
Postuar mė parė nga
-BATO-
Ku u nxeha o Baptist?! S'ka arsye qė tė nxehem, pėrkundrazi, jam shumė i qetė.
I nxehur po mė dukesh ti dhe mendoj se je ti ai qė duhet tė qetėsohesh.
Kalofsh mirė!
OK, mos u nxej.
Shumica e njerezve zbaton protokol me hamendje por nuk e di se secila fjale ka origjine dhe thelb kuptimor, a derivativ, figurativ e zberthimor te nocionit rrenje te memės fonike qe perfaqson ate dhe cfare kuptimesh shtese mund te prodhoje ajo.
Ne mesin e 100 gabimeve qe mund te bej ne nje fjale te vetme do marrim vetem nje pak me te thjeshte. [shpresoj te jete edhe per ty, 'e thjeshte'].
Po te thoja"ngadąl". Jo "ngadālė", sepse "ngadālė" eshte teper qesharake per ate qe flet shqipen me sens semantik e jo me refleks motorik.
Kjo eshte fjale e perbere. Shprehja "ngadal" eshte fjaleformim per te cilin mund te shkruajme nje liber te tere, ekzemplar.
Une dal // ai del // ata dalin// Nga te dalin ty ato "ė"?!
Ku e more? -Cka eshte ajo "dalė"?! -Ku ka "dalė"?
Ah, po. Ne fjalor...
-dalė, ke vetem ne dialektin gege, dhe ate vetem ne kohen e kryer, perndryshe duhet te thuash dalur.
Pra qe ta kesh te qarte me mire "Ngadal" eshte fjale e perbere qe mund te perfitohej ne me shume menyra se keto qe njohim sot.
Mund te kemi formime si: "ngadal-e" por jo dhe "ngadal-ė". Por rasti si te perdorimi, "ngadalé" eshte opcional, e jo rregull. Bile nuk kerkohet fare perdorimi i saj. Eshte qeshtje preferencash; idiosintetikė e atij qe flet.
Tjeter kategori, por ilustrativisht analoge me kete eshte formimi: trego-mė, prej "me trego" [ trego-mė; me vetoren, per dallim nga ajo qe merr lidhoren] qe vetem per shkak te abrevijimit, mund te shkruhet dhe tregomė, sic eshte dhe fjala ndadalé, por kurrsesi ngadalė, sepse nuk kemi lidhore 'ė'.
Ekzistojne, megjithate raste kur pikerisht duhet shkruar >>ngadalė<<
si ta zeme:
"po vie [ ] me nga [] dalė"
qe poashtu (si forma ngadal e vetes se pare te insertuar) eshte abreviacion (por kjo ne veten e trete), me pjeset e vetkuptueshme qe lihen anash.
E qe kur te plotesohet retorikisht, reflekton menyren e sakte te perfitimit dhe arsytimin e domosdoshmerise se tingullit "ė":
"po vie [si] me 'nga [do te] dalė[?]' ".
Qe do te thote se eshte idiome, e qe mes tjerash deshmon se dialektet gege dhe toske, historikisht kane qene te unisuara dhe ate deri ne kohet me te reja. Dhe vetem kjo forme e abreviacionit fjaleformues [te vetes se trete] kerkon te kete saktesisht 'ė' ne fund.
Forma "ngadalé" kerkon te te imponoje idene hamendese/pyetese/habitore: "e nga [te] dal?!" qe nga mosdija sot behet poashtu ngadalė, duke prishur theksin e "a" ne ate fjale gabimisht e refleksivisht.
Sic shohim edhe shprehja insertuese 'ngadal' prodhon kuptim te ri empirik qe etimologjikisht nuk permban asgje nga kuptimi logjik qe fiton pas sintezes.
Partizanet qe bene unisimin nuk ta kane spejguar; ngase as ata nuk e dijne se nje grup i madh fjalesh te gjuhes shqipe nuk kane kuptim te pandermjeme sematik por produkt te ri kuptimor empirik, njesoj sikur fjala pertoj, qe nuk ka lidhje direkte semantike me rrenjen e formimit te saj te ri kuptimor, e qe e kam spjeguar pothuaj ne teresi me pergjegjen qe ia dhash zonjes PINK.
Ekziston nje mori leksikore kuptimesh te perfituara ne menyra te ngjashme idiomatike si kjo. Nje nder to ishte edhe fjala Pritoj dhe Pretoj e cila u mor per baze ne jug duke perjashtuar te paren si redundance "e kote" dhe e bene pėrtoj, ndersa ne veri per te njejten arsye u zhduk forma pretoj. E qe jipet si arsyetim figurativ "po pritoj" per te thene se:
"ndonese ne dukje nuk po bej asgje, ne fakt jam ne pritje te dickaje te rendesishme per mua qe do ta bej ne vazhdim, por jo para se ti kete ardhur radha andaj jam i lidhur ne pritje deri atehere"
Tere kete periudhe arsyetimi e permbledh shprehja deskriptive po pretoj re qe vjen nga rrenja e sterlashte pellasgo-ilire, apo me sakte dardane, pre:~ e cila si survival pas ekzodit trojan ka ngelur ne anglishte si nje fjale e vetmuar akoma e asocuar me gjahun si 'profesionin' me te vjeter te njerezimit pre:y. Ata sot dijne vetem preja cka eshte. Nje varg kuptimesh te drivuara prej kesaj rrenje tregojne tregojne qarte se kjo semė i takon gjuhes shqipe, sepse kuptimet e logjikes derivative nuk mund te sintetizohen nga fjala njihet vetem si fjale, apo regjister fonik.
Prandaj po te thoja "ngadal!" Se ti me hy, hyn, - thote populli. - Po me dalė...{?}
Krijoni Kontakt