Sfida Osmane....

[laburist]

Arbën XHAFERI
Në fund të viteve '80 - të në Jugosllavinë e pushtuar nga ethet e nacionalizmit, agjitimi, baltosja e kundërshtarit politik, etnik dhe fetar u bë e vetmja mënyrë e komunikimit ndër-njerëzor. Politika nxori në shesh njerëz të etshëm për role shoqërore, të cilët tregonin gatishmëri që të shpifin çkado kundër secilit, nëse prej tij kërkohej një detyrë e këtillë "sublime". Kjo gatishmëri e një mase të madhe shpifësish, të ligjëruesve të urrejtjes ishte njëri nga shkaqet e shkatërrimit të sistemit social, etik dhe fetar gjatë periudhës së komunizmit. Shpifësit, jo vetëm që nuk kishin problem me ndërgjegjen e tyre, por përkundrazi, ata fanatizmin e tyre e arsyetonin me misionin që ua paska besuar vetë Zoti, apo kreu kombëtar.

Kohë e manipulimeve cinike
Propaganda zhvillohej në të gjitha planet, veçmas në atë qytetërues, duke kopjuar në mënyrë banale idenë e Hantigtonit për përplasje të qytetërimeve. Nga ajo kohë e manipulimeve cinike, të lejuara nga klasat politike, sidomos serbe, kanë mbetur fraza paradigmatike propaganduese, si togfjalëshi "Zetra", emri i një salle sportive të Sarajevës (zelena transferzala, transferzalja e gjelbër) që sugjeronte idenë e depërtimit të islamit nga Turqia, Bullgaria (ku paska më se dy milionë myslimanë), pastaj Maqedonia, Kosova, ku stafetën e depërtimit islam në perëndim e bartin shqiptarët dhe ua përcjellin myslimanëve të Sanxhakut, të cilët pastaj ua dorëzojnë boshnjakëve... dhe pastaj, siç lehtë-lehtë parashikonte agjit-propi (agjitim dhe propagandë) serb, s'do të ketë më të krishterë. Me këto pohime shumëkush tallej ngaqë besohej se janë trillime tipike të serbëve që kauzën e vet përpiqeshin ta përhapin si terapi planetare për pengim të këtij rreziku, të islamizmit që i kanosej Perëndimit... Boshnjakët nuk e lodhnin veten që t'i kundërviheshin propagandës kundër-islame serbe ngaqë ata besonin thellë se Evropa nuk është kundër-islame dhe se ata paskan të drejtë që ta ekspozojnë përkatësinë e tyre fetare. Evropa mbase jo, por serbët gjithsesi po. Shqiptarët u treguan shumë më të rezervuar dhe betejën e tyre historike e zhvillonin në dimensionin kombëtar. Pas vitit 1999 edhe në hapësirat shqiptare, disa grupe të vogla besimtarësh myslimanë, filluan në mënyrë intensive, demonstrative, me prapavijë kryekëput politike, ta shquajnë përkatësinë e tyre fetare, duke i dhënë argumente propagandës kundër-shqiptare serbe.
Nga këto elemente, demonstrime, më shumë teatrale sesa fetare, propaganda serbe e sajonte akuzën e tyre kundër shqiptarëve. Kohët e fundit argumente të këtilla që e ushqejnë propagandën serbe mjerisht vijnë edhe nga shteti më demokratik islam në botë, Turqisë, hiç më pak nga vetë ministri Ahmet Davutogllu, njëri nga intelektualët më brilant jo vetëm i Turqisë, por i të gjithë botës islame. CV-ja e tij intelektuale është mbresëlënëse. Ai është autor i disa librave interesante socio-politike të botuara në shumë gjuhë të botës, natyrisht edhe anglisht, si bie fjala "Paradigmat alternative", "Transformimi qytetërues dhe bota islame", "Thellësitë Strategjike", 'Kriza globale" etj. Përmes veprave të tij, të shkruara me një metodë moderne hulumtuese, ai në Turqi u bë personi më me ndikim në trekëndëshin ushtri-qeveri dhe akademi. Më 1 maj të vitit 2009, z. Davutoglu u emërua ministër i Punëve të Jashtme i Turqisë. Shumëkush priste prej tij që ta bëjë një lloj të "brain storming" (një stuhi ndjellëse mendore), mirëpo, sipas të gjitha gjasave kjo nuk do të ndodhë. Shkas për këtë pesimizëm është ligjërata e tij, mbajtur në Sarajevë, lidhur me politikën e jashtme të Turqisë në Ballkan. Shumëkush u befasua nga tezat aktuale radikale të ministrit, që nuk përputheshin me natyrën e dikurshme të intelektualit racional.

Tezat radikale
Ata që janë të interesuar ta lexojnë ligjëratën në tërësi mund të kërkojnë në Google: DANI, Ahmet Davutoglu "Sta hoce Turska na Balkanu"(23 tetor 2009), ose në NSPM (Nova Srpska Politicka Misao, Mendimi i ri politik serb). Me ardhjen e tij në kreun e diplomacisë turke ai nënshkroi disa marrëveshje me fqinjët e saj, duke zbatuar parimin "zero probleme me fqinjët". Zbatimi i këtij orientimi strategjik menjëherë rezultoi me zbehje të raporteve me Izraelin. Cilat do të jenë këto pasoja për Turqinë me prishjen e marrëdhënieve me Izraelin do të kuptohet shumë shpejtë. Reagimi i parë ndaj ligjëratës së tij "Trashëgimia osmane dhe bashkësitë myslimane në Ballkan" mbajtur në Sarajevë, erdhi nga diplomatët e huaj, të habitur nga tezat radikale, plot vetëbesim të ministrit turk. Njëri nga ata e pyeti "pse kaq befas ratë nga qielli në Bosnjë?". Duke shpërfillë esencën e kësaj pyetjeje që në vete përmban një dozë fine të akuzës, të ironisë lidhur me rolin e zbehtë të Turqisë në kohët më të vështira, ministri turk i përgjigjet: "Nuk zbritëm nga qielli me parashutë, por në Bosnjë erdhëm me kuaj, duke aluduar në periudhën e depërtimit të osmanëve në Ballkan."
Në këtë ligjëratë që mëton ta ringjallë rolin e osmanëve në Ballkan, përhapet ideja se riosmanizmi i këtyre hapësirave qenka strategjia e vetme për qetësimin e gjakrave. Duke kritikuar konceptet perëndimore që e trajtojnë Ballkanin si zonë periferike gjeo-strategjike të Evropës, ministri turk e trajton Ballkanin si zonë qendrore. Ashtu si në librin e tij "Thellësitë strategjike", ai Ballkanin e trajton si bafër-zonë (si tampon zonë) ndërmjet Evropës dhe Azisë, duke filluar nga Baltiku e deri në Mesdhe. Vlera e dytë e Ballkanit osman është pesha e tij gjeo-ekonomike, ndërkaq vlera e treta qenka ndërveprimi kulturor. Sa për shqiptarët kjo vlerë e tretë nuk mund të vërtetohet, ngaqë në atë periudhë vetëm shqiptarëve u ndalohej shkollimi në gjuhën amtare dhe disa veçori etnike (ata nuk trajtoheshin si "milet" por si "akraba", kushërinj). Duke trajtuar Ballkanin si zonë qendrore dhe jo periferike, siç e trajton politika perëndimore, ministri i tanishëm turk i Punëve të Jashtme, në esencë e ringjall periudhën e sundimit osman, pra rolin thelbësor të popullit turk, duke filluar prej Afganistanit e deri në Sarajevë. Në këtë konferencë ai njëanshëm (në mënyrë unilaterale) e zbulon strategjinë shumë ambicioze, lidhur me rolin e Turqisë në ish kolonitë e saj, ose thënë më saktë rolin e ardhshëm global të Turqisë.

Perandori e re universale
Në këtë plan përfshihet Ballkani në tërësi, pastaj Lindja e afërt, përfundimisht edhe Afganistani. Në këtë mënyrë, Ballkani prej një zone periferike të Evropës shndërrohet në qendër të një perandorie të re universale, të ngjashme me atë osmane, ku rolin kyç do ta ketë Turqia. Këtë zbërthim nuk e bën ndonjë politikan margjinal, por një intelektual i formatit ndërkombëtar dhe ministër i Punëve të Jashtme të shtetit më demokratik islam në botë. Por, kjo strategji ka një mangësi elementare: Nuk ka përkrahës, veçmas ngaqë autori i këtij projekti e shpall periudhën e sundimit osman si ideal, si periudhë të artë në historinë e Ballkanit. Pra, ky projekt me karakteristika perandorake, hap dy lloje problemesh:
- si do të realizohet dhe
- çfarë do të ndodhë me trashëgiminë e Ataturkut, i cili e mbylli të kaluarën anakronike dhe me guxim hapi krahun për modernizim të Turqisë, sipas standardeve evropiane? Problemi i parë ka të bëjë me vetë popujt e Ballkanit që gjatë kohë luftuan sundimin osman dhe ende vazhdojnë të manifestojnë haptazi një distancë fanatike ndaj çdo ringjalljeje të idesë osmane. Këtë distancë e kanë të gjithë popujt e Ballkanit, një pjesë e madhe e popullit turk, por edhe shtetet evropiane. Si do të merret pëlqimi nga Greqia, Bullgaria, Serbia, Rumania, pastaj UE-ja që të formohet një shtet universal që e bashkon Evropën me pjesët më problematike të botës, me Lindjen e Afërt dhe atë të Largët? Për këtë pyetje nuk ka përgjigje të argumentuara në ligjëratën e ministrit Davutoglu. Argumentet e tija për këtë opsion janë kryesisht emotive. Në këtë ligjëratë ai periudhën e sundimit osman e lartëson me pohimin se jeta në atë kohë paska qenë shumë më e mirë sesa sot. "Po të mos kishte qenë Perandoria Osmane çdo të ndodhte me fshatarin e varfër serb, Mehmet Pasha Sokolloviqin, pyet z. Davutoglu? Përgjigjen e jep vetë: ai do të mbetej ashtu si ka qenë, një fshatar i varfër serb. Po këtë argument ai e përdor lidhur me Mehmet Ali Pashën, shqiptarit që e themeloi Egjiptin modern. Me këto shembuj ai përpiqet ta bindë auditorin se vetëm në periudhën e sundimit osman Ballkani ka pas progres, jo vetëm njerëzit, shtetet, por edhe qytetet.

Dy pretendime antagoniste
Pas luftërave të përgjakshme ndërmjet popujve të Ballkanit, si mund të arrihet që ringjallja e kësaj pjese të padiskutueshme politike dhe gjeografike e Unionit Evropian t'i dorëzohet një shteti, Turqisë që në vazhdimësi pretendon të bëhet anëtare e UE-së? A pretendon Turqia të hyjë e vetme në UE, apo do të tërheqë zvarrë pas vetes Sirinë, Irakun, Libanin, popujt e Kaukazit, Avganistanin etj? Edhe nëse ndodh kjo mrekulli, atëherë si do të arrihet pajtimi ndërmjet popujve të armiqësuar përjetësisht? Si të harmonizohen këto dy pretendime antagoniste turke, anëtarësimi në UE dhe ringjallja e Perandorisë Osmane, madje qoftë vetëm të frymës së saj? Ose si do të harmonizohen konceptet historike të popujve që kanë formuar shtetet dhe identitetin e tyre etnik mbi baza anti - osmane? Si do të pranojnë boshnjakët tezën se Mehmet Pashë Sokolloviqi qenka fshatar serb? Me këtë tezë rrëzohet njëra nga premisat kryesore të historisë së boshnjakëve, ajo e prejardhjes së tyre prej bogumillëve! Përgjigjet e tij për pyetjet shumë konkrete siç është bie fjala vullneti i popujve për të hyrë në këtë perandori të ringjallur janë shpeshherë naive, sidomos nëse shikohet nga aspekti i një projekti tjetër që formohet mbi baza të interesave konkrete të shteteve të ndryshme siç është ai i Unionit Evropian dhe NATO -s. Ballkani i ri si urë ndërlidhëse mes Afganistanit dhe Evropës me rolin qendror të Turqisë nuk mund të ndërtohet vetëm mbi baza emotive, as me oferta të paketuara me një fjalor të butë demokratik, siç është bie fjala bashkëjetesa shumëkulturore. Kjo tezë i acaron sidomos boshnjakët ngaqë hapë një kapitull tragjik që shumë vështirë do të korrigjohet. Shumëkulturalizmi në historinë e popujve të Ballkanit gjatë kohëve do të funksionojë si një ngjarje tragjike që i ka traumatizuar të gjithë popujt e Ballkanit. Ofertat e këtilla retorike-emotive, krahasuar me ofertat reale të strukturave perëndimore perceptohen si një fyerjeje jo vetëm për ndjenjat e qytetarëve të traumatizuar, por edhe të intelektit të çdo populli që tashmë premtimet joreale i vlerësojnë si një cinizëm kardinal. Si do të interpretohej teza "Se ne (Davutogllu) parapëlqejmë një rajon ballkanik, të bazuar në vlera politike, ndërvarësinë ekonomike dhe harmoninë kulturore?"

E mundëm vetveten
Kush nuk e parapëlqen këtë? Cila do të jetë përgjigja e serbëve dhe grekëve bie fjala? Serbët reaguan shumë ashpër kundër vizitës së presidentit turk Abdulla Gylit në Beograd dhe mund të merret me mend se si do të reagonin ndaj idesë së shumëkulturalizmit, nën patronazhin turk. Ose si do të interpretohej nga çdokush fjalia se "gjatë viteve të '90-të jemi ballafaquar me shumë vështirësi në BE, në Kosovë dhe në Maqedoni. Kur shfaqen problemet e këtilla, nga e kthejnë kokën boshnjakët, shqiptarët dhe maqedonasit? Nga Turqia! Kësaj i thonë "lidhje historike",- konstaton Davutoglu. Ky projekt i rikthimit të Ballkanit në një perandori aziatike-evropiane vjen ndesh me vetë premisat e Politikës së Jashtme të proveniencës së Ataturkut. Ai nuk pranonte se në Turqi jetojnë popuj të tjerë, por as tezën se jashtë Turqisë jetojnë turqit. Ai madje përfundimisht refuzoi që ta pranojë rolin e Kalifit, duke përdorur argumentin se shumë shtete myslimane i kanë udhëheqësit e tyre politikë të cilët nuk do të pranojnë të kontrollohen nga një Kalif. Duke klithur se ardhmëria e popujve të Ballkanit është e përbashkët me atë Turqisë, Kavkazit, Lindjes së Mesme, Afganistanit, me Turqinë në qendër do të bëhet strumbullar i politikës botërore në të ardhmen. Në këtë projekt përfshihen edhe çeçenët, afazët dhe të tjerët që kanë qenë të sunduar nga osmanët. Ministri i Jashtëm turk, Davutoglu, mbase ka ndonjë argument të fshehtë kur pohon se integriteti territorial i Bosnjës është njësoj i rëndësishëm sesa i Turqisë. Në pyetjen e gazetarit, se për kë bënte tifo në ndeshjen e futbollit ndërmjet Turqisë dhe Bosnjë - Hercegovinës, z Davutoglu tha se zemrën e paska të ndarë dhe fjalinë e përfundon me "ne e mundëm ne" (vetveten). Me këtë fjali ai merr një duartrokitje të gjatë nga auditori.
Evropa bashkë me SHBA-të shpenzojnë miliarda dollarë për t'u ardhur në ndihmë shteteve të Ballkanit që të integrohen në Bashkimin Evropian, por prapë hasin në vështirësi. Vallë a do të mund Turqia ta ringjallë Perandorinë Osmane vetëm mbi argumente nostalgjike? Pra, a ka mundësi që edhe një herë Davidi ta mundë Golijatin? Sipas mbiemrit Davutogllu do të thotë i biri i Davidit. Pale...