Rregulli Françeskan brenda Kishës Katolike!

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri
rregulltare ndërkombëtare brenda Kishës Katolike!

Marrur nga Kisha Katolike Gjakovë

Rregulli Françeskan
(Ordo Fratrum Minorum – OFM)


Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare brenda Kishës Katolike, të së drejtës papnore, njëkohësisht aktive dhe kontemplative, e cila përpiqet që ta jetojë në mënyrë sa më autentike Ungjillin e Zotit tonë Jezu Krishtit në rrethanat konkrete të botës së sotme.

1) Emri:
Ordo Fratrum Minorum (OFM);
= Rregulli i Vëllezërve të Vegjël; ose thjesht:
= Rregulli Françeskan.

2) Degët e Rregullit Françeskan:

Familja françeskane në botë sot përbëhet nga shumë degë:

1) Rregulli i Parë Françeskan, dega mashkullore, kuvendore, e cila prapë ndahet në tri degë tjera:

a) Rregulli Françeskan (Rregulli Vëllezërve të Vegjël, observantët) – OFM – (me 15.137 anëtarë);

b) Rregulli Françeskan Kapucin – OFMCap (me 11.340 anëtarë);

c) Rregulli Françeskan Konventual – OFMConv (me 4.464 anëtarë).

2) Rregulli i Dytë Françeskan – OSC (motrat e shën Klarës së Asizit, "Klarisat" – dega femërore, kontemplative) – me 22.000 anëtare;

3) Rregulli i Tretë Françeskan (kuvendor dhe shekullar; mashkullor dhe femëror). Edhe Rregulli i Tretë Françeskan është ndarë në shumë kongregata, prej të cilave duhet të dallojmë veçanërisht:

a) Rregullin e Tretë Françeskan (TOR) – dega mashkullore, kuvendore, me 5.000 anëtarë.

b) Mbi 400 kongregata të ndryshme të motrave françeskane (kuvendore) – me rreth 200.000 anëtare.

c) Rregullin Françeskan Shekullar (OFS = RrFSh) – njerëz shekullarë, burra e gra, familjarë; por në këtë RrFSh ka edhe shumë meshtarë shekullarë dhe ipeshkvij. Kanë rreth 1.500.000 anëtarë.

2a)Prej këtyre bashkësive në Kosovë veprojnë:

1)Rregulli i Parë Françeskn (OFM) – në Gjakovë;

2)Dy kongregata të motrave të Rregullit të Tretë Françeskan:

a) Motrat e Mëshirshme të Shën Kryqit – në 4 shtëpi: Prishtinë, Gjakovë dhe Janjevë); dhe

b) Motrat Françeskane të Zojës së Papërlyer – në 6 shtëpi: Budisalc, Novo Sellë, Pjetërshan, Prizren, Velezhë dhe Zym.

3) Rregulli Françeskan Shekullar – në Gjakovë.


2b) Familja françeskane në botë

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim:

3) Viti dhe vendi i themelimit:

Assisi (Asiz – Itali), 1209.

Vitin e ardhshëm e kremtojmë 800-vjetorin e themelimit!
Në vitin 1208 shën Françeskut të Asizit iu bashkëngjitën fretërit e parë.

Më 1209 papa Inocenti III. gojarisht e miraton Rregullin e ri.

Më 29. 11. 1223 papa Honori III. me shkrim e miraton Rregullin Françeskan.

4) Themeluesi:

Shën Françesku i Asizit(* 1182; + 03. 10. 1226).

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim


4) Karizma specifike e Rregullit Françeskan:

“Rregulla dhe jeta e Vëllezërve të Vegjël është :

të jetojnë Ungjillin e Zotit tonë Jezu Krishtit – duke jetuar në varfëri, pastërti dhe dëgjesë...”

Karizma specifike:

· nderimi i Krishtit Zot e njeri në natyrën e tij njerëzore – që nga mishërimi dhe lindja, e deri te kryqëzimi, vdekja dhe varrimi i tij;

· promovimi i paqes dhe i mirëkuptimit me të gjithë njerëzit;

· respektimi, mbrojtja dhe ruajtja e të gjitha krijesave të Zotit (ekologjia).

Përshëndetja françeskane:

Pax et bonum! - Paqe e të mira!

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim



5) Veprimtaria e Rregullit Françeskan në botë

(aktivitetet në përgjithësi):

a) Në vendin e parë është jeta personale fetare dhe pendestare e vëllezërve dhe e motrave françeskane (njëkohësisht kontemplative dhe aktive).

b) Veprimtaria pastorale, sipas stilit françeskan: jetohet në bashkësi, pastorizon bashkësia, përgjegjësia i takon bashkësisë, individi vetëm e përfaqëson bashkësinë e Kishës, si edhe bashkësinë e vet rregulltare.

c) Veprimtaria misionare – prapë sipas të të njëjtit stil françeskan.

(Kemi bashkësitë françeskane ndërkombëtare: çdo bashkësi e përbërë nga pjesëtarë të kombësive dhe të gjuhëve të ndryshme – që mos të fitohet përshtypja e kolonializimit të ndonjë shteti, apo populli.
P. sh. “Projekt Afrika”; apo bashkësitë françeskane mashkullore dhe femërore edhe në Shqipëri...)

d) Shkollimi, edukimi, formimi – jo vetëm të rinisë françeskane, por edhe të civilëve, pa dallim feje dhe kombësie.

P. sh. Antonianum në Romë, Instituti biblik në Jerusalem; qendrat shkollore që nga niveli i shkollimit elementar, e deri në atë universitar.)

e) Veprimtaria hulumtuese dhe botuese. Secila provincë i ka projektet e veta, por janë edhe projekte ndërkombëtare, si p. sh. “Missioni Francescane”, “Karizma françeskane misionare” etj.


6) Prej kur françeskanët veprojnë në Kosovë?

Fretërit kanë vepruar në Kosovë edhe para pushtimit otoman pra qe më vitin 1351...!




Prej kur françeskanët veprojnë në Shqiperi?

Në bazë të burimeve dokumentare, atëherë mund të themi që françeskanët e filluan veprimtarinë e tyre në Shqipëri të paktën në fillimin e vitit 1236. Këtë e vërteton bula e Papës Gregori IX (1227-1241) e lëshuar më 22 maj 1236 (viti i dhjetë i pontifikatit të tij), në të cilën shkruhet se atje ka "disa rregulltarë, të cilët tani vonë kanë shkuar në atë krahinë, me dëshirën e tyre" (Farlati, Illyricum Sacrum VII, 35; Marković, Dukljansko, 98-99). Megjithatë, të gjithë studiuesit dhe historianët që merren me historinë e këtij urdhri janë të një qëndrimi se, së paku që nga viti 1240 Urdhri i Françeskanëve ishte aktiv dhe vepronte në territoret shqiptare. (Civezzam, Fabianich, Gonzaga, Gubernatis, Holzapfel, Malaj, Sirdani, Å ufflay, Thalloczy, Ëading, etj).

Figura e parë qendrore françeskane e njohur në Shqipëri është Gjoni nga Plano Karpini, i cili ishte edhe kryeipeshkëv i Tivarit (1248-1252, Eubel, Hierechia... v. I, 92).

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim


Disa shenime dhe data; FRANÇESKANET NË TROJET SHQIPTARE


1219. – Sipas gojëdhënë shën Françesku u ndal në Lezhë.

1240. – Historianët përmendin këtë vit ngules të bijve të shën Françeskut në viset Shqiptare.

"Hoc templum Fratrum Minorum ædificatum ast anno MCCXL = Ky tempull i Vëllazënve të Vogjël u ndërtue në vjetin 1240". Ky tekst gjëndet mbi derën e Kishës françeskane të Lezhë.

1248. - Papa Inoçenci IV dërgon si Argjipeshkëv të Tivarit françeskanin Gjonin De Plano Carpini me detyrë që të kishte në kujdes dioqezet e Shqipërisë së Veriut dhe drejtimin e sivëllezërve të vet, që gjindeshin në ato vise.

1283. – 1288. – Dokumentet e këti viti përmendin kuvendet e fretërve, dy kuvende në Tivar, Ulqin, Durrës e Shkodër.

1219. – 1939. – Gjatë ketyre viteve Fretërit i dhanë dioqezeve shqiptare 11 ipeshkvij e argjipeshkvij.

1402. – Françeskanët e Shqipnisë, marrin vetsundim kombëtár, duke u quajtur Kustodi.

XIV shek. – Françeskanet ndër shqiptarë gjënden në 37 qendra
1589. – Kustodia u shëndrrua në provincë e cila quhej „Provinca e Epirit“.

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim


Disa shenime dhe data; FRANÇESKANET NË TROJET SHQIPTARE

Vitet e erreta nën sundimit otoman:

1610. – Provinca kishe 10 kuvende me 80 françeskan.

1625. – 7 kuvende.

1702. – Në gjitha trojet Shqipëtare gjithesej 7 freten.

1719. – 1827. - Gjatë ketyre viteve provinca nuk ka autonomin e vet. Gjatë ketyre viteve kemi misionar nga Italia, Kroacia e Bosnja.

1885. – Françeskanet misionar ndertojn seminarin françeskan në Troshan.

1887. - Në Rubig hapet noviciati.

08.05.1906. – Rilind provinca e cila quhej „Provinca Françeskane Shqiptare“. Në fillim provinca kishte 4 kuvende dhe 35 famulli.

At Gjergj Fishta themelon Bibloteken Françeskane

At Shtjefën Gjeçovi themelon Muzeun arkeologjik që ishte i pari në Shqipëri.

1914. – Në Shkodër hapet shtypshkronja franceskane.

Në mbarim të luftës së parë Botërore, Kosova mbetet nën Serbi. Komunikimi i françeskanve nga Kosova ishte i pamundur me Shkodër.

1925. – Famullitë në Kosovë që sherbeheshin nga françeskanet e Provincës Françeskane Shqiptare: Peja, Zllakuqani, Gllogjani, Zymit si dhe shenjtëroren e shën Antonit të Padovës në Gjakovë, iu bashkangjitën Provincës Françeskane të Bosnjës.

Para luftës së Dytë Botërore – Antar të provincës ishin: 1 arqipeshkv, 1 ipeshkv, 63 meshtar, 16 studenta, 9 novaka, 30 seminarista.

[toni77_toni]

Rregulli Françeskan është një vëllazëri rregulltare ndërkombëtare
brenda Kishës Katolike!

vazhdim..


Një shpjegim të shkurtë per Shën Françesku i Asizit

Shën Frangesku i Asizit (1182-1226) është themeluesi i Rregullit françeskan. Qe bir i një tregtari të pasur. Kalonte një jetë të shkujdesur. Dëshironte të bëhej një kalores i famshem.

Me 1202 mori pjese vullnetarisht në betejen e zhvilluar kunder qytetit të afërt, Perugjas, ku mbeti i burgosur. U kthye në shtepi krejtësisht i shëndruar shpirtërisht. Që atëherë iu kushtua plotesisht Zotit, duke u shkëputur prej atyre vlerave të cilat deri ne ato çaste kishin qenë i gjithë kuptimi i jetës së tij.

Mbasi kishte dëgjuar fjalet e te Kryqëzuarit ,,Françesk, shko e ndërtoje shtepinë time, që po rrënohet!", me duart e veta filloi të rindërtonte disa kisha në afersi të Asizit. Duke hequr dorë nga gjithçka që kishte, duke ia kthyer t'et deri edhe rrobat e trupit, nisi jetën e jeremisë.

Me 1208, në afersi të Asizit, në kishen Sh'Mëria e Engjujve (S. MARIA DEGLI ANGELI) e quajtur Porciunkola, shëgndritet prej Zotit që e thërret për të ringjallur shpirtërisht Kishën. Për t'ia mbërritur këtij qellimi, zgjedh mjetet e varfërisë ungjillore dhe të apostulatit, simbas shembullit të Krishtit e të Apostujve. Veshi zhgunin, ngjeshi brezin me një litar të thjeshte dhe filloi të predikonte Fjalen e Zotit. Nderkaq zhvillonte edhe apostullimin e mëshirës në mes të sëmurëe, të vuajturve e të gërbulurve, njerëz të braktisur nga shoqeria. Në fillim ishte vetëm dhe shpesh i pakuptuar e i përqeshur, por shpejt do t'i mblidheshin për rreth disa trashëgimtarë.

Në këtë mënyrë themeloi tre Rregula:

Fretërit Minore (1209),
Klariset (1212), dhe
Terciaret (1221).


Shën Françesku nuk pranoi te shugurohej meshtar, por pelqeu për të mbetur diakon (xhakon). Urdhëri i themeluar prej tij përbëhej prej klerikësh e prej laikesh.

Duke dëshiruar të jetonte me të vërtetë dashurinë ndaj Krishtit, natën e Krishtlindjes me 1223 bëri ne Greçio të parin Betlehem.

Në gjysmën e muajit shtator të vitit 1224, ndersa lutej në malin e Vernës, mori stimatet (varrët), do të thotë shenjat e pasionit për Zotin.

Vdiq në mbremjen e 3 tetor 1226 në Porciunkola.

Dy vite më vonë u shpall shenjt.

Shën Françesku ka lënë shkrime të ndryshme, veçanerisht Rregullen e jetës për Rregullin e Fretërve Minor (Françeskan) dhe të famshmen ,,Cantico delle crea*ture" (Kënga e krijesave).

Më 1980 Gjon Pali II e shpalli mbrojtës të atyre që luftojnë për mbrojtjen e ambientit (Ekologeve).

[toni77_toni]

Lutja e shën Françeskut

O Zot, më bëj të jem mjet i paqes Sate:

ku ka urrejtje – unë ta sjell dashurinë,
ku ka fyerje – unë ta sjell faljen,
ku ka mospajtim – unë ta sjell bashkimin,
ku ka mashtrim – unë ta sjell besimin,
ku ka dëshpërim – unë ta sjell shpresën,
ku ka terr – unë ta sjell dritën,
ku ka pikëllim – unë ta sjell gëzimin.


O Zot, bëj që mos të kujdesohem aq
që të jem ngushëlluar – sa të ngushëlloj,
që të më kuptojnë – sa t’i kuptoj unë të tjerët,
që të më duan – sa të dua.

Sepse: kush dhuron vetveten – e fiton vetveten;
kush harron vetveten – e gjen vetveten;
kush fal – do t'i falet;
kush i vdes vetvetes – lind për jetën e amshuar.

[toni77_toni]

Atë Gjergj Fishta: Shën Francesku i Asizit!

Shën Francesku i Asizit

1.Prej s' pangishmes űjes s' arit,
Qi trazon nierin në zęmer,
Prej dishirit t' mbrapshtë t' krenarit
Qi me i vű vllazent nen thęmer,
N' ato t' mesmet t' egrat mota,
Kúr nen dhunë e Drejta prâte,
Para Hy'it randue isht' bota,
Edhe mnęrshem n' terr ofshâte,

2. Ishte bâ, po, ligjë krenija,
N' khetra t' fortit kjate i drejti,
N' vend sundote paudhnija,
Zot mbi gjâ isht' bâ dorshpejti.
M'armë m' shoshojn gjindja mberthye,
Lott e shkeluna të t' mjerit,
Keq kunora edhe perlye
Lypshin gjyqin kundra njerit.

3. Kur qe, ndiehet prej Parrizit
Nji 'i ngushllueshem zâ qielluer,
Serafinit t' lum t' Asizit
Qi me i thânun kështű muer:
– Shpija e ęme âsht tu' u rręnue:
Çou, Françesk, shka rrin tue pritun?
Çou, Françesk, tash pa pritue,
Edhe shpin shko me m' goditun! –

4. N'atë fjalë t' ambel t'Pernedís
Shpejt Françesku po i rrin gati;
I a kthen shpinen gjâs e shpís,
Petkat tretë qi ja dha i ati,
E me 'i thes të vrashtë ai veshun,
Edhe m'kambë pa mbathun gjâ,
Me nji t' ashper litár njeshun
Fushës e malit thotë me zâ:

5. – Deh! Ndigjoni, o t' bijtë e ni'rit:
T' gjithë n' Tynëzonë ju vllazen jini;
Per Aë t' gzueshme t'naltë Empirit
Gjân e shekullit n' mní t' a kini,
Perse veç me pervűjtní,
Perse veç n' vobsi t' shęjtnueshme,
Perse veç me dashtuní
Gëzon nieri n' Aë t' amshueshme.

6. Kshtű i Asizit Serafini
N' dashtní shęjte ndezë, këndote;
N' atë zâ t' ambel Apenini
Anë e kand per máll jehote;
Edhe e ndiente zaje e djerre
Mal e fushë, pshatra e gjyteta,
Zâ'n e ndiente shpend e berre
Sheklli i ndjeu kto fjalë t' verteta.

7. E qe u shkrehen armët mizore,
Me anmiq u vendue besa,
U fashiten mnít gjaksore,
Edhe humbi n' atë zâ resa;
Dashtunija e ligja e Zotit
Xűne vend prap permbí dhé,
Krishtenimi, si 'i herë motit,
U pertri krejt n' jetë të ré.

8. Shpresë e ambel i u çil robit,
Qi n' travajë rrite tue kjá,
Pse bujari lott e kobit
Me dorë dhânse xű m' i a dá;
Edhe xűni m' i u pastrue
N' ftyrë kadifja vashvet t' reja;
Xű kunora me u nderue
Gjithmonë shęjte si e nep Feja.

9. Edhe atë herë, bujarë e mbreta
Lanë pellazet e madhnueshem,
I lanë trimat armët e veta
E n' kuvende të mjerueshem,
Prej dishirit t' sendve t' epra,
Në vobsí s' cillës i u kushtuene,
Me Silvestra e me Gjinepra:
Ata bashkë u vllazënuene.

10. N' mal t' Alvernes n' nji ag dite
Krejt Françesku marrë n' Tynëzonë
N' per vedrime të nji drite
Po skjurton si atje mâ vonë,
Per nen hije t' Flamrit t' ti
Veç mbi Fé e skam naltue,
Isht' tue dalë nji fis i rí
Luftët e Zotit me luftue.

11. Po skjurton Bonaventuren
Qi, me vapë t' nji Serafimit,
Mendes s' nierit i a shtron uren
Per me u kapë te kroj i Amshimit
Po skjurton, po, edhe Dun Skotin,
Cilli anmiqt e Asajë, qi n' Zęmer
Për nandë muej e barti Zotin,
Mende-kthielltë i vű nen thęmer.

12. Ezelinin, nieri t' dhunshem,
E sheh n' gjűj perpara Antonit,
E sheh mushkun trí dit űnshem
Tu' u perkulun t' Pergjithmonit;
Edhe sheh sá prej Eufratit
Prej së lémes m' t' rame t' di'llit
Sá i bekuem âsht petku i Fratit,
Rrezet ky kah lshon t' Ungjillit.

13. Edhe i njeh sá bijt e tí
Fén e Krishtit t' amëshueme
Me gjak t' vet e bâjn dishmi
Nder krahina të mjerueme;
Sheh prap kryqa edhe tjara
Se n' krahnuer e permbi krye
Bijve t' skamit per punë t' mbara
Janë per kishë tuj u shkelxye.

14. Zęmer-knaqun n' kto vedrime
Xęn me kndue Françesku atë hera:
– Zot i Madh e plot ngushllime,
Tý të kjoftë lavdi edhe ndera!
Levdue kjosh per rreze t' diellit,
Levdue kjosh per hânë t' argjântë,
Levdue kjosh per hyj të qiellit,
Levdue kjosh per t' kthielltë e t' vrântë! –

15. Mbi krah t' tij, ndejë zogu i verës,
E percjellë atë kndim t' hyjnueshem,
Edhe i ambli flladi e erës
E perkthen n' per gjeth t' blerueshëm.
Larg e larg n' per hapësire
Prej së kthielltë p'rherë Qytetit
Tue ardhë ndihet nji kumbë lire
Porsi e paqta vala e detit.

16. E nji Ęjll nder Serafima
Nji mâ n' shęj, si drita e larta,
Tuj u djergun si vetima,
Per krah t' tij rreh fletët e arta,
E me rreze të bindueshme
M' trup t' shenjueme, kah e priri,
Njato varrë i a la t' hyjnueshme,
Prej kah rodh per né gjith hiri.

17. O ju t' bijt e ktij t' Vobegut,
Ęmni i t' cillit tu' u permendun
Ndihet malit edhe bregut,
Kahdo rrezja t' shkojë tu' u endun,
Me ftyrë t' çiltë ju kqyrnje dhén,
Pse njerzimit, humbë n' mes t' territ,
Me dashtní tue mbajtun Fén,
Mproje u bât ju kundra ferrit.

18. Jú edhe i vorfni prind u ká
E i papasni n' ju gjęn ndihmen;
Lott atij, qi rrin tue kjá,
Ju i a fshini e zbutni dhimen.
Ju n' pellaza e n' ksollë t' bueqarit
Pagjen shęjte gjithkah çoni,
Per nen thęmer të krenarit
Me u ndrydhë t' ligshtin nuk e lshoni.

19. Gajret, pra, nder sá t' vështira,
Qi u pershkohet n' ketë tokë jeta,
E amshueshmja perse e Mira
E ka dá nder kshille t' veta,
Se me skam e pervűjtní,
Me dashtní, qi âsht prej Parrizit,
Ka me ngjatë p'rherë me lumní
Urdhni i Vobekut t' Asizit.

Atë Gjergj Fishta: Vallja e Parrizit, Shkoder 1941

[puroshkodran]

Rrespekt per franceskant