Vdes aktori Llazi Serbo

[busavata]

vetvrasja e aktorve te mdhenj...a nuk munden ma tutje ta luftojn jeten !? ; a ndoshta ariten ne piken kur njeriu më nuk i frigohet vdekjes..!?
me te vertetë piklluse ....

[Guri i Kuq]

Llazi Serbo aristokrati elegant dhe poterexhi


Shkruar nga: Shekulli




Llazi Sërbo ishte si një fëmijë, si ai fëmija i çuditshëm që kërkon me pafajësi prekëse dhe guxim të tepruar stolitë e çmuara që s'jepen të një të rrituri. Sikur të mos ia jepnin, ai ju qepej, gjersa ata të dorëzoheshin me buzë në gaz. Pastaj ai u dorëzua dhe vetë dhe u izolua në shtëpinë e tij në vetmi. Ai ishte një i ikur prej kësaj botë që s'e kuptoi. Kështu i dukej dhe përditë ndahej prej njerëzve.

Ai bënte inversin e rinisë së tij të zjarrtë, ato fije që kishte lidhur me talentin dhe shpirtin e tij të jashtëzakonshëm, më shumë miq artistë e njerëz të thjeshtë, gjahtarë, ëndërrimtarë djerraditës, letrarë të panjohur, serenatistë, fotografë të shpërfillur, dështakë, fundërrina të alkoolit, aventurierë, regjisorë të shquar, aktorë të mëdhenj, femra të bukura, hamgjitëse, i këputi një nga një, pa e ditur se në duart e kësaj aradhe larushitëse mbetën fijet e tij. Ai donte t'i harronte dhe ata gjithashtu, po kjo s'ndodhi. Ai mbeti miku i zhgënjyer dhe i dëshpëruar. Ai nuk e donte harrimin. Po atë e harruan, se në skenë ndërruan aktorët, erdhën rishtarët diletantë, politikanët, që luajtën dhe vazhdojnë të luajnë Shekspirin, ndërsa aktorët u dëbuan në kafenenë më të afërt. Llazi Sërbo priste në shtëpi. Ai kishte vetëdijen e aristokratit elegant, sqimatar e të përkorë, poterexhi, e shqetësonte dhe një rrudhë në kostumin e rolit, dhe një palë këpucë që e vrisnin, po edhe një dialog i keq. Ai u nxirrte punë regjisorëve. Pyetini, t'ju tregojnë episode dhe në fund pasi të qeshin me rrëmujën që krijonte ky aktor egocentrik, nervoz e i paparashikueshëm, do të heshtnin të menduar, e do t'i japin të drejtë.

Ore, të besohet, ai kërkonte qiqra në hell, po i kishim ne ato kushte, ku t'ia gjenim tamam ato këpucët e Petro Nini Luarasit te filmi "Kush vdes në këmbë", ai i rrjedhur donte me domosdo ato, ikte, e linte xhirimin përgjysmë dhe ne viheshim ta kërkonim, pastaj pasi e gjenim te shtëpia e Ferdinand Radit, mikut të tij, i merrnim anën me të njohur se atij nuk i mbushej mendja.

Më gjeni këpucët që të vij, përndryshe u ktheva në Korçë. Sikur të thoshte, u ktheva në Venecia. Dhe e bënte. O Llazi, po si i do? Hapni albumet e fotografëve të Korçës, sidomos ato të Sotirit dhe shqyeni xelat, aty i keni këpucët, kërkojini dhe do t'i gjeni. Unë dua të luaj Petro Ninin në atë kohë, jo më 44-ën. Dhe kalin, jo ngordhësirë, se ju i bini shkurt, po si i zoti, me dinjitet... Kali ishte një mrekulli më vete dhe ai e bëri mik që në shikimin e parë. Ishte stërnip i Nakllonit, kalit të racës, dhuratë e Stalinit, që kushtonte dy- tre milionë dollarë. Sa pa kalin, me atë elegancë marramendëse, u bë tjetër njeri, tejet i sjellshëm siç ishte kur i ecnin punët dhe kjo i çuditi ata që punonin më të, ngaqë e ndjenë sikur u shpërfillën njëfarësoj prej një kali.

Po, Llazi Sërbo e nuhaste kallpin dhe binte menjëherë në dashuri kur zemra i trazohej prej ndonjë shpirti flori që lëshonte tingëllimë të hollë që prej së largu. Po, kështu ishte, ai donte shpirtin e vërtetë, jo falsin, atij i jepej plotësisht dhe me kohë pësonte zhgënjim, se Llazi donte vëmendje dhe lodhje të madhe, aq sa të rraskapiste me manierat e tij prej artisti poterexhi. Me të gjithë u prish dhe me të gjithë mbeti mik. Edhe me mua që po shkruaj këto radhë. Sepse atij i hipi në kokë të bënte film. Po film, ama. Sa e donte atë shkëlqimin e uruar. E ndjente se e kishte diku në ajër si një parandjenjë joshëse dhe donte ta kapte.

Për dreq në atë kohë isha shef i skenarit dhe ia rrëzuam "Doruntinën" e Kadaresë. Llazi Sërbo të bëjë Doruntinën? Provoja një si panik, më ishin cenuar rëndshëm ca korniza që na bëjnë rëndom të vegjël. Nuk besoja kurrsesi që kjo kryevepër e Kadaresë të gjente përsosjen në kuadrin prej fillestari të Llazi Sërbos, madje e quajta një aventurë të një kokëkrisuri. Po ai e solli sërish skenarin që mbante firmën e tij si skenarist, si regjisor dhe interpretues të rolit kryesor, Stresit.

Kishte shtuar dhe emrin e Kadaresë si bashkëskenarist. Skenari ra për të dytën herë. E solli për të tretën herë më emrin e Viktor Gjikës si bashkerëgjisor. Të gjithë e bënin nga dashamirësia dhe emri i mirë që kishte si aktor, po nuk i besonin fort. Pastaj do të kalonin vite dhe ai do të humbiste pothuaj. Atje në Korçën e tij aristokratike, që e ngashënjente fund e majë. U mbyll në shtëpi. Punonte, e ndjente se përjashta në ajrin e kryeqytetit ishte ajo parandjenja që e nxiste për t'ia bërë trak me një vepër të madhe që sërish të ringjallej dhe të shpëtonte prej vetmisë.

Por vitet kalonin dhe ai edhe më shumë u harrua. Pastaj na erdhi një ftesë prej tij, do të bënte një darkë të madhe, e ne hyrrja byrrja për në Korçë. Një mbrëmje e paharruar, po krejt e çuditshme sikur aty të merrte pjesë dhe Edgar Allan Po, më fantastikën e tij. Kërk Llazi Sërbo, më i bukur se kurrë, kostum të prerë hijshëm, pa një cen, këpucë lustrina kërcitëse, jashtë dëborë korçe, brenda në lokal qirinj si në nëntëqindën, mangallë të mëdhenj me prush. Ai vetë sikur dilte nga një qytetërim, ashtu na u duk, sa për të dhënë një kumt. Aq i mirë, fisnik, i dashur me të gjithë, sapak i lodhur, fjalaman, po shumë i këndshëm. Asnjëherë nuk pamë një femër të mbështetur në krahun e tij, për një kohë, aq sa ta mbanim mënd, sepse ai zhgënjehej shpejt dhe ishte i paparashikueshëm në marrëdhënie.

Prej një fjale, vetëm prej një fjale me dy kuptime e humbje. Prandaj ai quhej prej miqve dhe i humburi. E kisha pare me disa femra të bukura zgjedhur sipas shijes se tij, po për një kohë fare të shkurtër. Ai e kishte të shkruar të mbetej vetëm, në kërkim të një vepre të madhe që do t'i vinte vulën, po ndershmërisht ama, se këtë kërkonte me këmbëngulje e me arrati kapriçioze prej zhgënjimit, famën. Kërkonte lavdinë njerëzisht, midis miqsh, pa shitur mënd. Donte njeriun e plotë dhe artistin e plotë. Prej kësaj brenge që e hëngri edhe rrojti gjer më sot se do kishte shkuar me kohë.

Atij i ishte mbushur mëndja se mund të bënte shumë e shumë më tepër dhe vuante prej hapësirave përherë e më të pakta. Ai priste ta kërkonin, i mbyllur brenda, priste si dikur, kur i luteshin dhe kërkesat ishin të pafundme, po kohët kishin ndryshuar. Teatri tejet i varfër, gati për mëshirë, në kohën e lëmoshës, filmi, pothuajse i rrallë, sepse s'i duhej më kujt, njerëzit i kujtonin artistët e mëdhenj vetëm kur vdisnin me një brerje ndërgjegje për harresën. Pra, e lashë të ajo darka e ringjalljes së Llazi Sërbos. Mizaskenë, foni, skenografi, regjisurë e holle tejpërtej, një mondanitet i përmbajtur përplot shije. Po, ai ishte regjisori, dhe në një darkë si kjo, se s'kishte ku të tregohej tjetër.

Dy hapa më larg teatri i mbyllur dhe pijetoret plot me djerranetësh. Ishte një darkë si e sajuar enkas për të treguar se ai dinte të bënte një film me stimë të madhe, me atë elegance aristokratike që i mungonte estetikës së kuadrit, që për të, ishte një estetikë pa estetikë. Ai, nëse do të vinte, në radhe të parë do të reformonte estetikën e kuadrit duke zgjedhur vepra mjeshtërish të prozës, këto m'i tha si në intimitet me shumë pathos dhe nervozizëm. Ai ngutej sikur nuk i kishte mbetur më kohë e mjaftueshme, i dukej sikur po e pengonin për shkak të zilisë. Vetmia e stërzgjatur e kishte nxitur për ta përshpejtuar misionin e tij, famën, me një vepër të gjithëbotshme, ndoshta atëhere mund të dilte nga vetizolimi...

Ai po nisej, po më pare kishte punë më miqtë. Prandaj kishte aq gjëra të çuditshme ajo natë aq shumë mistike. Gjithashtu s'kishte gëzim më të madh e përdëllyes se sa ky takim i papritur me të humburin. Ai ishte mirë, përplot shpresë. Disa madje e preknin, vallë ishte e vërtetë kjo, që Llazi Sërbo të kish mbetur ai i pari, eleganti, bukuroshi, i zgjedhuri dhe i luturi për role që gjithsesi edhe sot kujtohen me nostalgji; gjermani të "Nusja dhe shtetrrethimi", Martini të "Operacioni zjarri", Petro Nini Luarasi te "Kush vdes në këmbë". Pastaj ai krejt papritur thirri se i kishin vjedhur unazën. Atë, unazën, që ai e mbante për talisman dhe e kërkoi me aq ngulm sa ajo darkë pothuaj u prish. Ai s'arrinte të bënte dot dishepuj sepse i katranoste festat.

Po nga na doli kjo unazë që s'ia kishim parë asnjëherë? Pas njëfarë kohe na kërkoi ndjesë, na tha se e kishte gjetur në një rrethanë banale, madje na rrëfeu dhe dyshimin e vet për rivalët ziliqarë që e kishin ndjekur gjithë jetën dhe i kishin prishur planet. Refuzimi për të bëre film i dukej i padrejtë, kinse për t'i lënë mbi krye vetëm kurorën vezulluese të aktorit. Po ai ishte mësuar të velej shpejt prej sukseseve, se e kuptonte kotësinë e tyre, synonte larg, tepër larg, në yrte të paimagjinueshëm.


Po ta dëgjoje kur fliste për projekte ambicioze nuk mund të përballoje furinë e një mirësie të shenjtë dhe një thjeshtësie gati naive prej fëmije e një buzagas të dhembshur përdëllyes që të kaplonte për ketë provues të krisur të famës.

Ai nuk donte pak, as që e përfillte grimën kalimtare, ëndërronte një sensacion të fortë, jo për hir të bujës e aq, po për të rivendosur një dinjitet të cënuar. Kjo ishte mbresa që të linte, kur të fliste më pasion të zjarrtë, bie fjala për Kutelin, kryeveprën e tij, "Tat Tanushi" (E madhe është gjëma e mëkatit), që donte ta bënte film. Pas viteve 90-të, ai ishte regjisor i suksesshëm i disa pjesëve teatrale, po ajo fama e roleve të tij në kinematografi nuk po rikthehej më. Mbaj mend "Opera për tre grosh", të Brehtit. Një triumf i vërtetë. Shkëlqimi i interpretimit të tij qe tronditës, u duartrokit gjatë, por nuk doli në skenë për të përshëndetur, u zhduk. Jo, s'ishte gjë kjo, ai kërkonte më tepër.

Ai sërish donte të shprehej, po në një kohë tjetër, që nganjëherë s'vjen për mirë dhe, teksa kërkonte të ngjitej, i ngashënjyer prej pompës së politikës që e mashtroi artin, e la në baltë, toka i vithisej nën këmbë, i mori të tatëpjetën. Ç'të bënte ndërkaq, ai për shkak të përsosjes, ambicies artistike, aristokracizmit gjer në hollësi të sqimës, harroi dhe të kishte një grua, pa harroi të kishte dhe fëmijë, sepse asketit të malit të shenjtë të vetmisë, nuk i dilte koha për Doruntinën dhe Tat Tanushin, që edhe ato ishin një ëndërr e mrekullueshme, po jo një përmbushje, se artistit prej kohësh i kishin plaçkitur artin.
Pra, ai e paraqiti Tat Tanushin, siç thamë, që iu refuzua.

Dhe sërish e paraqiti Tat-in që do ta luante vetë dhe Kalinë, atë grua të huaj nga vendet e Biblës, aq të mirëz e fatkeqe. Jam i bindur se po të ishte gjallë Mitrush Kuteli nuk do të refuzonte të vinte emrin e tij si bashkeskenarist më Llazi Sërbon, siç bëri dhe Kadare, sepse atij nuk i bënte dot ballë njeri, as vetë Zoti.

Llazi Sërbo ishte si një fëmijë, si ai fëmija i çuditshëm që kërkon me pafajësi prekëse dhe guxim të tepruar stolitë e çmuara që s'jepen të një të rrituri. Sikur të mos ia jepnin, ai ju qepej, gjersa ata të dorëzoheshin me buzë në gaz. Pastaj ai u dorëzua dhe vetë dhe u izolua në shtëpinë e tij në vetmi. Dhe pastaj u harrua. Dhe prej harresës e nxori vdekja. Vdekja e bëri prapë të njohur. Vdekja! Kjo i kishte mbetur më në fund!

Nju Jork 2010

[gloreta]

Ngushellime me erdhi shume keq.
U prehte ne paqe.

[Baptist]

Bekim Fehmiu ka qene njeri i karakterit te forte e te paepur shqiptar. Nje njeri qe ne asnje menyre nuk harronte kush eshte dhe cka eshte pavaresisht fames se tij dhe suksesit perrallor qe kishte arritur ne bote nga nje vend i ketille.

Bekim Fehmiu, njeri i arsyes nderit dhe i vetrespektit qe i ka hije vetem nje shqiptari, njeri i prakticitetit te skajshem dhe i qellimsise se ekzistences se tij, pas nje sulmi ne tru dhe kur pa se ishte rrezikuar dinjiteti i tij njerzor duke mos qene ne gjendje per te kontrolluar mire as fiziologjine e tij - beri nje perllogari teper te pergjegjshme. Jeta eshte e embel, por kujtimi i embel per te eshte shume me i cmueshem se jeta pa te dhe kujtimi i hidhur i muajve te fundit te jetes se tij. Ai zgjodhi nje menyre qe iu duk me e paster...

Por une shoh shume kafshe te sotme qe ngjajne ne njeri qe pa asnje turp as keqardhje zgjedhin jeten e vetperbuzjes dinjitetin e kafshes nenshtrimin dhe vegjetimin ne ndytesire. Dhe kjo nuk eshte per tu brengosur fare.

Por ky Llazo paska shkrepur huq, se s'mund te behej Bekim duke imituar se largu vdekjen e tij, por jeten e tij. Gje qe nuk e paska bere deri ne fymen e fundit dhe ne moshen e kondicionin me te mire. Por duket se serbo e shypo, edhe ne kete aspekt kane dallim.