Jamarber Marko

[brooklyn2007]

Mado: Kur iki nuk kthehem më


Ndahet nga jeta në moshën 59-vjeçare poeti Jamambër Marko.
Amaneti i fundit është një titull për poezitë e pabotuara. Bashkëkohësit flasin për krijimtarinë e Markos së ri

Kjo është fjalia e fundit që tha Jamarbër Markoja (1951-2010), biri i shkrimtarit Petro Marko, mesnatën e së shtunës, pak para se ora të lajmëronte fillimin e ditës së re. E motra, Arianita, e kish pyetur sesi donte që ta titullonte vëllimin tjetër me poezi të pabotuara, që ajo i ruan në disa blloqe. Pasi iu përgjigj, mbylli sytë dhe i dha fund lëngatës 4 mujore në apartamentin që ndodhet në bulevardin "Zogu I", aty ku kanë jetuar gjithë jetën Markot. Muret e dhomës së vogël ku ai rrinte, lexonte, shkruante, vuante, janë plot me objekte. Shihet aty korniza e vogël që mban një pikturë të Rilindjes, trofeu në qeramikë i Çmimit të Letërsisë (1995), një flamur me stemën e Juventusit, një fotografi me fëmijë.

Kjo është ajo botë e bukur e Mados, që rri kundruall me atë të vuajtjes.
Gruaja që i ka shërbyer 9 muajt e fundit, tregon se ai dje ka kërkuar të dalë në dritare, të shoh atë copëz botë që gjallon në rrugicën e "Dervish Hatixhesë". Të dyja gratë, ajo bashkë me Arianitën, nuk arritën t'ja plotësonin këtë dëshirë. Ceroza në mëlçi e kishte rënduar shumë kohët e fundit, aq sa i mori jetën në moshën 59-vjeçare.
Safoja 85-vjeçare, e ëma, hahet prej kohësh me sëmundjen e alzheimerit dhe nuk e di që i biri po largohet përgjithmonë prej saj. Arianita ka vendosur ta durojë vetëm edhe këtë shuplakë të rëndë të fatit. Ka preferuar që në këtë "shfaqje të fundit" të jetë me rrethin e ngushtë të të afërmve dhe fqinjëve, që kanë qenë përherë aty.

Komshinjtë kujtojnë çdo detaj të jetës së Mados, çapkënllëqet në vogëli, rezultatet e shkëlqyera në shkollën e mesme, pasionin për gazetarinë gjatë studimeve të larta (që i përfundoi më 1974). Më tej filli këputet. Çehrja u ndryshon dhe sikur bezdisen të flasin. Në moshën 24-vjeçare Jamarbër Markoja u dënua me 7 vite burg nga regjimi i Hoxhës, për "propagandë antikomuniste". Arianita tregon se jeta në Spaç i shkatërroi jetën. Asaj I godasin si çomangë në kokë fjalët e fundit në agoni të të vëllait: "Shkuan ta arrestonin, po ai pati fat, kishte vdekur". Tani ajo po i merr vesh kuptimin.
Veç historive të bukura që u thoshte miqve të tij, kur pinin nga një gotë te bari i qoshes në rrugën "Fortuzi", Madoja kishte qindra të tjera të trishta për kohën e burgut. Ata i tregonte me ironi që ther në shpirt.

Fqinjët kishin qejf ta kishin pranë këtë njeri "që siç prodhon toka bimën, i prodhonte truri poezitë", "që thoshte fjalë magjike", "që i jepte mend të gjithëve".
Mirë fqinjtët, po të tjerët, ku ishin dje? Ku janë bashkëkohësit, njerëzit dhe përfaqësuesit e institucioneve të kulturës?
Ata që e marrin vesh rastësisht, mbeten të çuditur që Madoja nuk është më.
Ka prej tyre që nuk ngurrojnë të thonë dy fjalët për krijimtarinë e tij pas 90-ës, duke iu referuar dy veprave: "Rastësisht me dashje" (1995) dhe "Pro Nobis" (2001).
Ka të tjerë bashkëkohës që nuk i njohin veprat.
Shkrimtari Agron Tufa, e shpjegon përse-në.
"Nuk ka lakmuar as lavdi, as vend në poezinë shqipe. Prandaj dhe mbeti fare pak i njohur, sikundër edhe shkalla karakteristike e indiferencës së kritikës sonë letrare jofunksionale. Mbetet një autor jashtë referencial, i papërsëritshëm në zërin e vet dhe i pakrahasueshëm".
Për poetin Arjan Leka "Maduja shkruante i shkëputur nga ritmi i botimit dhe lexuesit të tij".
Një tjetër njeri i letrave, romancieri Zija Çela e vlerëson poezinë e Mados për sinqeritetin. "Jamarbëri nuk shkruante arsyeshëm, nuk shkruante pse poeti duhet të shkruajë, ai derdhte në letër klithmat e veta", shprehet Çela.
Për këta njerëz, vetmia dhe jeta plot vuajtje e tij kanë lindur poezinë. Ai thjesht i hapte udhën dhe i zbrazte në letër.
Të gjithë janë në një mendje, që vlera më e madhe e Markos së ri, si poet, është fakti se ai nuk derdhi helm në poezinë e tij, e la atë të bukur e të pastër. Kur e pyesim Tufën se çfarë tiparesh e bëjnë krijimtarinë e Mados të qëndrojë veçmas në poezinë e pas 90-ës, ai përgjigjet: "Drama e qetë meditative, puna e tendosur e mendimit, metafora asketike. E përsëris në formë tjetër: ai është një shpend krejt i pangjashëm në peizazhin e poezisë shqipe".
Nuk mund të rrihet gojë kyçyr përpara vlerësimit që merr shkrimtari dhe artisti shqiptar si në të gjallë të vet, por edhe kur largohet nga jeta. "Ata nuk e njohin një kafe njerëzore në shtëpinë e shkrimtarit të vdekur", thotë Zija Çela për politikanët dhe qeveritarët dhe për qëndrimet e ftohta që jo rrallë mbahen në kësi rastesh.


http://www.shekulli.com.al/2010/09/0...thehem-me.html

__________________________________________________ __________________

Cfare emri ti vesh ketij palo shteti te udhehequr historikisht nga provinciale qe kurre nuk i ktheu syte nga nje familje e rralle qytetare ?!

[Hyllien]

Krimet që ka bërë Enver Hoxha dhe Komunizmi Shqiptar ndaj kësaj figure janë makabre. E kanë lënë të katandiset familja e vet sikur të jenë pabuksa. Biri i Petro Markos, njëri i cili qe mik i ngushtë i figurave më të njohura botërore si Ernest Hemingway, Giuseppe Saragat, Sandro Pertini, Pablo Picasso, Antonio Gramsci, Pablo Neruda, Palmiro Togliatti e shumë të tjerë që i ka njohur dhe në Spanjë. Pamvarsisht idealeve të tija ka qenë intelektual i jashtzakonshëm. Nuk ke ctë thuash, keq të vjen.

[_AuLoNa_]

Krimet që ka bërë Enver Hoxha dhe Komunizmi Shqiptar ndaj kësaj figure janë makabre. E kanë lënë të katandiset familja e vet sikur të jenë pabuksa. Biri i Petro Markos, njëri i cili qe mik i ngushtë i figurave më të njohura botërore si Ernest Hemingway, Giuseppe Saragat, Sandro Pertini, Pablo Picasso, Antonio Gramsci, Pablo Neruda, Palmiro Togliatti e shumë të tjerë që i ka njohur dhe në Spanjë. Pamvarsisht idealeve të tija ka qenë intelektual i jashtzakonshëm. Nuk ke ctë thuash, keq të vjen.

Ke te drejte, por edhe keta qe jane sot pasardhesit e tyre i kane lene ne pike te hallit!

Ngushellime familjes dhe i lehte qofte dheu!

Do ishte teper e denje kush te kete mundesi te dergonin dicka me kete rast nenes se gjore dhe motres qe ka shkrire jeten per ta, mbasi jane ne kushte jo te mira!

Ketu keni nje video kur u be thirrje para disa muajsh per kete familje te ndihmoej me sa te kishin mundesi! Ketu eshte numri i bankes:

Raiffeisen Bank
Ne Leke ose Euro-0000251473

[Hyllien]

Ke te drejte, por edhe keta qe jane sot pasardhesit e tyre i kane lene ne pike te hallit!

Ngushellime familjes dhe i lehte qofte dheu!

Do ishte teper e denje kush te kete mundesi te dergonin dicka me kete rast nenes se gjore dhe motres qe ka shkrire jeten per ta, mbasi jane ne kushte jo te mira!

Ketu keni nje video kur u be thirrje para disa muajsh per kete familje te ndihmoej me sa te kishin mundesi! Ketu eshte numri i bankes:

Raiffeisen Bank
Ne Leke ose Euro-0000251473

http://www.youtube.com/watch?v=1YKqFjIzjtc

Eh mor shoku, e kam parë këtë me kohë, por sa para bën, këta mbetën pa pinjollë. Familje të tilla në perëndim do kishin lulëzuar dhe do kishin vëndin që meritonin në shoqeri, e jo kështu. Më pak Benza e BMW e më shumë solidaritet do bëntë që edhe pronarët dhe biznesmenat shqiptarë të lejnë një të ardhme më kuptimplotë për fëmijët e tyre. Nuk e kanë hic gjë të ndihmojnë të tillë njerëz. Petrua apo i biri nuk janë as të parët e vas të fundit në këtë varg të madh viktimash të shoqerisë sonë, që nuk duhet të rrijë më e ftohtë por të tregohet solidare. Kur them solidare nuk kam parasysh asnjë ideologji politiko-sociale, kapitaliste apo komuniste, thjeshtë solidare si shqiptarë me njëri tjetrin.

[gjirfabe]

Ndërroi jetë në moshën 59-vjeçare, pas një sëmundje të rëndë, poeti Jamarbër Marko. Bir i shkrimtarit Petro Marko dhe i piktores Safo Marko, la pas fletore të tëra me poezi të pabotuara, të cilat e motra Arianita Marko kishte vendosur t’ia botonte në një përmbledhje.

Vetëm pak para se të ndërronte jetë, mesnatën e së premtes, ai i tha se e kishte vendosur titullin: “Nuk di të kthehem”. Një titull që vjen si një mesazh, si varg i fundit poezie për të gjithë

Ajo zbriti në fund të shkallëve të ngushta. Njerëzit përreth i bënë vend të kalonte. Qëndroi e vetme dhe e priti të vëllain. Për të fundit herë e përcolli. Ai doli nga shtëpia dhe më nuk do të kthehet. Vëllai, Jamarbëri nuk jeton. Motra, Arianita e përqafoi, e puthi, e përkëdheli, foli dhe u përkujdes për të fundit herë.

Mesnatën e së premtes, (diçka më shumë a më pak), ai u largua nga kjo botë. I heshtur. Ashtu e fortë, ajo nuk bëri zë. As nënës së sëmurë nuk i tha. Ia fshehu Safos vdekjen e të birit. Por nëna diç ndjeu. Me gjithë sëmundjen nxori zë e tha: “Zot, si do ta gdhijmë këtë natë deri sa të vejë ora 3 (e pasdites)”.

E paratha Safoja orën kur do e përcillte për në banesën e fundit birin, dhe Nita e respektoi vendimin e saj. “E shkreta unë, e kam sëmurë Madunë”... ajo e ndiente, edhe pse të gjithë heshtën para saj. Safo Marko vazhdon të qëndrojë shtrirë në shtrat dhe në ndonjë çast kthjellimi ndoshta edhe është çuditur sa shumë njerëz hyjnë e dalin në dhomën e saj. Ndoshta edhe e ka kuptuar se diçka nuk shkon me Madunë e saj...

Miqtë e të afërmit, vetëm ata venë e vijnë në familjen Marko. Por janë të paktë. E çuditshme se si pret që kur largohet nga jeta një njeri, një bir arti, një poet, artist si ai, pret që njerëzit të derdhen lumë e që bulevardi “Zogu i Parë” deri te shkallët e shtëpisë ku banoi shkrimtari Petro Marko të jenë të mbushura plot. Mungojnë njerëzit e kulturës. Ata që emrin e kësaj familje e zënë në gojë kur ua do puna të mbahen me të madh e që i harrojnë sa kthejnë krahët. Sot ata janë kaq të paktë, sa të zë trishtimi.

Është një trishtim që i shtohet mortit që ka rënë, zymtësisë së kohës, e asaj të apartamentit të vogël të Markove të mëdhenj. Poeti Xhevahir Spahiu, aktoret Rajmonda Bulku e Yllka Mujo janë personalitetet e vetme të pranishëm. Ministri i Kulturës Ferdinand Xhaferaj, ka dërguar vetëm një mesazh ngushëllimi, dhe atë përmes zëdhëneses për shtyp... Mbi trupin e pajetë të Jamarbërit, në një kurorë me lule të bën përshtypje mesazhi i shkruar në shirit: “Mirënjohje për sakrificën e familjes suaj. Me respekt ‘Bota e luleve’”. Ndonjëherë prej atyre që nuk njeh vjen edhe respekti më i madh.

Jamarbër Marko u nda nga jeta dje në moshën 59-vjeçare. Vuante poeti, jo vetëm prej sëmundjes, (diagnoza: cerozë në mëlçi), por më shumë prej të kaluarave. Ngulmonte të mos kurohej. Ishte një vetëdorëzim, për të cilin zor se mund t’ia ktheje mendjen. Diçka tej imagjinatës ndoshta kish ndodhur në shpirtin e tij, shpirt poeti, dhe ai nuk kthehej dot më. Iu dorëzua fatit, mendimeve të tij, kështu hoqi dorë prej jetës apo prej vetes, ku i dihet. Madu nuk diti të kthehej më. Me gjithë përpjekjet, as Arianita nuk e ndryshoi dot vendimin e tij. Nuk i mbeti tjetër veçse ta respektonte deri në fund, t’i qëndronte pranë, se ai ashtu e zgjodhi ta kishte fundin, në shtëpinë e babait, në duart e motrës, pranë nënës së sëmurë. E patën pyetur një herë në kishte frikë nga vdekja, dhe ai ishte përgjigjur: “Dy herë më shumë dhe një herë më pak. Sepse kur ajo vjen, s’e dallon dot. Po iku, ti ke një moment zhgënjimi”. Por dje nuk u zhgënjye, ajo e priti, nuk iku. Madu zgjodhi ta ndiqte pas. E nëse besonte në një botë tjetër, kushedi, ndoshta ka fatin që të paktën tani të jetë “një pemë pa lule, pa frutë, me vetëm pak qiell”. Të shijojë lirinë, atë që i pat munguar gjatë viteve të burgut në Spaç e ndoshta edhe gjatë burgut prej së gjalli që përjetoi ashtu i tërhequr dhe i lënë në harresë.

Ajo qan në heshtje, ashtu siç është mësuar të jetojnë Markot. Edhe britmat i ka të tilla, të heshtura. “Ai ishte vëllai im”, vetëm për të thënë këtë nxori zë. Si për të thënë se tani e qara ishte e përligjur, se tani mund ta hidhte poshtë petkun e “të fortës” për të shprehur dhimbjen. Ajo i qëndroi pranë deri në fund, ashtu si vetëm një motër që e do shumë vëllain mund ta bëjë. E me gjithë vuajtjen, prapë e fortë ajo gjen kurajë të flasë për të vëllain, për çastet e tij të fundit e mbi të gjitha për përmbledhjen e fundit me poezi, të cilës pak para se të vdiste, Jamarbër Marko ia vendosi vetë titullin: “Nuk di të kthehem”.

Arianita Marko: “Donte të jetonte dhe të vdiste pa bërë kompromise”

Pyetje: Arianita, si ishte gjendja e Jamarbërit, sidomos kohët e fundit?
Arianita Marko: Gjendja e tij kohët e fundit ishte e mjerë, donte asistencë, donte ndihmë, të cilën unë si motër ia kam dhënë. I kam dhënë aq ndihmë sa mund t’i japë një motër një vëllai që e do shumë. Por ndihmë tjetër nuk ka pasur.

Ai nuk pranonte të kryente vizita mjekësore. Ishte sikur të refuzonte të jetonte, sikur e kishte vendosur fundin...

Sepse ai kishte parë dhe ka parë të gjitha gjërat që mund të ndodhnin. Madu nuk gënjehej kollaj. Ai donte të vdiste në shtëpi. Unë nuk bëra asgjë kundër vullnetit të tij, e mbajta në shtëpi, i ndjenja afër deri në momentin që ai iku.

Pyetje: Ç’mendonte ai për gjendjen, sidomos të kohëve të fundit të familjes Marko. Çfarë thoshte gjatë bisedave që keni pasur?

Arianita Marko: Ne nuk bisedojmë, se s’jemi aq të vegjël për të biseduar për gjendjet. Ne gjendjet i dimë, sepse prindërit kanë kaluar disa periudha kohe, që janë disa regjime, me disa ndryshime. Ne dimë se si vuajnë njerëzit, se si vuajnë artistët, të ndershmit, të pasurit dhe i pranojmë. Ne dimë të vuajmë dhe të ikim në heshtje.

Unë për vete bëra një thirrje, e theva heshtjen dhe nuk pendohem për këtë. E bëra për të kërkuar ndihmë për këtë familje që meritonte pak më shumë vëmendje, sepse u ka dhënë shumë njerëzve si familje, si artistë. Ata i deshën njerëzit, jetën, panë zhgënjimet që kërkonin të vërtetën dhe që pastaj... Kërkova ndihmë jo për veten, por për të mbajtur ata. Erdhi një ndihmë modeste kohët e fundit. Por dashuria ime si motër dhe si nënë për mamanë time nuk u ka munguar edhe nuk do t’u mungojë asnjëherë. Për vete jam sakrifikuar me gjithë shpirt për tre artistët që kam pasur në shtëpi.

Pyetje: Madu, siç i thërrisnin të gjithë, në një farë mënyre edhe refuzonte t’i botoheshin krijimet e tij. Përse?

Arianita Marko: Madu nuk ka dashur të botoheshin shkrimet e tij, sepse ne që fëmijë jemi mësuar me botimet. Nuk ishim nga ata që gëzoheshin kur botohej diçka për herë të parë, e rëndësishme apo e parëndësishme qoftë. Ne ishim për botime me vlerë. Jo se ai ka refuzuar të botonte por nuk e di, ndoshta...

Pyetje: A ka lënë dorëshkrime?

Arianita Marko: Po. Madu ka lënë pas shumë blloqe me poezi, që them se ndoshta po të jem gjallë do t’i botoj. Dje (të premten) para se të vdiste i thashë: Kam vendosur t’i botoj poezitë e tua. I kërkova të vendosnim një titull dhe ai më tha se e kishte një në mendje: “Nuk di të kthehem”. Është një titull që ka shumë krah mendimi. Do të thotë nuk di të kthehem nga vdekja, nuk di të kthehem në jetë, nuk di të kthehem nga fillimi, nuk di të kthehem në shpresë...

Pyetje: Gjatë kohës kur ai ishte gjallë, a keni bërë ndonjë përzgjedhje të poezive që do të donit të botonit?

Arianita Marko: Nuk kam bërë asnjë përzgjedhje poezish. Kam bërë përzgjedhjen e asistencës mjekësore. Është më njerëzore të përcjellësh ata duke i përqafuar, duke i puthur, duke ndier afërsinë si njeri se sa një botim. Botimi vjen më pas. Unë i ndjenja afër tim vëllai si njeri.

Pyetje: A vazhdonte të shkruante gjatë kohëve të fundit?

Arianita Marko: Kohët e fundit nuk mund të shkruante, sidomos pas aksidentit.

Pyetje: Si ishin momentet e fundit të poetit?

Arianita Marko: Momentet e fundit të Madus... vdiq një njeri duke vuajtur shumë. Zgjodhi të vdiste në dorën time dhe unë ia mbajta dorën deri në fund duke e puthur, duke e përqafuar, duke i shtrënguar dorën deri në grahmat e fundit. Se ishte më mirë të ndodhte në krahët e motrës se sa në krahët e çdo njeriu tjetër.

Pyetje: Lexuesi e njeh si poet, bir i shkrimtarit Petro Marko dhe piktores Safo Marko, por si ishte Jamarbëri njeri?

Arianita Marko: Madu ishte një njeri që vuajti gjatë gjithë jetës. Ishte shumë i veçantë. Ishte një artist i lindur në një familje artistësh. Donte të jetonte dhe të vdiste pa bërë asnjë kompromis.

[Xhuxhumaku]

Ndarje e trishtueshme me Jamarbrin!


Violeta Murati

05/09/2010 09:55:00



Në moshën 59-vjeçare Jamarbri la shtëpinë e tij të vjetër, rrugës së trenit, dhe dritaren ku lëshonte ditët mbi vështrimin e mbetur në rrugicën aty

Ka qenë një ndarje e trishtueshme, dje, me poetin Jamarbër Marko. Në moshën 59-vjeçare Jamarbri la shtëpinë e tij të vjetër, rrugës së trenit, dhe dritaren ku lëshonte ditët mbi vështrimin e mbetur në rrugicën aty. Pas një gjendjeje dëshpërimi të thellë, në të pamundurën për të pasur koha kthim mbrapsht, me shpresën e humbur në ditët e jetës së tij dhe dëshirën e katranosur prej diktaturës për të qenë sërish djali i ri, rinia e tij rebele, e vrullshme, heretike - Jamarbër Marko shkroi poezi me ndjenja të ashpra, por pa përçmim. I lindur në Tiranë, në vitin 1951, biri i Petro Markos dhe piktores së njohur, Safo Marko, tregoi më se një herë se kishte trashëguar shpirtin artistik të prindërve. Jamarbri apo “Madu”, siç e thërrisnin prej vitesh të gjithë (pseudonimi i ka mbetur nga një vajzë e vogël, e cila s’mund të shqiptonte të gjithë emrin dhe e thërriti Madu), djali i vetëm i shkrimtarit të cilësuar “peshkop i letërsisë”, Petro Marko, mbajti mbi shpinë që në rininë e vet shumë sprova të vështira.

Pas përfundimit të studimeve për gazetari në vitin 1975, filloi edhe përndjekja e tij nga regjimi i kohës për mendimet që shfaqte kundër diktaturës, duke e burgosur në Spaç të Mirditës, për të përfunduar më pas i lirë si hamall i thjeshtë. Kur e pyesnin për jetën dhe peripecitë që kaloi, ai përgjigjej: “Unë e dija se çfarë më priste, isha i përgatitur”, - ndërsa kujtonte një shprehje të Shopenhauerit: “Ai që është i ri, e parandien të ardhmen, ai që është i rrjedhur, jeton me të kaluarën, pjesa më e madhe e njerëzve jetojnë të tashmen”...

Ashtu sikurse i ati, Madu punoi fillimisht si gazetar, ndërsa më pas iu përkushtua letrave. Për herë të parë poezitë e tij u botuan në vitin 1990 nga Fatos Lubonja, ndërsa u nderua vitet e fundit me disa çmime kombëtare. Jamarbër Marko është autor i disa botimeve në vargje: “Rastësisht me dashje” (Tiranë 1995), “Pro nobis” (Tiranë 2001) dhe shumë poezive, poemave e artikujve të botuara në mediat e ndryshme të vendit.

Me librin e dytë, “Pro nobis”, botuar më (2001), ai rikonfirmon atë që është më e mira në poezinë e tij: një formë të shkurtër, një ritëm të brendshëm të qëndrueshëm, një mendim të thellë, të lirë të metaforës, një dhimbje të zjarrtë se kurrë nuk bie në përçmim.

Para pak kohësh, një grup intelektualësh lëshuan alarmin “SOS” për gjendjen financiare ku ndodhej familja Marko, në lidhje me një kontribut financiar për të dalë nga gjendja e rëndë. Vajza e vetme e familjes Marko, Aranita, prej vitesh ka sakrifikuar çdo gjë nga jeta e saj, për t’iu kushtuar tre njerëzve: Jamarbrit, pasi prej vitesh ishte zhytur në një jetë plot dëshpërim dhe shpesh gjendej i vetëm, i mbyllur në shtëpi pa dalë me ditë tëra. Pasoja si duket nga ndjeshmëria e lartë, që diktatura ia la gjurmë në gjithë ditët e jetës; tjetër njeri është bashkëshortja e shkrimtarit, piktorja Safo Marko, e gjendur edhe kjo shpesh në shqetësimet shëndetësore, po ashtu e mbyllur dhe kjo në vetvete; dhe barra e tretë për të cilën Aranita është kujdesur gjithën kohën, ka të bëjë me letrat e shkrimtarit, babait të saj, Petro Marko, duke përgatitur për botim çdo dorëshkrim të tij. Ndonëse Aranita ka treguar se në bodrumin e shtëpisë së tyre letrat janë pa fund, pavarësisht kushteve mizerje në të cilën janë katandisur nga varfëria.

Në këtë mizori jetese, Jamarbri sa vinte dhe rëndohej nga një gjendje psikologjike që vështirë të dilte me shpresë. Ndaj, ikja e tij është ndër më të trishtueshmet.

Ditët e tij ishin pranë dritareve të një pallati të vjetër, diku në rrugën e trenit, që lëshojnë vështrimin mbi një nga rrugicat që ka qëlluar aty. Jeta e tij në të ri, dashuria e humbur, bisedat e fundit me babain e tij, shkrimtarin Petro Marko, janë labirinte që e përballën nga diktatura poetin, çfarë i shkaktoi emocionalisht, psikologjikisht intelektualit, aq më tepër një karakteri si kjo e Jamarbrit, rebel, kritike e kundërshtues.

Po dje, përkthyesi i letrave shqipe në gjermanisht, Hans-Joachim Lanksch, do të shprehej për humbjen e poetit: “Vdiq nji poet i shkëlqyeshëm, nji nga ma të mirët që i ka Shqipnia e ditëve tona. Jamarbri ka kenë poet pafundimisht ma i mirë nga të gjithë këta që e mospërfillnin. Vdekja e tij më trishton. Ngushllime nanës dhe motrës”.

Nuk fliste në media, as shoqëri nuk dukej se kishte, por Jamarbri ndër pranimet e rralla për të folur shfrynte dufmën psikologjike, aq të paimagjinueshme për një shpirt të prekur e të mbyllur në dëshpërim.

Reagimet e tij na ngjajnë filozofike, por në të vërtetë janë “eksperimente” shpirtërore ku e kishte çuar mendja, pasi ka kaluar ndrydhjen dhe mungesën e lirisë nga diktatura.

“Ndjesia e lirisë në një vend të ndrydhur është më e plotë se në një vend të hapur. Po të mos kisha qenë i burgosur në Spaç, s’do e kisha kuptuar kurrë çfarë është liria e vërtetë. Më merr malli ndonjëherë për galeritë e Spaçit... Në momentet e ndrydhura e ndieja lirinë si ndjeshmëri romantike. Ndërsa në momentet më të lira, liria bëhet një kukumjaçkë që u këndon fqinjëve”, - është ndër zbrazjet e Jamarbrit, si reflektim i këtyre viteve në një nga intervistat e tij të rralla për mediat. Ndërsa lidhjen me babain e tij, Petro Markon, e ka shpjeguar në mënyrë po kaq të mistershme, duke lënë botën në sfidën me vetveten: “Më ka ndihmuar gjithmonë tërheqja tek vetvetja për ta kuptuar. Kur fillova ta kuptoja, mendova se kjo ishte kaq pak, saqë duhet ta filloja jetën jo më në këtë glob të ndyrë, por në galaktika të tjera. Petro Marko s’më ka treguar asnjëherë për torturat e vërteta. Ato i kuptova kur u torturova vetë”.

“Unë e dija fatin tim. Isha bir i Petro Markos”, - është ky destinacioni i takimit të fundit mes babait dhe të birit, që e ka shprehur në mënyrë të prerë Jamarbri, duke e rrëfyer dënimin në diktaturë si pjesë e pritshmërive dhe ndarjes me të kaluarën. Por ndjeshmëritë e Jamarbrit nuk janë rrëfyer gjithnjë kaq të ashpra, kaq të egra me jetën. Poeti, i çmuar dhe për forcën e vargjeve, mendimin në to, e ka pasur shumë lehtë të tregojë mbresën më romantike në jetën e tij: “Mbaja në dorë një trëndafil. Filloi era dhe trëndafili u rrëzua te bluza e një vajze. Ajo me siguri do të bëhej e dashura ime”. Ndërsa platonizmi i tij shkonte përtej një realiteti dhe një psikologjie normale për të përjetuar dashurinë, kjo që mund ta ketë çuar dhe në zhgjëndërr, në një botë që nuk ia lejoi ndjenjën, por ia zbukuroi atë në mendim. Dhe ja si thotë Jamarbri në një intervistë: “Unë kam dashur çdo femër që kam takuar e që ndiente më shumë për veten e saj se për mua. Dëgjo, unë mendoj që po të biesh në dashuri si fizik, dashuria do të shndërrohet në pleh. Po të biesh në dashuri si mendim, ti do të ngihesh edhe kur të kesh vdekur...” E kaluara është gjurmë për poetin, por pa e përçmuar. Tani nuk dihet se sa pasuri, krijimtari poetike ka lënë Jamarbri dhe në ditët e ardhshme sërish do t’i bjerë barra Aranitës të kujdeset edhe për to. Në një intervistë të fundit, Jamarbri është shprehur se pas dy librave, po bënte gati një tjetër, botim poetik, pa pasur ndonjëherë mendje se do të shkruante prozë, duke e konsideruar jo fort të madhërishëm për shpirtin e tij dhe ngritur lart poezinë si “hap i parë drejt afërsisë me gjithçka”.

Poezi nga Jamarbër Marko



Sot është e shtunë...


Për mua dhe për ty

Për të gjithë.

Për të gjithë ata

Që patën diçka në tokë.

Sot është e shtunë

Edhe për ata që janë mërzitur

Për ata që nuk dinë të jetojnë.

Është e shtunë edhe për ata

Që nuk janë më.

Sot është e shtunë

Për kuajt që tërheqin karrocat në errësirë

Për lodrat që u luajtën

Dhe për vendet bosh në sallat e lavdisë.

Sot është e shtunë

Edhe për ata që nuk e dinë këtë gjë

Që vuajnë e s' janë të lumtur.

Vetëm sot është e shtunë,

E dëgjova në rrugë

Në derën e spitalit.

Sot është e shtunë

Edhe sikur askush të mos e kujtojë...

Jo vetëm sepse unë sot jam mërzitur,

Por për madhështinë e një dite

Që veshi mbi vete pelerinën e vjetër të botës.

Është e shtunë

Sepse nuk ekziston asnjë ditë tjetër

Si kjo e sotmja

Dhe dikush mund të thotë

Se asnjëherë nuk ka qenë e shtunë,

Se asnjëherë, asnjë ditë

Nuk ka shpënë buzë greminës kuptimin e madh

Jetën e madhe përpara një bluze

Të thjeshtë dite

Siç është dita e shtunë.

Ditë e shtunë sot

Që u përsërit aq shumë

Mbi atë çka bënë ata që nuk jetojnë sot

Me lehtësinë e atyre që jetojnë

Të mbështjellë nga e shtuna

Që si letër karamelesh

Bie mbi butësinë e vjetër.

Sot e shtuna bie mbi kërcënimin e vjetër

Dhe thuhet nga të gjitha buzët kudo

Edhe atje ku dita është ngatërruar me një tjetër

Edhe atje ku dashuria është zëvendësuar me një tjetër.

Kudo sot e shtuna përkëdheli plagët dhe buzëqeshi

Për t' ua bërë më njerëzore,

Për t' ua larguar sadopak nga pesha e kohës,

Që e veshur me hijen dhe dritën e një të shtune

Ndaloi lozonjare dhe tha:

Sot është e shtunë

Kur filluam të kuptojmë

Se vetëm në botën tonë është diçka

Të rrish pak më shumë në të ftohtë

Për të larguar diku drejt pafundësisë

Nyjen e vërtetë,

Që lëkundet me përkëdheli

Brenda thellë së shtunës

Që duket se nuk do të ndërrohet me asnjë ditë tjetër.

Sot është e shtunë

Për të vetmen thjeshtësi dhe mendim

Për të vetmen kënaqësi dhe trishtim

Për të bërë një hap

Në botën e vogël të njerëzve.

standart.

[Xhuxhumaku]

Ngushellime Familjes e miqve te tyre!!

A u martua i ngrati?
A la femije?

Kishte nje emer te bukur e kuptim plot.
Jam Arber..



I madhi Petro Marko ishte dhe nje atdhetar i madh..

ka qene martuar nga fillim vitet 80 me motren e Ivoni Batallit, qe lu me nji film brar,

hap arkivin e gocave te tiranes, ta kujtosh...

por duhet te jene ndare pas 90,....

nderkohe qe ne burg e futi ish e dashura, zysh Nila, edhe kjo elidh me filmin ku lunte ivoni...

[MI CORAZON]

ka qene martuar nga fillim vitet 80 me motren e Ivoni Batallit, qe lu me nji film brar,

hap arkivin e gocave te tiranes, ta kujtosh...

por duhet te jene ndare pas 90,....

nderkohe qe ne burg e futi ish e dashura, zysh Nila, edhe kjo elidh me filmin ku lunte ivoni...

kat,s'ka qene I martuar ndonjehere madu-ja. Une keshtu e di...

[Xhuxhumaku]

kat,s'ka qene I martuar ndonjehere madu-ja. Une keshtu e di...

MI CORAZON,

une e kam pas ne shkolle ate mirelen,...

ishte nji goc elegante, tip francuskinje,....ca i thonin edhe akullore...lol

ps,

gjendjen civile sja di, por

s'di qe ne ate kohe te bashkejetonin robt....

[BOKE]

Njeri i mire, por pijanec. Tape e shikoje gjithe kohen.