Fyerja e dyte e Nene Terezes!
Nga Blendi Fevziu
Ka vetem pak dite qe kalendari i paralajmeruar, ai qe parashikonte shenjterimin nga Vatikani te Nene Terezes me 20 tetor te ketij viti, eshte konfirmuar zyrtarisht. Sic ndodh rendom ne keto raste, lajmi i bujshem qelloi ne mes te nje debati absurd, atij qe kerkonte te sqaronte me mire kombesine e Nene Terezes. Si rrjedhim, edhe meritat qe vendit te saj te origjines, do ti takonin ne nje rast si ky. Debati i inicuar nga nje nisme e Shkupit, por qe ngertheu brenda tij edhe Romen e gazeten prestigjioze amerikane Nju Jork Tajms, pavaresisht mungeses se nje baze reale dhe spekullimit tipik nga ana e maqedonasve, nuk u ngrit me tutje se sa nje debat meskin ballkanik. Por nese i gjithe debati kishte pak vlere, nese vete burimet e Vatikanit sqaruan se Nene Tereza ishte me kombesi shqiptare, po keto burime i dhane fund perdorimit te emrit te saj duke nenvizuar se ajo i takon tashme te gjithe njerezimit dhe se pavaresisht gjakut e origjines, ajo kaloi pjesen me te madhe te jetes se saj ne Indi dhe ndihej indiane me shume se cdo kombesi tjeter.
Por jashte debatit qe vetem sa i provokoi dhe tensionoi mosmarreveshjet e vjetra mes dy fqinjeve ballkanike, nje tjeter dukuri u shfaq me gjithe shemtimin e saj ne Tirane. Ndersa Shkupi, ne tentative per ta perdorur emrin e Nene Terezes per marketingun e tij nderkombetar, hartoi nje program ambicioz festimesh; ndersa struktura te rendesishme politike levizen gjithcka ne nje binjakezim me Romen, per te vendosur ne sheshin qe do te mbaje atje emrin Maqedonia, statujen e saj me shenimin bije e Maqedonise; ndersa ne vete qytetin ku ajo lindi prej vitesh eshte ngritur nje statuje e saj; ndersa mediat maqedonase dhe parlamenti i atij vendi kane hapur nje debat te gjere per nderimin sa me te madh te Nene Terezes, Shqiperia, duket se e ka percmuar dhe fyer per here te dyte gruan me te famshme qe i ka dhene botes dhe njeriun e vetem me te cilin mund te mburret realisht.
Po pse mund te quhet dy here e fyer Nene Tereza, mund te pyste cdokush dhe mbi te gjitha pse nga Shqiperia? Ne pamje te pare, gjithcka duket e thjeshte dhe pa ndonje kulm. Me emrin e saj eshte pagezuar i vetmi aeroport civil i vendit, po keshtu qendra spitalore me e madhe ne vend dhe nje seri institucionesh, publike dhe jo publike. Po keshtu, nje nga sheshet qendrore te Tiranes mban emrin e Nene Terezes dhe diku ne kryeqytet, pritet edhe vendosja jo e larget e bustit te saj. Por fatkeqesisht, e gjithe kjo parade eshte thjeshte nje iluzion dhe thelbi, nderthen brenda tij nje problem shume me te madh. Te tille, qe i lejon githkujt te pyese: a e meriton Shqiperia te mburret me emrin e Nene Terezes dhe cilat jane mekatet tona te medha ne kete histori? Pse mund te thuhet se Nene Tereza eshte fyer dy here ne Shqiperi dhe kur kane ndodhur keto?
Hera e pare ka ndodhur nga viti 1958, kur ajo fillimisht i kerkoi qeverise komuniste qe ta ndihmonte per te pare nenen e saj te moshuar qe jetonte prej vitesh ne Tirane. Nuk e kishte pare asnjehere qe nga largimi me 1928 dhe nuk mundi ta shihte kurre. Nena e saj, si edhe e motra, vdiqen njera pas tjetres ne mes te viteve 70- te, duke marre me vete dhimbjen per mos takimin me vajzen dhe djalin qe jetonin njera ne Indi e tjetri ne Palermo.
Historia e Nene Terezes me regjimin komunist te Tiranes, eshte padyshim nje nga dhimbjet me te medha te jetes se saj. Ne te gjitha biografite e shkruara me pas, raporti i saj me familjen dhe prejardhja shqiptare jepen te zbehta dhe pa ndonje kulm. Ka pasur shume hamendje ne vite per nje gje te tille, por shpjegimi me serioz dhe me i plote erdhi ne biografine e shkruajtur nga Renzo Allegri, gazetari i njohur italian.
Nene Tereza nuk ka dashur kurre te fliste per familjen e vet, shkruan gazetari i njohur. Kur ndonjeri i eshte drejtuar me pyetje lidhur me rinine dhe femijerine e saj, ajo ka dhene gjithnje pergjigje te prera, te pergjithshme, thuajse evazive. Shpesh nuk pergjigjej fare, duke lene pershtypjen se kush e di per arsye te fshehta, nuk donte te fliste per kete gje.
Ne te vertete, ajo heshtje dhe ai takt lidhur me te kaluaren e larget te jetes se saj, fshihnin nje drame te madhe familjare. Nja drame qe i referohet vdekjes se te atit, vrare per shkaqe politike, kur ishte ende i ri dhe kalvarit te vuajtjeve te se emes, e cila kishte mbetur deri ne vdekje robine e regjimit komunist.
Me 1979, kur Nene Terezau nderua me cmimin Nobel dhe tere shtypi boteror fliste per te, vellai i saj, Lazri, i vendosur prej vitesh ne Itali, pati deshire te dale ne shesh e verteta e familjes se tij dhe tregoi dramen e mjergulluar: Nene Tereza i shmangej cdo hollesie lidhur me prejardhjen e saj, nga frika e telasheve qe do te kishin me regjimin komunist nena dhe motra qe jetonin ne Shqiperi ne gjendje mjerane.
Allegari nuk eshte i vetmi qe e komenton kete. Ne se paku pese biografi te saj te perkthyera tashme ne shqip nenvizohet fakti qe bashkimi me nenen dhe motren e mbetur ne Shqiperi, ishte nje shqetesim i madh per Nene Terezen; qe ne letrat e fundit qe merrte, i jema i shkruante: Dua te te shoh perpara se te vdes, eshte e vetmja lutje ime tek Zoti; qe per te lejuar se paku udhetimin e perkohshem te nenes se saj per efekt kurimi jashte nderhyne disa nga personalitetet me te rendesishem te globit, nga ministrat e jashtem te disa vendeve deri tek Presidenti Amerikan Kenedi dhe Presidenti Francez De Gol. Por te gjithe deshtuan. Mbi tryezen e De Golit, ministri i Jashtem Francez, Couve de Mourville, vuri me 1966 pergjigjen e thate te Tiranes zyrtare: Zonja Drande dhe Agatha Bojaxhiu nuk jane ne gjendje fizike sa te lejohet te udhetojne jashte shtetit.
Me kete peng, ne shpirt, Nene Tereza jetoi deri me 1990, kur me ne fund ia pasoje e ndryshimeve qe po ndodhnin, u lejua, ne moshen 80 vjecare, te shkelte per here te pare ne atdheun e saj. Nje tufe lule tek varri i nenes dhe i motres qene epilogu i nje dhimbje dhjetra vjecare.
Fatkeqesisht, Nene Tereza u lejua, por askush nuk i kerkoi asaj falje publike per qendrimin e ashper 30 vjecar, apo per mohimin absolut. Shume zyrtare te larte e kane pritur deri ne vitin 1997, por parlamenti shqiptar asnjehere nuk debatoi publikisht dhe as i kerkoi nje falje te munguar. Nje falje ne emer te vuajtjeve qe asaj i kishte provokuar regjimi absurd komunist. Askush nuk u kujtua qe ti ngrinte nje monument ne Tirane, kur kishte te tille jo vetem ne Shkup e Bombei, por edhe ne Irlande e Brazil. Asnje nisem nuk u mor per rivleresimin e figures se saj dhe gjithcka ngeli thjeshte nje nisme spontane.
Fyerja e dyte e Nene Terezes, eshte padyshim kjo qe po ndodh aktualisht. Shenjterimi i saj eshte paralajmeruar prej muajsh, por kalendari i aktiviteteve eshte kaq i thate dhe prozaik. Me perjashtim te nje konfrence shtypi te Kryetarit Demokristian Nikolle Lesi dhe te ndonje ekspozite demode, askush nuk po merret me ceremonine qe meriton ne kete rast. Nese ne Shkup dhe Itali jane pergatitur prej kohesh programe konkrete, ne Shqiperi, askush sdi te thote se cpo ndodh. Nje konkurs per seleksionimin e maketit te bustit te saj, risolli ne vitrine modelet e vjetra te shemtuara te realizmit socialist, ne nje pike te tille, sa urimi i vetem eshte mos u realizofte kurre nje bust si ai.
Veshtire te japesh shpjegim per nje heshtje te tille, por nje gje mund te thuhet fare thjeshte. E perfshire ne fushaten e merzitshme te zgjedhjeve lokale, politika shqiptare po fyen, per te dyten here, tashme kujtimin e gruas te famshme, shqiptares qe me shume se kushdo tjeter, na ka nderuar ne bote.
Krijoni Kontakt