Robert Hass

[Xhuxhumaku]

Mjerim dhe madhështi

Robert Hass 10/08/2010 12:04:00
image

Poezi/ Poetika e brendshme muzikore, përshkruese dhe medituese e bëri të njohur Robert Hass, si poet. Kritika amerikane e vlerëson: është kaq i zgjuar sa kur lexon poezinë apo prozën e tij, apo ta dëgjosh kur flet, të jep kënaqësi gati organike. Në shqip, këto poezi vijnë të përkthyera nga Rudi Erebara, me ciklin “E ardhmja ngjyrë jargavani”, botimet “Aleph”, të drejtuar nga Gentian Çoçoli

Mjerim dhe madhështi

E thirrur me vetëdije nga kujtimet, ajo

mund të' buzëqeshë, ata ndoshta bisedojnë në kuzhinë,

para a pas darkës. Por në fakt janë në dhomën tjetër,

dritarja ka shumë ndarje të vogla dhe ata janë mbi divan

të përqafuar. Ai e shtrëngon, me gjithë fuqinë,

ajo e zhyt veten në trupin e tij.

Mëngjes, ndoshta është mbrëmje,

drita rrjedh nëpër dhomë.

jashtë, dita mposhtet ngadalë nga nata,

e mposhtur nga dita.

Procesi luhatet rreptë

dhe përshpejtohet: javë, muaj, vite.

Drita në dhomë

nuk ndryshon,

e kështu është e thjeshtë kjo që po ndodh.

Ata po përpiqen të bëhen një krijesë,

dhe diçkaje kjo nuk i shkon për shtat.

Ata janë të ëmbël

me njëri-tjetrin, të trembur,

qarjet e shkurtra dhe të mprehta

do t'i paqtojnë me momentin

kur të përhumben përtej sërish. Prandaj fërkojnë me njëri-tjetrin

gojët e thata e të lagështa, e përsëri të thata.

Ndihen në mes të një hutimi

e dëshire të fuqishme. Ndihen

gati si kafshë të nxjerra nga rryma në bregun e botës.

Apo rrasur pas portës së një gardhi

ku nuk e pranojnë se janë të papranueshëm.



Biçikleta e verdhë



Gruaja që dashuroj është lakmitare,

por e refuzon lakminë.

Ajo ecën kaq prerë.

Kur e pyeta se çfarë do,

ajo me tha, "Një biçikletë të verdhë."

Diell, luledielli,

lëpusha në anë të rrugës,

një gardalinë, shenja

që thotë prit, flokët e saj,

sytë e maces, urinë e tij

dhe një biçikletë të verdhë



Njëherë kur bënë dashuri në mes të natës dhe u kënaqën paq,

kishin uri dhe kështu u ngritën, u veshën e nganë

për në qendër të qytetit te një dyqan 24 orarësh që bënte petulla.

Fëmijë nga Çikago shtynin kohën përjashtë, disa të dehur

dhe një zezak shiste drogë. Tamam në hyrje

ndodhej një grua me një veshje të hollë

të pikturuar me motive floreale. Ajo ishte zbathur.

Fytyra e saj qe mbuluar me puçrra

dhe lëkurë të tharë që po rripej. Puçrrat dukeshin si rrush i thatë

dhe fytyra ngjante si një kapuç ndriçuesi

bërë prej lëkure, e rrënuar nga drita, e flakur përtokë.

Ata menduan se ajo mund të ish e uritur

dhe kur u kthyen pas me një qese të bardhë

prej letre plot me petulla të nxehta, ndalën dhe i ofruan asaj një.

Ajo i pa përtej syve të saj të vegjël, të egërsuar,

tundi kokën një copë herë dhe u tha me mirësjellje "Jo".



Kënga e saj për biçikletën e verdhë:

Varkat në gji s'dinë asgjë për ty,

Mjellmë, lozonjarja ime!





Sonet

Burri flet me gruan në telefon.

Ai e dashuron zërin e saj dhe e dëgjon me vëmendje

për çdo përdredhje të tonit. E njeh thellë.

Duke mos e ditur se çfarë pret të gjejë

nga ai zë, nga ëmbëlsia qytetare.

Ai studion, jashtë dritares, fara i jep formën e thyer

të pemëve dekorative.

Asi lloj që rritet në çdo kopsht, të tilla

sa asnjë hortikulturist nuk u vë dot emër. Katër dhomëza të harkuara

në të gjelbër të zbehtë, prapaskena harqesh të imët bimorë,

një palë shtretërish të zinj konikë me fara brenda çdo dhomëze.

Një gjeometri dëshire, miniaturë, Indiane a Persiane,

dashnorësh a zotash në apartamentet e veta.

Jashtë, bardhësi, kafshë të durueshme, hardhi të harlisura e shi.







Santa Luçia



Art e dashuri: ai ngre çadrën jashtë portës sime,

I pafaj, mishngrënës. Thua se dëshira

është vërtet një fyell, thua se kënga e vockël

zbret, e zbritur mund të të gjejë ty kudo.

Ai më sjell verë; ai beson tek artet

dhe i përdor ato për bukurinë. Ai më sjell

uthull në poçe të vogla balte, kartolina

të kodrinave nga Cuanne dëshira e ka lënë

vetëm, fermave të zbrazura në gusht dhe pemëve

të zbehta të gështenjave në Jas de Bouffan, gurëve embrionalë

të shtufës së çarë me mika nga plazhi.

Ai sjell trupin e tij grabitqar, të brishtë,

krejt të nxirë për verën si kore e kroasanëve

tek La Seine në Marina, barqet

e pelikanëve që' vështrova përgjatë dunave të bardha

nën Pico Blanco në bregun Big Sur.

Më bën për të vjellë, kjo nginje ky dëshpërim.



II



Duke ecur nëpër shtegun e Pesë Burimeve, u përpoqa të mendohem.

Hithra djegëse, mana toke. Mjegulla u lëshua

mes pishave, harabela violetë bënë harqe

si trupa në ajrin e rrënuar. Të gjitha gratë

janë mazokiste. Isha kaq i ri, besoja

çdo fjalë që më thanë. Dyrer është i dorës së dytë.

Eva e Dyrerit ushqen gjarprin me mollë;

i përdredhur si gjarpër, maçoku në këmbët e saj, në këmbën e Adamit,

një mi. Frikë mashkullore, sy mashkullorë dhe art. Arti i dashurisë.

Ingre, jastëkë. Mendoj se erotikja

nuk është seksuale, vetëm kur ti nuk ke fat.

Aty ku degëzohet shtegu. Nuk është gjëza e dëshirës

ajo që më intereson mua; është gjëza

e duarve të mira, fieri i mbirë në parvazin e dritares,

faqet e bardha të një libri, dikush që thotë

jam i lodhur, dikush që ndez dritën.



III



I vijëzuar në dritare qyteti dridhet

por qielli është i zbrazur, i pastër. Zbrazëtia

është strikte: ajo më kënaq. Nuk qaj me zë.

Si të gjithë, përplas këmbën përdhe.

Oh, oh, oh, oh. Sytë plot me habi.

Guernika. Uliksi në plazh. Shoh

trupin tim në faljen e tij. Shoh trupin tim

duke shëtitur në Galeritë e Luvrit,

isha, çdo moment, lakuriq dhe i magjepsur.

Turistët llupnin vajzat e Firences

të Pollaiolos. Ai më kujton se jam piktor.

I dëgjoj fjalët e tij për mua: i bardhë, flori.

Më mirë të shëtis në qytet nëpër shi.

*** qensh, aksidente trafiku. Cilido zot

atje është çmeritur brenda Shevroletit të vet

Një rregull i ri i amen-it fetar:

Agoni e mish, gjithçka tjetër e shpëlarë.



IV

Santa Luçia: sytë e mpiksur mbi një pjatë.

Mbështjella e gjarprit ishte gati e gjelbër

përgjatë maleve ku guri e rropi.

Më pëlqyen diellrëniet, muzgjet që binin erën e mandrave,

lulet e egra, të cilat nuk ishin të bukura,

të egrat e të imtat lule mëdosmëdo kalbeshin në barin e verdhë

pas një viti, etja në rrënjë,

mineralet. Ato kanë zgjuarsinë

e urisë. Lulëkuqet prehin kokën në diellin mëngjesor,

gqjujku rritet e trashë në faqeshkëmb, e vetëshëruar

në anë të gjiut. Ai do të pallojë. Sa fjalë e ëmbël.

Gjithë thithje. Unë dua më pak. Jo se i trembem

territ të madh të seksit, dritës së ëmbël e të mprehtë,

dritë si të jetë ujë që përhapet, mllef,

i butë si shiu. Çka dua ndodh

jo kur dreri ngrin në hije

dhe të sheh dhe ti nuk bën gëk

dhe prek vështrimin e saj veç një momentin më pas

kur ajo luhat veshin e vazhdon sërish të ushqehet.



Privilegji i të qenit

Shumë po bëjnë dashuri. Atje lart, engjëjt

në eterin e padridhshëm dhe kristalin e ashkut njerëzor

po i thurin flokët njëri-tjetrit, që janë luleshtrydhe të verdha

me përbërjen e lumenjve të ftohtë. Ata shohin poshtë

kohë pas kohe nga ekstaza e mangët —

mund t'u duken si zogj pa pupla

që lahen në burimin e pellgut të shtratit —

dhe pastaj një grua, që gati po vjen,

ia hap qepallat e mbyllura burrit dhe thotë,

Më shiko në sy, dhe ai e sheh. Apo është burri

që tërheq litarin e perdes në këtë teatër të errët?

Sido, shohin njëri - tjetrin;

dy qenie me sy të lidhur, lakmitarë,

të tronditur, lidhur për barku nga pafundësisht e ëmbla

rrëshkitësja ngjitëse, vështrojnë nga njëri — tjetri,

dhe engjëjt janë braktisur. E urrejnë këtë. Dridhen mallëngjyes

si litografi të lypësve viktorianë

me tipare të përkryera dhe lëkurë alabastre rrecka - rrecka

në rrugicat e ndyra të një romani.

I gjithë krijimi fyhet nga ky shqetësim.

Është si zhurma kërcitëse që bën hëna ndonjëherë

në ngritje. Të dashuruarit veçanërisht nuk e durojnë dot,

i mbush ata me trishtim të patreguar, ndaj

mbyllin sytë sërish dhe shtrëngojnë njëri-tjetrin, secili

duke ndjerë domethënien e vdekshme të trupit

që kanë magjepsur jashtë vdekjes për gati një orë,

dhe një ditë, duke vrapuar në perëndim, gruaja i thotë burrit,

u zgjova e trishtuar sot në mëngjes sepse e kuptova

se ti nuk munde, për aq shumë sa të dua,

shpirti im i dashur, të më shërosh vetminë,

ndërkohë që e preku në faqe për ta bindur,

se nuk desh ta vrasë me këtë të vërtetë.

Dhe burri në fakt nuk është vrarë,

e kupton që jeta ka kufij, që njerëzit

vdesin të rinj, dështojnë në dashuri,

dështojnë në ambicie. Vrapon krah saj, mendon

për trishtimin që grahën dhe shfrynë në kohën kur

po vinin, mbërthyer me njëri-tjetrin me të vjetrat e të shpikurat

forma mëshire dhe mirënjohje të ngathët, të gatshëm

për të qenë vetëm sërish, a të pakënaqur, ose fare pak

të dhembshur si çiftet në plazhin e verës

lexojnë artikuj revistash për intimen mes sekseve

për vete dhe njëri-tjetrin,

dhe shumica, e paditur, duke u këshilluar me engjëjt.

Një histori për trupin

Një kompozitor i ri, që punonte atë verë në një koloni artistësh, e kishte ndjekur atë prej një jave. Ajo ishte japoneze, piktore, pothuajse gjashtëdhjetë dhe mendonte se ai kishte rënë në dashuri me të. Ai dashuronte pikturën e saj dhe piktura ishte ashtu siç e lëvizte ajo trupin, përdorte duart, shihte atë drejtpërdrejt kur i kthente përgjigje argëtuese dhe vlerësuese pyetjeve të tij. Një natë, duke u kthyer nga një koncert, ata mbërritën në portën e saj dhe ajo u kthye nga ai dhe tha, "Më duket se ty të pëlqen të shkosh me mua. Dhe mua më pëlqen po ashtu, por duhet të të them që unë kam një masë tektoni të dyfishtë", dhe kur ai nuk e kuptoi, "I kam të prera të dy gjinjtë". Rrëzëllimi që ai mbante kudo në bark dhe në zgavrën e kraharorit — si muzikë — u tret shumë shpejt, dhe ai detyrua të shohë nga ajo dhe tha, "Më vjen keq. S'e bëj dot." Shkoi pas në kabinën e tij dhe mendoi për pishat, dhe në mëngjes, gjeti një tas të vogël blu në verandë jashtë portës. Dukej se ishte i mbushur me petale trëndafili, por kur e ngriti lart mësoi që petalet e trëndafilit ishin sipër; pjesa tjetër e tasit — ajo duhej t'i kishte fshirë nga cepat e studios — ishte plot me bletë të vdekura.

standart.