Richard Hodges | 24/03/2010 | Shekulli
Është viti 2013-të; dhe jam rikthyer sërish në Butrint me gjysmë zemre. Pse me gjysmë zemre? Sepse më kujtohet sa i bukur ishte Butrinti. Një vend me një shpirt që i kapërceu shekujt. Një vend magjik, aq i hijshëm sa siç ndodh disa të fshehta të jashtëzakonshme, tërhiqte me dhjetëra mijëra turistë.
Por jo më! Kjo lavdi e vyer e Mesdheut është shkatërruar! Lakmia, e cila çoi së pari në pamjaftueshmërinë e investimeve, ndërkohë që burimet dhe mundësitë e Parkut shkuan dëm nga administrimi i keq.
Mjerisht, këto u pasuan më vonë nga ndërtimi i një rruge të re në 2010 dhe gjithë ndërtimet që vijuan në vitet 2011 dhe 2012. Cili qe rezultati? Tani në vitin 2013: Butrinti s'është më i përjetshëm, është thjesht mediokër dhe me shumë më pak turistë.
Për herë të parë e kam vizituar Butrintin më vitin 1993. Shqipëria ishte në zi urie. Por shoqëruesit e mi shqiptarë, duke ngrënë mëngjes, më thanë me krenari se sot do të ishte një nga ditët e më dha të jetës sime.
Ata kishin punuar në Butrint për një kohë të gjatë. Dhe pyesja veten në ishte ballafaqimi mes magjepsjes që vinte nga pyjet e tij dhe të tatëpjetës së trishtuar të Shqipërisë komuniste që i shtynte ata drejt një ekzagjerimi të tillë. I dëgjoja me një farë skepticizmi.
Por kisha gabuar! Ishte një peizazh drithërues. Kurrë më parë nuk kisha përjetuar skena të tilla vezulluese, që nxisnin kuriozitetin tim prej arkeologu. Tani, njëzet vjet më vonë e kuptova që kam qenë joshur nga alkimia e pafundësive hipnotizuese dhe, në shumë drejtime, të paprekshme.
Ky moment i çastit eklipsohej nga liqeni që shtrihej aty pari dhe kodrat përtej, ndërsa kapërcenim gjithë kujdes shtegun e hapur në konturet e kodrës dhe që pastaj, si me magji, kalonte mes ullishtave mbi tarracat e rrëpira që binin drejt e në gojën e Ngushticës së Korfuzit. Pas një fraksioni sekonde spektri i vë shtrimit tonë kaloi nga interieri Ballkanik tek Joni plot diell.
Ky ishte Ksamili. Si far, ai në atë kohë kishte një grumbull godinash të larta e pa ndonjë vlerë dhe një hotel gjysmë i mbyllur - Shkaba e Detit - ndërtuar mbi një breg të rrëpirë përballë një gjiri të madhërishëm dhe me ishuj të gjelbër. Prisja të shihja turistët, ndërkohë që heshturazi përshkonim zabelë me ullinj dhe agrume, por aty s'kishte asgjë veç derrave që ushqeheshin plot kënaqë si.
Pas pak pemët e ullirit të prera për dru zjarri i kaluan në numë r se ato të paprekura. I kanë prerë fshatarët, më tha i shqetësuar shoqëruesi im. Më pas bë më një kthesë të fortë, një frenim nga ana e shoferit mu në kreshtën e një kodre, ndërsa rruga filloi të zbriste tatëpjetë përgjatë Kanalit të Vivarit që shtrihej poshtë nesh. Përpara nesh shtrihej i qetë Kanali, pjesërisht i mbuluar nga një tis mjegulle.
Një kala vigjilonte mbi njërin krah. M'u kujtua se prej këtej u turrën osmanët mes natës së kobshme për të zënë në befasi mbrojtësit venedikas të kësaj ane. Një roje venedikase ish korruptuar kohë përpara, por shokët e tij i kishin rezistuar sulmit dhe kishin befasuar kolegun e tyre të pabesë.
Pas kështjellës shtrihet një fushë e kryqëzuar me diga dhe, më tej, kodrina që bashkohen tek një kodër në formë trekëndore - Kestrina e lashtë, që mendohet se është themeluar nga Kestrino, pasardhësi i bekuar i trojanëve të dëbuar, Andromaka dhe Helena - tamam përpara perdes së maleve. Skenë e mbytur.
Asgjë s'pipëtinte. Ajo zotëronte qetësinë e një lugine të humbur, çdo pjesë ndriste me një ngjyrim të artë, ndërsa dielli shtyhet tutje, lart mbi vargmalet e larta. Pastaj një e papritur. Në një shpatull të rrëpirë mbi Kanal, fill poshtë një kulle vrojtimi mesjetare, shfaqet pamja e kodrës së mbuluar me pyll të Butrintit të lashtë.
Mizëria e zymtë e pemëve nuk mund të kish qenë më shumë e papritur në këtë peizazh drurësh të prerë e gjelbërimi të shkatë rruar. Këtu, pra, ishte oazi, fshehur mes detit dhe maleve, që ka i dhënë prehje trojanit të dëbuar, Enea, gjatë udhë timit të tij për në Romë.
Shoqëruesi im u kthye dhe na shtangu me buzë qeshjen e tij të djallëzuar. I kënaqur jashtë mase me motin e atij mëngjesi dhe i pamatur e i pazakontë në pritje të miratimit tonë të vendit. Duke e injoruar, si ngadalësuam për të ndaluar përpara portave të hekurta të bojatisura të qytetit të lashtë, e çova mendjen tek moria e librave që kisha shfletuar për qendrën e mirë njohur arkeologjike të Shqipërisë.
Duke vështruar me ngulm prej këtu, ndjeva një boshllëk turbullues. Dita vezullonte e të shtynte të ishe i lumtur pas një jave stuhish. Megjithatë, ky vend ish bllokuar në mënyrë kërcënuese mes botësh. Korfuzi dukej qartë në perëndim, plot begati.
Në lindje, përtej pikës trekëndore të Kestrinës (Çuka e Atoit - Mali i Shqiponjës), zemra e Epirit shtrihet në një errësirë virtuale. Kufizimi i vendit shpejt na pushtoi edhe ne. Shoqëruesi im nuk e kishte ekzagjeruar. Unë kurrë nuk do ta harroj bukurinë e këtij vendi. Këtu mirëkuptoj thënien e Hugh-it të Shën Viktorit:
Personi që gjen ëmbëlsi në vendin e vet është ende një fillestar i dhimbsur; ai të cilit çdo vend i duket si vendlindje është i fortë tashmë; por është i përkryer ai për të cilin e gjithë bota është si një vend i huaj. Shpirti i dhimbsur e ka përcaktuar dashurinë mbi një vend në botë, i forti e ka shtrirë dashurinë mbi të gjitha vendet, i përsosuri e ka shuar dashurinë e vet.
Ah! Butrinti i vitit 1993. Por kanë kaluar njëzet vjet: Tani, në vitin 2013, Butrintit e ka humbur shpirtin e vet? Parku Kombëtar i Butrintit u themelua në vitin 1999 për të mbrojtur në mënyrë eksplicite këtë magji të madhërishme.
Një mbledhje ndërkombëtare pune. organizuar në Sarandë, më 1998, me financim të Fondacionit Getty, që përfshiu arkeologë dhe administratorë nga Tirana, si dhe të dërguar të UNESCO-s, kishte arritur një zë ri në konkluzionin: Shpirti i pashoq i Butrintit duhet të mbrohet me çdo kusht. Me këtë deklarim zyrtar u krijua Parku Kombëtar i Butrintit. Rreth parkut duhej të ndërtoheshin rrugë të reja.
Duhej shmangur zhvillimi i ri. Inkurajimi i ringjalljes së Butrintit si një vend ku turistët mund të gjejnë një botë tjetër është qëllimi ynë i përbashkët. Përgjatë një dekade ai mbijetoi në këtë mënyrë. 75000 turistë në vit gjetën mirëkuptim të hareshëm me këtë vend të madh dhe plot të papritura. Deri sa u rrit lakmia.
Lakmia. Shtigjet e parkut që u ndërtuan në vitin 2005 tani janë braktisur. Urat e drunjta për këmbësorë janë zhdukur.
Për më keq, tenda pyjore mbi rrënojat është shkatë rruar. Kërcënuar nga sëmundja e Vidhit Hollandez 1, kanë mbijetuar vetëm pemë të vogla të ullirit të mbjella pranë pllakave kushtuar vizitorëve të shquar, dëshmi të modeleve politike lajkatare. Muzeu që përfundoi në 2005 me anë të ndihmave të më dha financiare, nuk hapet rregullisht, ku dritat nuk ndizen dhe igrasia shkakton kalbësimin e objektit.
Por ka dhe më keq! Nxitur nga autobusët e ngarkuar me turistë, që paguajnë të ardhurën nga biletat (300.000 euro në vit), e cila e gjen rrugën e vet nëpër xhepat e panumërt, autoritetet e Tiranës kanë hapur një rrugë të madhe e të shëmtuar përmes ullinjve që gjenden ndërmjet Ksamilit dhe Butrintit, duke zhdukur çdo magji.
Gdhendur poshtë kodrës është një plagë akoma më e madhe, e denjë për një autostradë. Si mund të vajtojë Enea? Si do të mund ta mallkojë Ali Pasha lakminë e këtyre administratorëve i pandjeshëm. Dhe, përpara vetë Butrintit , një park i asfaltuar makinash sikur kjo të ishte hajati i ndonjë supermarketi të ri në periferi të Tiranës. Edhe këtu vendparkimet ngjitëse të botës së tretë.
Për më keq, në vitin 2012, ata kanë ndërtuar një urë të shëmtuar betoni mes përmes kanalit për të lejuar Benzat dhe BMV-të e më dha të nxitojnë për tek Kepi i Stillos dhe, aty ku ka ekzistuar një vend unik e krenar ku natyra qëndronte e paprekur, ka tani vila që presin të përfundohen, sepse dikush harroi furnizimin me ujë të pijshëm. Vilat e pabanuara të klaneve të Tiranës. Lakmi; më shumë lakmi!
Kështu Butrinti i përjetshëm, i lavdishme që nga mosha e Eneas dhe Augustit, i është nënshtruar lakmisë së pakuptimtë të një qeverie që protituoi një thesar të madh të klasit botëror që të përfitojnë një pakicë administratorësh. Ndërsa shkruaj këtë kartolinë në verën e vitit 2013 mundem vetëm të imagjinoj se sa i tmerrshëm do të jetë Butrinti në vitin 2023. Kur do të ishte tepër vonë? Kur mund të ishte ndaluar kjo marrëzi? Në mars të vitit 2010 kishte nevojë për një vizion që do të respektonte rëndësinë e Butrintit për Shqipërinë.
Rruga në ndërtim e sipër për në Ksamil mund të ishte ndalur. Vizitorët e Butrintit mund të kishin parkuar në Ksamili duke i sjellë përfitim ekonomik edhe këtij fshati. Parku mund të kishte promovuar pamjen e bukur rreth Butrintit, si edhe vetë këtë qendër të lashtë. Edhe në mars ose në fillim të prillit 2010, mund të ishte ndalur ky vandalizëm dhe të riparoheshin dëmet. Pas kësaj kohe do të ishte tepër vonë. Lakmia fitoi, Shqipëria dhe bota humbi.
Përgjigju Duke Cituar
![Maska e [Perla]](customavatars/avatar28193_17.gif "Maska e [Perla]"){kind=avatar}
Postuar më parë nga B.C.B
Krijoni Kontakt