
Postuar mė parė nga
HELEN OF TROY
Nė fund tė vitit qė shkoi, me rastin e ceremonisė sė hapjes sė konferencės Trashėgimia osmane dhe bashkėsitė muslimane nė Ballkan sot, ministri i jashtėm turk, Ahmet Davutoglu, mbajti nė Sarajevė njė fjalim qė ngjalli jo pak debate. Debatet kėsaj here skishin tė bėnin me ēėshtje tė tilla tė nxehta tė politikės ndėrkombėtare siē janė lufta nė Irak, qėndrimi ndaj Iranit, Sirisė, Hamasit apo dhe Sudanit, ku tashmė pozicionet e Ankarasė ndryshojnė dukshėm nga ato tė Perėndimit. Ato kėsaj here kishin tė bėnin me atė qė mjaft analistė e kanė quajtur frymėzimi neo-otoman apo neo-imperial (sipas revistės sė njohur amerikane Forbes) i politikės sė jashtme turke. Sepse pėr herė tė parė nė Sarajevė ministri i jashtėm turk konfirmoi dyshimin qė, ēėshtė e vėrteta, kish kohė qė qarkullonte, se ambicja e Turqisė pėr tu bėrė fuqi globale nėnkupton krijimin e njė zone tė ndikimit (apo tė hegjemonisė) turk, e cila nis nė Afganistanin e largėt e pėrfundon nė brigjet e Adriatikut. Pra, pikėrisht nė territoret ku dikur sundonin osmanėt.
Duke qėnė nė Sarajevė, kuptohet qė nė qėndėr tė fjalės sė ministrit tė jashtėm turk ishte para sė gjithash Ballkan. Ftesa qė Davutoglu i dėrgoi qė aty rajonit ishte krejt e qartė: Ballkani, sipas tij, sot sėshtė veēse njė periferi e shpėrfillur e Europės, viktimė e konkurencės botėrore. Ndėrkohė qė i ka tė gjitha mundėsitė tė bėhet njė qėndėr e vėrtetė e politikės botėrore, nėse vendos tė kthehet sėrish nė rolin e vet tė natyrshėm si njė qėndėr strategjike e Afro-Euro-Azisė, siē paskesh qėnė gjatė shekujve tė sundimit osman qė, gjithnjė sipas Davutoglusė, pėrbėjnė epokėn e artė tė Ballkanit. Pra, sipas Davutoglusė, e ardhmja e rajonit ėshtė nė tė shkuarėn e tij. The Ottoman era in the Balkans is a success story. Noė it needs to come back
Noė is the time for reunification. kumtoi ai.
Sigurisht qė do ishte e udhės tė diskutonim gjatė pėr variantin Davutoglu tė historisė, por le tė mjaftohemi duke thėnė se, sė paku ndėr qarqet akademike tė rajonit, zor se mund tė gjesh ndokėnd qė tė ndajė tė njėjtin mendim me tė. Por, pėr hir tė sė vėrtetės, duhet thėnė se fjala e ministrit tė jashtėm turk nė Sarajevė skish tė bėnte thjesht me Ballkanin. Sepse, nė fakt, rajoni ynė sėshtė veēse njė pjesė e vogėl e strategjisė sė re gjeopolitike turke. Ambicja turke ėshtė e madhe: Janė 23 vende, - shpalli Davutoglu, - qė janė tė afėrmit tanė dhe presin diēka prej nesh. . .. Nė sytė e tyre, Turqia ėshtė qendra.
E thėnė shkurt, historia jonė ėshtė e njėjta, fati ynė ėshtė i njėjti dhe e ardhmja jonė do tė jetė e njėjta. Ashtu si nė shekullin XVI, ku ndodhi ngritja e Ballkanit Otoman nė qendrėn e politikės botėrore, ne do ta bėjmė Ballkanin, Kaukazin dhe Lindjen e Mesme, bashkė me Turqinė, qendrėn e politikės botėrore nė tė ardhmen. Ky ėshtė objektivi i politikės sė jashtme turke dhe ne do ta realizojmė kėtė. Ne do tė riintegrojmė rajonin e Ballkanit, Lindjes sė Mesme dhe Kaukazit
.
Teksa lexon fjalėn e Davutoglusė nė Sarajevė tė bie nė sy dhe njė fakt tjetėr. Nė tė Bashkimi Europian spėrmendet as edhe njė herė tė vetme, ndonėse bėhet fjalė pėr njė rajon qė thuajse nė tėrėsinė e tij ėshtė pjesė apo aspiron tė bėhet pjesė e BE-sė. Arsyen e kėsaj heshtjeje sėshtė e vėshtirė ta marrėsh me mend: Nė vizionin e ri gjeopolitik turk prania e shtuar europiane nė Ballkan pėrbėn njė konkurencė tė padėshiruar. Njė gjė tė tillė Davutoglu e lė tė kuptohet dhe nė njė editorial qė ka shkruar pėr tė pėrditshmen e Beogradit, Politika, tė titulluar Turqia dhe Serbia, dy vendet kyē tė Ballkanit, ku ankohej se, si rezultat i zgjerimit tė BE-sė nė rajon, dinamika e politikės turke nė Ballkan gjatė dekadės sė fundit qe ngadalėsuar.
Nė tė njėjtin shkrim mė tėrhoqi vėmėndjen dhe njė tjetėr pasazh. Edhe sot, - shkruante Davutoglu, - kultura e Ballkanit pėrbėn njė element tė rėndėsishėm tė kulturės turke nė sajė tė atyre miliona turqve qė emigruan qė aty, kur Perandoria osmane nisi gradualisht tėrheqjen nga Ballkani.
Pėrse e ka fjalėn? Pėr atė qė njeh historinė e Ballkanit sėshtė fakt i panjohur se bashkė me ushtritė dhe administratėn osmane, qė aty u larguan apo u dėbuan dhe mjaft turq etnikė. Por njėkohėsisht di dhe se sbėhet fjalė kurrsesi pėr miliona. Ata mund tė bėhen miliona vetėm nėse konsiderohen turq dhe ata dhjetra e qindra mijėra shqiptarė (boshnjakė etj) qė u dėbuan nga trojet e veta nė Greqi e Jugosllavi. Dhe ēėshtė e vėrteta, asokohe ata vėrtet u konsideruan tė tillė dhe jo vetėm nga grekėt e serbėt, por sė pari nga vetė qeveria turke. Sduhet harruar se deri nė fund tė sundimit tė tyre, osmanėt spranuan se ekzistonte njė komb shqiptar, duke kėmbėngulur se shqiptarėt e besimit musliman ishin thjesht turq, ndėrsa ata ortodoksė grekė. Shqiptarėt ishin tė vetmit nė Ballkan tė cilėve siu lejua tė pėrdornin gjuhėn e tyre amtare, as atėhere kur kjo e drejtė iu dha gjithė popujve tė tjerė. Dhe se ēpasoja tė rėnda solli njė politike e tillė (nė akord tė plotė me nacionalistėt fqinjė) tashmė dihet. Siē dihet dhe se ky qėndrim turk nė thelb sndryshoi as pas krijimit tė republikės turke, gjė qė e dėshmon dhe traktati greko-turk i Lozanės i vitit 1923, pėr shkėmbimin e popullėsisė, njė nen i veēantė i tė cilit i konsideronte turq gjithė muslimanėt qė banonin nė Greqi, duke ligjėruar kėsisoj dėbimin e parė masiv tė popullsisė ēame.
Marrėveshje tė ngjashme qė shėrbyen pėr tė ligjėruar dėbimin e shqiptarėve nga trojet e tyre, Turqia lidhi dhe me Jugosllavinė, madje deri vonė nė kohėn e Titos. Nė ndonjė rast ajo i pėrdori kėto marrėveshje dhe pėr tė nxjerrė pėrfitime tė tjera, siē qe zėvėndėsimi i gjuhės shqipe me turqishten nė Kosovė. Po ashtu, sduhet harruar se qindra mijėra muhaxhirėt shqiptarė apo boshnjakė qė sdinin asnjė fjalė turqisht, me tė mbėrritur nė Turqi i nėnshtroheshin njė politike intensive asimilimi, nė zbatim tė njė prej parimeve bazė mbi tė cilėt ngrihej (dhe vazhdon tė ngrihet) shteti turk: nė Turqi ka vetėm turq. Por, ēėshtė mė e rėndėsishmja, kėta njerėz, pėr tė cilėt nė Beograd z.Davutoglu thotė se janė turq, ndėrsa nė Tiranė a Sarajevė i quan shqiptarė e boshnjakė, sot janė njimend qytetarė turq, tė cilėve su ka mbetur veēse njė kujtim i zbehtė i prejardhjes sė gjyshėrve apo stėrgjyshėrve tė tyre, tė ardhur kohė mė parė nga Kosova, Maqedonia, Sanxhaku e gjetkė.
U zgjata disi nė kėtė pikė jo pa arsye. Tashmė kuptohet se pėrmendja vend e pavend e tė ashtuquajturve shqiptarė tė Turqisė sėshtė e rastit. Nė fakt nė Sarajevė, Davutoglu e bėri tė qartė se legjitimiteti i pretendimeve gjeopolitike turke ndaj njė sėrė zonash tė Ballkanit e gjetkė, mbėshtetej dhe nė faktin se aktualisht nė Turqi banokan mė shumė shqiptarė, bosnjakė, ēeēenė e abkazė, sesa nė vetė vendet e tyre respektive. Kohėt e fundit kėtė pretendim e gjen tė pėrmendet gjithnjė e mė shpesh dhe nė shtypin ndėrkombėtar. Vetiu kur dėgjon deklarime tė tilla, tė vijnė nė majė tė gjuhės disa pyetje. P.sh: Nga vallė e kanė njė informacion tė tillė, pra qė nė Turqi qėnkeshin 5 milion shqiptarė, kur dihet qė aty sėshtė bėrė asnjėherė ndonjė census i kėsaj natyre?! Po, mirė, derisa pranohet se paska kaq shumė shqiptarė, a kanė ata vallė mundėsi tė ushtrojnė ndonjė prej tė drejtave qė universalisht u njihen pakicave?
Nė dhjetor tė vitit qė shkoi, presidenti turk, Abdullah Gul, e ēoi dhe mė tej kėtė spekullim kur, gjatė vizitės sė tij zyrtare nė Tiranė, nė njė ceremoni tė organizuar nė shkollėn turke Turgut Ozal, deklaroi: Me lejoni tė them, tė gjithė ne sė bashku jemi pjesė e njė kombi tė madh.
Tė ēkombi? Sepse, sipas ēdo pėrkufizimi tė pranuar botėrisht tė konceptit komb (nation), shqiptarė e turq smund tė jenė i njėjti komb, veē nė rast se konceptin modern tė kombit e zėvėndėsojmė me atė tė miletit tė kohės sė osmanėve, kur banorėt e Perandorisė ndaheshin jo nė bazė tė etnisė, por sipas pėrkatėsisė fetare, duke i futur shqiptarėt e besimit musliman nė tė njėjtin milet me turqit, ēeēenėt, arabėt etj, ndėrsa ata tė besimit ortodoks, nė miletin rom, sė bashku me grekėt, serbėt, bullgarėt e kėshtu me radhė.
Sidoqoftė, tė gjitha kėto sa u thanė, duke pėrfshirė dhe vetė fjalėn e Davutoglusė, nė fund tė fundit, do merreshin si njė retorikė patėkeq, sikur prej disa vitesh qarqe tė caktuara turke tė mos punonin nė terren sipas tė njėjtės logjikė.
Nė ju kujtohet, i pari shqetėsimin pėr kėtė e ngriti Arbėr Xhaferi qė para tre vjetėsh. Nė shtator 2007, nė shkrimin Pasojat e akraballėkut, ai tėrhiqte vėmėndjen pėr faktin se segmente tė caktuara tė shoqėrisė apo shtetit turk, nėn petkun e veprimtarive fetare, po organizonin e financonin manifestime, qėllimi i vėrtetė i tė cilave dukej se ishte tė tregonin se shqiptarėt janė pjesė e pashkėputur e qytetėrimit osman. Si ilustrim ai pėrmendte njė ngjarje tė ndodhur nė Librazhd, ku autoritetet fetare tė kėsaj ane, sė bashku me segmente tė caktuara turke, organizuan synetimin kolektiv tė mėse 200 fėmijėve shqiptarė, sipas traditės turke. Kamara e Top Channel-it, - vazhdonte Xhaferi, - na ofroi pamje nga kjo ngjarje bizarre ku fėmijė tė veshur me rroba prej sateni tė bardhė, me kapuēė nė trajtė tė fesit ku shkruhej Mashallah, valėvitnin herė flamuj tė shtetit turk dhe herė ato shqiptarė... Ēėshtė e vėrteta, - vazhdonte ai, - ngjarje tė tilla politiko-fetare sjanė aksidentale
.Kohė mė parė nė muajin e Ramazanit, struktura tė tilla organizonin iftare kolektive nė sheshet e qyteteve qė dikur ishin tė sunduara nga Perandoria Osmane. Kėto projekte qė kontrabandohen nėpėrmes petkut fetar krijojnė njė varg problemesh brenda pėr brenda komunitetit shqiptar, por dhe nė raportet shtetėrore e kombėtare tė shqiptarėve nė kontekstin europian. paralajmėronte ai, duke shtruar pyetjen: Ēdo ndodhte sikur dhe grekėt apo serbėt tė bėnin tė njėjtėn gjė. Pra tė organizonin dhe ata ceremoni tė tilla pėr tė pagėzuar fėmijtė ortodoksė shqiptarė duke u vėnė tė valėvisnin nė duar flamuj grek apo serb?
Mund tė sillen mjaft shembuj tė tjerė tė ngjashėm. A ju kujtohen polemikat nė Tetovė kur festimi i iftarit nė qėndėr tė qytetit u shfrytėzua pėr tė glorifikuar Perandorinė Osmane? Shumėkush vjet nė Tiranė u habit kur Bashkia e Stambollit e shfrytėzoi festimin e iftarit pėr ta mbushur sheshin Skėnderbej plot me flamuj turq. Sivjet e njėjta gjė u pėrsėrit nė Shkodėr. Dhe, pėr ēudi, askush su kujtua se flamuri turk ėshtė thjesht flamuri kombėtar i njė shteti tjetėr qė ska asnjė arsye pėrse tė pėrdoret nė njė veprimtari me karakter fetar tė organizuar nė Shqipėri.
Tė gjitha kėto gjer dje mendoheshin si nisma qarqesh tė caktuara. Fjala qė ministri i jashtėm turk mbajti nė Sarajevė u jep atyre njė tjetėr domethėnie.
Nė fakt, sėshtė e vėshtirė tė dallosh se gjithė ngrehina gjeopolitike e Ahmet Davutoglusė mbėshtetet kryesisht nė dy elementė politiko-kulturor: te feja islame dhe tek historia, ose mė konkretisht, e ashtuquajtura trashėgimi osmane. Tė dy kėta elementė pėrdoren pėr tė krijuar atė lidhje tė shkurtėr, trashėgimi osmane- fe Islame- Turqi, qė do bėnte tė mundur suksesin e strategjisė sė re turke. Janė tė njėjtėt elementė ku fokusohet veprimtaria e qarqeve qė pėrmend Arbėr Xhaferi.
Ēėshtė e vėrteta, po ashtu sėshtė shumė e vėshtirė qė pas fasadės fjalėshumė tė disa prej tė ashtuquajturve debate pėr historinė apo identitetin e shqiptarit tė viteve tė fundit, tė dallosh se ajo qė ėshtė nė tė vėrtetė nė lojė sėshtė e shkuara por e ardhmja jonė. Duke kėmbėngulur pėr njė rivlerėsim tėrėsor tė vendit qė zė trashėgimia e periudhės osmane dhe, pėr pasojė, komponenti kryesor qė lidhet me tė, feja islame, nė vetidentifikimin kolektiv, nė kulturėn dhe, mė nė pėrgjithėsi, nė qenien shqiptar, ajo qė kėrkohet tė arrihet sėshtė as mė shumė e as mė pak, por njė ripėrkufizim i vetpėrcaktimin historik tė shqiptarėve dhe rrjedhimisht, i vendit tė tyre nė botėn moderne. Sigurisht, vetė projekti Europė, pėr shkak tė popullaritetit tė madh qė ka, rallė herė ndodh tė sulmohet ballazi. Kėtė e bėjnė vetėm ca grupe krejt tė margjinalizuara e pa ndonjė ndikim real nė shoqėri. Por ideja e hedhur herė pas here pėr njė Shqipėri as Lindje e as Perėndim, sipas tė cilės pėr shkak tė historisė si dhe tė besimit tė supozuar musliman tė pjesės mė tė madhe tė shqiptarėve, pozicioni ynė gjeopolitik mė i natyrshėm do tė ishte ai i njė ure lidhėse, me rolin e ndėrmjetėsit tė pėrhershėm mes Azisė dhe Europės, Lindjes dhe Perėndimit, tė djeshmes e sė ardhmes, sėshtė larg vizionit tė Davutolgusė. Duhet shtuar se ky lloj ligjėrimi mė sė shumti paraqitet nėn njė petk nacionalist, ku njė vend tė rėndėsishėm e zė amplifikimi i stereotipave dhe dyshimeve ekzistuese ndaj fqinjėve tanė tė krishterė, si armiqtė tanė historikė, nga kėrcėnimi i tė cilėve na paska mbrojtur historikisht pikėrisht Turqia dhe besimi ynė musliman.
Ka ardhur koha tė mos injorohet identiteti aktual i shqiptarėve, - revoltohet shkrimtari dhe ish-politikani kosovar Milazim Krasniqi, njė ndėr zėdhėsit kryesorė tė atyre qė mund tė pėrkufizohen sot si neo-otomanistėt shqiptarė, duke u ankuar se: fėmijėt tanė ende mėsojnė se armiqtė historikė tė shqiptarėve dalin si aleatė tė shqiptarėve dhe aleatėt e vėrtetė tė shqiptarėve, ende paraqiten si armiq
Krahas identitetit kastriotik, - shton ai,- dhe prodhimit tė tij nė historinė dhe kulturėn kombėtare, duhet tė pranohet dhe ajo shtresė e identitetit kulturor me prejardhje otomane, e cila nė fakt u bė tharmi i ideologjisė kombėtare tė shqiptarėve.
Tė kuptohemi, kur flas pėr trashėgiminė osmane, se kam aspak fjalėn tek nevoja e njė rishqyrtimi kritik e serioz tė kėsaj pjese tė trashėgimisė sonė historike, si pjesė e rileximit tė mbarė historisė, duke iu shmangur skematizimit me frymėzim romantik nacionalist qė ka karakterizuar pėrgjithėsisht deri mė sot trajtimin e kėsaj periudhe. Kjo, sigurisht, ėshtė diēka qė duhet bėrė, sa mė shpejt e sa mė mirė. Fjala ėshtė tek pėrpjekjet qė po bėhen pėr tė rehabilituar e riaktualizuar trashėgiminė (e nostalgjinė) e Perandorisė Osmane, tė cilat nė tė vėrtetė, skanė asnjė lidhje me interesat akademikė, pavarėsisht se jo rrallė mundohet tė paraqitet nėn njė petk tė tillė. Nė kėtė kontekst, ėshtė mirė tė sqarohet, pėr tė mos krijuar ekuivoke, se ska asnjė dyshim se bashkėjetesa jonė e gjatė nė gjirin e Perandorisė Otomane ka ndikuar nė tė gjitha fushat e jetės sonė, nė mendėsitė, shprehitė e deri tek mėnyra e sjelljes dhe e jetesės. Trashėgimia osmane ėshtė pjesė pėrbėrėse e gjithė trashėgimisė historike e kulturore tė popujve tė Ballkanit tė sotėm, pavarėsisht se ky ndikim diku vėrehet mė shumė e diku mė pak nė varėsi nga njė sėrė faktorėsh, por para sė gjithash nga kohėzgjatja e kėtij sundimi e koha qė ka kaluar qė nga ndarja me Perandorinė Osmane. Por, sėshtė ky problemi. Pyetja qė shtrohet pasi ke lexuar tekstin e Davutoglusė ėshtė kjo: A pėrbėn ndikimi i kėsaj tė shkuare njė realitet tė tillė social e kulturor sa tė pėrbėjė njė arsye serioze pėr tė riparė gjithė pėrfytyrimet qė kemi pėr veten, apo pėr shoqėrinė nė tė cilėn jetojmė, e pėr pasojė, dhe vetė idenė qė kemi pėr vendin tonė nė botė e nė histori?
Nė tė vėrtetė, ndonėse trashėgimia osmane vazhdon tė jetė e pranishme, ndikimi i saj ka kohė qė ėshtė nė njė proces tė vazhdueshėm bjerrjeje, i cili nis qė atėherė kur nisi tė merrte fund sundimi osman dhe gjithė popujt e gadishullit i drejtuan sytė drejt Europės, duke parė oksidentalizimin si tė vetmen mundėsi pėr tė dalė nga prapambetja e thellė e trashėguar. Fakti ėshtė qė duke nisur nga fundi i shek. XIX e fillimi i atij tė XX, nė gjithė rajonin tonė kemi njė ndėrprerje drastike tė ndikimit aktiv tė kėsaj trashėgimie pothuajse nė tė gjitha sferat e jetės, pėr tia lėnė vendin njė sėrė ndikimesh tė reja, kryesisht nga Europa, ndikimi i sė cilės gjatė shekullit tė XX pa asnjė ngurrim mund tė thuhet se bėhet dominues. E gjithė kjo sa thamė, vlen padyshim dhe pėr ne. Madje, dhe pėr vetė turqit, tė cilėt, siē dihet, e ngritėn republikėn e tyre moderne nėn udhėheqjen e Ataturkut, pikėrisht duke iu kundėrvėnė me ashpėrsi trashėgimisė politike, sociale e kulturore tė Perandorisė, e cila shihej si njė pengesė nė rrugėn e zhvillimit dhe europianizimit tė vendit.
Ėshtė fjala pra, pėr njė proces kompleks, i cili nis me pėrpjekjet pėr emancipim kombėtar tė shekullit tė XIX e pėrfundon me integrimin e vendeve ballkanike nė BE e NATO. Dhe kėtu mė lejoni tė shtoj se arsyeja pse pėr elitat shqiptare europianodashėse integrimi nė BE e nė NATO ka njė rėndėsi tė tillė historike, lidhet jo vetėm me motive qė kanė tė bėjnė me zhvillimin ekonomik apo sigurinė, por edhe sepse ky integrim e bėn faktikisht tė pakthyeshėm udhėtimin tonė drejt Europės, duke shmangur kėsisoj njėherė e mirė frikėn e shkarjes sėrish drejt sė shkuarės. Ndaj dhe ēdo hap mė tej nė kėtė rrugė, ėshtė njė hap mė larg ndikimit tė trashėgimisė osmane, njėlloj siē po i largohemi pėrvit e mė shumė ndikimit qė vazhdon tė ketė periudha, gjithsesi mjaft mė e shkurtėr, e Enver Hoxhės. Pikėrisht vetėdija se shpejt procesi ynė i europianizimit do mbėrrijė nė pikėn e tij tė pakthyeshmėrisė, shpjegon reagimin e shtuar tė Milazimėve me shokė.
Dhe le ta mbyllim duke kujtuar atė qė shkruan studjuesja Maria Todorova: Trashėgimitė nuk janė tė pėrhershme, - shkruan ajo, - e aq mė pak parėsore,
me gjithė ndikimin e tyre tė tejzgjatur dhe tė thellė, ato janė fenomene historike me terminum post quem dhe ante quem tė tyren. Ēdo fetishizim i karakteristikave tė tyre sipas vijash ndarėse tė palėvizshme e tė pandryshueshme tė qytetėrimeve mund tė jetė, natyrisht, objekt propagande ideologjike ose i njė praktike tė sipėrfaqshme tė shkencave politike, por nuk mund tė jetė legjitim si hipotezė pune pėr historinė.
* * *
Sigurisht qė pasi u thanė tė gjitha kėto, tė lind vetiu pyetja: a ka arsye pėr tu shqetėsuar? A ka diēka tė vėrtetė nė atė qė shkruante njė lexues nė rubrikėn e komenteve qė shoqėronin botimin nė gazetėn Shekulli tė shkrimit tė fundit tė Arbėr Xhaferit, Sfida Osmane, qė merrej pikėrisht me fjalėn e Sarajevės tė Davutoglusė: Edhe njė here Turqia po pėrpiqet tė na ndajė nga Europa. Kėsaj here kėrkon tė minojė gjithė procesin e integrimit tė Shqipėrisė nė Europė dhe tė na kthejė nė vathėn osmane dhe pjesė tė planeve tė saj ndoshta pėr njė betejė tjetėr me Europėn pėr Ballkanin. Shqiptarėt e rrėzuan komunizmin pėr njė Shqipėri europiane dhe jo osmane.
A ekziston vėrtet njė rrezik i tillė? Nė shikim tė parė mund tė thuhet jo, pėrderisa pjesa dėrrmuese e shqiptarėve tashmė e ka bėrė zgjedhjen e saj. Ndaj dhe ēdo propozim qė na shmang nga rruga europiane sdo tė ishte realist dhe as i pranueshėm. Natyrisht qė do duhej qė liderėt tanė politikė tua bėnin atyre tė qartė e pa asnjė ambiguitet zyrtarėve turq se Shqipėria e vlerėson mjaft zhvillimin e marrėdhėnieve me njė vend mik si Turqia, por se kjo miqėsi smund tė bazohet nė teza si ato tė Davutoglusė, pra as nė nostagjinė osmane e as nė solidaritetin fetar! Po ashtu, ata duhet tė bėjnė tė qartė se kėsaj miqėsie tashmė tė konsoliduar si shėrbejnė veprimet e disa qarqeve tė caktuara, aq mė tepėr kur dihet se shqiptarėt janė tepėr tė ndjeshėm kur dyshojnė se dikush pėrpiqet ta pėrdorė fenė pėr qėllime tė tjera me pasoja pėrēarėse. Shpresoj qė nėse se kanė bėrė, do ta bėjnė nė rastin mė tė parė. Sidoqoftė, mė lejoni tė bėj njė parantezė pėr shijen jo tė mirė qė tė lė ndonjė zyrtar i shtetit shqiptar, kur nxiton ti mbajė ison tezave tė Davutoglusė. Njėrin syresh duket e kish rrėmbyer aq shumė entuziazmi, sa duke shkruar me pseudonim, e quante strategjinė e re gjeopolitike turke si gjeniale, ndėrsa vetė arkitektin e saj, z.Davutoglu, njė personalitet tė jashtėzakonshėm, i kalibrit tė njė Kisingeri! Natyrisht qė ēdo qytetar i lirė ka tė drejtė tė shprehė mendimin e vet, por kur bėhet fjalė pėr njė zyrtar, ska si tė mos shtrohet pyetja: a pėrputhet kjo me politikėn zyrtare tė shtetit apo tė dikasterit qė pėrfaqėson? Njė tjetėr zyrtar edhe mė i lartė nė rang, doli nė televizon dhe pas njė tirade tė gjatė pėr miqėsinė tradicionale shqiptaro-turke, nisi tė fliste pėr njė ndėr mitet e hedhur jo pa sukses vitet e fundit nė qarkullim, si pjesė e ofensivės sė sipėrpėrmendur propagandistike: pėr tė ashtuquajturin rol tė privilegjuar qė paskeshin patur shqiptarėt nė Perandori. Dhe teksa po e dėgjoja, padashje mė erdhėn ndėrmend ajo qė shkruante Faik Konica qė nė vitin 1903, duke iu kundėrvėnė propagandės sė disa qarqeve turkoshake tė kohės kundėr lėvizjes sonė kombėtare. Ēuditem si u perhap ky gomarllėk (se shqiptarėt komandojnė nė Perandorinė Turke), - shkruante ai tek Albania- Shqiptarėt janė njė e katėrmbėdhjeta pjesė e Turqisė (llogariten dy milion). Nė Turqi ka 80 vilajete. Vetėm Abedin pasha ėshtė vali shqiptar sot pėr sot. Mutasarifė nga 250 qė qeverisin Turqinė, ka vetėm 7 shqiptarė
Gjeneralė nė 3-4 qind, janė nja dhjetė shqiptarė. Nė diplomaci pėrveē njė kryeshkronjtor. Gjithė vendet e mira janė pėr turq, pėr grekėr e armenė
Mua nuk mė vjen keq fare, pėr kundrė mė pėlqen ti dėbojė Sulltani tė gjithė shqiptarėt pak nga pakė, se atėherė do tė zėnė tė mėsojnė ment
Pse nuk njohin se nė ka shume shqiptarė nė punė tė qeverisė, janė pėr vėndet e ulta, zaptien, ēaushė etj, vende ku smundin tė zotėrojnė njė mbretėri?
.
Natyrisht qė Turqia ėshtė njė vend i madh qė mund tė aspirojė fare mirė pėr tu bėrė njė fuqi globale, duke ndėrmarrė pėr kėtė qėllim dhe nismat e duhura politike, propagandistike etj. Nga ana tjetėr, shqiptarėt i kanė tė gjitha arsyet ta shohin me simpati rritjen tė pranisė politike e ekonomike turke nė rajon, si dhe nė vendin tonė ku, siē dihet, vitet e fundit vėrehet njė rritje e ndjeshme e kėsaj pranie, sidomos nė ekonomi. Vlen tė pėrmendet gjithashtu, rrjeti i gjėrė i institucioneve arsimore turke nė Shqipėri, me mbi 7.000 frekuentues (3860 aktualisht dhe 3260 qė janė diplomuar) dhe 612 mėsues e staf administrativ. Institucionet arsimore turke sot mbulojnė nė Shqipėri thuajse gjithė ciklin arsimor, qė nga kopshti deri tek universiteti, duke qėnė padyshim dhe njė faktor i rėndėsishėm i promovimit tė gjuhės dhe tė kulturės turke. Ndėr tė tjera, kjo shpjegohet dhe me reputacionin e mirė qė ato pėrgjithėsisht gėzojnė, si pėr cilėsinė, ashtu dhe pėr displinėn qė ofrojnė. Por, kėtu ka dhe njė por
. Qė ka tė bėjė me trasparencėn. Sepse mendoj se do tė ishte normale qė opinioni publik shqiptar tė ishte mė mirė i informuar pėr Lėvizjen Gulen, qė ka nė pronėsi kėto shkolla, ēpėrfaqėson ajo, e pse jo, edhe pėr polemikat qė ka pasur herė pas here nė Turqi pėr tė dhe themeluesin e drejtuesin e kėsaj lėvizjeje, Fetullah Gulen. Sepse vėrtet shumėkush, jo vetėm nė Turqi, por dhe nė botė, e vlerėson lart kontributin qė kjo lėvizje jep pėr tė promovuar tolerancėn, dialogun mes feve dhe qytetėrimeve, si pėrfaqėsuese e njė islami tė moderuar, qė i kundėrvihet rrymave radikale. Por, po aq e vėrtetė ėshtė se ka tė tjerė qė e shohin atė me dyshim, si njė lėvizje nė thelb politike, qė ka si objektiv tė krijojė njė elitė tė aftė pėr tė realizuar islamizimin e shtetit e shoqėrisė turke. Si ėshtė e vėrteta? Kėtė unė sdi ta them. Por nė Ballkan sa mė shumė transparencė, sbėn asnjėherė keq.
Si pėrfundim: Ska dyshim se teza si ato tė Davutoglusė pėrbėjnė njė sfidė, e cila bėhet edhe mė e madhe, nėse vėrtet pas tyre qėndron njė shtet i fuqishėm, siē ėshtė Turqia. Por ėshtė njė sfidė e cila mund tė pėrballohet, pa dėmtuar aspak marrėdhėniet mjaft tė mira qė kemi me Turqinė, pėrsa kohė qė udhėheqėsit tanė do ta kenė tė qartė se cili ėshtė vėrtet interesi ynė kombėtar dhe do tė jenė zėdhėnės tė pjesės dėrrmuese tė shqiptarėve, qė mendojnė njėlloj si Kadareje, se
ky Perėndim ashtu siē ėshtė, problematik, arrogant, mė shumė mospranues se pranues, ky Perėndim qė ashtu si demokracia, ashtu si vetė liria nuk qėnkish aq i bukur e as aq i pėrsosur siē e kishim pėrfytyruar nė kohėn e fatkeqėsisė sonė, ky Perėndim mbetet zgjedhja jonė e vetme.
E shkruajtur nga:PIRO MISHA
22/02/2010
Krijoni Kontakt