Purgatori ėshtė vendi i arritjes sė asaj pėrsosmėrie tė cilėn i krishteri nuk e ka arritur mbi tokė!
Para sė gjithash duhet tė them se Shpirti i pėrket Hyjit dhe vetėm AI e din, e cakton dhe vendosė mbi shortin dhe gjendjen e tij.
Disa shpjegime mbi Purgatorin:
KATEKIZMI I KISHES KATOLIKE
III. Purgatori
1030 - Ata qe vdesin ne hir ose ne miqesi me Hyjin, por qe nuk jane plotesisht te pastruar ne shpirtin e tyre, pas vdekjes i nenshtrohen nje pastrimi te lehte, deri sa te fitojne shenjterine e duhur per tu bere pjesetar te gezimit te amshuar ne qiell.
a) Domethėnja e fjalės “Purgator”
Fjala “Purgator” vjen nga folja latine “purgare” qė do tė thotė “pėr tė pastruar”, ndėrsa “purgatori” ėshtė vendi ku ky kryhet ky “pastrim”.
Mėsimi i Kishės, me fjalėn “purgator”, nėnkupton vendin e pastrimit tė mėkateve tė lehta qė ka nė shpirt njeriu nė momentin kur kalon nga kjo jetė nė jetėn e pasosur.
Sipas mėsimit tė Kishės Purgatori ėshtė vendi i arritjes sė asaj pėrsosmėrie tė cilėn i krishteri nuk e ka arritur mbi tokė. Si rrjedhojė, nė momentin kur kjo pėrsosmėri arrihet, shpirti hyn nė Parajsė, aty ku jo vetėm e shikon, por edhe e pėrjeton pėr amshim Hyjin dhe lavdinė e tij.
b) Njė nder bazat biblike, historike dhe dogmatike tė mėsimit tė Kishės mbi Purgatorin
"Kėndej tė gjithė zunė t’i japin lavdi Zotit, Gjykatėsit tė drejtė, i cili qet nė dritė edhe atė ēka ėshtė mė e fshehur dhe filluan tė luten qė mėkati i bėrė tė falej krejtėsisht. Atėherė trimi kreshnik Juda i qortoi njerėzit tė ruhen tė pastėr nga mėkati, pasi kishin parasysh ēfarė i kishte gjetur pėr shkak tė mėkatit ata qė ishin vrarė. E si i mblodgi nga secili burrė dy mijė drahma tė argjendta, i dėrgoi nė Jeruzalem tė kushtohet flia pėr mėkat duke vepruar kėshtu shumė mirė e bujarisht, i shtyrė nga mendimi i ringjalljes. E, njėmend, po tė mos kishte shpresuar se do tė ringjallen ata qė u vranė, do tė kishte qenė e tepėrt dhe e kotė tė luteshin pėr tė vdekur. Mandej ai e kishte parasysh se njė shpėrblim tepėr i bukur i priste ata qė vdesin nė hirin e Zotit: mendim ky i shenjtė e i pėrshpirtshėm. Ja, pra, pse dha tė kushtohen fli shpėrblimi, qė tė ēlirohen nga mėkati".
Kjo pjesė biblike, tė cilėn e gjerjmė nė Besėlidhjen e Vjetėr, saktėsisht nė Librin e dytė tė Makabenjėve, kapitulli 12, rreshtat 42-46, tregon se ndėrmjetėsimi me lutje tek Hyji pėr shpirtėrat e tė vdekurve ishte i pranishėm ndė popullin e Hyjit, por qė bėhet ende mė i qartė dhe stabil nė rastin e Makabenjėve. Ndėrsa sa pėr besimin nė Ringjallje, ky nuk ka munguar kurrė, sidomos nė rymėn e farisenjėve, besimi i tė cilėve bazohet pikėrisht nė shpresėn e ringjalljes. Nė konceptimin e Besėlidhjes sė Vjetėr, gjejmė kryesisht fjalėn “Sheol” (Nėntoka, gjiri i tokės), qė nuk ka vetėm kuptim negativ, por tregon kryesisht vendin se ku shkojnė tė vdekurit. “Sheol”, mė shumė se “vend” nė kuptimin gjeografik, tregon njė gjendje. Nė kėtė mėnyrė ka kuptim edhe ajo qė gjejmė nė Librin e Siracidit, kapitulli 7, rreshti 37: "Ji dorėdhėnė me tė gjithė tė gjallėt, por as tė vdekurit mos ia moho hirin", ftesė kjo pėr t’u lutur dhe pėr tė sakrifikuar pėr shpirtėrat e tė vdekurve, nė kuptimin e nevojės pėr t’u pastruar nga mėkati (purgare – purgator). Kjo tregon se idea e shoqėrimit me lutje dhe sakrifica tė tė vdekurve, ėshtė e pranishmė qė nė Besėlidhjen e Vjetėr.
Nė Besėlidhjen e Re gjejmė njė pjesė interesante sė pari nė Letrėn e parė tė shėn Palit drejtuar Korintasve, kapitulli 3, rreshtat 12-15, pjesė kjo nė tė cilėn Apostulli i referohet Gjyqit tė mbramė: "Si kush tė ndėrtojė mbi kėtė themel me ar, me argjend, me gur tė paēmueshėm, me dru, me sanė, me kashtė – vepra e secilit do tė dalė nė dritė. Ajo Ditė do ta tregojė sepse do tė vijė me zjarr, e zjarri do ta provojė cilėsinė e veprės sė secilit. Ai, vepra e tė cilit do tė qėndrojė, do tė marrė shpėrblimin".
“Zjarri” vlen njėkohėsisht edhe si simbol biblik pėr tė shprehur dashurinė e Hyjit. Nė fakt, ajo qė pastron ėshtė vetėm dashuria e kjo dashuri ėshtė e zjarrtė, pra asgjėson atė qė ėshtė e ligshta dhe e paqėndrueshmja duke i bėrė vend tė pastrės dhe tė amshueshmes. Periudha e purgatorit ėshtė periudha e pritjes derisa ky proces pastrimi tė plotėsohet, pėr tė kaluar nė amshimin e Hyjit.
Patristika e vontė, kryesisht Origene, nė veprėn e tij Contra Celsius, kapitulli 5, rreshti 15, e vėn “zjarrin” nė marrėdhėnje me “ndriēimin”, pra me Shpėtimin e amshuar. “Ndriēimi” ėshtė termi patristiko-biblik qė tregon Lavdinė e Hyjit, pjesėmarrjen nė kė Lavdi nga ana e njeriut dhe, si rrjedhojė, Shpėtimin e amshuar tė njeriut.
Ky mėsimi kristalizohet pėrfundimisht nė Kishė nė shekullin XI. duke ppohuar qartazi para sė gjithash dallimin mes mėkateve vdekjeprurėse (nė gjuhėn e popullit: mėkatet e rėnda) dhe mėkatet e zakonta (nė gjuhėn e popullit: mėkatet e lehta). Ky dallim ėshtė i domosdoshėm pėr faktin se mėsimi mbi Purgatorin i referohet vetėm rastit tė dytė, pra rastit kur njeriu vdes me mėkatet e lehta dhe Purgatori nuk ėshtė gjendje definitive, por pėrgatitje definitive, mbas sė cilės kalohet nė gjendjen e lavdishme, pra nė amshimin e Hyjit. Ndėrsa, nė rastin e parė, ku fjala ėshtė pėr mėkate vdekjeprurėse (= tė rėnda), aty nuk bėhet fjalė pėr Purgator sepse liria personale e njeriut ka vendosur vetė tė jetoj larg dhe pa Hyjin, pra tė mos i bė vend Hyjit nė jetėn e tij, gjė kjo qė ka si pasojė mungesėn e amshueshme tė Hyjit. Duhet kėtu edhe tė kujtojmė, se mėkat i rėndė ėshtė atėherė kur bėhet njė vepėr e keqe, kundėr Zotit, me vendosje personale tė lirė dhe vetėdije tė plotė dhe kur me vetėdashje nuk pranohet pendimi, kthimi, por lejohet qė tė vdiset nė kėtė gjendje.
Nė pikėpamjen dogmatike, pra tė mėsimit kishtar, gjė kjo qė ėshtė konfirmuar nė Koncilin e Trentos, rolin kryesor nė aspektin biblik e luan idea e Besėlidhjes sė Vjetėr mbi Sheolin, ndėrsa nė aspektin e Traditės e luan Patristika e vontė.
Krijoni Kontakt