Doktorė nga 25 spitale britanike dhe amerikane do tė studiojnė 1500 tė mbijetuar pėr tė kuptuar nėse njerėzve tė cilėt nuk u punon zemra ose truri (nė njė moment tė caktuar) mund tė kenė pėrvoja jashtė trupit.
Disa persona thonė se shikojnė njė tunel apo njė dritė tė shndritshme, tė tjerė shprehen se e shikojnė stafin mjekėsor nga tavani.
Studimi, i cili do tė zgjasė pėr tre vjet dhe do tė bashkėrendohet nga Universiteti i Sauthemptonit, do tė pėrfshijė edhe vendosjen nė dhoma tė imazheve qė mund tė shihen vetėm nga sipėr.
Pėr tė testuar kėtė, kėrkuesit kanė realizuar sektorė tė veēantė nė reanimacion. Kėta sektorė kanė nė to figura tė cilat mund tė shihen vetėm nga tavani.
Dr. Sem Parnia, qė po kryeson studimin, u shpreh: Nėse mund tė provohet se pėrgjegjshmėria vazhdon edhe pasi truri nuk punon mė, do tė vėrtetojmė se ndėrgjegjja ėshtė e ndarė.
C'fare ndodh pas vdekjes
Doktor Sem Parnia, profesor i qendrės mjekėsore Weill Cornell tė Nju Jorkut, ėshtė njė prej ekspertėve mė tė njohur nė studimin shkencor tė vdekjes. Javėn e shkuar, Parnia dhe disa nga kolegėt e tij shpallėn nisjen e sipėrmarrjes sė tyre tė parė me pėrmasa madhore: eksplorimin trevjeēar biologjik tė pėrvojave jashtė trupore.
Studimi i njohur si AWARE (AWAreness during REsuscitation), Ndėrgjegjshmėri pas Ringjalljes, pėrfshin 25 qendrat mė tė rėndėsishme mjekėsore tė Evropės, Kanadasė dhe Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės.
Do ekzaminojnė 1500 njerėzit qė kanė arritur tu mbijetojnė atakėve kardiakė. Nė njė intervistė me revistėn amerikane Time, doktor Parnia flet pėr zanafillėn e projektit, skeptikėt dhe ndryshimin mes mendjes e trurit.
Ēfarė metodash do pėrdorė ky projekt pėr tė verifikuar ato qė njerėzit i quajnė pėrvoja pranė vdekjes?
Kur zemra ndalet, nė tru nuk mbėrrin mė gjak. Kėshtu qė aktiviteti i trurit ndėrpritet, siē mund edhe ta merrni vetė me mend.
E megjithatė, paradoksalisht 10 ose 20 pėr qind e njerėzve qė janė rikthyer nė jetė pas periudhės sė ndaljes sė zemrės- qė mund tė zgjasė disa minuta deri pak mė shumė se njė orė -tregojnė se kanė qenė tė ndėrgjegjshėm. Ēėshtja kyēe ėshtė: Ndodh vėrtet kėshtu, apo ėshtė veē njė lloj iluzioni? E vetmja mėnyrė pėr ta zbuluar ėshtė vendosja e fotove nė tavanin e dhomės ku gjenden dhe askund tjetėr, pasi ata tregojnė se janė nė gjendje tė shohin gjithēka.
Kėshtu, nė rast se arrijmė tė studiojmė njė seri prej 200 apo 300 njerėzish qė kanė pėrjetuar vdekje klinike e janė kthyer sėrish nė jetė, duke qenė nė gjendje tė na tregojnė ēndodhte nė dhomė e nėse kanė qenė nė gjendje ti shohin ato fotografi, marrim konfirmimin se ata vazhdojnė tė mendojnė edhe pse truri nuk u funksiononte.
Jemi tė vetėdijshėm se do tė kemi shumė raste kur kjo do tė ndodhė, por duhet tė jemi tė hapur pėr ti pranuar ato. Dhe, nėse askush nuk i sheh ato piktura, atėherė do tė arrijmė tė provojmė se kėto pėrvoja janė iluzione ose kujtime jo tė vėrteta. Ky ėshtė njė mister tė cilin tashmė e kemi pėrfshirė nė njė studim shkencor.
Dr. Parnia punon si njė terapist intensiv dhe detyrat e tij tė pėrditshme e ēuan tė mendonte se shkenca nuk ka gėrmuar nė ēėshtjen e pėrvojave tė personave qė kanė qenė nė prag tė vdekjes.
Ai u shpreh: Nė kundėrshtim me mendimin e pėrgjithshėm, vdekja nuk ėshtė njė moment i veēantė. Ėshtė njė proces qė nis kur zemra ndalon sė rrahuri, mushkėritė pushojnė dhe truri nuk funksionon mė, i cili nė gjuhėn mjekėsore cilėsohet si arrest kardiak. Gjatė arrestit kardiak kėto tre kritere janė tė pranishme.
Mė pas vijon njė periudhė kohe, e cila mund tė zgjasė nga pak sekonda nė njė orė a mė shumė nė tė cilėn ndihma emergjente mjekėsore mund tė realizojė me sukses futjen nė punė tė zemrės dhe ta kthejė mbrapsht procesin e vdekjes.
Ajo qė ndiejnė njerėzit gjatė periudhės sė arrestit kardiak siguron njė dritare unike tė tė kuptuarit se ēfarė provojmė tė gjithė gjatė procesit tė vdekjes.
Dr.Parnia dhe kolegėt e tij do tė analizojnė aktivitetin e trurit tė 1500 tė mbijetuarve pas njė arresti kardiak dhe do tė shohin nėse ata mund tė risjellin ndėrmend imazhet e pikturave.
Spitale qė pėrfshihen nė studim janė edhe Adenbruks nė Kembrixh, Spitali Universitar nė Birmingam dhe Morriston nė Svansi, si dhe nėntė spitale nė SHBA.
Krijoni Kontakt