Filozofia merret me temat e njëjta që i trajton feja, sepse filozofët thonë se kërkimi i tyre ka synim ta zbulojë origjinën dhe qëllimin e universit dhe të gjejnë mënyra për të arritur lumturinë njerëzore në afat të shkurtë dhe në afat të gjatë. Këto i formojnë dy kompetentët e disiplinës së filozofisë, teorike dhe praktike, të cilat janë po ashtu tema që adresohen edhe nga feja.

Mirëpo, për kundër gjithë kësaj, ekziston dallim i madh në mes të fesë dhe filozofisë. Ato dallojnë sa i përket origjinës dhe burimeve, metodologjisë dhe mënyrës, shtrirjes së popullaritetit dhe ndikimit të tyre, në stilet dhe metodat e nxjerrjes së dëshmive dhe në efektet që secila prej tyre ka. Ne do të përpiqemi të sqarojmë gjithë këtë me qëllim që të largojmë ndonjë konfuzion në mes të fesë dhe filozofisë.

a) Origjina dhe burimet

Filozofia, me të gjithë maskat e saj është një përpjekje njerëzore, e cila i nënshtrohet të gjitha kufizimeve, limiteve dhe progresit të ngadalshëm drejt një objektivi të panjohur, që është i pandarë nga natyre njerëzore. Ajo është subjekt i potencialit njerëzor për ndryshim, dhe ndryshimit njerëzor në mes udhëzimit dhe devijimit, në mes të arritjes së përsosjes dhe largimit të madh nga ai qëllim.

Platoni p.sh., në të gjitha veprat e tij përsërit mitet që ishin të përhapura në kohën e tij dhe madje prodhoi mite të veta si pjesë e ideve dhe besimeve. Vërtet, shumë prej ideve dhe besimeve janë mite në vetvete.

Dëgjoni se çfarë thotë el-Akkad për Platonin: “Ambienti idhujtar në të cilin jetonte Platoni mbizotëroi mendimet e tij, për shkak të traditave të shoqërisë së tij dhe ndikimeve të mjedisit. Kështu ai përfshin në besimet e tij idenë e zotave dhe demonëve, të cilët nuk kanë vend në fetë monoteiste”.

Pastaj, el-Akkad e diskuton pikëpamjen e Platonit për universin, duke e vërtetuar atë që u përmend më lartë: “Sipas Platonit, universi përbëhet prej dy shkallëve të kundërta, shkalla e arsyes absolute dhe shkalla e materies themelore (primitive). E gjithë fuqia vjen nga arsyeja absolute dhe e gjithë paaftësia vjen nga materia themelore (primitive). Në mes tyre, ka qenie të shkallëve të ndryshme; statusi i lartë përcaktohet nga sasia e ndikimit të arsyes dhe shkallët më të ulëta përcaktohen nga ndikimi që vjen prej materies primitive. Disa prej këtyre qenieve të ndërmjetme janë zota., disa janë gjysmë zota dhe disa janë qenie njerëzore”.

Arsyeja pse Platoni e pranoi idenë e këtyre zotave të ndërmjetëm, sipas Akkadit është: “Ai dëshironte të shpjegonte me anë të tyre arsyen pse e keqja, e papërsosura dhe dhimbja ekzistonte në botë. Sepse arsyeja absolute është perfekte dhe nuk kufizohet prej kohës ose prej vendit dhe prodhon vetëm të mira dhe virtyte. Në këtë mënyrë këta zota të ndërmjetëm po kujdesen për krijimin, pasi ata ekzistojnë midis Zotit të Gjithfuqishëm dhe materies së paaftë primitive. Prandaj papërsosuria, e keqja dhe dhimbjet burojnë nga këta ndërmjetës midis dy ekstremeve”.

Platoni njihet si njeri që ka besuar në idenë e migrimit të shpirtrave. Kjo është filozofia siç përshkruhet nga burimet e saj.

Akideja Islame, në anën tjetër, është shpallje nga Allahu dhe i ka të gjitha cilësitë hyjnore të një të vërtete të pandryshueshme, fjalët e të cilës nuk mund të ndryshohen dhe është e vërtetë vendimtare, të cilës gënjeshtra nuk mund t’i afrohet nga para ose prapa saj.

“Atij nuk mund t’i mvishtet e pavërteta nga asnjë anë; është zbritur prej të Urtit, të Lavdishmit”. (Fussilet, 42)

Për më tepër, dituria hyjnore që ka zbritur me anë të shpalljes është një bekim i madh që u ka ardhur njerëzve pa ndonjë përpjekje nga ana e tyre, duke u dhënë dritë brenda një periudhe shumë të shkurtë, sa hap e mbyll sytë.

b) Mënyra dhe metodologjia

Metodologjia filozofike dallon nga metodologjia islame, nga fillimi deri në fund. Shumë filozofë fillojnë me shenjtërimin e psikikes njerëzore, duke e bërë këtë pikënisje. Kështu kur flasin për kuptimin e tyre të dijes, ata nganjëherë thonë se ai është empirik (i bazuar në eksperiencë), nganjëherë ai është racional (i bazuar në arsye), dhe nganjëherë është i dyanshëm.

Ata i bënë shkencat empirike dhe natyrore baza, pa të cilat dituria nuk arrihet dhe thanë se kjo është mënyra me anë të së cilës mund të kuptohen çështjet që ishin të afërta për ta, në fushën e natyrës, matematikës dhe etikës. Ata i bën këto tri bazë (themelin) mbi të cilën ndërtohen të gjitha shkencat. Kështu, ata paraqiten edhe në bazat e Ilmul Kelamit (skolastikës), ku thuhet se njëshi është gjysma e dyshit, trupi nuk mund të gjendet në dy vende në të njëjtën kohë, dhe dy të kundërtat si e zeza dhe e bardha nuk mund të bashkohen.

Shumë nga këta njerëz nuk i konsiderojnë çështjet etike, siç është drejtësia dhe dëlirësia, si pjesë të parimeve themelor; mirëpo ato i shohin si çështje të vogla, për të cilat kërkohet përkrahje dhe dëshmi.

Shumë filozofë fillojnë me logjikë, pastaj me shkencë empirike dhe matematikë, pastaj kalojnë të Hyjnorja. Kështu i gjejmë shkrimtarët e Ilmul Kelamit duke ndjekur parimet e njëjta kur ekzaminojnë, studiojnë dhe nxjerrin dëshmi. Ata e përdorin logjikën, pastaj fillojnë të diskutojnë si u krijua universi dhe përpiqen për ta vërtetuar ekzistimin e Zotit. Disa prej tyre e ndajnë diturinë në atë që ekziston dhe në atë që nuk ekziston, sidomos filozofët që fillojnë të kërkojnë dituri për Hyjnoren.

Shumë filozofë flasin në thellësi për çështjet e natyrës ose instinktit, pastaj diskutojnë për planetët dhe yjet, ndërsa ata që e studiojnë Hyjnoren fillojnë të flasin për: “Ai – i Cili duhet të ekzistojë”, dhe për arsyet dhe natyrën njerëzore. Disa prej tyre përpiqen ta vërtetojnë ekzistencën e Atij – i Cili – duhet – të ekzistojë”.

Qëllimi i atyre dijetarëve të Ilmul Kelamit (skolastikës), të cilët e pranojnë teuhidin në librat e tyre, është të vërtetohet Njëshmëria e Krijuesit dhe fakti se Ai nuk ka partner. Ata mendojnë se ky është kuptimi i shprehjes La ilahe il-lAllah. Kjo metodologji e filozofisë dhe Ilmul Kelamit mund ta mbajë kërkuesin të zënë tërë jetën, pa pasur mundësi për të arritur ndonjë përfundim. Ajo që e mëson nga kjo dije është e shoqëruar me dyshime dhe hamendje. Në këtë mënyrë, kërkuesi është i rrethuar me konfuzion.

Metodologjia kur’anore, në anën tjetër, e bën thirrjen në adhurim të Allahut, pa i shoqëruar shok ose partner, pikënisjen e mesazhit të saj dhe mesazhit të të gjithë pejgamberëve.

“Ne nuk dërguam asnjë të dërguar para teje e të mos i kemi shpallur atij se: Nuk ka zot tjetër përveç meje, pra më adhuroni!” (Enbija, 25)

Çdo i Dërguar kërkoi nga popilli i tij që ta adhuronin Allahun pa i shoqëruar partner (shokë).

Ai i thirr ata për ta adhuruar Allahun me zemër, gjuhë dhe gjymtyrë. Nënkuptohet se ai që e adhuron Allahun e njeh Atë dhe e kupton.

Sipas kësaj metodologjie, themeli i diturisë është dija që vjen nga Allahu dhe jo dija empirike. Sepse Allahu është i Pari, i Cili i krijoi të gjithë ata që ekzistojnë dhe i Fundit, tek i Cili të gjitha krijesat do të kthehen. Ai është i Gjithëdituri; dituria që vjen nga Ai është bazë e të gjitha dijeve, kujtimi i Tij (përmendja e Tij) është baza e të gjitha kujtimeve dhe përpjekja për hatër Tij, është bazë e të gjitha përpjekjeve.

Nga dituria e Allahut burojnë të gjitha llojet e dijeve. Nga adhurimi i Tij burojnë të gjitha llojet e objektivave të mira.

Duke e adhuruar dhe duke kërkuar ndihmë nga Ai, zemra mbrohet, sepse ka gjetur strehim te përkrahja e besueshme dhe është kapur për udhëzimin dhe provat e sigurta. Kjo ndihmon shtimin e diturisë dhe imanit ose sjell siguri nga injoranca dhe mosbesimi, pasi që mësimi me ndihmën e Allahut është nga mënyrat më të mira të mësimit për Allahun, jetën dhe gjërat tjera dhe për psikikën njerëzore.

Ibn Ebi Hatim ka thënë: “Ne mësuam për çdo gjë me ndihmën e Allahut”.

Ibn Abbasi r.a. u pyet: “Si e njohe Zotin tënd?” Ai tha: “Kush përpiqet ta kuptojë fenë me analogji do të mbetet i hutuar tërë jetën, duke u sorollatur dhe devijuar nga rruga e drejtë. Ne mësuam për Allahun, nga mënyra që Ai e përshkroi Veten dhe nga cilësitë, të cilat Ai na i tregoi”.

Kur i Dërguari, sal’allahu alejhi we selem, e dërgoi Muadhin r.a. në Jemen për t’i thirrur njerëzit tek Allahu, ai i tregoi se do t’i takonte disa nga pasuesit e librave. Ai e këshilloi t’ua mësonte adhurimin e Allahut pa i shoqëruar partner. Nëse ata e pranonin këtë, atëherë ai duhej t’i thërriste në kryerjen e detyrave obligative. Ai nuk i thirri ata të dyshonin ose t’i ekzaminonin gjërat rishtas, ashtu siç veprojnë disa filozofë dhe skolastikë.

Për rrjedhim Buhariu e filloi librin e tij me shpalljen, që është themeli mbi të cilën dituria dhe imani janë të ndërtuara. Kështu ai filloi me kapitullin e titulluar “Fillimi i shpalljeve”, në të cilën ai e përshkroi si i zbriti dituria dhe imani të Dërguarit, sal’allahu alejhi we selem, pastaj ai e pasoi me librin e besimit (imanit), që përfshin pranimin e asaj që ka sjell i Dërguari, sal’allahu alejhi we selem. Kjo pasohet me kapitullin “Libri i Dijes”, ku ai sqaron çfarë i Dërguari i Allahut ka sjellë. Kështu ai e organizoi librin e tij në një mënyrë që tregonte dashurinë dhe urtësinë e tij, Allahu e pastë mëshiruar.

Kur Allahu do ta ringjallë njerëzimin, Ai nuk do t’i pyes për shkencat empirike ose logjikën dhe shkencat natyrore, mirëpo Ai do t’i pyes se a u janë përgjigjur pejgamberëve të Allahut:

“Nga zemërimi, ai gati copëtohet. Sa herë që hidhet në të ndonjë turmë, roja i pyet: “A nuk ju pat ardhur juve ndonjë pejgamber (qortues)?” Ata thonë: “Po, na erdhi pejgamberi, por ne e përgënjeshtruam dhe ne u thamë: “All-llahu nuk shpalli asgjë, e ju nuk jeni tjetër vetëm se në një humbje të madhe!” Dhe thonë: “Sikur të kishim dëgjuar dhe pasur mend, ne nuk do të ishim ndër banuesit e zjarrit”. Pra, i pranojnë mëkatet e veta; banuesit e zjarrit qofshin larg mëshirës.” (Mulk, 8-11)

Njerëzimi nuk ka arsyetim nëse u kanë ardhur pejgamberë:

“...E Ne nuk dënuam askënd para se t’ia dërgojmë të dërguarin”. (Isra, 15)

Thirrja për adhurimin e Allahut është pikë fillestare në metodologjinë e Kur’anit, kurse dituria që vjen nga Allahu është bazë prej së cilës burojnë të gjitha llojet e diturisë. Në të njëjtën mënyrë pika përfundimtare gjithashtu është adhurimi i Allahut, që përfshin njohjen e Tij dhe pranimin e Njëshmërisë. Konfirmimi i Njëshmërisë së Krijuesit, që është qëllim final i filozofëve musliman, është vetëm një pjesë e metodologjisë kur’anore; për kundër rëndësisë që ka synimi i tyre, ai nuk është i mjaftuar, edhe mushrikët (politeistët), të cilët i Dërguari alejhi selam, i luftoi, e konfirmonin njëshmërinë e Allahut:

“Nëse ti i pyet ata: Kush krijoi qiejt dhe tokën? Me siguri do të thonë: Allahu...” (Lukman, 25)

“Kush është Zot i shtatë qiejve dhe Zot i Arshit të Madh? Ata do të thonë: Allahu...” (Muminun, 86-87)

Mirëpo, filozofët, të cilët e ekzaminuan mendjen njerëzore dhe psikikën e tij nuk kanë arritur askund në këtë fushë të gjerë dhe të pafund. Ju keni dëshmi të mjaftueshme në faktin se progresi gjigant shkencor i botës moderne nuk na ka treguar natyrën e vërtetë të psikikës njerëzore. Njerëzimi ka bërë përpjekje të mëdha për ta zbuluar psikikën e tij, mirëpo përkundër faktit që ne kemi një thesar të madh të okservimeve të bëra nga filozofët, shkencëtarët, poetët dhe liderët shpirtëror të të gjitha kohërave, ne mund vetëm të kuptojmë një aspekt specifik të vetvetes, mirëpo jo njeriun si tërësi...ne e dimë se njeriu përbëhet prej pjesëve të ndryshme, mirëpo edhe këto pjesë janë të njohura përmes mjeteve të kufizuara. Secili prej nesh është i formuar prej pjesëve fizike të tij, në mes të të cilave është një realitet i panjohur.

Mbetet fakti se injoranca jonë është gati totale dhe pyetjet më të thella për njerëzimin mbeten pa përgjigje, sepse pjesë të pakufizuara në vetët tonë janë akoma të panjohura.

Nëse kjo është dituria e arritur përmes hulumtimeve të shek.XX, si mund psikika njerëzore të jetë bazë, nga e cila burojnë llojet tjera të diturisë? Sa i përket dijes për atë që gjendet matanë botës natyrore, filozofia thjesht ka devijuar në përfundimet e saj.

c) Ndikimi i efektshëm

Akideja-besimi, dallohet prej fuqisë së saj mbi shpirtrat e pasuesve të tij. Filozofia e ka humbur shpresën se do të arrijë një ndikim të tillë. Ajo shpesh mund të arrijë një pozit të lartë dhe pastaj të bie në kundërshtim me vetveten. Arsyeja për këtë është se filozofia kërkon diturinë dhe të vërtetën brenda kornizës së aftësive njerëzore. Filozofët merren me atë që e kanë zbuluar lidhur me aspektet e kësaj të vërtete.

Filozof është ai, i cili i njeh të metat e mendjes njerëzore, ndërsa çdo gjë që është njerëzore i mungon përsosuria. Prandaj toleranca akademike dhe modestia janë në mesin e tipareve më të dalluara. Sokrati, i cili kishte pozitë të madhe, ka thënë: “Gjënë, të cilën e di shumë mirë është që unë nuk di asgjë”.

Mirëpo, pasuesi i akides-besimit e kupton se akideja, për të cilën mbahet fortë e ka origjinën tek Ai, i Cili i di fshehtësitë e krijimit dhe i Cili përfshin çdo gjë me diturinë e Tij. Kështu akideja jep një imazh të vërtetë dhe të qartë të realitetit.

Akideja kërkon përkushtim, përulje dhe nënshtrim dhe nuk pranon çfarëdo argumentimi ose kontradikte kur kemi të bëjmë me rregullat e saj. Në të vërtetë, ajo nuk lejon ndonjë hapësirë për diskutim (debat). Nëse personi e lejon veten të kalojë në debat për një çështje të akides, ai bëhet si filozof dhe nuk njihet si njeri fetar, derisa të arrij të bindet dhe ta besojë atë çështje. Në atë rast nuk pranohet asnjë kompromis dhe ai nuk mund ta lirojë veten nga obligimet që i kërkohen. Pastaj ai bëhet besim ndaj të cilit demonstrohet një devotshmëri e pazakontë deri në atë masë që nuk i intereson nëse e sakrifikon veten për hir të saj. Kurrë nuk kemi parë që ndonjë ide të ketë ndonjë ndikim të tillë, qoftë akademike, politike ose tjetër fare.

Shejh Muhammed Abdullah Darraz sqaroi misterin prapa këtij fenomeni kur tha: “Misteri prapa këtij fenomeni – fuqisë së dallueshme që ushtrohet nga akideja, e cila e dallon nga filozofia – përfaqësohet nga dallimi midis esencës së diturisë dhe esencës së imanit dhe nga dallimi midis bindjes që bazohet në arsye dhe bindjes që bazohet në besim.

Personi mund ta kuptojë urinë dhe ujin pa e ndier dhimbjen e tyre dhe mund ta kuptojë dashurinë dhe dëshirën pa i ndier ato në realitet. Ai mund ta kuptojë efektin e një vepre të shkëlqyeshme të artit, teknikat e përfshira dhe detajet e bukura të asaj vepra, pa e çmuar ose pëlqyer atë në të vërtetë.

Këto lloje të ndryshme të diturisë mësohen me anë të shqisave ose duke menduar ose me anë të instinktit. Njeriu i sheh ato si diçka të ndara prej shpirtit ose si diçka që i kalon dhe i prek në mënyrë sipërfaqësore duke i lënë pak përshtypje, mirëpo pa u thelluar në të ose pa pasuri ndikim në sjelljen e tij, Çdo person që i ka të formuara idetë dhe parimet e tij në këtë mënyrë, nuk ka besim fare.

Imani-besimi është dija, që ndikon thellë në vetëdije (ndërgjegje) kështu që zemra nuk heziton sa i përket asaj, mirëpo është e mbushur me rehatinë e sigurisë. Imani ka të bëjë me ndjenjat dhe ndërgjegjen, i cili e merr një ide nga niveli i mendjes dhe e shpie deri në thellësinë e zemrës, sikur ideja të ishte ushqim dhe pije që e ushqen shpirtin. Në këtë mënyrë ideja bëhet një nga elementet e jetës dhe imanin e shndërron në një forcë të fuqishme, e cila nuk lejon asgjë t’i dalë përpara.

Ky është dallimi në mes të religjionit dhe filozofisë. Qëllimi i filozofisë është dija e thatë, e cila merr formë të vdekur, kurse qëllimi i fesë është shpirti dhe forca vitale”.

Darraz tregon se filozofia përqëndrohet vetëm në një aspekt të shpirtit, kurse feja merr nën kontroll tërë shpirtin. Filozofia observon, analizon dhe arrin në përfundime, kërkon ta analizojë realitetindhe ta mbysë shpirtin e tij, pastaj përpiqet t’i bashkojë pjesët e tij në një mënyrë artificiale, kështu që mendja të mund ta kuptojë. Për rrjedhim, filozofia të lë përshtypje se shpirti është një skelet i thatë dhe i zbrazët. Në anën tjetër feja është një burim, i cili të jep një pamje të plotë të realitetit, duke depërtuar thellë nën sipërfaqen e zemrës, kështu që shpirti t’i nënshtrohet asaj dhe t’ia dorëzojë frenat për ta drejtuar.

Kështu Darraz e ilustron dallimin e qartë midis filozofisë dhe fesë. Ai shton se qëllimi i filozofisë është teorik, bile edhe në aspektet praktike të saj, ndërsa qëllimi i fesë është praktik madje në aspektin teorik të saj. Qëllimi përfundimtar i filozofisë, është të na tregojë atë që është e vërtetë dhe e mirë dhe vendin ku gjendet. Pas kësaj, filozofia nuk brengoset për qëndrimin tonë ndaj të vërtetës dhe të mirës që ajo e ka definuar.

Feja në anën tjetër na tregon çka është e vërtetë, jo vetëm për ta njohur atë, por për ta besuar, dashur dhe respektuar dhe na tregon cilat janë obligimet tona, kështu që ne të mund t’i bëjmë dhe me anë të tyre ta përsosim shpirtin tonë.

Me qëllim që të qartësohet çështja më tepër, ai krahason efektet praktike të fesë dhe filozofisë. Darraz sqaron se feja e tërheq vëmendjen e njeriut kah Krijuesi, kështu që ai ta njeh Atë dhe të kthehet tek Ai me dashuri dhe lavdërim, ndërkaq qëllimi i filozofisë është thjesht të dalë në shesh dituria, e cila bën lidhje në mes të shkakut dhe pasojës.

Ai sqaron se burimi fetar (akideja) ka ndikim mbi shoqërinë, duke e motivuar besimtarin për t’i arritur qëllimet dhe për të propaganduar mesazhin e tij (besimit), ndërkaq filozofia nuk brengoset me përhapjen e mesazhit të vet, në të kundërtën filozofët ndoshta edhe e mbajnë atë larg të tjerëve dhe e bëjnë filozofinë monopol të tyre.

d) Stili

Akideja islame ka një stil të dalluar, dinamik dhe ritmik, një qasje direkte, e cila prek realitetet universale, që nuk mund të shprehen me fjalë, ndonëse mund të ngjallen nga fjalët dhe shprehjet. Dallohet nga fakti se u drejtohet të gjitha aspekteve të gjendjes njerëzore, duke motivuar të gjitha potencialet dhe mundësitë e saj, ajo nuk i drejtohet vetëm aspektit racional të njerëzimit.

Filozofia, në anën tjetër, ka qasje të ndryshme me anë të cilave kërkon t’i shpreh realitetet universale në fraza, edhe pse realiteti me të cilin kërkon të merret nuk mund të formohet me fjalë të thjeshta. Për më tepër, aspektet esenciale të këtyre realiteteve janë, nga vet natyra e tyre, shumë larg nga arena në të cilën operon mendja njerëzore. Për rrjedhim, akideja islame nuk duhet të diskutohet në mënyrë filozofike, sepse kjo do ta mbytë atë dhe do ta shuan dritën e saj dhe do ta kufizojë në vetëm një aspekt të gjendjes njerëzore.

Nga kjo pozitë ne mund të shohim kompleksitetin, thatësinë, të metat dhe devijimin që ekziston në të gjitha përpjekjet për të diskutuar akiden në mënyrën, e cila është e huaj për natyrën e saj. Mënyra Kur’anore për ta sqaruar akiden islame karakterizohet me thjeshtësi dhe qartësi, që e bën të mundur për të gjithë njerëzit për ta kuptuar, edhe nëse niveli intelektual i tyre është i ulët. Në këtë mënyrë çdo person e absorbon atë sipas aftësisë së tij për të kuptuar dhe besuar.

Kjo është në kontrast me stilin kompleks të filozofisë, e cila është plotë me të folur të pakuptueshëm, të cilin vetëm disa e kuptojnë.

e) Metoda didaktike

Mënyra se si Kur’ani sjell dëshmi është e ndryshme prej mënyrës se si filozofia dhe Ilmul Kelami sjellin dëshmi. Ne do ta bëjmë këtë më të qartë me ndihmën e pikave vijuese:

1. Kur’ani përmend faktet e shenjave të dukshme në univers, të cilat tregojnë për Njëshmërinë e Krijuesit. Filozofia dhe Ilmul Kelami veprojnë njëjtë, mirëpo qasja kur’anore dallon nga qasja filozofike. Kur’ani u referohet gjërave të njëjta, të cilat në mënyrë të pashmangshme të çojnë në njohjen e Krijuesit të tyre, sikur që rrezet e diellit na çojnë drejt të kuptuarit se dielli ekziston, pa pasur nevojë për të bërë analogji, ashtu si bëjnë filozofët me qëllim të vërtetimit se universi është një entitet i krijuar.

Njohja se ky univers është krijuar nga Allahu dhe është i nënshtruar ndaj Tij, është diçka instinktive. Nuk ka nevojë për të sjellë dëshmi dhe për të bërë prova. Njeriu në mënyrë instinktive e di se ky univers që po e sheh ka nevojë për Krijuesin e tij dhe është i nënshtruar dhe i kontrolluar nga Ai. Kjo nuk ka nevojë për analogji, të cilat i prodhojnë filozofët për të vërtetuar se universi është një entitet i krijuar dhe se ka krijues.

Allahu, subhanehu we teala, thotë:

“A nuk e dinë ata, të cilët nuk besuan se qiejt e toka ishin të ngjitura, e Ne i ndamë ato të dyja dhe ujin e bëmë bazë të jetës së çdo sendi; a nuk besojnë? Dhe në të (tokë) Ne kemi krijuar bjeshkë të paluhatshme që të mos i lëkundë ata, dhe nëpër to kemi bërë lugina e rrugë, në mënyrë që ata të dinë të orientohen. Qiellin ua kemi bërë kulm të sigurt, por ata zbrapsen prej atyre argumenteve. Ai është që krijoi natën e ditën, diellin e hënën dhe secili prej tyre noton në orbitë”. (Enbija, 30-33)

2. Dëshmitë racionale, të cilat i jep Kur’ani i përshtaten madhështisë dhe përsosurisë së Allahut. Kur’ani nuk përdorë analogji që aplikohet absolutisht për çdo gjë, kur flet për Allahun, sepse kjo do të nënkuptonte se Krijuesi dhe krijesat janë të barabarta. Në të kundërtën, Ai përdorë analogjinë “edhe më tepër” kur flet për Allahun, që do të thotë se kur ka ndonjë cilësi, e cila mund të përdoret për ndonjë krijesë tjetër, më meritor është Allahu të përshkruhet në këtë mënyrë, sepse Ai është që u ka dhënë atë përsosuri krijesave të Tij. Nëse Ai nuk do të kishte atë cilësi të përsosurisë, kjo do të nënkuptonte se ka diçka më të përsosur se Ai – e që është e pamundur.

Allahu, subhanehu we teala, thotë:

“...ndërsa Allahut i takon shembulli më i lartë...” (Nahl, 60)

Çdo të metë, të cilën nuk e ka qenia e krijuar, atëherë Krijuesit i takon më tepër të jetë i lirë prej saj.

3. Po ashtu mund të vërejmë se provat racionale të dhëna me Kur’an e tregojnë të vërtetën në mënyrë më elokuente dhe koncize, kurse shumë prej provave racionale të prezantuara nga filozofët dhe dijetarët e Ilmul Kelamit nuk janë të forta.

Nëse dëshmia e përdorur për ta vërtetuar të vërtetën është e dobët, atëherë kjo shpie në dyshime, konfuzion dhe frustrim nga e vërteta dhe mund të shpie në refuzimin e të vërtetës, sepse bëhet e lehtë për kundërshtarët t’i ekspozojnë të metat e provave. Nëse ata i hedhin poshtë provat, ata hedhin poshtë të vërtetën edhe pse e vërteta është e fortë brenda dhe jashtë vetës, por dobësia gjendet në dëshmi.

Për këtë arsye dijetarët e Ilmul Kelamit, janë njerëz, të cilët më së tepërmi kalojnë nga një mendim në tjetrin, ata mund të pranojnë një mendim në një rast, dhe të kundërtën e këtij mendimi në një rast tjetër dhe madje mund t’i denoncojnë si kafira njerëzit, që kanë mendim, të cilin ata e kanë pasur më herët. Kjo është në kontrast me provat e Kur’anit dhe Sunetit, pasuesit e të cilëve i përmbahen asaj që e thonë dhe nuk janë të hutuar lidhur me të.

4. Ne mund të vërejme se disa prej dëshmive të përdorura nga dijetarët e Ilmul Kelamit janë joefektive dhe nganjëherë janë të pavërteta, sepse e kundërshtojnë të vërtetën, e cila është e vendosur me Kur’an dhe Sunet.

Ata i mohuan tekstet, të cilat thonë se Allahu është mbi qiell, sepse ata thonë se Allahu nuk mund të jetë në një vend të veçantë, sepse kjo nënkupton kufizimin e Tij, edhe pse tekstet në mënyrë të qartë shpallin se Ai është mbi qiell. Gabimi i tyre ishte kur menduan se, nëse Ai është mbi qiell, Ai është i kufizuar.

f) Rezultatet

Një dallim tjetër është se Kur’ani jep detaje për imanin. Xhundub ibn Abdullah ka thënë: “Mësuam për imanin para se të mësonim për Kur’ann, pastaj e mësuam Kur’anin e me të e shtuam imanin”.

Kur’ani e përshkruan Zotin tonë dhe na tregon se Ai ka fytyrë dhe dorë, dhe se Ai sheh dhe dëgjon. Ai na jep informata për Emrat dhe Cilësitë e Tij, duke na treguar se Ai është Er-Rahman (Mëshiruesi), Er-Rahim (Mëshirëbërësi), El-Melik (Mberi), El-Kudus (I Shenjti), Es-Selam (Ai që është i lirë nga çdo e metë), El-Mu’min (Dhënësi i sigurisë), El-Muhajmin (Vëzgues i krijesave të Tij), El-Aziz (I Gjithëfuqishmi), El-Xhebbar (Sfiduesi)...Ai na tregon për veprat dhe krijimet e Tij dhe na përshkruan ringjalljen dhe tmerret e saj, si dhe Xhenetin e Xhehenemin.

Mirëpo, në rastin e Ilmul Kelamit, më së shumti që tregohen, janë përshkrimet e shkurtra pa kurrfarë hollësie.

S’KA PIKË TAKIMI

Nuk ka pikë takimi në mes të fesë dhe filozofisë, sepse ato janë metodologji të ndryshme, nga fillimi deri në fund, në mënyrat dhe stilet e tyre, në ndikim që e ushtrojnë dhe mbi të gjitha në origijinën dhe burimet e tyre.

Islami nuk ka nevojë për asgjë, për ta kompletuar ose përsosur, sepse ai është bërë i përsosur nga i Gjithëfuqishmi, i Cili ka thënë:

“...Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time...” (Maide, 3)

Ne nuk kemi nevojë ta pajtojmë Islamin me filozofinë, Judaizmin, Krishterimin, komunizmin ose socializmin. Islami është i vërtetë dhe asnjë të pavërtetë nuk ka në të:

“Atij nuk mund t’i mvishet e pavërteta nga anjë anë...” (Fussilet, 42)

Çdo gjë tjetër pos Islamit është ose gënjeshtër ose e vërtetë e përzier me gënjeshtër. Islami nuk ka ardhur për të qenë i sunduar nga idetë e njerëzve, mirëpo ka ardhur për ta dominuar jetën dhe për të përmirësuar besimet dhe idetë e shtrembëruara. Ne duhet ta mbajmë akiden dhe sheriatin tonë të qartë dhe të pastër, ashtu si dëshiron Zoti ynë:

“Është sqaruar e vërteta nga e kota...” (Bekare, 256)

Nëse është i përzier mbi diçka tjetër, kjo shpie në konfuzion, të cilin Allahu e qortoi kur foli për popujt e librave (jehudët dhe të krishterët).

“O itharët e librit, përse, duke qenë se ju e dini të vërtetën e ngatërroni me gënjeshtrën dhe e fshihni realitetin?” (Ali Imran, 71)

Vazhdon me titullin: Qëndrimi i dijetarëve nda Filozofisë dhe Ilmul Kelamit...

O.E

Përgatiti: Teuhid.NET

http://www.teuhid.net/akide/311-akid...l-kelamit.html