Kuriozitete dhe te reja nga mjekesia

[DI_ANA]

Këshilla për një ushqyerje të shëndetshme të fëmijëve

• Ushqyerja është një proces mjaft i rëndësishëm te fëmijët, që siguron një rritje normale fizike dhe psikike.

AIDA MALAJ

Në një intervistë për “Panorama”, mjekja pediatre, dr.shk. Shqipe Binbashi, jep disa këshilla për kohën e ndarjes nga gjiri dhe fillimin e ushqimit shtesë:
Doktoreshë, kur duhet të fillojë dhënia e ushqimeve shtesë tek fëmijët që ushqehen me gji?
Sipas rekomandimeve që jep OBSH, ushqimi vetëm me gji për moshën nga 4-6 muaj është ideal. Përpjekjet e disa nënave për të filluar ushqimet solide më herët se muaji i katërt, janë të gabuara. Por edhe fillimi i ushqimeve solide më vonë se 6 muaj, nuk është i këshillueshëm, sepse fëmija mund të mos reagojë mirë në ushqyerje. Periudha më e përshtatshme e fillimit të ushqimeve të tjera, përveç qumështit të gjirit, është nga muaji i 4-6 i jetës së fëmijës. Në këtë periudhë, aparati tretës i fëmijës arrin të thithë dhe të tresë, përveç qumështit të gjirit, edhe ushqime të tjera. Po ashtu, funksioni i veshkave përballon një sasi më të madhe proteinash dhe mineralesh.
Cilat janë ushqimet më të përshtatshme në këtë moshë?
Varet nga tradita familjare, ose preferenca e prindit në përzgjedhjen e ushqimit të parë shtesë. Mund të fillohet me drithërat. Preferohet mielli i orizit, për vetitë hipoalergjike. Por mund të fillohet edhe me pure zarzavatesh. Këto gatime duhet të përgatiten me qumësht industrial (formula standarde), të paktën deri në fund të vitit të parë. Qumështi i lopës në këtë periudhë nuk këshillohet, për mangësitë në përbërje, ku më e rëndësishmja është deficiti në hekur, që shkakton aneminë tek fëmija. Ushqimi i ri duhet filluar me sasi të vogël, për t’u shtuar gradualisht, në varësi të tolerancës së stomakut të fëmijës. Pasi të jetë mësuar me ushqimet e para, gradualisht shtohet mishi i homogjenizuar, djathi, veza etj.
Duhet të kihet parasysh që ushqimet solide të jepen me lugë, në mënyrë që të mësohen reflekset e përtypjes nga fëmijët. Po ashtu lëngjet duhet të pihen me gotë, sepse dhënia me biberon, sidomos e lëngjeve të frutave mund të favorizojë kariesin.
Çfarë këshillash mund t’u jepni prindërve në këtë periudhë?
Duhet të vihen re ndryshimet nga fillimi i ushqimeve të reja tek fëmija. Kështu, së pari, duhen vërejtur ndryshimet në traktin tretës (shfaqja e diarresë, të vjellave, dhimbjeve të barkut etj.). Po ashtu duhen vënë re ndryshimet në lëkurë: rash, urtikarie si dhe ndryshimet në traktin respirator: vështirësi në frymëmarrje, shenja këto të një alergjie ushqimore.
Çfarë mund të bëhet kur fëmija refuzon ushqimin?
Në përgjithësi refuzimi i ushqimit është problem gjatë periudhave të sëmundjeve, kur anoreksia dhe refuzimi i ushqimit është i paevitueshëm. Duke qenë se sëmundja është e përkohshme, mjafton të mbështetet sipas rastit me dhënie lëngjesh nga goja, ose në venë (parenteral), për të evituar rënien në peshë. Prindërit duhet të dinë se rregullat “e rrepta”, pa marrë parasysh oreksin dhe dëshirën e fëmijës për t’u vetushqyer, pëlqimin, ose jo nga fëmija e një ushqimi të caktuar, shpesh bëjnë efekt të kundërt. Pra, në vend që të nxisin fëmijën në ushqyerjen, e shtyjnë ta refuzojë. Në periudhat pa oreks nuk duhet insistuar të merret patjetër e gjithë sasia e ushqimit.
Si duhet të jetë ushqyerja në fëmijët 1-3 vjeç?
Në këtë moshë fëmija ka prirje të jetë i pavarur në ushqyerje dhe kjo duhet inkurajuar. Mbas vitit të parë, ushqimi duhet të jetë i pasur me të gjitha komponentët, por të përpunuara mirë në drejtim të zierjes dhe grimcimit. Gjatë vitit të tretë të jetës, me plotësimin e gojës me dhëmbë, ushqimi gradualisht i afrohet ushqimit të të rriturit.
Në këtë periudhë fëmijët manipulojnë me ushqyerjen për të tërhequr vëmendjen dhe për të arritur plotësimin e dëshirave të tyre. Këtu mund të fillojnë gabimet në ushqyerje, për shkak të produkteve ushqimore të gatshme, zakonisht të shijshme, shpesh të ëmbla, që reklamohen në treg. Kjo është arsyeja që në këtë periudhë, rreziku i fillimit të obezitetit të jetë mjaft i lartë.

Këshilla

Gjatë ushqyerjes së fëmijës duhet mbajtur parasysh që:

-Konfuzioni dhe zhurma në kohën e ushqyerjes i tërheq vëmendjen fëmijës;
-Nuk duhet mbajtur televizori hapur në kohën e ngrënies;
-Duhet të evitohen diskutimet me zë të lartë;
-Nuk duhen bërë komente negative për ushqimin nga të rriturit, gjë që influencon edhe tek fëmija;
-Duhet inkurajuar dëshira e fëmijës për t’u ushqyer vetë pas vitit të parë;
- Lejojeni fëmijën të ushqehet në tavolinë me gjithë familjen;
- Edukojeni fëmijën të ushqehet me orare, ku 3 vakte të jenë të mëdha dhe 2 vakte të ndërmjetme, që mund të jenë fruta, ose lëngje frutash, kos me fruta etj., zakone që duhet të vazhdojnë edhe në moshë më të rritur.

Marre nga "Panorama"

[DI_ANA]

• Ndotja urbane mund të favorizojë formimin e pllakëzave në arteriet e këmbëve, duket shtuar riskun për tromboza.

Të paktën ky është konkluzioni që ka nxjerrë një grup shkencëtarësh të “Harvard Medical School” të Bostonit, të drejtuar nga Andrea Maçarelli, pasi kanë marrë në konsideratë 870 pacientë të prekur nga tromboza gjatë 10 viteve që ka zgjatur studimi. Shkencëtarët kanë krahasuar të dhënat e këtyre pacientëve, me ato të 1.210 personave që gëzonin shëndet të mirë dhe që jetonin në të njëjtën zonë. Janë analizuar përqendrimi i substancave ndotëse si thërrmijat e karbonit dhe të nitrateve të metaleve, në zonat urbane që janë marrë në konsideratë dhe rezultatet kanë treguar se për çdo 10 mikrogramë më tepër për metër kub të këtyre substancave, regjistrohet një rritje me 70% të riskut për shfaqjen e trombozave. Mekanizmi që lidh smogun me rritjen e riskut për tromboza, është mjaft i ngjashëm me atë që shkakton të ashtuquajturën “sindrom e economy class”, edhe pse te pasagjerët që nuk lëvizin këmbët për shkak të udhëtimeve tepër të gjata, duke qëndruar për një kohë të gjatë ulur në pozicione jo komode, nuk formojnë pllakëza të mirëfillta, por vetëm shfaqin ngadalësim të qarkullimit të gjakut. Ndërkohë, ashtu si shpjegohet në numrin e fundit të “Archives of Internal Medicine”, smogu favorizon ngushtimin e arterieve, pasi si pasojë e ekspozimit ndaj agjentëve ndotës, gjaku qarkullon më me vështirësi.
Ekspozimi ndaj nano-pjesëzave të prodhuara nga shpërbërja e karburanteve ka qenë objekt i një studimi që ka patur për objekt ndikimin e smogut në infraktet dhe iktus. Studimi i kryer në SHBA, tregon se ekziston një lidhje e mundshme mes smogut dhe rrezikut për shfaqjen e trombozave venoze të thella. “Rezultatet tona tregojnë për një faktor risku krejt të ri dhe në të njëjtën kohë konfirmojnë rëndësinë e sforcimeve që kryhen për uljen e impaktit të ndotjes urbane në shëndetin e njeriut”, kanë nënvizuar studiuesit e Harvardit.

Marre nga "Panorama"

[DI_ANA]

Gastro-enteritet janë ndër shqetësimet më të shpeshta që prekin fëmijët.

AIDA MALAJ

Ndonëse rastet më të shprehura janë në ditët me temperatura të larta, nuk përjashtohen shqetësimet në çdo periudhë të vitit. Shkaktarët janë viruse të ndryshme që qarkullojnë, të cilët favorizohen nga ndryshimet e temperaturave, kryesisht ulja e higjienës dhe ndotja e ambientit. Mjekët tërheqin vëmendjen që çdo rast të trajtohet me kujdes. Në një intervistë për “Panorama”, pediatrja infeksioniste Marita Cama, këshillon se si mund të parandalohen dhe kujdesi që duhet treguar nga prindërit për të trajtuar këto probleme:
Doktoreshë, ditët e fundit ka pasur mjaft raste me gastro-enterite te fëmijët, mund të flasim për një epidemi?
Rastet e gastro-enteriteve janë ndër shqetësimet më të shpeshta te fëmijët dhe janë të pranishme gjatë gjithë vitit. Ditët e fundit ka pasur mjaft raste, por ende nuk mund të flasim për një epidemi. Zakonisht këto shfaqen kur temperaturat janë shumë të larta, kur problemet e higjienës theksohen, etj.
Nga se shkaktohen këto sëmundje?
Shkaktarët janë viruse të ndryshme që qarkullojnë në ajër. Tashmë kanë ndryshuar skemat klasike, nuk ka vetëm një virus që e shkakton, janë gjithmonë 2-3 që ndërveprojnë, mbivendosen dhe ndikojnë në shfaqjen e këtyre problemeve. Kjo bën që edhe shenjat klinike të mos jenë të njëjtat, por të ndryshojnë, pasi çdo virus shfaq shenjat karakteristike të tij. Kjo është arsyeja se shpesh shenjat janë të ndryshme, diarre, temperaturë e lartë, mungesë oreksi, humbje në peshë, etj.
Ka faktorë që e favorizojnë shfaqjen e këtyre problemeve?
Ekzistojnë disa faktorë që ndikojnë në shumimin dhe shfaqjen e këtyre viruseve, të tilla janë ndryshimet dhe luhatjet e temperaturave, temperaturat e larta, mungesa e higjienës, ndotja e ambientit të jashtëm, etj.
Kur duhet t’i drejtohemi mjekut?
Që me shfaqjen e shqetësimeve të para duhet të drejtoheni sa më parë te mjeku specialist. Kjo, sepse dhe një episod diarreik, mund të jetë sinjal i një problemi më serioz. Një episod diareik përmban më tepër ujë se zakonisht dhe si pasojë lëndët ushqyese, uji dhe kripërat minerale që merren me ushqimin nuk thithen plotësisht në zorrë, por eliminohen jashtë organizmit me diarre. Pra, fëmija nxjerr më shumë lëngje sesa merr dhe pasoja e parë është dehidratimi. Të njëjtin veprim shkaktojnë edhe të vjellat që shpesh janë shoqëruese të diarresë. Sa më i vogël të jetë fëmija aq më shpejt dehidratohet domethënë humbet lëngje. Diarreja është mjaft e dëmshme për fëmijën, sepse me anë të saj fëmija humbet sasi lëngjesh e bashkë më te edhe sasi kripërash trupore. Ai humbet elemente ushqimorë të domosdoshëm për organizmin dhe njëkohësisht humbet oreksin, nga kjo nëna priret që të mos e ushqejë dhe për pasojë gjendja përkeqësohet më tej. Për këto shkaqe diarreja është më e dëmshme veçanërisht te fëmijët e dobët dhe të sëmurë.
Çfarë këshillash mund t’i jepni prindërve për të parandaluar shfaqjen e këtyre problemeve?
Parandalimi i këtyre problemeve përfshin një sërë masash, ku më kryesorja është mbajtja dhe respektimi i një higjiene maksimale në pastrimin, ruajtjen dhe gatimin e ushqimeve që i jepen fëmijës. Kështu, rekomandohet që ushqimet të pastrohen shumë mirë, me ujë të rrjedhshëm dhe të freskët. Më pas, duhet të tregohet kujdes në gatim dhe në ruajtjen e ushqimeve të gatuara, sepse dhe këto nëse nuk ruhen në kushte frigoriferike të përshtatshme, mund të shërbejnë si burim problemesh shëndetësore.


Këshilla

Në kushtet e shtëpisë, kur fëmija shfaq probleme të tilla, masa e parë që ndërmerret është dhënia e sa më shumë lëngjeve se zakonisht, lëng orizi, supëra dhe për fëmijët që ushqehen me gji, të shtohet vënia në gji. Nuk duhet harruar se lëngjet nuk zëvendësojnë ushqimin, i cili duhet dhënë shpesh e nga pak, me përmbajtje që asimilohen shpejt si dhe me vlera kalorike e të pasura me vitamina. Në këto raste nuk rekomandohet të jepet qumësht dhe ushqime që përmbajnë atë, vezë, ushqime me yndyrnë. Ushqimet duhet jenë të ziera fort e në formë pureje, por të mos përmbajnë fibra, lëkura e të tjera lëndë të paasimilueshme nga organizmi i fëmijës. Ushqimet duhet të jepen çdo 3 orë, duke pasur parasysh që ato që përdoren zakonisht me qumësht të hollohen me ujë me porcion 2:1. Ndërsa si sasi, fëmijës nën 2 vjeç i duhet t’i jepet 50-100 ml lëngje mbas çdo dalje diareike. Njëkohësisht nuk rekomandohen ushqimet me shumë sheqer. Rekomandohen bananet në veçanti mbasi kanë kalium, element ky që organizmi e humbet gjatë diarresë.

Marre nga "Panorama"

[DI_ANA]

• Urtikarie, vështirësi në frymëmarrje, probleme me veshkat dhe mëlçinë, janë disa nga shenjat që shfaq alergjia nga ilaçet.

AIDA MALAJ

Në bazë të këtij çrregullimi qëndron bashkëveprimi i ilaçit me pjesë të ndryshme të sistemit imunitar, duke dhënë në fund reaksionin alergjik. Në një intervistë për “Panorama”, mjekja alergologe, Mirela Hitaj, shpjegon si mund ti njohësh dhe trajtohen alergjitë nga ilaçet:
Doktoreshë, sa të përhapura janë alergjitë nga ilaçet?
Reaksionet nga barnat janë një problem serioz dhe aktual, i cili sa vjen dhe rritet. Sëmundshmëria si pasojë e reaksioneve medikamentoze rritet paralelisht me shtimin e përdorimit të medikamenteve. Në fakt duhet bërë dallimi mes reaksioneve alergjike dhe reaksioneve të dëmshme nga medikamentet. Reaksionet alergjike nga barnat janë një ndër tipat e reaksioneve të dëmshme nga medikamentet. Këto reaksione përmbledhin të gjitha reaksionet nga barnat pavarësisht nga mekanizmat përgjegjës. Sipas OBSH-së, me termin “reaksion i dëmshëm i medikamentit” përcaktohet çdo efekt i dëmshëm i paparashikuar dhe i padëshiruar nga medikamentet, i cili ndodh në dozat që përdoren për parandalimin, diagnozë ose trajtim e patologjive të ndryshme.
Si shfaqen reaksionet nga medikamentet?
Reaksionet e dëmshme nga medikamentet ndahen në dy kategori: reaksione të tipit A që janë reaksione që mund të parashikohen, hasen më shpesh dhe lidhen me efektet farmakologjike të ilaçit.
Kategoria e dytë janë reaksionet e tipit B, që janë më të paparashikueshme, jo të zakonshme dhe nuk lidhen me efektet farmakologjike të medikamentit. Rreth 80 % e reaksioneve nga barnat bëjnë pjesë në grupin e parë A dhe ndodhin nga toksiciteti i barit (mbidozimi), efektet anësore, efektet dytësore ose indirekte, si dhe nga ndërveprimi i medikamenteve.
Reaksionet medikamentoze alergjike, që ndërmjetësohen nga mekanizma imunologjikë, hyjnë në grupin e dytë të tipit B. Ashtu si dhe reaksionet e tjera të tipit B, reaksionet alergjike nga barnat hasen më rrallë dhe përbëjnë 10-15 % të rasteve.
Ka faktorë risku që ndikojnë në shfaqjen e këtyre alergjive?
Faktorët e rrezikut janë të lidhur me: personin dhe me medikamentin e përdorur. Faktorët e rrezikut të lidhur me personin, së pari lidhen me moshën. Përgjithësisht fëmijët shfaqin më pak reaksione alergjike nga barnat, sesa i rrituri, ndryshe nga alergjitë ushqimore, që dihet që të vegjlit janë kontingjenti më i riskuar. Faktorë të tjerë janë ai gjenetikë, roli i sëmundjes bazë, metabolizmi i barnave kryesisht në bazë të një kodimi gjenetik. Po ashtu janë reaksionet e mëparshme alergjike, nga faktorët predispozues. Në këto raste prova kryesore është fakti i nxjerrë nga anamneza, se pacienti ka pësuar një aksident të tillë më parë: ose nga ai bar, ose nga një bar tjetër i ngjashëm me të parin, për nga formula kimike.
Ka faktorë predispozues në shfaqjen e këtyre problemeve?
Cilësitë kimike të medikamentit, si p.sh aftësia për t’u lidhur me një proteinë të trupit dhe për t’u bërë imunogjenikë. Po ashtu ndikon doza dhe zgjatja e terapisë, frekuenca e mjekimeve nëse është e lartë, ndikon në induktimin e një përgjigjeje imune dhe në shfaqjen e reaksionit alergjik. Një faktor tjetër predispozues është dhe përdorimi i imunosupresorëve, që shoqërohet me pakësimin e qelizave T-supresorë, të cilat rregullojnë sintezën e IgE-ve.
Çfarë duhet bërë në rastet kur shfaqet alergjia nga ilaçet?
Së pari, këshillohet ndërprerja e menjëhershme e ilaçit që dyshohet apo dihet që ka dhënë alergjinë. Gjithashtu në këto raste ndërpriten dhe ilaçet e tjera më pak të dyshuar për alergjinë, por që janë dhe më pak të rëndësishme në mjekim e të sëmurit. Mjaft e rëndësishme është të bëhet konsulta menjëherë me një mjek alergolog, sepse ndodh shpesh që pacientët të shkojnë nëpër mjekë të ndryshëm. Vetëm mjeku alergolog mund të vendosë diagnozën që duhet të dhe marrë ndjekjen e specializuara.

Ilaçet që japin më shpesh alergji

-Penicilina
-Substancat e kontrastit që përdoren në radiologji
-Sulfonamidet që hyjnë antimikrobialët, diuretikët, hipoglicemianët oralë, etj
-Anestëtikët lokalë
-Aspirina dhe aniiflamatorët josteroidë


Shenja klinike?

• Shfaqet me prekje të lëkurës: urtikarie, ekzantema të ndryshme, dermatit kontakti, etj

• Sëmundje hematologjike: anemi, etj

• Prek veshkat: nefritin intersticial akut, sindromin nefrotik, etj

• Prek heparin: pulmonitin nga hipersensibiliteti

• Shfaq sindromin sistemik, sëmundjen e serumit, temperaturë nga barnat

• Temperatura e shkaktuar nga medikamentet mund të vijë si pasojë e një procesi inflamator ose si shfaqjen e një reaksioni medikamentoz nga efekti farmakologjik i barit në sistemin nervor qendror.


Si shfaqen alergjitë nga medikamentet

-Reaksionet e menjëhershme ndodhin brenda orës së parë të marrjes së medikamentit dhe shfaqen me klinikën e anafilaksisë, të edemës së laringsit, me vështirësi në frymëmarrje, kolaps dhe urtikarie.

-Reaksionet e përshpejtuara ndodhin brenda 72 orëve pas marrjes së medikamentit dhe tregojnë se lidhen, ashtu si dhe reaksionet e menjëhershme me një sensibilizim të mëparshëm.

-Reaksionet e vonuara shfaqen disa ditë pas fillimit të mjekimit. Klinika e tyre përbëhet nga urtikaria, eritema, ekzantema, dhe sëmundja e seruimit. Kjo e fundit mund të ndodh vetëm ose mund të jetë pjesë e një reaksioni të menjëhershëm. Urtikariet përbëjnë 50 % të reaksioneve. Në urtikariet e vonuara mund të mos ketë pasur kontakt të mëparshëm me medikamentin dhe reaksioni ndodh disa ditë pas marrjes së tij(5-11 ditë).

"Panorama"

[DI_ANA]

Kolla e vazhdueshme, por dhe astma bronkiale shpesh janë “bashkëshoqëruese” të urthit. Mjekët tërheqin vëmendjen që çdo episod urthi të trajtohet dhe ekzaminohet në kohë, në mënyrë që të shmangen ndërlikimet e mundshme.

AIDA MALAJ

Në një intervistë për “Panorama”, mjeku gastro-hepatolog, Altin Cekodhima, shpjegon se çfarë lidhjeje ekziston mes kollës së vazhdueshme dhe astmës bronkiale dhe çfarë mund të bëhet në këto raste.
Doktor, është e vërtetë që ka raste kur refluksi të shfaqë kollë kronike?
Po, në mjaft raste refluksi gastro-ezofageal shfaqet me shenja atipike, pra, jo me shenjat klasike që shfaq shpesh kjo sëmundje. Të tilla përfaqësohen nga sëmundje të aparatit të frymëmarrjes në veçanti astma bronkiale, kolla e vazhdueshme e pashpjegueshme dhe sëmundje që prekin laringun. Sipas studimeve të ndryshme, refluksi pastro-esofageal është përgjegjës për 10-20% të rasteve të kollës. Ndonjëherë, kolla mund të jetë e vetmja shprehje e refluksit gastro-ezofageal; Gjithsesi, shpesh janë të pranishme shenja të tjera si ndjesia e djegësirës, zgjim me shije të hidhur në gojë, etj. Me kalimin e kohës dyshohet për praninë e refluksit pastro-ezofageal dhe pacienti i drejtohet gastro-endoskopisë. Kolla kronike që nuk trajtohet me kurat “klasike”, është mjaft e shpeshtë te personat që vuajnë nga refluksi. Mendohet se refluksi acid arrin trakenë dhe bronket, duke shkaktuar një reagim inflamator. Madje, mendohet se pjesa më e madhe e pacientëve me astmë jo alergjike vuajnë dhe nga refluksi gastro-ezofageal.
Çfarë lidhjeje ekziston mes astmës bronkiale dhe refluksit?
Tashmë lidhja mes këtyre patologjive është e dokumentuar.
Ekzistojnë studime të ndryshme në botë që flasin për praninë e refluksit te gati 50 % e pacientëve astmatikë jo alergjikë. Dy janë mekanizmat që mendohet se ndikojnë, një teori “e refluksit” dhe një teori “si refleks”. Në rastin e parë simptomat respiratore shkaktohen nga thithja e lëngut gastrik në pemën bronkiale, ndërsa në rastin e dytë, shkaktohet nga një refleks që shkaktohet nga refluksi acid në nivel të pjesës së poshtme të ezofagut. Të dyja teoritë shfaqin të dhëna klinike bindëse dhe mendohet se, ndikojnë të dy mekanizmat. Veç kësaj, në disa raste simptomat e astmës përputhen me simptomat tipike të refluksit, madje është e vërtetë që në pjesën më të madhe të rasteve simptomat respiratore janë lehtësisht të predominuara nga ato gastro-ezofageale janë të pakta ose gati mungojnë; kjo të çon të mendosh për praninë e refluksit në pacientët astmatikë, sidomos tek ata që i përgjigjen pak terapisë anti-astmatike.
Çfarë mund të bëhet në këto raste?
Nëse episodet e refluksit bëhen mjaft të shpeshta dhe zgjasin për një kohë të gjatë, ato bëhen patologjike. Në këto raste ka mundësi që të ndikojë në shpërthimin e reflekseve nervore ose dhe material gastrik të thithet në bronke dhe të shkaktojë kriza astmatike, sidomos gjatë natës. Prandaj është e nevojshme që përveç trajtimit te mjeku alergolog, këta pacientë të mbajnë kontakte të vazhdueshme dhe me mjekun gastro-enterolog, i cili do të dijë të përcaktojë nëse episodet e refluksit janë patologjikë ose jo dhe se si mund të trajtohen këto probleme.

Predispozicioni

Grupmoshat më të rriskuara

Dihet që probabiliteti për t’u prekur nga refluksi rritet me kalimin e moshës. Në përgjithësi, risku shtohet pas të 40-ve dhe më tepër shfaqet gjatë moshës 65-70 vjeç.


Shenjat atipike të refluksit
Ngjirje zëri
Vështirësi në gëlltitje
Gëlbazë
Ndjesia e një “mase” apo diçkaje në grykë
Kollë kronike e pashpjegueshme
Djegie fyti

"Panorama"

[DI_ANA]

Si shfaqen problemet e gjëndrës tiroide te fëmijët

• Gjëndra tiroide është organi që prodhon hormonet e tiroides, që kanë për detyrë qysh tek embrioni i njeriut të marrin përsipër zhvillimin e qelizave të sistemit nervor.

AIDA MALAJ

Në një intervistë për “Panorama”-n, prof. dr. Petrit Hoxha, shef i shërbimit të Diabetologjisë në Pediatrinë e QSUT-së, shpjegon se si shfaqen problemet me gjëndrën tiroide te fëmijët, çfarë pasojash sjell në shëndetin dhe si mund të trajtohen këto probleme:
Cili është funksioni i gjëndrës së tiroides?
Gjëndra tiroide është organi që prodhon hormonet e tiroides, që kanë për detyrë qysh tek embrioni i njeriut të marrin përsipër zhvillimin e qelizave të sistemit nervor ose e shprehur ndryshe të zhvillojnë intelektin, fizikun dhe sistemin nervor në tërësi të njeriut. Kjo është arsyeja që gjëndrat tiroide fillojnë të prodhojnë hormone që nga java e 10-të e embrionit. Natyra e ka krijuar më shpejt këtë funksion, sepse zhvillimi i qelizave të trurit në këtë periudhë, është më intensiv se gjatë gjithë jetës intrauterine dhe vazhdon me këtë intensitet deri në moshën 3-vjeçare, për të përfunduar rreth moshës 23-24 vjeç.
Si realizohet prodhimi i hormonit të tiroides?
Realizohet ekskluzivisht nga jodi që vjen nëpërmjet gjakut të nënës, pra origjina është gjaku i nënës. Kjo do të thotë se duhet të merret jod te gratë shtatzëna dhe gratë në periudhën e ushqyerjes me gji, në mënyrë që të lindin dhe rriten fëmijë pa probleme të tilla. Në këtë fazë nëna ka më shumë nevojë për jod, sepse i nevojitet për fetusin dhe për veten.
Hormoni i tiroides dhe jodi i nënës, marrin pjesë në krijimin e receptorëve të trurit të organizuar për kapjen e informacionit që vjen. Kjo fillimisht realizohet nga hormonet e nënës, dhe më tej ato prodhohen nga vetë fëmija. Nëse nënës gjatë barrës nuk i jepet sasia e duhur e jodit, mungesa e jodit shfaq disa pasoja të mëdha, e para: nëse nëna ka mungesë të rëndë të jodit te fëmija shfaqet kreteinizmi, që është zhvillimi i pakët mendor dhe fizik i fëmijës. Nëse pamjaftueshmëria e jodit është më e lehtë, kjo çon në ulje të koeficientit intelektual të fëmijës. Eshtë parë se këta fëmijë shfaqin 15 pikë më pak nga 100 të mundshmet të zhvillimit intelektual, në krahasim me fëmijët e tjerë, që nuk shfaqin një mungesë të tillë jodi. Kjo do të thotë se brezat që jetojnë në zona me deficencë jodike mund të kenë pakësim të koeficientit intelektual, që më pas shfaq pakësim intelektual, që shprehet me lëvizje të pakontrolluara, ulje të përqendrimit, ulje të rendimentit shkollor.
Sa problematike është mungesa e jodit në vendin tonë?
Studimet kanë treguar se mbi 90% e popullsisë sonë ka shfaqur deficencë jodike, të shkallëve të ndryshme. Gjithsesi vitet e fundit është kërkuar të ndalohet hyrja e kripës pa përmbajtje jodi. Në masën më të madhe kjo ka zgjidhur problemet e mungesë së jodit. Rezultatet e 2007 kanë treguar se gjendja sot është përmirësuar në mënyrë të ndjeshme, dhe kjo për shkak të përdorimit të kripës së jodizuar.
Çfarë pasojash mund të shfaqi mungesa e jodit?
Një nga problemet që shfaqet më shpesh është zmadhimi i gushës, që në vitet ’93 prekte gati 28-30% të fëmijëve në Shqipëri, si pasojë e mungesës së jodit, ndërsa sot ky problem është në përmasa më të vogla. Veç kësaj pasoje, e përhapur është dhe sëmundja e hypotirozës, e karakterizuar nga mungesa e zhvillimit të gjëndrës tiroide deri në mungesën e saj. Kjo ndodh në 1 të porsalindur në 3500 raste. Pasojat janë mungesa e zhvillimit mendor dhe fizik. I porsalinduri do të ketë të pambyllur pjesën kockore pas kokës, defekon me vështirësi, ka kërthizë të dalë, ikteri zgjat në kohë dhe është i shprehur. Më vonë tek këta fëmijë, lëkura është e ashpër, e thatë, e zbehtë, është e mermertë, barku zmadhohet, gjuha zmadhohet dhe del jashtë gojës, fëmija qan me zë të trashë, ka gjumësi të tepruar, zhvillim mendor të pakët. Kur mbush një vit fëmija nuk flet, nuk ecën, barku vazhdon të jetë i madh, ka kapsllëk, lëkura është e ashpër, mbetet shtatshkurtër. Meqë diagnoza bëhet me vështirësi janë krijuar programe të zbulimit të sëmundjes që ditën e tretë të lindjes. Kur bëhet matja e hormonit të tiroides. Nëse nuk diagnostikohet që në këtë moment dhe nuk nis trajtimi, ky fëmijë do të ketë pasoja në zhvillimin mendor dhe fizik. Nëse trajtohet në kohë, ky fëmijë ka ecuri të mirë.
Sa është nevoja ditore për të mos shfaqur këto probleme?
Duhet që jodi të merret në dozën 200 makrogramë në ditë për të rritur. Duhet që në gratë shtatzëna, të jepet në formë tabletash 200 mikrogramë në ditë.
Ku mund të gjendet?
Jodi gjendet në kripë dhe kjo gjendet në bukë, gjellë, ushqime të konservuara, që janë të pasura me kripë.
Cila është profilaksia më e mirë?
E para është marrja e kripës së jodizuar nga popullsia, shtesa e jodit gjatë shtatzënisë dhe periudhës së laktacionit dhe në fëmijët e moshave pubertare.


"Panorama"

[DI_ANA]

• Ndryshimet hormonale mendohet të jenë një nga shkaqet e shfaqjes së sëmundjes së gjëndrës së prostatës.

AIDA MALAJ

Bëhet fjalë për ndryshimet e nivelit të testosteronit, hormonit kryesor mashkullor, që është përgjegjës për një sërë funksionesh në organizmin e një mashkulli. Në një intervistë për “Panorama”, mjeku Niko Nushi, kirurg-urolog, shpjegon se si ndikon konkretisht ky hormon dhe çfarë rruge duhet të ndjekë pacienti për t’u trajtuar:
Doktor, është e vërtetë që sëmundja e gjëndrës së prostatës mund të shfaqet si pasojë e ndryshimeve hormonale dhe më konkretisht e testosteronit?
Po. Adenoma glandulare e prostatës është një ndër sëmundjet e shpeshta që prek gjëndrën e prostatës dhe mendohet që në bazë të kësaj sëmundjeje janë çrregullimet hormonale, mes prodhimit të testosteronit (hormonit mashkullor) dhe estrogenit (hormonit femëror). Ky është një nga faktorët që ndikon në shfaqjen e sëmundjes, krahas atyre të trashëgimisë, abuzimit me alkoolin dhe duhanin. Po ashtu ndikojnë pozicionet e detyruara, qëndrimi pa lëvizur, qëndrimet e gjata shtrirë për shkak të sëmundjeve të ndryshme. Megjithatë ndryshimet hormonale që shfaqen te burrat pas moshës 40 vjeç, mendohet të jenë një nga shkaqet kryesore që ndikojnë në shfaqjen e kësaj sëmundjeje.
Pse shfaqen këto ndryshime hormonale?
Mashkulli si hormon kryesor ka testosteronin, i cili prodhohet kryesisht në testikuj nga disa qeliza (leydik) që ndodhen në teste. Me kalimin e moshës ulet funksioni i këtyre qelizave, duke ulur sasinë e prodhimit të këtij hormoni, ku më shumë e ku më pak, i cili do të sjellë dhe disa shqetësime karakteristike.
Më konkretisht, çfarë shqetësimesh mund të shfaqen?
Simptomat e përgjithshme të mungesës së testosteronit janë ulja e dëshirës seksuale, vështirësi në ereksion, shenja të depresionit dhe lodhjes, ndryshimi i linjës trupore që shoqërohet me ulje të fuqisë muskulore dhe rritje të masës dhjamore. Por dhe shqetësime të tjera, që siç thamë lidhen me gjëndrën e prostatës.
Çfarë duhet të bëhet në rast se shfaqen shenjat e mungesës së testosteronit?
Këta pacientë fillimisht duhet t’i nënshtrohen një mori analizash, siç janë: gjaku komplet, urinë komplet, uroculturë, P.S.A.-testosteroni, spermograma, analizat e mëlçisë, lipidograma, echo e prostatës dhe testeve. Kjo bëhet për të parë nivelet e tyre dhe korrigjuar nivelet e testosteronit. Kjo bëhet duke injektuar çdo 8 javë një ampul Nebido, në prani të mjekut specialist. Në pacientët që është kryer kjo procedurë, janë arritur rezultate të konsiderueshme dhe janë vënë re ndryshime në gjendjen e tyre të përgjithshme. Madje është parë se ka pasur ndikim dhe në zvogëlimin e gjëndrës së prostatës ½ e madhësisë së saj dhe është zhdukur urina e mbetur (reziduale). Prandaj personave që vënë re ndryshime në humorin apo gjendjen e tyre të përgjithshme, u rekomandohet të paraqiten sa më parë te mjeku specialist androlog apo urolog, në mënyrë që të diagnostikohen dhe trajtohen në kohë.

Çfarë është testosteroni
Testosteroni është hormon seksual mashkullor, që prodhohet kryesisht në testikuj dhe më pas hyn në gjak dhe përhapet në organe të tjera. Ky hormon ndikon në zhvillimin e një mashkulli gjatë pubertetit dhe që është i nevojshëm për shëndetin dhe cilësinë e jetës së tij. Ky hormon ndikon në zhvillimin e qimeve në mjekër dhe trup, zhvillimin e fizikut dhe libidon (dëshirës seksuale). Rritja e hormonit ndikon në shtimin e oksigjenit në tru, përmes të cilit përmirësohet fuqia e përqendrimit, memoria dhe humori. Në këtë mënyrë mungesa e këtij hormoni ndikon në shfaqjen e problemeve fizike dhe psikike të një burri. Po ashtu testosteroni rregullon fuqinë muskulare dhe masën dhjamore.

"Panorama"

[DI_ANA]

Kanceri në qafën e mitrës, si mund ta kuptosh

• Kontaktet e pambrojtura, abortet e shumta traumatike, përdorimi i duhanit dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme janë disa nga shkaktarët e shfaqjes së kancerit në qafën e mitrës.

AIDA MALAJ

Kjo është një nga sëmundjet kanceroze më të shpeshta te gratë që prek moshën 30-60 vjeç. Në një intervistë për “Panorama”, mjekja gjinekologe, Kozeta Mustafaraj shpjegon se si shfaqet dhe cilat janë “sinjalet e alarmit” të kancerit në qafën e mitrës:
Nga se shkaktohet kanceri i qafës së mitrës dhe sa e përhapur është kjo patologji?
Kanceri i qafës së mitrës apo siç njihet ai cervikal, lidhet me aktivitetin seksual të gruas. Për rrjedhojë shkaqet e shfaqjes së tij lidhen me karakteristika të jetës seksuale të gruas, ku përfshihen: fillimi i hershëm i aktivitetit seksual, pasja e shumë partnerëve seksualë, kontaktet e pambrojtura, lindjet e shumta, abortet e shumta traumatike, përdorimi i duhanit dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme. Sot kjo sëmundje konsiderohet e transmetueshme me rrugë seksuale, si rezultat i prezencës në përqindje më të madhe në të, të virusit HPV (human papiloma virus), i cili ka disa forma të tij mjaft kancerogjene. Për sa i përket përhapjes, ndryshimi i stilit të jetës, ka bërë që ky lloj kanceri të ketë një tendencë në rritje për t’u përhapur.
Kush preket më shpesh nga ky lloj kanceri?
Kanceri i qafës së mitrës është një nga sëmundjet kanceroze më të shpeshta te gratë që prek moshën 30-60 vjeç, dhe e lënë në ecurinë e natyrale të zhvillimit të saj është vdekjeprurëse.
Si zhvillohet kanceri i qafës së mitrës?
Ky lloj kanceri lind dhe zhvillohet mbi një qafë mitre, të inflamuar dhe të traumatizuar nga aktiviteti seksual. Kjo e bën çdo grua potencialisht të rrezikuar për shfaqjen e këtij kanceri.
A është i trashëgueshëm kanceri cervikal?
Kanceri i qafës së mitrës nuk ka lidhje gjenetike, pra nëse një grua ka kancer të qafës së mitrës, nuk është domosdoshmërisht e thënë që e bija të ketë kancer. Por nga studimet e bëra në botë është vënë re se në 15-20 % e rasteve me kancer, pacientët kishin të paktën 1 të afërm me këtë sëmundje.
A mund të parandalohet?
Masa e parë parandaluese është përdorimi i mjeteve mbrojtëse, prezervativëve, të cilët ulin rreziqet e infeksioneve të mundshme. Masë tjetër parandaluese është bërja e Pap Testit, sepse ndihmon në diagnostikimin e hershëm të sëmundjes. Zbulimi në këtë fazë mund të ndikojë në trajtimin në kohë dhe shmangien e pasojave fatale për pacienten.
A është plotësisht i shërueshëm kanceri i qafës së mitrës?
Nëse arrin të diagnostikohet në fazat fillestare ky kancer është plotësisht i shërueshëm dhe gruaja mund të bëjë një jetë fare normale. Por nëse diagnostikohet në fazat e avancuara si ndodh gati në 60 % të rasteve, ky kancer është fatal për jetën e pacientes.

rreziku
Cilat gra janë të predispozuara
- Gratë me partnerë të shumtë seksualë
- Gratë që kanë filluar herët aktivitetin seksual
- Gratë me partnerë të cilët kanë pasur partnere me kancer
- Gratë me histori sëmundjesh seksualisht të transmetueshme
- Gratë duhanpirëse
- Gratë me kancer të gjirit
- Gratë që nuk vizitohen rregullisht tek gjinekologu

Shenjat e alarmit, si shfaqet kanceri i qafës së mitrës

Fillimisht gruaja nuk ka shenja të sëmundjes, sepse ky kancer lind dhe zhvillohet në heshtje për vite me radhë (6-7 vjet). Kur kanceri fillon të veprojë, si shenja dominante mund të jenë gjakderdhjet midis periodave, pas një vizite gjinekologjike, pas kontaktit seksual ose gjatë menopauzës. Cikli menstrual ndonjëherë zgjasin më shumë ose është i rënduar, po kështu gruaja ka dhe infeksion të zgjatur.

"Panorama"

[DI_ANA]

Brokoli dhe lulelakra, “aleatë” kundër kancerit të gjirit

• Shumë fruta dhe perime: ky është “sekreti” që mbron nga kanceri i gjirit.

Të paktën ky është përfundimi i një studimi të kryer nga një grup shkencëtarësh amerikanë, të publikuar para pak ditësh në “American Journal of Clinical Nutrition”, i cili është bazuar në të dhënat e një studimi të kryer te rreth 6 mijë gra kineze.
Shkencëtarët kanë fiksuar vëmendjen në lidhjen e mundshme që ekziston mes konsumimit të perimeve kruçifere (brokoli, lakër e bardhë e lulelakër) dhe rrezikut për kancer të gjirit. Nga të dhënat e mbledhura nga studimi, është parë se konsumi i rregullt dhe i lartë i lulelakrës kineze dhe rrepave të bardha, (perime të zakonshme në Kinë, lidhej direkt me incidencë më të pakët të karcinomës së gjirit, sidomos te gratë në periudhën e post-menopauzës dhe mbartëse të dy kopjeve të një varianti të genit GSTP1, që lidhet me neoplazinë. Nuk ka dyshim që merita i përket disa substancave që ndodhen në to dhe quhen “isotiocianati”: bëhet fjalë për substanca që janë në gjendje të kryejnë veprime të shumta dhe pozitive, siç është luftimi i stresit oksidativ që dëmton qelizat dhe indet, duke penguar në këtë mënyrë rritjen e tumoreve dhe favorizojnë “apoptosinë” (vdekjen e qelizave të sëmura). Por jo vetëm kaq. Kanë aftësi interesante për të ulur rrezikun për shfaqjen e kancereve hormono-vartëse. Me një fjalë, këto përbërës janë substanca anti-kancerogjene, që nëse merren në sasi të mirë është një mënyrë e mirë për të parandaluar kancerin.
Sang-Ah Lee, përgjegjës i ekipit të studimit të “Vanderbilt University” të Neshvillit, ka shpjeguar se gratë që merrnin sasitë më të mëdha të perimeve, kishin gjysmën e riskut për t’u prekur nga tumori i gjirit në krahasim me ato që konsumonin sasi më të pakta. “Studimi duhet interpretuar si një konfirmim i mëtejshëm i faktit se dieta mund të ulë ndikimin që ka predispozicioni gjenetik në vlerësimin kompleks të riskut të kancerit”, ka nënvizuar Jay Fowke, një prej autorëve të studimit.

"Panorama"

[DI_ANA]

Tumori në lëkurë: Zbulohet receptori përgjegjës

• Zbulohet receptori molekular përgjegjës për zhvillimin e kancerit të lëkurës, si përgjigje e ekspozimit ndaj rrezeve të diellit.

Në praktikë, një grup shkencëtarësh të Universitetit të Minesotës ka arritur të identifikojë “pikën hyrëse” të rrezeve ultraviolet në lëkurë, që mund të ndikojë në shfaqjen e kancerit të lëkurës. Sipas të dhënave që referohen në revistën “Cancer Research”, receptori molekular në fjalë është shumë i ngjashëm me “ganxhat” që ndodhen në sipërfaqen e jashtme të qelizave. “Çështja që ka qenë në qendër të studimit tonë ishte të kuptuarit se përse drita ultraviolet çon në shfaqjen e kancerit të lëkurës”, ka treguar për revistën “Zigang Dong”, koordinatori i studimit. Receptorët molekularë janë struktura proteinike, që përbëjnë membranën e jashtme të qelizave. Funksioni i tyre është të kapin përbërësit nga gjaku dhe t’u lejojë qelizave të ndërveprojnë me këta përbërës. Receptori i zbuluar nga shkencëtarët, bën të mundur të “integrojë” rrezet ultraviolet si qeliza të lëkurës. “Thelbi është gjetja e një agjenti që të mund të parandalojë shfaqjen dhe zhvillimin e tumorit të lëkurës, pas ekspozimit në diell”, ka nënvizuar shkencëtari.

"Panorama"