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912 dhe pasi Shqipëria u pranua në lidhjen e kombëve pas luftës së parë botërore, Fan Stilian Noli u kurorëzua si Peshkopi i parë i Korçës, i Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë.
Më 19 shtator 1922 megjithë kundërshtimet e Patrikanës të Konstandinopojës (në Stamboll), u mblodh në Berat Këshilli i parë i Kishës, e cila e shpalli Kishën Ortodokse Shqiptare si Autoqefale, dhe gjuhën shqipe si gjuhë kryesore. Më 21 Nëntor 1923, Sinodi i Pare i themeluar në Berat shpalli F. Nolin kryepeshkop. Ceremonia u bë në kishën e Shën Gjergjit në Korçë (http://sq.ëikipedia.org/ëiki/Feja_n%...evat_shqiptare).
Megjithatë, Patrikana e Konstandinopojës ofroi njohjen e Kishës Autoqefale të Shqipërisë me disa kushte në vitin 1926, por qeveria shqiptare e A.Zogut e refuzoi.
Më 1929 u shpallën dy peshkopë: njëri ishte Peshkopi Visarion Xhuvani I cili u përkrah nga qeveria e atëhershme e A.Zogut. Që aty u thirr në Tiranë dhe tok me peshkopin serb të Shkodrës, si dhe me dy peshkopë të tjerë, Evthim Ikonomin dhe V. Camcen (Agathangjelin), krijuan Sinodin e Dytë të Kishës Ortodokse Shqiptare me kryepeshkop Visarion Xhuvanin.
Patrikana Ekumenike e Konstandinopojës e kundërshtoi këtë sinod.
Megjithëkëtë, duhet theksuar se V. Xhuvani u tregua shumë energjik. Gjatë kohës që ishte në krye të Kishës ai mblodhi Kongresin II gjithë-ortodoks në Korçë, më 16 Qershor 1929.
Problemi autoqefalise u be një nga temat kryesore edhe për mbretin Zog i cili dërgoi ministrin ortodoks Kota dy herë në Stamboll për të negociuar por edhe për të kërcënuar. Në vitin 1933, qeveria e mbretit Zog bëri presion edhe ndaj Xhuvanit që ai të jepte dorëheqjen dhe u ngarkua Kristofor Kisi për të formuar Sinodin e Tretë të Kishës Ortodokse Shqiptare. U arrit që më 20 Shkurt 1937, qeveria shqiptare të niste delegatë për në Athinë K. Kisin dhe laikun Josif Kedhi.
Kështu, më 12 Prill 1937, Kishës Ortodokse Shqiptare iu njoh zyrtarisht varësia direkte nga patrikana dhe u shpall autoqefale. Dekreti i lartë kishtar, Tomi (Tomos), iu dorëzua K. Kisit. Me këtë rast, Patrikana i dërgoi një mesazh Ministrit të Drejtësisë Thoma Orollogaj, Mbretit Zog dhe Kryeministrit Koço Kota.
Sinodi III i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, përbëhej nga Kristofor Kisi, kryepeshkop dhe mitropolit i Durrësit dhe i Tiranës, Agathangjel Çamçe, mitropolit i Beratit, Evllogji Kurnila, mitropolit i Korçës, Pandeli Kotoko, mitropolit i Gjirokastrës. Më 1937 u hap dhe një shkollë fetare seminariste në Korçë për bërjen e priftërinjve.
Duhet të kihet parasysh se Tomos-i (dekreti i Patrikanës së Konstandinopojës) nuk ka lidhje me Statutin e kishës, statut i cili u krijua dhe u zyrtarizua pas marrjes së dekretit.
Njëra nga pikat e statutit të ri (në vënd të pikës së statutit të 1929) ishte se Kryepeshkopi duhet të ishte nënshtetas shqiptar dhe jo vetëm me kombësi shqiptare, për arësy sepse kjo e fundit binte ndesh me liritë e të drejtat e njeriut.
Pas çlirimit, më 1949, Kryepeshkopi Kissi dhe shumë peshkopë të tjerë u shkarkuan nga autoritetet komuniste e cila vuri në shënjestrën kryesore gjithashtu dhe katolikët.
Nga viti 1946 deri në vitin 1949 Sinodi IV i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, u formua më 25 Gusht të vitit 1949, me kryepeshkop të Kishës Ortodokse Autoqefaqle të Shqipërisë, Paisi Vodicën. Ky u shpall Kryepeshkop i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, si dhe peshkop i Durrësit dhe i Tiranës, Qiril Naslazi u vendos mitropolit i Beratit, Filothe Duni, mitropolit i Korçës, Damjan Kokoneshi u shpall mitropolit i Gjirokastrës. U shpall peshkop sufragan Sofron Borova.por Patrikana e quajti kryepeshkop jo kanonik dhe nuk e njohu si të tillë. Vodica për arsye politike e lidhi Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë me Patrikanën e Rusisë komuniste. Kështu që, Sinodi IV mori karakter të theksuar politik. Për këtë shkak, u dërgua nga Patrikana në Amerikë peshkopi Marko Lipa, peshkop i Lefkës, për të mos lejuar që Kisha Ortodokse Shqiptare në Amerikë të binte në pozitat politike të Kishës në Shqipëri.
Pas 1967 Kisha ortodokse u shkatërrua pothuajse plotësisht.
Pas rënies së komunizmitpersekutimi I kishës mori fund, por hierarkia e kishës ortodokse ishte shkatërruar plotësisht. Patriarku I Konstandinopojës emëroi si eksark (i dërguar) të Patrikanës- peshkopin Anastasios (Prof.Dr.Janullatos) të Androuzës.
Kështu, më 24 qershor të 1992 Sinodi i Shenjtë i Patrikanës Ekumenike zgjodhi Peshkopin Anastasios Kryepeshkop të Tiranës, Durresit dhe të gjithë Shqipërisë. Ky Sinod emëroi dhe peshkopë të tjerë për dioqezat te ndryshme të Shqipërisë. Qeveria shqiptare pranoi Kryepeshkopin Anastas, por refuzoi peshkopet e huaj duke kërkuar që ata të zgjidhen nga nga shqiptarët etnikë. Tensionet midis hierarkisë kishtare ortodokse dhe qeverisë vazhduan edhe për shkak të minoritetit grek në Shqipëri.
Këto tensione pushuan më 1998, kur u emëruan tre peshkopët: peshkopi (arkimandriti) Xhon Pelushi në Korçë, Metr. Ignatios në Berat dhe Fr. Kozma Qirjo, peshkop të Apollonisë duke formuar kështu sinodin e shënjtë për Kishën Autoqefale të Shqipërisë. Në vitin 200 peshkopi Kozma (në moshën 77 vjeç vdiq dhe nuk u zëvëndësua më), dhe Kryesekretar Jani Trebicka.
Më 6 nëntor 2006, u mblodh Sinodi i Shenjtë me 257 anëtarë, i cili aprovoi Statutin e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Kyepeshkopi Anastasios Janullatos është me titull ‘Profesor Doktor’,dhe ka verprimtari shkencore, sociale, veprimtari ndër-kishtare, ndër-fetare, ndërkombëtare. Eshte kryetar I Keshillit Nderkombetar te kishave te botes.
Është nderuar me tituj të ndryshëm nga 20 vënde të ndryshme të botës dhe është Qytetar Nderi i Tiranës dhe i Korçës këtu në Shqipëri. Është autor I rreth 300 botimeve dhe veprave kërkimore, fetare, shkencore, dhe sociale.
ii
Forcimi i Kishës Autoqefale të Shqipërisë nën drejtimin e Kryepeshkopit Janullatos (Anastasios).
Mund të thuhet pa frikë se:
-Është ringjalluar plotësisht feja e krishterë ortodokse dhe janë rreth 700.000 të krishterë ortodoksë, puntorë të urtë, që zbatojnë Ligjet e shtetit shqiptar dhe që falen në kishat e ndërtuara dhe të restauruara nën drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos.
- nëse nuk do të ishte një njeri me horizont kaq të gjërë e tolerant si Prof.Dr. Janullatos, nëse nuk do të ishte një person me vullnet të hekurt për të ngritur një kishë të shkaktërruar nga themelet si Prof. Dr. Janullatos,
-nëse nuk do të ishte një person me njohje të shumta e të gjithanëshme në të gjithë botën, --nëse nuk do të ishte një person si Prof.Dr. Janullatos që gëzon respekt në të gjithë komunitetin ortodoks shqiptar dhe jashtë vëndit në Europë sidomos ne Ballkan, Afrikë, SHBA,
- mund të them me siguri që Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë nuk do të ishte më e fortë, më solide, më e njohur, se asnjëherë tjetër qoftë në vëndin tonë qoftë jashtë shtetit,
-mund të them me siguri që nuk ka Kishë ortodokse në shtetet e tjera përreth dhe më larg, si në Gjeorgji, Rumani, Rusi, Greqi, Afrikë, Konstandinopojë, e gjetkë, që nuk flitet në gjuhën shqipe kur bëhet bekimi në ato Kisha të njohura nga Patrikana e Konstandinopojës: ‘Bekoje Zot Shqipërinë’.
Në drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos që nga viti 1992, janë ndërtuar nga themelet 145 kisha të reja (të mëdha e të vogla), janë restauruar 60 kisha e manastire-monument kulture dhe janë rikonstruktuar mbi 158 kisha, dhe 425 ndërtesa. Keto arritje i ka vlerësuar maksimalisht Presidenti Sali Berisha.
Në drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos shërbejnë 135 klerikë, të gjithë nënshtetas shqiptarë, të diplomuar në Akademinë Teologjike Orthodhokse "Ngjallja e Krishtit". Ndërkohë po kualifikohen më tej në universitete të njohura teologjike jashtë vendit dhe studentë të tjerë. Interesant është fakti se Prej vitit 1940 në Shqipëri shërbenin 440 priftërinj orthodhoks deri më 1967, e më 1990 nuk kishte asnjë prift. Mund të vërehet rrënimi I Kishës gjatë komunizmit.
Në drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos, u krijuamë 2000 Instituti professional ‘Frymë Dashurie’ në Tiranë dhe u investua mbi 1 milion $.
Më Shtator 2010 u legalizua Universiteti i parë nën kujdesin e Kryepeshkopit Janullatos: Universiteti ‘Logos’ me tre Fakultete dhe me një të ardhme të shkëlqyer.
Në drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos është hapur e funksionoinë në shqip: Radio ‘Ngjallja’, gazeta ‘Ngjallja, Revistat: ‘Gëzohu’, ‘Këmbanat’,’ Tempulli’, dhe ‘Kerkim’; Buletini ‘Fjala’, buletini në anglisht ‘News in Orthodoxy from Albania’,e plot tekste fetare të gjitha në shqip, etj.
Në drejtimin e Kryepeshkopit Anastasios Janullatos janë ndihmuar vazhdimisht financiarisht, ekonomikisht, e shpirtërisht, jo vetëm komuniteti ortodox shqiptar, por dhe shqiptarët e Kosovës më 1999 ku 33.000 kosovarë u ndihmuan me ushqime e veshmbathje për disa muaj rresht.
iii
Përse sulmohet Kryepeshkopi Anstasios Janullatos?
Qarqe të caktuara anti-të krishtera dhe anti-ortodokse kanë 20 vite që flasin apo hedhin dyshime mbi legjitimitetin e Kryepshkopit Janullatos në drejtim të Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare dhe jo pa qëllim. Hedhja e farës së dyshimit nuk ka të vëjë vetëm me Kryepeshkopin. Sulmet, hedhja e farës së dyshimit, fyerjet, sulmet anti- ortodokse kanë të bëjnë me këto qëllime:
-Qarqeve ekstremiste anti-ortodokse nuk duan që Komuniteti Ortodoks të forcohet kaq tepër dhe të jetë kaq integrues me vëndet e BE dhe SHBA, e sidomos me Greqinë.
-Individë keq-dashës e putha-dorë që lavdërojnë e lëpihen ditën por që kurdisin natën intriga kundër Kryepeshkopit dhe Ortodoksisë, janë të interesuar që të ketë një klimë jo miqësore dhe jo integruese me minoritetin grek, dhe Greqiinë sepse kanë gëlltitur ‘lugën e çorbës’ dhe janë të lidhur me interesa të tjera jashtë Shqipërisë me shtete që nuk janë anëtarë të BE eëer pasojë nuk duan që Shqipëria të integrohet shpejt në BE.
-Qarqe dhe individë anti-ortodoksë dhe anti-integrues kanë frikë forcimi I besimit të krishterë ortodoks pengon forcimin e ndonjë besimi tjetër megjithse e dinë fare mirë se liria fetare, laicizmi I shtetit shqiptar, tolerance fetare në Shqipëri, janë faktorë që ndihmojnë integrimin e Shqipërisë dhe prosperitetin e saj në sytë e fqinjve dhe të BE.
-Qarqe dhe individë anti-ortodoksë dhe anti-integrues i ‘qajnë hallin’ Shqipërisë se mos I merr tokat Greqia por harorjnë se Shqipëria është në NATO, harrojnë se janë rreth 1 milion shqiptarë në Greqi, harrojnë se Athina është qyteti i dytë në Europë, që ka më shumë shqiptarë pas Tiranës, harrojnë se minoriteti grek është një nga minoritetet që ka dhënë kontribut të padiskutueshëm në çlirimin, ndërtimin, rënien e komunizmit dhe kalimin e butë të tranzicionit shqiptar.
-Qarqe dhe individë anti-ortodoksë dhe anti-integrues çirren dhe thonë se është prekur statuti i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, duke bërë avokatin mbrojtës të një komuniteti që nuk është i tyre dhe harrojnë se komunitetet e tjera simotra janë ngritur dhe rindërtuar me ndihmën e të huajve njëlloj si ndihma që I është dhënë Ortodoksisë shqiptare. Asnjë ortodoks shqiptar nuk ka hedhur fije dyshimi për Kishën Katolike Shqiptare apo për Qëndrën Autefale Islamikë përsa I përket ndihmës që kanë marrë ato nga vëndet përkatëse për të rindërtuar objektet e kultit gjithashtu të shkatërruara nga komunizmi.
Është për të ardhur keq që këta individë të cilët nuk lënë television e radio apo gazeta që janë pajtuar e ndoshta marrin rrogë nga disa media të tilla për të sharë e ofenduar komunitetin ortodoks, sepse është njëlloj që të shash Kryepeshkopin është sit ë shash e ofendosh komunitetin.
Janë po këta njerëz që vonojnë dhënien e nënshtetësisë shqiptare Kryepeshkopit Anastasios Janullatos për vite me rradhë, duke harruar se ligjet tona dhe te BE, duhet t’ja jepnin automatikisht nënshtetësinë sepse Kryepeshkopi i Nderuar është Qytetar Nderi i Metropolit Shqiptar- Tirana, dhe i Korçës.
Në Shqipëri nuk do të mund të ndërtohej me kaq shejtësi dhe nuk do të prosperonte Kisha Ortodokse dhe komuniteti ortodoks- i lashtë që kur ka ardhur Shën Pali në Durrës rreth viteve 60 er - nëse nuk do të ishte ky njeri kaq energjik, kaq erudit, dhe kaq këmbëngulës si Kryepeshkopi Anastasios Janullatos.
Ditët e fundit nën emrin e Profesorit të Nderuar Kristo Frashëri dhe duke e manipuluar me pamundësinë e tij, po këta individë shkruan për mungesën e ligjëshmërisë së Kryepeshkopit Janullatos në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare.
Argumentat e tyre ishin tre:
- nuk bërtitën të gjithë ‘pro’ ?!
-‘Tomos’-i paska një nen që thotë se ‘Kryepeshkopi duhet të ketë kombësi shqiptare’?! por harrojnë që ‘Tomos’-i është në fakt Deklaratë njohjeje dhe jo Statut e për pasojë s’ka nene.
- ‘Janullatosi është grek dhe nuk lejohet nga statuti që të merren peshkopë nga fqinjët’?!
Të tre këto argument janë pa baza nëse këta individë do të kishin një njohje sado të vogël për statutin e Kishave dhe të Kushtetutës shqiptare sepse së pari, siç e thashë dhe më sipër në statutin e vitit 1937 dhe të mëvonshmin me 2006 është vendosur që Kryepeshkopi të ketë nënshtetësi shqiptare, dhe kjo mesa duket është arsyea që nuk i jepet nënshtetësia shqiptare sot.
Së dyti statuti i rregullt është ai i vitit 1937 (sepse njihet nga Patrikana e Konstandinopojës), dhe statutet e përmirësuara pas vitit 1992 në të cilat u shtua ‘nënshtetësi’, dhe jo ‘kombësi’ sepse binte ndesh me liritë dhe të drejtat e njeriut.
Së treti nuk është e thënë që të bërtitet 100% pro sepse nëse do të futeshin individë keqdashës (ashtu siç dhe ishin disa) nuk do të mund të zgjidhej as edhe një drejtues. Statuti I vitit 1937 e ka evaziv, po ashtu dhe Statutet e pas vitit 1992.
Lotët e krokodilit të lëshuar nga këta qarqe anti ortodokse dhe anti-integruese se:’ Kisha Ortodokse Autoqefale Shqiptare po uzurpohet nga minoritarët dhe grekët’, janë të pa-baza duke patur parasysh se për tu zgjedhur peshkop dhe kryepeshkop duhet që personi të ketë shkollë të lartë fetare dhe të jetë dhespot beqar (celibacy), të dyja këto nuk i ka asnjë prift shqiptar dhe sot e kësaj ditë që po flasim.
Atëhere në një rast të tillë të pa precedent si në Shqipëri ku u rrënua Kisha Ortodokse nga komunizmi (por edhe se kjo kishë ishte Kisha më e re Ortodokse Autoqefale në Ballkan e krijuar pas vitit 1912) si duhej vepruar?
Në dëshirën e këtyre anti-shqiptarëve që derdhin lot krokodili gjoja për ‘mungesën e autoqefalisë shqiptare’ do të ishte më mirë të mos kishte kishë ortodokse shqiptare port ë kishte në Shqipëri vetëm turq e grekë. Por ja që rilindasit shqiptarë e krijuan me mund këtë Kishë të fortë e cila sot ka të ardhme dhe po jep kontributin e saj të madh qoftë në tolerancën e shkëlqyer fetare në Shqipëri qoftë në përpjekjet për integrimin e shpejtë të Shqipërisë në BE së bashku me simotrën e saj katolike dhe miqtë islamikë shqiptarë.
Vetëm njerëz ateistë dhe cmirëzinj shohin tek fjalët e ndonjë politikani ish-komunist apo analisti të paguar, apo ndonjë prifti pa shkollë nëpër media aty këtu, - hedhjen dyshimeve të tilla, gjoja rrezikun nga Greqia, duke lavdëruar Ali Pashë Tepelenë-gjakatarin, apo duke nxitur armiqësi duke kujtuar të kaluarën e hidhur.
E këta njerëz harrojnë të ardhmen e Shqipërisë, integrimin e saj në BE, rolin e padiskutueshëm në integrim të Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare dhe të Kryepeshkopit të saj të njohur në gjithë botën, së bashku me institucionet e tjera fetare në përshpejtimin e integrimit të vëndit, heqjen e vizave, tolerancën fetare, edukimin e shkëlqyer të komunitetit të urtë ortodoks, komunitet I cili ka përqindjet më të ulta të kriminalitetit në vënd në krahasim me të tjerat, si dhe harrojnë që ky komunitet jo vetëm sulmohet nën emrin e Janullatosit të cilit nuk i jepet nënshtetësia porse edhe nuk është I përfaqësuar në drejtimin e shtetit shqiptar.
Le të shpresojmë që në të ardhmen këta njerëz të kuptojnë se koha e tyre për të përçarë vëndin, për të shpallur ateizmin, për të kujtuar se’duam babën’, - ka marrë fund.

Referenca
• De la Rocca “Religion and Nation in Albania”, 1989, Romë.
• Dh Qiriazi “Kristianity in Albania”, 2000.
• Mark Milan “Albanian life and Customs”, Kurti, Sirdani.
• “On the contribution of the catholics in Albania”, 2000.
• http://sq.wikipedia.org/wiki/Feja_n%...evat_shqiptare
• English Wikipedia (Church of Albania, Orthodox Wiki)
• (Kryepiskopi Anastas, THESARI I ORTODOKSISË 2000 Vjet Histori - Monumente - Art. Vol. II - Patriarkanat dhe Kishat Autoqefale).Orthodoxalbania.org
• Ortodoksia në Shqipëri
• ^ http://religiousfreedom.lib.virginia...a/rbodies.html
• ^ http://www.consolatoalbanesemilano.o...ania_oggi.html
• ^ http://www.religiousintelligence.co....?CountryID=103
• ^ http://www.reference.com/browse/nonreligious
• ^ http://www.adherents.com/largecom/com_atheist.html
• ^ Një direktor Serb flet për Shqiptarët dhe realitetin që Serbët injorojnë
• ^ Historia e Skënderbeut
• ^ Theofan Stilian Noli
• ^ Kisha Ortodokse në Amerikë - Arqidioqeza Shqiptare
• ^ Kisha Ortodokse në Shqipëri
• ^ Tirana Observer Report
• ^ Kisha Ortodokse Shqiptare
• ^ [Gëzim Alpion, Western Media and the European "Other": Images of Albania in the British Press in the New Millennium]
• www.orthodoxalbania.org

[ilia spiro]

Le të shpresojmë që në të ardhmen këta njerëz të kuptojnë se koha e tyre për të përçarë vëndin, për të shpallur ateizmin, për të kujtuar se’duam babën’, - ka marrë fund.

Ndersa flasin per perzjerje ne politike te Kryepiskopit, dhe na permendin ca statute te pluhurosura, keta njerez nuk thone asnje fjale per pjesemarrjen e Shqiperise ne "Konferencen islamike", e cila eshte ne shkelje te hapur te Kushtetutes se vendit, sepse feja eshte e ndare nga shteti.
Jane pikerisht keta njerez hipokrite, qe diten i puthin doren Kryepiskopit dhe naten pregatisin artikuj gazete, duke perdorur veglat e tyre per kete qellim, keta e futen Shqiperine me 1992 ne Konferencen Islamike dhe nen ndikimin e tyre, Kryepiskopit nuk po i jepet nenshtetesia shqiptare.
Sidoqofte ne pak na intereson se c`qendrim do te mbahet per kete ceshtje, pasi vetem se tregojne veten e tyre e asgje tjeter. Kryepiskopi eshte i yni dhe do te mbetet atje ku eshte, sipas deshires se popullit orthodhoks te Shqiperise.

[skampin]

-Qarqe dhe individë anti-ortodoksë dhe anti-integrues çirren dhe thonë se është prekur statuti i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, duke bërë avokatin mbrojtës të një komuniteti që nuk është i tyre dhe harrojnë se komunitetet e tjera simotra janë ngritur dhe rindërtuar me ndihmën e të huajve njëlloj si ndihma që I është dhënë Ortodoksisë shqiptare. Asnjë ortodoks shqiptar nuk ka hedhur fije dyshimi për Kishën Katolike Shqiptare apo për Qëndrën Autefale Islamikë përsa I përket ndihmës që kanë marrë ato nga vëndet përkatëse për të rindërtuar objektet e kultit gjithashtu të shkatërruara nga komunizmi.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Ortodokset shqiptare qe i ke kunder hiresise se tije i ke me shumice per arsyen e thjeshte se jane shumica por me nje ndryshim te madh se kane vetem çelesat e kashtes ne dore dhe per kete nuk kane mundesi te bejne ndonje gje te madhe veçse te shkruajne ketu ne forum apo te flasin me njeri tjetrin kafeneve. Sa per islamiket rezultat e punes se palodhur te arabeve po jepen frytet e apo nuk shikon ti si po deformohet brezi i ri qe shkon ne shkollat e tyre pa lene mbas dore dhe femijet e vegjel qe po shpelajne trurin qe ne fillore.
problemi me Kishen Ortodokse nuk eshte me besimtaret por thjeshte njerezia do nje PESHKOP ME GJAK DHE KOMBESI SHQIPETARE.
A do ndodhte kjo qe po postoj me poshte neqoftese drejtuesit e Kishes Autoqefale Ortodokse do ishin Shqipetare??
Boboshticë, banorët: "OMONIA" ndërtoi kryq mbi varret e parëve
Boboshticë, banorët: "OMONIA" ndërtoi kryq mbi varret e parëveKORÇË- Kryqi i ndërtuar në varrezat e vjetra të fshatit të Boboshticës në perfieri të Korçës është ndërtuar pa lejen e komunës. E po kështu dhe shesh pushimi pranë tij, që ka mbuluar me beton varret e disa banorëve të vjetër të këtij fshati të njohur në periferi të qytetit në juglindje të vendit.
Kryetari i komunës Flamur Sala thekson se komuna nuk ka lëshuar asnjë leje për ndërtime në varrezat e vjetra të fshatit Boboshticë.
Ndërkohë banorët pretendojnë se organizata OMONIA ka vendosur kryqin në varrezat e vjetra të fshatit duke betonuar varret.

Në fund të kryqit ndodhen dy pllaka mermeri, njëra e shkruar shqip dhe tjetra greqisht. Pllaka me mbishkrimin shqip ka të gdhëndura me shkronja kapitale "Lavdi Jezu Krishtit, Boboshticës dhe boboshtarëve, viti 1874. Faleminderit të gjithëve që ndihmuan. Stavri Zuko, dhjetor 1996". Ndërsa pllaka me mbishkrimin greqisht, ka të gdhendur po me shkronja kapitale fjalët "Këtu prehen dy ushtarë grekë, zoti qoftë me ta".

Vite më parë, në këtë vend ishin varrosur edhe dy ushtarë grekë, që u gjetën të vrarë në një pyll. Ata më pas u zhvendosën për në Greqi nga familjarët e tyre.
__________________________________________________ _______________
Prandaj e mira do ishte qe ky hiresia qe do te na hedhe hi syve te veje andej nga ka ardhur perpara se te vdese qe mundesisht as varrin mos ta kete ne Shqiperi.

[ilia spiro]

Janullatos: Frashëri, gjuhë komuniste dhe fantazi e sëmurë

Dërguar më: 31/10/2010 - 13:24

Anastas Janullatos

Një udhëtim zyrtar në Gjeorgji më detyroi, për një periudhë kohore, të ndodhem jashtë Shqipërisë. Më kishte ftuar Patriarku i gjithë Gjeorgjisë, Fortlumturia e Tij Ilia, në festimin e madh të 1000-vjetorit të ndërtimit të Kishës Katedrale historike në kryeqytetin e vjetër Mtskheta të Gjeorgjisë, që të isha folësi kryesor në Liturgjinë Hyjnore festive, ku morën pjesë përfaqësues të të gjitha Kishave Orthodhokse Autoqefale. Gjithashtu, në Universitetin “Shën Andrea i Parëthirruri” të Tbilisit, u shpalla “Doktor Nderi” i filozofisë. Për shkak të këtij detyrimi nuk pata mundësinë të lexoja të plotë shkrimin e dytë, që z. Kristo Frashëri kishte hartuar ndaj meje (në Gazetën Shqiptare 9-10 tetor 2010). Meqë, përveç karakterizimeve të rënda (“shovinist grek”, “agjent”, “mercenar”, “i paligjshëm”, “dhelpër” etj.), dhe në përgjithësi të sulmit të tij fyes e të padrejtë, që të risjell në kujtesë fjalorin e vjetruar komunist, artikulli është plot me pasaktësi historike dhe me një dizinformim të rrezikshëm, jam i detyruar t’i përgjigjem në mënyrë më të zgjeruar dhe t’i referohem veprës sime.

AKUZA DHE FYERJE TË PABAZA
1. Më habiti tej mase titulli në faqen e parë të Gazetës Shqiptare: “Frashëri, Janullatosi, shovinisti grek...”. Dhe këtë fyerje akuzuesi im e thotë në mënyrë të përsëritur. Është hera e parë që më atribuohet një karakterizim i tillë. Deklaroj, në mënyrë kategorike: nuk jam shovinist dhe nuk kam qenë kurrë i tillë. Qysh në vitin 1962, kam përshkruar në një artikull idealin tim: “Njeriu ekumenik (i mbarëbotshëm)”. Dhe këtë u përpoqa ta jetoj gjatë gjithë rrugëtimit tim. Nëse do të lexonin në Greqi këtë karakterizim të z. Frashëri, do të qeshnin. Edhe emigrantët shqiptarë kishin për të bërë po të njëjtën gjë. Sepse ata e dinë mirë që shpesh bëhem objekt i kritikës nga qarqe të ndryshme shoviniste greke (si edhe nga ato analoge shqiptare). Gazetari i njohur shqiptar z. Gazmend Kapllani, i cili nuk është as orthodhoks, shkruan në gazetën e njohur Ta Nea, 2.5.2006: “... e konsideroj fat dhe nder të veçantë për Shqipërinë ekzistencën e këtij personaliteti në krye të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë... Anastasi përbën një pikë tepër të vyer referimi për të gjithë ne që përpiqemi për bashkekzistencën midis grekëve dhe shqiptarëve. Përbën një pikë të rëndësishme referimi se si është e mundur që bashkekzistenca të mbizotërojë mbi dyshimin tradicional, urtësia të mposhtë propagandën nacionaliste, veprat konkrete të dashurisë të fitojnë zemrat e njerëzve”.

I propozoj çdo historiani të hulumtojë librat dhe artikujt e mi, të botuar në shumë gjuhë evropiane, që të gjejë ndonjë frazë për të justifikuar fyerjen “shovinist” dhe epitetet e tjera fyese. Gjithashtu, ata që në Shqipëri kanë ndjekur fjalimet dhe shkrimet e mia, e dinë se sa e pabazë është kjo shpifje. Nëse do të kishte ekzistuar edhe dyshimi më i vogël, nuk do të më kishin nderuar me titullin “Doktor Nderi” 18 Universitete, jo vetëm të Greqisë, por edhe të Amerikës, Italisë, Rumanisë, Qipros, Gjeorgjisë, Shqipërisë; as nuk do të më kishin zgjedhur kaq shumë herë, për dhjetëvjeçarë me radhë, në pozita qendrore në organizmat ndërkombëtarë (Zëvendëspresident i Konferencës Evropiane të Kishave; Anëtar i Këshillit Evropian të Liderëve Fetarë; President i Këshillit Botëror të Kishave ku marrin pjesë rreth 350 kisha nga mbarë bota; President Nderi i Konferencës Botërore për Fenë dhe Paqen). Organizma që në mënyrë sistematike dhe të pakompromis luftojnë racizmin dhe çdo lloj shovinizmi.

2. Në sulmin e tij të parë, të papritur, z. Frashëri më kishte akuzuar se bekova “arkivolet që kishin brenda eshtra të banorëve shqiptarë, midis të cilave edhe të fëmijëve të vegjël që vdiqën para dhe pas Luftës Italo-greke”. Iu përgjigja kategorikisht se “ e ftoj të thotë kur dhe ku bëra diçka të tillë. Bëhet fjalë për një informacion të pabazë, krejtësisht të gënjeshtërt”. Prisja ose të tregojë me të dhëna konkrete se kur dhe ku ndodhi diçka e tillë, sepse nuk u bë, ose të kërkojë falje. Në vend të kësaj, përsërit pikërisht të njëjtën frazë pa asnjë element provues, me një shpërdorim fjalësh pa lidhje dhe njëkohësisht shton një akuzë të re, që në këtë rast “bëhet fjalë për një akt që i shkon për shtat vetëm një hajduti varresh”. Të tilla thënie të paturpshme, të gënjeshtërta dhe të pambështetura, nuk përbëjnë një kontribut për historinë.

3. Z. Frashëri i rikthehet temës së kishës së Përmetit, duke bërë krahasimin me ato që ndodhën në Tiranë. Në realitet, në Tiranë nuk ekzistonte asnjë gjurmë nga kisha që u shkatërrua për të ndërtuar “Tirana International Hotel”. Dhe do të ishte jo e logjikshme të kërkohej shembja e hotelit. Por në Përmet vazhdojnë të ekzistojnë muret e trashë të kishës së hershme dhe shtesat që u bënë janë relativisht më të vogla e pa ndonjë vlerë estetike. As iu ofrua Kishës ndonjë truall tjetër, sikundër u bë në Tiranë. Ishte një detyrim i qeverisë shqiptare, pas vendosjes së demokracisë, t’i kthente Kishës Orthodhokse vendet e kultit, siç ndodhi edhe në shtetet e tjera ish-komuniste, që ato të rehabilitohen në përdorimin e tyre të parë të shenjtë. Në përgjigjen time të mëparshme theksova: “Ne nuk jemi kundër Shtëpisë së Kulturës, madje u ofruam të gatshëm të kontribuojmë financiarisht për ngritjen e një ndërtese tjetër të madhe në truallin e dhënë për ndërtimin e Shtëpisë së Kulturës”.
Me gjithë këto, z. Frashëri, përsërit në mënyrë monotone: “se hirësia e tij, kryepeshkopi A. Janullatos nuk do që Përmeti të ketë një shtëpi kulture shqiptare. Do që ta shndërrojë shtëpinë e kulturës shqiptare në një shtëpi kulture helenike, ndonëse Përmeti nuk ka fare banorë grekë etnikë”. Le të bëjë një vizitë, për t’u siguruar se të gjitha, në vendin ku ndodhet kisha (Liturgjia, Shërbesat e tjera, kopshti etj.) kryhen në gjuhën shqipe. Kisha Orthodhokse ka ekzistuar në shekuj si qendër e kulturës, (e muzikës, ikonografisë, poezisë; ajo ka qenë kryesisht burim dashurie, besimi, solidariteti e krijimtarie), duke pasuruar vlerat kulturore të Shqipërisë. Për sa i takon interesimit tonë të vërtetë për kulturën, kjo tregohet qartazi prej faktit se me përpjekje të mundimshme, grumbulluam fonde të konsiderueshme dhe restauruam 60 monumente të kulturës në Shqipëri, krijuam laboratorë të ikonografisë, restaurimit të ikonave, kore kishtare etj.

4. Në vijim, ai merr përsipër të përshkruajë historinë e Kishës Orthodhokse dhe problemin e ringritjes së saj nga viti 1991, duke i përzier ngjarjet e vërteta me hipoteza fantazuese dhe detaje të pasakta. P.sh. i referohet Tomosit të Autoqefalisë së Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, të dhënë nga Patriarkana Ekumenike në vitin 1937. “Kjo kushtetutë ka për historinë e KOASh-it një rëndësi kardinale, mbasi ajo përmban të gjitha prerogativat që e sanksionojnë atë si një kishë kombëtare shqiptare, ashtu siç janë kushtetutat e kishave nacionale ortodokse të vendeve të ndryshme. Një nga pikat e saj të rëndësishme ishte skalitur në nenin 16, ku thuhet se të gjithë peshkopët, në mënyrë specifike kryepeshkopi i KOASh-it, duhet të jenë me kombësi dhe shtetësi shqiptare”. Tomosi përbëhet nga një tekst i pandarë i shkruar në greqisht. Së dyti, nuk përmban asnjë njohje të Statutit të vitit 1929. Në një pikë tjetër, shkruan: “Truri i Kishës Orthodhokse greke ndërhyri shpejt, e bindi Patriarkun Ekumenik, Bartholomeun të dërgojë profesorin Anastas Janullatos si Eksark etj.”. (Artikullshkruesi nuk e njeh faktin, se në janarin e vitit 1991, kur u caktova Eksark, Vartholomeu nuk ishte Patriark. U bë më vonë, më 22.10.1991).

Për sa i takon propozimit të orthodhoksëve të Amerikës, Patriarkana kishte qartësuar në atë kohë se u zgjodh si eksark hierarku konkret jo se ishte grek, por sepse ishte i vetmi nga bota Orthodhokse që kishte eksperiencë të madhe në fushën e punës hierapostullore dhe të formimit të Kishave të reja, ishte i pranuar nga mbarë bota Orthodhokse dhe më në përgjithësi nga ajo e Krishterë. Nga viti 1983 deri në vitin 1991 kam qenë President i Komisionit Botëror të Hierapostullimit dhe Ungjillëzimit të Këshillit Botëror të Kishave dhe kisha qenë kryetari i Asamblesë së Këshillit Botëror të Kishave të Krishtera në San Antonio, Teksas (1989). Me gjithë ngurrimet e para, vetë atë Artur Liolini, në tetor të vitit 2002, në një intervistë të tij dhënë “Zërit të Amerikës”, midis të tjerash tha: “Si shqiptarë ne duhet të gjykojmë çdo individ në bazë të veprave të tij dhe jo thjesht nisur nga origjina e tij etnike. Kam bindjen se Kryepiskopi Anastas do të ishte një person i jashtëzakonshëm për çdo komb dhe jo vetëm për grekët apo shqiptarët. Në shumë mënyra ai duhet parë si episkop Orthodhoks ndërkombëtar, i cili ka ofruar një mesazh universal. Në rast se Imzot Fan Noli do të ishte i gjallë sot, unë besoj se ai dhe Kryepiskopi Anastas do të ishin miq dhe kolegë”. Në një letër të tij drejtuar Atë Luka Veronis, 13.10.2002, i thekson përsëri këto fjalë: “Frazat e mësipërme shprehin opinionin tim të ndershëm dhe tërësinë e mendimeve të mia dhe nuk janë një lavdërim sa për të kaluar radhën. Vepra e Kryepiskopit flet vetë”. Gjithashtu Atë Liolini ka dërguar shumë letra dhe ka telefonuar shumë herë Kryepiskopin, duke i shprehur atij gëzimin dhe miratimin për veprën e kryer prej tij. Z. Frashëri kufizon këndin e tij optik në vitet e para të dhjetëvjeçarit të viteve 90-të, duke injoruar vazhdimësinë dhe marrëdhëniet që janë zhvilluar që nga ajo kohë me Kishën Shqiptare të Amerikës.

5. Në një pikë tjetër, ai pohon: “A. Janullatos shpejt e ngriti shtabin e tij në Korfuz”. Në Korfuz nuk kisha shkuar që nga viti 1984, deri në vitin 2007, kur u shpalla “Doktor Nderi” i Filozofisë nga Departamenti i Historisë së Universitetit Jonian. Në vazhdim më paraqet se bashkëpunova nga koha kur mbërrita në Shqipëri, me mitropolitin Sebastianos. Bëhet fjalë për një pohim krejtësisht të pavërtetë. Për ata që kanë dijeni, është e njohur se qarqet që lidhen me klerikun e mësipërm, kanë pasur gjithmonë një qëndrim mohues ndaj nesh.

Por aty ku z. Frashëri arriti kulmin e agresionit shpifës të paepur kundër meje, është kur parashtron “një marrëveshje të kobshme”, sikundër e karakterizon ai vetë. Deklaroj me përgjegjësi se këtë tekst, që përbëhet nga dhjetë pika, është hera e parë që e shikoj. Kam një mosnjohje të plotë, dhe ende sot, për emrat që e nënshkruajnë; madje e konsideroj tekstin tërësisht pa lidhje dhe mashtrues. Më shumë ngjason me provokacione idioto-djallëzore- nuk e di se të kujt qarqeve nacionaliste shqiptare apo greke, të cilat u ndërmorën në fillimet e shërbesës sime si Kryepiskop, që të krijonin ngatërresa dhe të hidhnin baltë.
Teksti në fjalë prezantohet si një farë programi dhe krijon përshtypjen se këto “aktivitete të programuara”, u realizuan. Por përsëri e siguroj se kam mosdije të plotë për ekzistencën e vetë programit dhe vetëkuptohet edhe të çdo lloj zbatimi të tij. Z. Frashëri vazhdon: “Pasi pranoi propozimin grek, kryepeshkopi Bartolomeu i parashtroi Presidentit të Shqipërisë, Ramiz Alia, kërkesën për ta pranuar Anastas Janullatosin si eksark dhe në të njëjtën kohë kërkesën për të pranuar në krye të katër dioqezave shqiptare (Durrësit, Korçës, Beratit, Gjirokastrës) katër peshkopë grekë...” Përsëri i ngatërron ngjarjet. Patriarku Vartholome nuk ka komunikuar me Presidentin Ramiz Alia. Kur u bë zgjedhja e Kryepiskopit dhe e tre mitropolitëve të tjerë, më 24.6.1992, z. Ramiz. Alia nuk ishte më president.


ZGJEDHJA DHE FRONËZIMI

6. Por, për të pasur një përshkrim të saktë të ngjarjeve të vitit 1992, dhe që të mos lihen gjërat të mjegullta në të ardhmen, është e nevojshme t’iu referohem këtyre ngjarjeve në mënyrë përmbledhëse, sepse z. Frashëri ndërmori t’i paraqesë, duke i ngatërruar enkas me kaq shumë shpifje dhe pasaktësi. Kur për 23 vite me radhë, ishte shpërbërë çdo strukturë fetare në vend, i vetmi autoritet që kishte përgjegjësinë dhe mundësinë për të marrë iniciativa për ringritjen e Kishës Orthodhokse në Shqipëri, ishte Patriarkana Ekumenike e Konstandinopojës. Kjo njihet nga të gjitha Kishat Orthodhokse si e para për nga radha dhe përgjegjëse për Kishat nevojtare. Për ndërmarrjen e veprimeve të duhura, sigurisht që mori edhe mendimin e përgjegjshëm të nomokanonologëve dhe theologëve me eksperiencë.

Në fund të vitit 1990, ndërsa kisha qenë për 18 vjet profesor i Historisë së Feve, në Universitetin Kombëtar Kapodistrian të Athinës dhe Episkop, Drejtor i Shërbimit Apostolik të Kishës së Greqisë, m’u kërkua nga Patriarkana Ekumenike të shkoj në Shqipëri, e cila sapo kishte dalë nga periudha e gjatë e persekutimit ateist, për të shqyrtuar kushtet e reja fetare dhe mundësitë për ringritjen e Kishës Orthodhokse. Një detyrë të tillë nuk e kisha menduar kurrë. Perspektiva ime ishte hierapostullimi në Afrikë, ku edhe ndodhesha në atë kohë. Sikundër e përmenda, vetëm një vit më parë, më 1989, në San Antonio të Teksasit, në SHBA, në Ansamblenë Hierapostolike Botërore të Këshillit Botëror të Kishave, kryetar i së cilës isha, në fjalimin tim: “U bëftë vullneti Yt - Hierapostullim në gjurmët e Krishtit”, përshkrova vendet ku të krishterët përballeshin me shumë vështirësi e midis të tjerave theksova “gabimin e madh dhe mëkatin e ne të krishterëve: “... që tregohemi indiferentë për padrejtësitë në Evropë, si p.sh. në Shqipëri, ku shtypen 400.000 të krishterë (atëherë nuk i dija numrat e saktë), të cilëve Kushtetuta e vendit u ndalon çdo shprehje të besimit, madje edhe të drejtën themeltare për të besuar”.

Mbërrita në Tiranë sapo u dha miratimi i autoriteteve shqiptare, më 17.7.1991. Gjatë vizitës sime në Shqipëri, konstatova shkretimin e frikshëm që kishte shkaktuar persekutimi i egër. Veprimi im i parë ishte krijimi i një strukture elementare kishtare për përfaqësimin e Kishës lokale. Prandaj edhe thirrëm (1-2.8.1991), një Ansamble të Përgjithshme Kleriko-Laike, me pjesëmarrjen e 15 klerikëve të mbetur dhe 30 përfaqësuesve laikë të krahinave kishtare të Shqipërisë. Në Ansamble u shqyrtua në mënyrë të hollësishme gjendja postkomuniste dhe u zgjodhën katër epitropë arkihieratikë dhe një Këshill i Përgjithshëm kleriko-laik me 13 anëtarë. Përpjekja jonë kryesore ishte kërkimi i personave të përshtatshëm me shtetësi shqiptare për t’i dorëzuar si episkopë; e kryesisht gjetja e kandidaturës së kryepiskopit, qoftë edhe nga rreshtat e laikëve të arsimuar, të cilët ishin të pamartuar. Fatkeqësisht, diçka e tillë ishte e pamundur. Të gjithë dhe gjithçka koincidonin në një mendim, se ringritja e Kishës lokale ishte e paarritshme e bazuar ekskluzivisht në mundësitë e brendshme.

Në maj të vitit 1992, po bëhesha gati për t’u kthyer përsëri në detyrimet e mia të Universitetit. Isha propozuar edhe si anëtar i Akdemisë së Athinës. Atëherë, shumë klerikë dhe laikë të Kishës së Shqipërisë, pavarësisht origjinës, m’u lutën të qëndroja dhe të ndërmarr veprën e ringritjes së Kishës së shkatërruar. Një përfaqësi e Këshillit të Përgjithshëm Kishtar vizitoi Patriarkanën Ekumenike (5-8.6.1992), për herë të parë pas persekutimit dhe kërkoi zgjedhjen e Eksarkut Patriarkal si Primat i Kishës Orthodhokse të Shqipërisë. Nuk bëhej fjalë për ofrimin e ndonjë froni; Kryepiskopata nuk dispononte as edhe një dhomë të vetme, as një fije letër dhe as lekë. Ishte caktimi i një apostullimi kryqi, në një rajon të vështirë dhe të shkretuar.

Më 24.6.1992, Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike e zgjodhi me votim unanim eksarkun e deriatëhershëm Kryepiskop të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë, si dhe zgjodhi tre Mitropolitë të tjerë, për krijimin e Sinodit lokal. Ky veprim bazohej në faktin se Patriarkana Ekumenike ka përgjegjësinë për Kishat në nevojë dhe se ishte ajo që i kishte dhënë Autoqefalinë Kishës së Shqipërisë. Si rrjedhojë, ajo vetëm mund të ndërmerrte iniciativën për krijimin, në një kohë sa më të shkurtër të Kishës lokale. Mbi 23 vite ishte shfuqizuar çdo strukturë e Kishës lokale dhe për disa teologë orthodhoksë, përderisa nuk ekzistonte Kisha lokale, nuk ekzistonte as autoqefalia. Me zgjedhjen e Kryepiskopit, Patriarkana Ekumenike nuk u interesua të heqë Autoqefalinë, por ndodhi pikërisht e kundërta, e siguroi atë. Për të mos lënë asnjë lloj ngurrimi, Patriarkana vendosi të përshpejtojë procedurat. Dhe për të rivendosur strukturën kishtare në mënyrë thelbësore, zgjodhi pra kryepiskopin, sepse Kisha Orthodhokse nuk mund të kuptohet pa episkop.

Në lidhje me Patriarkanën Ekumenike z. Frashëri herë shprehet pozitivisht, herë në mënyrë mohuese. Por e njeh autoritetin, eksperiencën nomokanonike dhe veprimet e Patriarkanës Ekumenike të vitit 1937. Ndërsa ato që i takojnë vitit 1992, në mënyrë arbitrare, i vë në pikëpyetje. Në mënyrë të përsëritur i referohet Tomosit të Autoqefalisë, që u dha nga Patriarkana Ekumenike në vitin 1937. Por duket qartë se nuk e ka lexuar. Ai mbështet tezën se “në përputhje me të Drejtën Kanoniko-Kishtare, është në fuqi Statuti i vitit 1929, që u miratua nga Patriarkana Ekumenike në Tomosin e vitit 1937”. Dhe mendon se, “kur u zgjodh kryepeshkopi, nuk ekzistonte një Sinod i Shenjtë i Kishës së Shqipërisë që ka të drejtën të zgjedhë Kryepeshkopin e Shqipërisë”. Por pikërisht për këtë arsye ishte e domosdoshme të zgjidhej, pa vonesë, Kryepiskopi nga Sinodi i Patriarkanës Ekumenike, që i kishte dhënë Kishës së Shqipërisë Autoqefalinë.

Pas qëndrimit në pritje që zgjati një javë, Presidenti i atëhershëm i Shqipërisë z. Sali Berisha më bëri të ditur (30.6.1992), se më pranon si kryepiskop, por në asnjë mënyrë nuk do të pranonte ardhjen e hierarkëve të tjerë me origjinë greke. Të njëjtën gjë i përsëriti delegacionit të Patriarkanës të përbërë nga tre vetë, që e vizitoi më 4 korrik 1992. Pas kësaj u bë fronëzimi në Kishën Katedrale të Tiranës më 2 gusht 1992, në prani të të gjithë klerikëve e laikëve, përfaqësues të krahinave të Shqipërisë. Liturgjia Hyjnore përfundoi rregullisht. Po kështu edhe ceremonia e thjeshtë e fronëzimit. Nga fundi, një grup, nën drejtimin e deputetit mysliman z. Uran Butka, u futën në kishë dhe hodhën gjithashtu parulla kundër Kryepiskopit. (Jashtë kishës ndodheshin edhe dy deputetë të tjerë jo orthodhoksë A. Baleta dhe B. Reso në mbështetje të tyre.) Siç del edhe nga artikulli i z. Xoxe që u ribotua në gazetën tuaj, 28.09.2010, si edhe nga intervista e z. Bardhyl Fico, ish- Sekretar i Komitetit Shtetëror të Kulteve, botuar po këtu, ky veprim çdo gjë tjetër ishte veçse spontan jo. Ishte planifikuar një natë më parë nga qarqe politike. Më pas, në “Tirana International Hotel” nuk u bë asnjë shërbesë ose akt kishtar. Thjesht u dha një drekë zyrtare e rastit. Z. Frashëri këmbëngul në përshkrimin e ngjarjeve të 2 gushtit 1992, se fronëzimi u bë në lobin e hotel Tirana. Janë botuar dëshmi të shumta nga dëshmitarë okularë që mbështesin përshkrimin tim (si ajo e prof. Teodor Papapavlit, e A. Llukanit (Tirana Observer, 19.10.2010), e P. Barkës (Albania, 13.10.210 dhe në gazetën Shekulli, 14.10.2010) dhe janë dërguar dëshmi të tjera të shumta nga Berati, Tirana, Durrësi, Përmeti etj., të nënshkruara nga qindra vetë, që nuk janë botuar ende.

Z. Frashëri pohon se “Sipas kanoneve kishtare, një prift apo një peshkop, apo një kryepeshkop i Kishës Ortodokse quhet i fronëzuar kur në solemnitetin e Asamblesë Kishtare të gjithë besnikët që ndodhen në atë çast në kishë i përgjigjen pyetjes nëse kandidati i propozuar miratohet, në termin tradicional bizantin “aksios” (pëlqehet). Nëse një pjesë e besnikëve të pranishëm në kishë përgjigjet “anaksios” (jo i pëlqyer, pra i pamerituar, i padenjë), ai quhet i pamiratuar... në rastin tonë është Anastas Janullatos”. Dhe këtë e thotë në mënyrë të përsëritur me fraza të ndryshme. Bëhet fjalë për një dizinformim shumë të madh. E ftoj z. Frashëri të thotë se cili kanon kishtar e përmban pohimin e tij. Nuk ekziston asnjë kanon i tillë; asnjë urdhëresë që ka lidhje me këtë.

Meqë z. Frashëri i rikthehet shpesh kësaj teorie mbi “pavlefshmërinë e zgjedhjes”, jam i detyruar të jem më analitik në shtjellimin e saj: Si fillim, ai ngatërron procedurën e Zgjedhjes me atë të Fronëzimit. Zgjedhja, që u bë nga Patriarkana Ekumenike më 24 qershor 1992, ishte një fakt i kryer sipas së Drejtës Kishtare. U bë e njohur me Letra Patriarkale zyrtare drejtuar të gjitha Kishave Orthodhokse Autoqefale, që të përfshinin përsëri në Diptikët e tyre, pas 40 vjet mungese, emrin e Kishës së Shqipërisë, si edhe emrin e Primatit të saj. Pohimi i z. Frashëri se fronëzimi (lë të kuptohet edhe zgjedhja), i Kryepiskopit, u bë i pavlerë automatikisht meqë një grup i vogël thirrën “i padenjë”, është nga ana e të Drejtës Kanonike, krejtësisht i pabazë. Asnjë Kanon i Kishës Orthodhokse nuk e mbështet një teori të tillë (i interesuari mund të sigurohet për këtë duke shfletuar librat që kanë lidhje, si p.sh. A. Alivizato, Kanonet e Shenjta, J. A. Rali-M. Potli, Kushtetuta e kanoneve të shenjta dhe hyjnore, një vepër gjashtëvëllimëshe, Uratorja e Madhe etj.) Shën Simeoni i Selanikut (1429), që i referohet temës së dorëzimit të episkopit dhe të fronëzimit, qartëson se “Aksios” është përshëndetja që i bëhet klerikut të sapodorëzuar ose të sapofronëzuar “... i dorëzuari thirret i denjë meqë është denjësuar nga Perëndia... dhe duhet të jetojë i denjë sipas veprës dhe e pranon fjalën “aksios- i denjë” si një urim” (Mbi Kishën Hyjnore). Fronëzimi bëhet brenda kohëzgjatjes së Liturgjisë Hyjnore (pas “Himnit Trishenjtor”), të Liturgjisë së parë festive të Kryepiskopit të ri. Gjithashtu, element bazë i ceremonisë (nuk bëhet fjalë për mister), është leximi në të i praktikës së Sinodit që e ka zgjedhur, gjë që u krye në mënyrë të rregullt.

Grupi që organizoi atëherë atë ndërmarrje të zhurmshme, vinte nga edukimi ateist i shumë dhjetëvjeçarëve para viteve 90-të dhe nuk ishte në gjendje të njohë mjaftueshëm të Drejtën Kanonike Orthodhokse dhe, duke pranuar mendimin e papërgjegjshëm të një personi gjysmë të arsimuar, mendoi se zbuloi një argument të madh për të goditur kryepiskopin e ri. Por këta zëra të tyre, madje edhe të shumicës jo orthodhokse, nuk sollën asnjë pasojë kanonike, as përbëjnë një akt pavlefshmërie. Fronëzimi ishte kryer gjatë kohës së Liturgjisë Hyjnore, e cila tashmë kishte përfunduar. Sulmi i tyre i vonuar shërbeu vetëm për shfrytëzim mediatik dhe për krijimin e përshtypjeve në publikun që ka mosnjohje për çështjet e Orthodhoksisë. Prandaj edhe u braktis shumë shpejt.

Aty ku z. Frashëri kalon çdo kufi logjike dhe mirësjelljeje është kur pohon, se “pika më e dobët e fronëzimit të tij si kryepeshkop i Shqipërisë është fakti se deri sot pas 18 vjetësh, ai nuk ka botuar asnjë procesverbal të hartuar në kohën e fronëzimit dhe të nënshkruar nga peshkopët që u ndodhën në kohën e fronëzimit, që të deklarojnë me përgjegjësi se në ceremoninë solemne të 2 gushtit 1992, të mbajtur në katedralen e Tiranës, ai, Hirësia e tij Anastas Janullatos, u zgjodh njëzëri në përshtatje me kanonet tradicionale kishtare Kryepeshkop i KOASH-it. Pa një procesverbal të tillë, të gjitha deklaratat që ai ka bërë poshtë e përpjetë janë pa vlerë, madje mund ta themi me plot gojën, janë mashtrime”. Dhe përsëri z. Frashëri tregon se nuk ka asnjë njohje të traditës orthodhokse. Ngatërron Zgjedhjen me Fronëzimin. Zgjedhja ishte kryer tashmë në Patriarkanën Ekumenike dhe Fronëzimi ishte një rrjedhojë e saj, një ceremoni që nuk ka nevojë as për firmat e atyre që qenë të pranishëm dhe as për miratime të tjera.

E tërë procedura e vendosjes dhe e pranimit të një primati Orthodhoks vuloset me regjistrimin e tij në të gjithë diptikët e Kishave Orthodhokse dhe kujtimin (thirrjen) e emrit të tij nga të gjithë primatët e tjerë sa herë që këta meshojnë. Kjo ka 18 vjet që kryhet në mbarë Botën Orthodhokse, sa herë meshojnë Patriarkët dhe Kryepiskopët primatë të Kishës Orthodhokse.

Theksoj faktin se Kisha Orthodhokse përbën një trup shpirtëror unik. Veprimet e çdo Kishe lokale ndiqen dhe kontrollohen nga mbarë bota Orthodhokse. Në mënyrë të veçantë vendosja e Primatit të ri të Kishës lokale vuloset nga ana nomokanonike me Letrat Paqësore, të cilat Primati i ri ua dërgon Primatëve të Kishave të tjera Orthodhokse Autoqefale dhe merr njëkohësisht edhe përgjigjet e tyre zyrtare. Në këtë mënyrë përfundon vendosja e tij në majën e një Kishe lokale dhe njohja e tij nga Kishat e tjera Orthodhokse.

Z. Frashëri dhe grupi që e ndihmon, pas 18 vjetësh përpiqet të sjellë përsëri në skenë teorinë mbi pavlefshmërinë, për të shkaktuar një zhurmë e cila nuk ka kurrfarë rëndësie thelbësore. Për të qenë në një stil me z. Frashëri, qoftë edhe për pak, dua të shtoj si profesor emeritus dhe ish- dekan i Fakultetit Theologjik të Universitetit Kapodistrian të Athinës, se meqë ai vetë nuk ka bërë studime sistematike theologjike, mirë është të mos dalë me kaq këmbëngulje në përfundime për çështje që i njeh në mënyrë sipërfaqësore, sepse ekspozohet botërisht.

Me gjithë pranimin fillestar të Presidentit të atëhershëm të Republikës, autoritetet shqiptare, me një sërë veprimesh, botime nëpër gazeta, krijimin e një grupimi kundërshtar orthodhoksësh dhe jo orthodhoksë, madje edhe me përgatitjen e projektligjeve, synuan dëbimin e Kryepiskopit të ri. Zëri i Komitetit për Mbrojtjen e Autoqefalisë së Kishës së Shqipërisë, që e kujtoi z. Frashëri, me gjithë retorikën e tij plot llafazanëri ra në boshllëk. Shumica dërrmuese e orthodhoksëve e injoroi.
Përfaqësuesit orthodhoksë, në një mbledhje të jashtëzakonshme kleriko-laike në Durrës, më 21.1.1993, shpallën se nuk bëhet fjalë që të pranojnë largimin e Kryepiskopit. Në vjeshtë të vitit 1994, me projektkushtetutën, u ndërmor përsëri largimi i Kryepiskopit. Por përfundimisht, kjo e fundit u hodh poshtë në referendumin e datës 6.11.1994. Shumica dërrmuese e orthodhoksëve ishte përcaktuese në rezultatin e këtij votimi, pavarësisht origjinës etnike (shqiptarë, grekë, arumunë, sllavë), dhe u bashkua rreth Kryepiskopit me një përkushtim shpirtëror. Orthodhoksët e Korçës nisën të parët të mbledhin firma për qëndrimin e Kryepiskopit dhe shembullin e tyre e ndoqën Orthodhoksët e qyteteve të tjera. Numri i firmave arriti në 80.000, pavarësisht nga bindjet dhe kahu politik. I ngjashëm ishte edhe qëndrimi i tyre sa i takon edhe projektkushtetutës.

Nga viti 1994, zhurma e vënies në dyshim u shter, madje edhe z. Frashëri na vizitoi shumë herë në godinën e Kryepiskopatës në raste festash, pa më shprehur asnjëherë ngurrimet e tij të vjetra. Shkakton ilaritet fraza e tij: “Në fakt, A. Janullatosi është kryepeshkop i pleqve dhe i plakave”- kur njihet mirë mosha e tij. Nëse mundet, le të vijë në një Liturgji të thjeshtë Hyjnore të së Dielës (gjë që nuk e ka bërë për kaq shumë vite), për të parë se kisha është plot e përplot me të gjitha moshat, veçanërisht me të rinj. Vijoi vepra krijuese e zhvillimit të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, që iu referova përmbledhtazi në fund të përgjigjes sime të mëparshme, rëndësia e së cilës njihet si nga Orthodhoksët e Shqipërisë, ashtu edhe më gjerë, nga bota Orthodhokse dhe në përgjithësi ajo e krishterë.
Në korrik të vitit 1996, pa një marrëveshje të re me politikën shqiptare ose me palën kishtare, u thirra si Kryepiskop të shkoj në Konstandinopojë për të kryer dorëzimet e mitropolitëve që ishin zgjedhur në vitin 1992. Nuk pranova ta bëj një gjë të tillë, duke i qëndruar besnik atyre për të cilat kishim rënë dakord me Presidentin e Republikës së Shqipërisë. Pasuan ditë të dhimbshme, sepse isha i detyruar, në një klimë të mosbesimit të dyfishtë, të jap shpjegime, në mënyrë të përsëritur, ndaj të dy palëve, se nuk është e mundur të arrihet në zgjidhjen e duhur të problemit me veprime të njëanshme, por vetëm me procedura konsensuale, që si qëllim ekskluziv të tyrin duhet të kishin progresin e pandalshëm të Kishës së Shqipërisë. Qarqe të ndryshme nacionaliste të Greqisë filluan polemikën e ashpër kundër meje.
Si përfundim, çështja e formimit të Sinodit të Shenjtë u zgjidh pas shumë negocimesh të mundimshme të përfaqësuesve të Patriarkanës Ekumenike, të Kishës së Shqipërisë dhe të autoriteteve shqiptare (nëntor 1997-korrik 1998), me pranimin e përbashkët të formatit që të pranohej mitropoliti i zgjedhur me origjinë arvanitase, Hirësia e Tij Ignati dhe të zgjidheshin dy shqiptarë: Arkimandriti Joan Pelushi si Mitropolit i Korçës dhe Ikonomi Kozma Qirjo si Episkop i Apollonisë. Kjo është shkurtimisht historia e fillimit të ringritjes së Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.


STATUTI

7. Z. Frashëri përpiqet të tregojë se Kryepiskopi është “i paligjshëm” dhe nxjerr përfundimin se cili është, sipas tij, Statuti në fuqi i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Që lexuesit e interesuar të qartësohen, po përmend përmbledhtazi faktet që kanë lidhje me këtë pikë.
Kisha e Shqipërisë njohu në të kaluarën dy statute: më i vjetri i vitit 1929 dhe më i riu i vitit 1950. I fundit u bë ligji i shtetit, duke shfuqizuar ligjërisht të mëparshmin me dekretin nr. 1065, të 4 majit të vitit 1950. Por edhe ky dekret pushoi së pasuri fuqi ligjërisht me dekretin nr. 4337, të 11 nëntorit 1967. Sikundër e kishte theksuar në vitin 1992 juristi Teodor Papapavli, profesor i Jurisprudencës: “... me dekretin e fundit janë shfuqizuar të gjitha statutet e komuniteteve fetare. Shteti i sotëm demokratik shqiptar në vitin 1992 nuk ka akoma kushtetutë. Dispozitat Kryesore Kushtetuese, të miratuara nga parlamenti pluralist nuk e trajtojnë këtë çështje. Në boshllëkun legjislativ ekzistues, për mendimin tonë, vlejnë kanonet e sinodeve ekumenike dhe aktet ndërkombëtare që garantojnë lirinë e besimeve fetare” (“Rilindja Demokratike”, 16. 9. 1992). Disavantazhi kryesor i këtyre dy statuteve ishte se u krijuan dhe u imponuan nga regjime politike që s’kishin lidhje me Kishën Orthodhokse dhe në shumë gjëra armiqësore ndaj saj. Sepse institucionalizonin varësi të Kishës nga pushteti shtetëror. Statuti i parë, i vitit 1929, u bë kur Shqipëria ishte monarki. Dhe i dyti, i vitit 1950, kur në vend ishte vendosur regjimi ateist dhe partia në fuqi donte të kontrollonte tërësisht Kishën. Të dy anashkalonin parime themeltare kishtare.
Kisha Orthodhokse nuk u themelua në shekullin e 20-të dhe ka kanone që në mënyrë diakronike janë përcaktues dhe të detyrueshëm për të gjitha Kishat Orthodhokse në mbarë botën. Statutet e tyre thjesht mbi bazë të këtyre kanoneve, përcaktonin marrëdhëniet me udhëheqjet e ndryshme politike që erdhën në Shqipëri. Të dy këto statute që u institucionalizuan me ligje, u shfuqizuan përsëri me ligj kur u shfuqizuan sistemet e vjetra politike. Shteti shqiptar nuk u shpërbë në vitin 1990 nga një revolucion. Si rrjedhojë pati vazhdimësi ligjore dhe legjislative. Në bazë të Kushtetutës në fuqi të vitit 1998 të Republikës së Shqipërisë shumë nga dispozitat e statuteve të mësipërm, si dhe kushtet që ato caktojnë, bien në kundërshtim dhe janë krejtësisht antikushtetuese.

Për t’u përballur me boshllëkun që u krijua nga koha që pasoi shkatërrimin e Kishës së Shqipërisë, një Ansamble e Përgjithshme e veçantë kishtare (me përfaqësues të krahinave të ndryshme të Shqipërisë), që u mblodh në Durrës më 21 janar 1993, vendosi, për periudhën e tranzicionit pas vendosjes së demokracisë, pranimin e përkohshëm të atyre neneve të Statutit të vitit 1950 që nuk binin ndesh me kushtet bashkëkohore, ndërsa, në të njëjtën kohë pranoi zgjedhjen e Kryepiskopit njëzëri dhe i shfaqi atij besimin e saj. Gjithashtu u vendos që të pritej Kushtetuta e re e Shqipërisë, që, mbi bazë të parimeve që ajo do të caktonte, të krijohej Statuti i ri. Esencialisht, jeta dhe administrimi i Kishës do të vijonin të rregulloheshin nga kanonet apostolike dhe sinodike të Kishës Orthodhokse, të cilat kanë fuqi për të gjitha Kishat autoqefale lokale.

Kushtetuta e re e Republikës së Shqipërisë, që u votua në vitin 1998, përcaktoi karakterin laik të shtetit dhe me dy nenet e saj, (neni 10 dhe 24) sanksionoi plotësisht lirinë fetare dhe pavarësinë e komuniteteve fetare. Me ratifikimin e Kushtetutës së re, filloi puna për hartimin e Projektstatutit të Kishës sonë. Gjithashtu u kërkua edhe mendimi i specialistëve në çështjet nomokanonike të Orthodhoksisë. Më 4 nëntor 2006, u thirr në Akademinë Theologjike “Ngjallja e Krishtit” pranë Manastirit të Shenjtë të Shën Vlashit në Durrës, një Ansamble e veçantë Kleriko-laike, në të cilën merrnin pjesë anëtarët e Sinodit të Shenjtë, Këshilli Kishtar Kleriko-laik, të gjithë klerikët, si edhe përfaqësuesit laikë të Kryepiskopatës, të Mitropolive me një përfaqësim të drejtë të burrave, grave dhe të rinjve. Kjo Asamble Kleriko-laike e përbërë nga 257 anëtarë në tërësinë e saj, studioi dhe pranoi njëzëri Projektin e Statutit të ri të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Dhe ky Statut u miratua përfundimisht nga Sinodi i Shenjtë, më 6 nëntor 2006. Ky Statut, i bazuar në Traditën Orthodhokse, përcakton struktura të qarta dhe elastike administrative, me përparësi “kungimin në Krishtin” dhe me perspektivë “dëshminë dhe shërbimin e Kishës në botën moderne”.

Sipas Nenit 10 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, u nënshkrua më 24 tetor 2008, Marrëveshja e parashikuar nga Kushtetuta midis Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë dhe Këshillit të Ministrave, e cila në vazhdim u ratifikua në Kuvendin Popullor të Shqipërisë. Në fund, më 22 janar 2009, kjo Marrëveshje u dekretua nga Presidenti i Republikës z. Bamir Topi dhe u bë ligj i shtetit (Nr. 10057/22.1.2010- Fletorja Zyrtare nr. 7 dt. 4. 2. 2009 fq. 138-146). Në vijim të kësaj, pas depozitimit të dokumentacionit të parashikuar, Gjykata e Tiranës e njohu edhe ligjërisht si person juridik Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë sipas regjimit juridik të Shqipërisë, e cila administrohet dhe rregullohet sipas Statutit të lartpërmendur. Historia është një lumë që rrjedh. Kisha përshtatet me kushtet e reja. Dhe sa kanë nostalgji vitin 1929, vetëm mbeten dhe jetojnë në botën e tyre ikonike.


DEKLARATA

8. Në epilogun e tij z. Frashëri i rikthehet deklaratës sime që kisha bërë në lidhje me vrasjen e Aristotel Gumës dhe e kombinon me ndërhyrje të tjera. Ngjarjet në fjalë kanë ndodhur si më poshtë: Më 12 gusht 2010, ndërsa ndodhesha në Gjirokastër, u vura në dijeni nga dëshmitarë me një autoritet të padiskutueshëm se një djalë i ri, anëtar i Kishës sonë, ishte masakruar egërsisht meqë fliste greqisht dhe se kjo kishte ngjallur revoltën dhe zemërimin e bashkëqytetarëve të tij, me pasojë bllokimin për shumë orë të rrugës kryesore në zonën e Himarës. E konsiderova si detyrim timin të kontribuoj me një deklaratë që të paqtohej situata. Po e risjell edhe një herë deklaratën time:

“Me hidhërim të veçantë marr pjesë në dhimbjen e thellë që ka shkaktuar vrasja e Aristotel Gumës, në Himarë. Ngushëlloj me gjithë shpirt familjen e tij dhe lutem që Perëndia të prehë në paqe shpirtin e tij: Veprime të tilla dhune të paargumentuar, të dënueshme pa asnjë ekuivok nga çdo person me arsye, përbëjnë kërcënim për cenimin e klimës së bashkekzistencës paqësore, për të cilën të gjithë qytetarët e përgjegjshëm të Shqipërisë kanë bërë vazhdimisht përpjekje. Dhe për më tepër janë rrezik për të ndezur përplasje dhe urrejtje të reja. Në këtë moment kritik prej çdokujt kërkohet përgjegjshmëri dhe gjakftohtësi, shmangie të akteve të vetëgjyqësisë, investigim për të vërtetën dhe imponim të drejtësisë. Për më tepër është e domosdoshme që të intensifikohen përpjekjet që të sigurohen liritë e çdo qytetari dhe në përgjithësi të të drejtave të njeriut”.

Sikundër e kam theksuar edhe në përgjigjen time të mëparshme, ndërhyrje të ngjashme për të vërtetën dhe paqen kam bërë jo vetëm në Greqi, por edhe në Shqipëri, në ditët kritike p.sh. thirrja e bërë më 6 mars 1997: “Në këto orë të vështira që kalon vendi, dy fjalë të thjeshta- në lutje- kam për të thënë si Kryepiskop Orthodhoks drejtuar në çdo kahje: Jo më gjak tjetër! Jo më konflikt! Jo armëve! Jo urrejtje në zemër. Vetëm me vetëkontroll, pendim, të vërtetë, falje dhe pajtim mund të sigurohet pajtimi esencial dhe të çelet rruga për një të ardhme më të mirë”.

Deklarata e bërë për qetësimin e situatës, më 12 gusht e jo “më 13 shtator” siç e shpreh ai vetë gabimisht, dhe vendosjen e paqes, arriti aty sa e ktheu z. Frashëri- siç e pohon edhe ai vetë- në një kundërshtar të fortë të Kryepiskopit. Sa u takon deklaratave që u bënë më pas nga palë të ndryshme, nuk kisha asnjë komunikim me askënd. Ai përmend dy persona të komunitetit grek dhe ministrin plotësues të Greqisë (të cilit madje nuk ia di as emrin, shkruan Delavekura, ndërsa ishte z. Dh. Drutsas), por lë mënjanë- në teorinë e tij “mbi konspiracionin” në të cilin gjoja mora pjesë - që të shënojë se në atë merrte pjesë edhe ... Kryeministri i vendit z. Sali Berisha me deklaratën e mëposhtme në dt. 14/08/2010: “Vrasja e një njeriu në çdo rast, por me qellim është një krim i shëmtuar dhe i dënueshëm. Motivet, në rast se faktohen ato që thuhen janë edhe më të shëmtuara. Qeveria ka kërkuar dhe kërkon nga organet e rendit që të bëjnë çdo përpjekje për të vendosur autorin kryesor të këtij krimi para drejtësisë. E theksoj edhe një herë, në rast se faktohen motivet që njoftojnë mediat, por edhe njerëz të tjerë, kjo e bën këtë krim edhe më mizor. Është një gjest i një fanatizmi të verbër ekstrem. Nuk besoj të këtë shqiptarë, që nuk e dinë se komuniteti në atë qytet është bilingual dhe jo sot, edhe 100 vjet më parë, por edhe 200 vjet më parë. Të përgjigjesh në gjuhën që preferon, të përgjigjesh dhe të ndodhë kjo, është shumë e rëndë. Sidoqoftë, këto do t’i hetojë dhe saktësojë drejtësia. Organet e rendit duhet që autorin ta vendosin para ligjit. Unë shfrytëzoj edhe këtë rast, pasi jam lidhur edhe me Kryetarin e Bashkisë dhe i kam përcjellë familjes ngushëllimet, t’i shprehë sërish familjes ngushëllimet, sepse është një akt i shëmtuar të vrasësh dikë duke u kthyer në shtëpinë e vet. Është një akt barbar”.
Z. Frashëri mbërrin në kulmin e aktakuzës duke dhënë përsëri urdhër të braktis vendin. Por ai nuk ka ndonjë rol institucional në Kishën Orthodhokse dhe as në qeverinë e Shqipërisë. Shumica dërrmuese e Orthodhoksëve, gjithë këto vite ndjek pa kurrfarë paragjykimi veprën e madhe të kryer nga Kryepiskopi dhe e mbështet me besimin dhe dashurinë e tyre. Të gjitha Kishat Orthodhokse e njohin veprën e tij të jashtëzakonshme dhe e mbështesin, e njëjta gjë ndodh me organizmat e mëdhenj ndërkristianë dhe ndërfetarë, të cilët i përmenda në fillim. Kontributi im në shkencë, në kishë, në përafrimin ndërkristian dhe në dialogun ndërfetar njihet botërisht. Këtë, midis të tjerave, e dëshmojnë edhe 24 çmime e dekorata, që janë dhënë nga 8 Kisha Orthodhokse dhe vende të ndryshme. Në këtë vit edhe me Urdhrin “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” të Republikës së Shqipërisë.

Fjalët e ashpra fyese që përsërit, “shovinist grek”, “agjent i shovinizmit grek në Shqipëri “ etj., janë produkte të një pasioni dhe fantazie të sëmurë, e cila i përket një epoke të kaluar. Është gjerësisht e njohur se bëj pjesë ndër ata grekë të cilët e duan, sigurisht, atdheun e tyre, por njëkohësisht respektojnë dhe duan atdhetë e njerëzve të tjerë dhe duan të kontribuojnë me sinqeritet në solidaritetin, miqësinë dhe bashkëpunimin e popujve. Z. Frashëri dhe ata që janë rrotull tij përpiqen të ndërtojnë “bunkerë” të rinj në fantazinë e atyre që nuk kanë njohje dhe të kultivojnë përsëri dyshime, frikëra e urrejtje. Nuk kam menduar kurrë ndonjë veprim antishqiptar. E aq më shumë, ta kem realizuar në praktikë. Me përkushtim në Perëndinë dhe në sigurinë se besimi, shpresa dhe dashuria, janë gjërat më të vyera për çdo popull, luftoj prej 19 vitesh, me respekt ndaj çdo njeriu, pavarësisht bindjeve të tij fetare, politike apo të llojeve të tjera; marr pjesë në sprovat e privimeve, shpresave të popullit shqiptar, duke bërë përpjekje për paqen, bashkekzistencën paqësore dhe progresin.

Me hirin e Perëndisë dhe ndihmën e bashkëpunëtorëve të zgjedhur, realizuam përveç ndërtimit të 150 kishave, vepra të jashtëzakonshme në fushën e arsimit (dhamë bursa për qindra fëmijë e të rinj), të shëndetit, përkujdesjes sociale, zhvillimit bujqësor, duke ofruar ndihmë në qindra-mijëra njerëz. Kryem vepra infrastrukture, që pasardhësi im të gjejë një Kishë Orthodhokse të formuar. Sigurisht, ata që janë të verbuar nga paragjykimet dhe pasioni i palogjikshëm nuk i shikojnë të gjitha këto. Dhe kur i përshkruajmë ato, si në përgjigjen time të mëparshme, i anashkalojnë. Por veprat mbeten dhe flasin e do të flasin vetë, në çdo kohë. Dhe do të dëshmojnë, se kush përfundimisht punoi në të vërtetë, në periudhën kritike paskomuniste të vendit, për progresin e popullit shqiptar.

Qarqe të caktuara në Shqipëri, por edhe në Greqi, preferojnë të merren me dyshime dhe fantazma të së kaluarës. Personalisht, besoj në nevojën e mirëkuptimit dhe të pajtimit të popujve, në bashkëpunimin e sinqertë dhe në solidaritetin, në rrugën e përbashkët drejt së ardhmes në Bashkimin Evropian. Dhe në këtë qëllim synojnë të gjitha përpjekjet e mia.

* Kryepeshkop i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë. Anëtar Nderi i Akademisë së Athinës. Titujt janë të redaksisë.

Titulli i origjinalit: Përgjigje e detyruar ndaj një recitali keqinformimesh

[Bizantin]

shpresoj të mos i bjeri frashërit ndonjë damblla pas kësaj përgjigje... lol