Mendime nga Fadil Lushi mbi problematiken shqiptare

[fadil lushi]

Fadil LUSHI


“MORALI” I NJË VITI NË IKJE E SIPËR


“Morali” i këtij viti që është në ikje e sipër u karakterizua me lloj-lloj paragjykimesh, inatesh homerike, “çallëmesh”, etiketimesh dhe mbase edhe me denigrime banale, saqë në fund i doli edhe ajo pak ngjyrë që i kishte mbetur. Shumë intelektualëve, analistëve dhe njohësve të shkëlqyeshëm të rrethanave kulturore gjithandej trevave shqiptare, sot e kësaj dite “do t’u mungojë takati mental” karshi konceptimit të moralit të vitit 2013. Disa njerëz, me plotë gojë do të thonë se ishte “mish”, disa të tjerë do të thonë se ishte “peshk”..., ndërkaq ata që e “hëngrën” këtë “mish a peshk” thanë se kishte shije të thartë, të hidhur dhe mbase edhe (shumë) të kripur!? Vegjetarianët këtë vaki e heshtën, pasi që kjo nuk u hynte në punë.
U paragjykua edhe një manifestim kulturor që u organizua muajin e kaluar, më saktë me datë 21 nëntor të motit 2013, në hapësirat e Qendrës Kulturore në Tetovë nga Shoqata e pedagogëve shqiptarë, kushtuar 105 vjetorit të Kongresit të Manastirit, gjegjë-
sisht alfabetit shqip. Në atë manifestim u dhanë, pos të tjerash, mirënjohje arsimtarëve të cilët një kohë të gjatë vuajtën dënimet politike në Petrova Rupa të Goli Otokut famëkeq. Dashamirësit e arsimit shqip pa hezitim e përshëndetën po edhe vlerësuan, ca të tjerë dolën të kënaqur, pos një pseudopatrioti, i cili “që nga vakti i gjyshërve të tij, i ka punët në terezi”. Ai me fjalën e tij të thënë “bythëpraps”, lëre që nuk tha asnjë “llaf përgëzimi”, por edhe këmbë e krye e paragjykoi këtë eveniment, sa kulturor po aq edhe human. Dhe ky “trap a dylber Stambolli”, që mbase është tipik për trevat tona, parashtroi “breshëri pyetjesh” se ç’na ishte ky Kongres i Manastirit, ç’kishin kërkuar shqiptarët mendjendritur në kasabanë e konsujve në motin 1908, me ç’detyrë ishin ngarkuar, ç’punë kishin bërë atje, në ç’gjuhë kishin kuvenduar dhe ç’emër i kishin dhënë “qitapit” që kishte lindur në Manastir!?
Para se ta përmbyll këtë paragraf kushtuar manifestimit në fjalë dhe manifestimeve të tjera kulturore, do të më duhet të parashtroj pyetjen se mos vallë ky mot a vit (kokëlartë a kokulur) në ikje e sipër u karakterizua me “moral të dyfishtë”, a mos vallë u karakterizua me atë heshtje varri tonën kolektive ndaj mungesës së vlerave arsimore, kulturore po edhe politike, a mos vallë kjo heshtjerëndë jona kolektive për kryefjalë, kryeshtyllë a kallëzues duhet ta ketë njeriun që abuzon apo që shkel mbi çdo vlerë, nga njëra anë, dhe, nga ana tjetër, nuk i hyn asnjë gjemb në këmbë..., a mos vallë qëndrimi ynë ndaj kësaj katrahure edhe në të ardhmen duhet të jetë i “afërt, miqësor, i butë..., herë-herë folklorik a edhe megaloman” apo duhet të jetë i ftohtë, i ashpër dhe goditës. Këtij paragrafi do t’ia shtoj një mendim të Shekspirit, i cili dikur moti kishte thënë: “Mendja e një kombi është arsimi, ndërkaq zemra e një kombi është morali”.
Edhe në këtë mot në ikje sipër, u paragjykuan zgjedhjet vendore në Republikën e Kosovës dhe të asaj të Maqedonisë..., nuk mbetën pas pa u denigruar edhe zgjedhjet parlamentare në Republikën e Shqipërisë. Pavarësisht nga “rezultatet” e dala të (pa) pritshme nga këto “gara”, mbetet të themi e të konstatojmë se këto zgjedhje duhet të jenë përfundimisht një leksion a edhe një test përballë Bashkimit Evropian. Këto zgjedhje ngërthenin në vete votën deliberative të sovranit (zgjedhësit), e cila votë më shumë ishte ndëshkuese sesa për ndryshime. Kjo votë e trekëndëshit politik shqiptar kësaj radhe ashtu pamëshirshëm ndëshkoi arrogancën, gjegjësisht qëndrimin përbuzës e mospërfillës të “pushtetarëve” kundrejt votuesve..., ajo votë tronditi themelet e korrupsionit (sot sikur t’i parashtrosh pyetje atij politikani nga Tirana, që vuan opozitarin e çmendur e të rebeluar, se ç’nënkupton me nocionin korrupsion ta jep “hazërxhevapin” me sa vijon: t’i vjedhësh lekët e popullit apo të vësh dorë në thesarin e shtetit, ajo votë deliberative ndëshkoi makiavelizmin e politikanëve provincialë si dhe keqqeverisjen vendore dhe atë qendrore në Shqipëri dhe në Kosovë..., ajo votë e sovranit ndëshkoi edhe premtimet fëmijërore, të zbehta dhe të zbrazëta që dilnin nga gojët e gjithfarë sejmenësh, ndërmjetësuesish dhe “tyxharësh aksham pazari” të Tiranës, Shkupit dhe Prishtinës. Pavarësisht nga kjo që thamë më lart, këto zgjedhje nga pala humbëse sot e kësaj dite mbeten të kontestuara, “të kurdisura, të vjedhura, të blera” e tjerë. Të mëtosh që këtij paragrafi t’i shtosh diç më tepër, do të thotë ta prishësh krejt atë që ke shkruar.
Edhe në “këtë vit politik, po edhe diplomatik”, Republika e Shqipërisë dhe ajo e Maqedonisë nuk “kaluan klasën”, sepse nuk i mësuan a nuk i shkruan “detyrat e shtëpisë” që ua kishte caktuar paraprakisht komisioni evropian. Ky komision, nga dy shtetet e lartpërmendura nuk kërkoi retorika politike boshe, përkundrazi u kërkoi që të bëjnë reforma rrënjësore si në aspekt politik, njashtu edhe në aspekt ekonomik..., mandej nga ata kërkoi zgjedhje parlamentare të lira dhe të ndershme, kërkoi që të çrrënjosin zakonet e vjetra, të flakin korrupsionin, kërkoi krijimin e një klime dhe filozofibërje politike krejt tjetërfare. Dhe kur ky komision konstatoi se këto detyra shtëpiake ishin tipike ballkanase, ministrive për punë të jashtme të shteteve të lartpërmendura ua “ngriu” marrjen e statusit kandidat. “Skepticizmi im ndaj kësaj meseleje politike” më detyron të parashtroj pyetjen se a mos vallë e gjithë kjo JO ishte një “hile” e radhës e komisionit evropian, apo “kjo vaki” përputhet me 100-vjetorin e “krijimit të Shqipërisë londineze”. Ku ta dijë njeri!? Po të më pyesni mua, unë nuk do të përgjigjem. Që unë ta kuptoj këtë “refuzim”, më duhet ta lexoj mes rreshtash alfabetin e diplomacisë së Brukselit... Nuk jam i marrë ta bëj këtë...
Republika e Shqipërisë, po edhe e Maqedonisë, edhe kësaj radhe nuk arritën deri në fund t’i mësojnë leksionet sa u përket kritereve dhe standardeve që të mundësojnë anëtarësimit në familjen evropiane..., për këtë dhe arsye të tjera “babagjyshi, gjegjësisht komisari evropian për zgjerim, Shtefan Fyle nga Brukseli”, edhe për këtë fundvit nuk do t’i sjellë peshqeshe Republikës së Maqedonisë, po as Republikës së Shqipërisë... Në vend të “karameleve dhe sheqerkave” do t’u dërgojë vërejtje publike, po edhe diplomatike se si duhet bërë detyrat shtëpiake..., dorën në zemër, këto pyetje dhe detyra gjithsesi se janë shumë të vështira për këto treva të Gadishullit Ilirik, sidomos për shtetet që nuk përfundojnë më atë ndërkalim (politik, ekonomik e tjerë) të tejzgjatur, të bezdisshëm dhe zhvatës, atë ndërkalim (tranzicion) ku njerëzve që s’u bëjnë punët nuk penalizohen, po as nuk i avancojnë e as nuk i lavdërojnë njerëzit që punët i bëjnë me përkushtim dhe me ndërgjegje!?
P. S.
I nderuari Zoti Shtefan Fyle, “Gëzuar Viti i Ri 2014!”

[fadil lushi]

Fadil LUSHI


NJË SHKRIM NË VEND TË LËMOSHËS!?

Një proverb yni popullor thotë: “NUK MJAFTON TË JESH NJERI I MADH PËR TË QENË NJËKOHËSISHT EDHE NJERI!”. Kryepersonazhi a “bashkëbiseduesi” i radhës i kësaj “shkarravine” për gazetë do të jetë shoku im i klasës, NN, i cili sot e gjithë ditën edhe pas pesë dekadash mëton të jetë njeri dhe kurrgjë tjetër!
Të shtunat e të dielat i kam të “rezervuara” për të bërë “pazare për nevojat shtëpiake”. Një të shtune mora udhë për në pazar me listën në xhep dhe, sapo dola nga banesa, hoqa nga ajo listë do gjëra që “shovinizmit tonë mashkullor” nuk u hyjnë në punë e nuk i shkojnë për hesap. Këtë e bëra me qëllim sa për të mos i lajthitur lexuesit e gjinisë femërore!
Duke hyrë në hapësirat e tregut të gjelbër të kasabasë së Tetovës (ku mund të dëgjosh e të ballafaqohesh me gjithfarë dialektesh, qofshin të vendit a të krahinës, kurse fare pak me fjalë nga gjuha standarde shqipe, aty mund të hasësh njerëz me identitete hermetike, anonime, njerëz që “frymojnë jashtë kolektivitetit”, njerëz që jetojnë dhe mbijetojnë brenda individuales etj.) takova shokun e klasës të viteve të gjashtëdhjeta, shokun i cili ka shumë kohë që është familjarizuar me atë varfërinë e tij të skajshme materiale. Nuk më shikonte as nga larg e as në distancë, as me inat e as me skepticizëm, thjesht sikur donte t’i përcillte pak dashuri...”indiferencës sonë kokëfortë” dhe kolektive, sikur donte ta zgjonte atë heshtjen e të pandehurit a fajtorit, sikur nuk donte që morali i tij të “kërleshet” me moralin e disa djajve a me atë moralin e bukëshkalëve a bukëharamëve, me moralin e atyre që hiqen për engjëj..., sikur donte t’i referohej Kiço Blushit, i cili në një opinion të tij shpjegon moralin e një lavireje ku, pos tjerash, thotë: “Nuk paskësh gjë më të shëmtuar kur prostituta e një katundi del te rrapi që të përbetohet, duke bërtitur deri në kupë të qiellit, bindu, o milet, se... se unë kam mbetur e virgjër”!
Duke më përshëndetur me gjysmë goje, më parashtroi një pyetje lakonike: “Miku im, pa më thuaj se ç’punë bën ti”!? Ia ktheva, bëj përpjekje të ushtroj detyrën e mësuesit të pedagogjisë dhe kohë pas kohe mundohem të “shkarravis ndonjë shkrim a kolumne” për gazeta shqiptare, hiç pa pare? Ai e njeh fare mirë profesionin tim, por ja që, si çdo herë, “muhabetin” e fillon nga fundi. Ma ktheu, a nuk je “hoxhë”? Se më “paragjykoi” këmbë e krye isha i ndërgjegjshëm, por ama se më “identifikoi” me klerin mysliman, nuk ma “kapi fiqiri”, dhe mbase u detyrova t’i kërkoj një shpjegim shtesë se pse erdhi në këtë përfundim paksa të “mbrapsht”. Po, më tha, me atë mantel të gjatë e të zi më dukesh si hoxhë fshati. Duke mbetur i “shastisur”, po mbase edhe gojëhapur, gjeta forcën t’i them ç’të duhet hoxha!? Se pse i duhej mikut tim një titullar mysliman, do ta parafrazoj në paragrafin e fundit të këtij shkrimi.
Mikun a shokun e klasës (bukën e gojës e siguron duke mbledhur a grumbulluar kanoçe dhe shishe të hedhura në mbeturina) sa herë që ta takosh, aq herë të trazohen edhe ato pak emocione që të kanë mbetur..., është një njeri që hiç fare nuk i intereson “ndjesia komode e bashkëqytetarëve a edhe bashkëmoshatarëve” të tij dhe, kështu siç duket, të krijon përshtypjen se i ka tejkaluar, po edhe i ka lënë pas të gjitha paragjykimet, ka përjashtuar të gjitha emocionet si dhe atë ndjesinë e të qenit i varfër..., një “varfëri” që e ka më afër hundës, syve, gojës dhe shumë larg mendjes së tij... dhe për këtë nuk synon që të jetojë me dy standarde, nuk lejon që t’i japësh lëmoshë dhe, po bëre t’i japësh një lek, ta kthen paksa i rebeluar dhe i inatosur me fjalët: jepja atij që është më skamnor se unë!..., kurse unë, sa di e sa mbaj mend, më të varfër se ai në kasabanë e Tetovës zor se mund të gjesh një të tillë si ai. Unë dhe ca të tjerë që ia njohim nga afër psikologjinë dhe karakterin, po edhe “vendbanimin e tij të paqëndrueshëm”, nuk dimë se çka mund t’i shtojmë dinjitetit të tij. Ai nuk lejon që të solidarizohesh me varfërinë e tij të skajshme, ai prej askujt nuk kërkon kujdes paksa më tjetërfare. Ai nuk na paragjykon, po as që do të thotë se kujdesi ynë ndaj tij na qenkësh kushedi se çfarë, ai është i ndërgjegjshëm se ky kujdes yni ndaj tij është si ajo tërkuza e trashë brenda në thes. Atij nuk i dhimbset vetvetja, nuk i dhimbset retrospektiva e tij, përkundrazi i dhimbset burrëria dhe morali ynë i dyfishtë..., atij i pengojnë ecejaket tona të përditshme, të bezdisshme, atij i pengojnë padrejtësitë tona të neveritshme..., ai e di fare mirë se rrugëtimet tona “s’janë as për dynja e as për ahiret”, as për familje e kalamaj, as për...!?
Ai nuk “trishtohet” nga varfëria, sepse atë e përqafon ditë për ditë, e ka për xhan dhe për zemër..., nuk trishtohet sepse nuk ka zemër të trishtuar..., sepse në gjeografinë e tij morale nuk ka vend për një gjë të tillë..., ajo varfëri e ka për kryefjalë a kryeshtyllë pastërtinë e moralit të tij.
Për ju, të nderuar lexues të paanshëm, tani më duhet ta parafrazoj meselenë e hoxhës. Sipas mikut tim, ky hoxhë, në këtë kohë të pa kohë, në këtë katrahurë a rrëmujë tonin kolektive, në këtë hapësirë ku jetojnë a mbijetojnë njerëz që u ka “ikur fiqiri”, gjithsesi se me “takatin e tij mental” ndofta do t’ua këndonte a lexonte një dua, do t’ua bekonte ujin që e pini..., mbase edhe do t’ua bënte haram bukën e fukarenjve që e hanë dhe, së fundi, ndoshta edhe do t’i mallkonte!??
Për ta përfunduar këtë shkrim kushtuar shokut të klasës a mikut që është i memorizuar në gjykimin tim, do t’i referohem një “kredoje të bindjeve të Ismet Totos, shkrimtarit, publicistit dhe revolucionarit shqiptar, i cili në prag të ekzekutimit (me varje në litar në vitin 1937, pas dështimit të lëvizjes antizogiste të Delvinës), kishte shkruar letrën tronditëse me nëntitull De profundis: BOTA NUK ËSHTË E ATYRE QË NGROHEN. BOTA ËSHTË E ATYRE QË DIGJEN”! Kjo Botë e fukaranjëve që sot “digjet pamëshirshëm”!?... i takon shokut të klasës sime të para pesë dekadave.., siç ky shkrim i dedikohet njeriut që nuk kërkon lëmoshë!

[fadil lushi]

Fadil LUSHI

HIPOKRIZIA ULËRITËSE SERBE

Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe për nocionin Hipokrizi e jep këtë shpjegim: Ves i njeriut të keq që hiqet sikur është i mirë, i virtytshëm e i dashur me qëllim që të gënjejë të tjerët; qëndrim me dy faqe, sjellja e njeriut që nuk është i çiltër me të tjerët, që nuk zbulon fytyrën e vërtetë dhe që shtiret, të qenët hipokrit; fjalë, sjellje a diçka tjetër e rreme, që nuk i përgjigjet së vërtetës dhe që synon të mashtrojë të tjerët. Sillej me hipokrizi etj.
Para se ta vazhdoj këtë shkrim, do t’u referohem dy “vakive” si dhe një barsolete. Miqtë e mi me plotë gojë dhe me të drejtë do parashtrojnë pyetjen se ç’lidhje kanë këto “vaki dhe kjo barsoletë” me titullin e këtij shkrimi në veçanti me fjalën hipokrizi! Unë besoj se përgjigjja do të shfaqet më poshtë.

VAKIA 1

Mbaj mend kur dikur shkonim, unë dhe miqtë mi, në Selanik për të bërë pazare me tregtarët grekë. Meqenëse nuk e njihnim atë gjuhën e tyre, ne ia krisnim e flisnim maqedonisht duke menduar kinse kjo gjuhë (maqedonishtja) ishte më e avancuar se ajo jona, gjegjësisht gjuha standarde shqipe.

VAKIA 2

Disa ditë më parë ca senatorë amerikanë hodhën idenë për të nominuar me Çmimin Nobel për Paqe kryeministrin e Kosovës, Hashim Thaçi, dhe atë të Serbisë, Ivica Daçiç, si dhe baroneshën Ketrin Eshton (përfaqësuese e lartë e Bashkimit Evropian që po ndërmjetëson bisedimet në nivel të kryeministrave të lartpërmendur). Pasi ky lajm mori “havanë”, në Kosovë dhe Serbi shkaktoi a ngjalli reagime nga më të ndryshmet..., disa e përshëndetën këtë, ca e “miratuan pjesërisht”, ca të tjerë që merren me analiza politike e kundërshtuan duke e konceptuar si një “shaka të trashë, pa kripë, shaka me zarar dhe së fundi si një shaka me thepa”!? Kundërshtarët politikë të kryeministrit të Kosovës me plotë gojën thanë se “ky çmim për paqe” Hashim Thaçit ndoshta do t’ia vazhdonte qeverisjen edhe për katër vjet, ose tërësisht do ta shpëtonte këtë qeveri nga korrupsioni dhe krimi i organizuar? Ca të tjerë thanë se Thaçi nuk e meriton këtë çmim nga fakti se gjatë bisedimeve të deritanishme (falë qëndrimit të butë të baroneshës Eshton) i kishte bërë lëshime të mëdha palës serbe (Si duket, serbët më pak humbën në luftë dhe më shumë fituan në paqe). Këto bisedime joparimore në vazhdimësi “shkelnin mbi rregullat a protokollin, duke e detyruar z. Thaçi të heqë dorë nga qëndrimi i tij parimor dhe i prerë... rreth organizimit territorial të Republikës së Kosovës së pasluftës”!?
Se a ka a s’ka hipokrizi në këto dy “vaki”, për ne ka pak rëndësi. Me rëndësi është pyetja se pse shqiptarët gjithandej ndihen inferior në raport me popujt e tjerë, pse shqiptarët duhet të karakterizohen me kompleksin e inferioritetit kolektiv (sidomos ata që jetojnë jashtë kufijve administrativë të shtetit amë), për ne me rëndësi është fakti se në ç’rrethana u ndërtua ky inferioritet yni, a mos vallë u krijua në rrethana tashmë të njohura, në rrethana të pabarazisë ekonomike, asaj sociale, kulturore, politike, arsimore e tjerë, rrethana rënduese (për ne) historikisht të njohura, pothuaj edhe të panjohura..., a mos vallë shqiptarët edhe më tej duhet të ndihen të nënvlerësuar, a mos vallë duhet ta vlerësojmë dikë a diçka më shumë sesa është në të vërtetë, a mos vallë edhe në të ardhmen kur “do të shkojmë në Selanik do të detyrohemi ta flasim gjuhën e shtetit biblik”, apo do të veprojmë ndryshe. Unë nuk e kam ndërmend që ta pllakos punën e deritanishme të Hashim Thaçit, po as ta kontestoj personalitetin e kryeministrit..., përkundrazi do të parashtroj pyetjen se pse atij nuk duhet t’i jepet Çmimi Nobel. Nëse këtë do ta kundërshtojmë, atëherë vetvetiu do ta vërtetojmë po edhe do ta ushqejmë atë teorinë që shkencërisht e shpjegon nocionin e kompleksit të inferioritetit a vartësisë te shqiptarët.

BARSOLETA

“Dikur moti, e kishin pyetur një fshatar serb nga Shumadija se çka dëshiron më së shumti në jetë, kurse ai kishte thënë – t’i ngordhë lopa fqinjit- komshiut! Po ti çka fiton me këtë, e kishin pyetur fshatarin? Ndërkaq ai ishte përgjigjur se asgjë nuk fiton vetë, por ama, fqinji humb!”
Para ca javësh, në prag të festës së Krishtlindjeve ortodokse, ministri serb, Aleksandar Vulin, kishte parapëlqyer ta vizitojë Gjakovën (me leje të zyrtarit të Zyrës Evropiane në Prishtinë, sllovenit Samuel Zhbogar. Mirëpo kjo vizitë “qe anuluar” me një vendim të nënshkruar nga ana e Ministrit të Punëve të Brendshme të Kosovës, z. Bajram Rexhepi, si dhe me kujtesën dhe fjalët të vëna në rabush nga ana nënave gjakovare). Që kur “u fut” në territorin e Kosovës u vu re se në krahët e tij kishte dy strajca. Njëra ishte e mbushur me hipokrizi ulëritëse, me histori të ngatërruar, me ndjenjën e superioritetit-epërsisë intelektuale, ndërkaq e dyta ishte e mbushur me kompleksin e inferioritetit kulturor, me racizmin, me urrejtjen, me shovinizëm, megalomani, me atë kompleksin tejet të zhvilluar e të qenit katundar.., me filozofinë politike arkaike, krahinore dhe shoviniste..., me “ato sikletet dhe bezditë” e tij ndaj të vërtetës se Kosovën njëherë e përgjithmonë e ka të humbur. Ky farë politikani kishte menduar se do të shkojë në Gjakovë të hajë përshesh me kalamajtë..., por ja që nuk i dolën hesapet.
Kjo barsoletë ma rikujton atë përshkrimin që jepet për Ali Pashë Tepelenën - “koka në Stamboll, trupi në Janinë”. Ky përcaktim kushedi sa herë është lakuar, interpretuar, analizuar e shpjeguar nga ana gjuhëtarëve, sociologëve, psikologëve dhe mbase edhe nga politikanët dhe kundërshtarët e pashait famëmadh. Ndoshta këtij shkrimi në veçanti Vulinit, i shkon thënia “trupi në Serbi, bishti në Moskë e mendja në Kosovë”!? Ata që e njohin teorinë e psikanalizës së Zigmund Frojdit mund të thonë se kompleksi i inferioritetit dhe ai i superioritetit nuk kanë ilaç.

[fadil lushi]

Fadil LUSHI


Ç’KUPTIM KISHIN ZGJEDHJET VENDORE NË KOSOVË!

Në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe jepet ky shpjegim për votën:1. E drejta e secilit për të shfaqur mendimin në kohën e zgjedhjeve ose kur vendoset një çështje bashkërisht në një organizatë politike, shtetërore a shoqërore; shprehja e mendimit a e vullnetit nga secili për të zgjedhur dikë në një organ etj. ose për të vendosur për një çështje; mendimi që shpreh dikush në raste të tilla dhe fleta a diçka tjetër që përdoret për këtë qëllim. Votë vendimore (deliberative). Votë këshillimore (konsultative). E drejta e votës. Me shumicë votash. Jap votën për dikë a për diçka e pranoj a e përkrah, e miratoj. Numëruan votat. 2. Votim. Votë e lirë (e fshehtë, e përgjithshme). Mekanizmi i votës. Vë (hedh) në votë; e tjerë.
Ky nocion që shpjegon filozofinë e votës zakonisht gjen shprehje në shoqëritë me demokraci të zhvilluar, ku secili qytetar me drejtë vote gjithmonë sundon vullnetin e tij ekskluzive sa i përket votës, pavarësisht se cilit individ a partie politike ia dedikon atë. Ajo votë gjithmonë mbetet ose konceptohet si deliberative, e pavarur, humane, emancipuese, autonome dhe, në instancë të fundit, edhe e paprekshme. Ajo në vete përfshin edhe filozofinë e mesazhit që përcjell, ajo ka për detyrë të “shpërblejë dhe të nderojë”, por në raste të veçanta, madje-madje ashtu papritur, “di dhe të të ndëshkojë pamëshirshëm edhe të të turpërojë dhe të të dëshpërojë keqas”. Shprehja e mendimit të lirë gjegjësisht e votës nuk duron arrogancë, nuk pëlqen makiavelizëm, qoftë të jetë individual a kolektiv, ajo nuk lejon që të jetë pjesë a “hisedare” e keqqeverisjes vendore a qendrore, ajo nuk lejon që të jetë pjesë e korrupsionit, premtimeve fëmijërore dhe të zbrazëta të politikanëve me moral të dyfishtë..., ajo në asnjë mënyrë nuk lejon a nuk dëshiron të skandalizohet, të kontrabandohet e të keqpërdoret. Ajo nuk lejon çfarëdo qoftë ndërhyrje të brendshme a të jashtme, ajo nuk lejon që pranë saj të ketë çfarëdo sekserësh, sejmenësh a edhe “tyxharë dhe kumarxhinj politikë provincialë, të veshur me kostum të zi dhe çorape të bardha”!?
Në kuadër të zgjedhjeve të paradokohshme vendore që u organizuan në Kosovë (që nga “mëvetësimi” i asaj vote), padyshim se u karakterizuan me një psikologji dhe filozofi të re dhe gjithsesi më të avancuar të votës deliberative, u ndërtua a edhe u hetua një mentalitet krejt tjetërfare në kontekst të humanizimit dhe emancipimit të saj, dhe njëkohësisht u ndërtuan fillet e para të rrënimit të asaj “kështjellës” së votës së vjedhur..., të blerë, të kontrabanduar duke i thënë njëherë e përgjithmonë stop nepotizmit dhe shpërdorimit të standardeve dhe kritereve të saj. Dhe kur u përjashtuan të gjitha këto abuzime, atëherë këto zgjedhje vendore fituan të drejtën që të karakterizohen si zgjedhje sa demokratike (të lira, të drejtpërdrejta dhe të fshehta) e “rebeluese”, po aq edhe ndëshkuese. Në historikun e zgjedhjeve vendore, po edhe parlamentare, të Kosovës, për herë të parë vota deliberative e qytetarit kosovar kishte guximin politik që ta ndëshkojë keq e më keq qeverisjen dhe keqmenaxhimin e institucioneve nga ana e teknokratëve, burokratëve dhe të atyre që mendojnë se institucionet politike na qenkan pronë e gjyshërve të tyre me opinga!? Pos gjithë kësaj që u tha më lart, nuk e ka vështirë sot gjithsecili të parashtrojë pyetjen, ç’imazh dhe ç’kuptim kishin zgjedhjet në fjalë, ç’porosi ata përcollën dhe kujt ia dedikuan? Tekefundit, nuk është me rëndësi se kush fitoi dhe si fitoi, kush ishte humbës dhe pse humbi, me rëndësi është fryma e re kundrejt një politikëbërjeje të moderuar, të hapur, të çiltër, parimore, të urtë, largpamëse, të drejtë, paqësore dhe të pavarur, përkundër asaj fryme politike grabitqare, politikës së grushtit të hekurt, politikës së kulaçit e kërbaçit prej lëkure..., politikës që mbijeton “herë me të mirë e me premtime të bukura, herë me kërcënime, me shtrëngim e me dhunë”... dhe herë më herë me kallashë të “ndryshkur”, të blerë dikur moti me lekët e popullit!?
Nëse vota e çdo qytetari në Kosovë dikur “frenohej” të reflektonte mungesën e ndryshimit të filozofisë së mbrapshtë, ajo këtë mot në ikje e sipër u detyrua të rebelohet për të ndëshkuar politikanët e fjetur! Kjo votë (vendore) e qytetarit kosovar, padyshim se është produkt i një mendësie të re evropiane, një votë që ka takatin të vlerësojë, po njëkohësisht edhe di të ndëshkojë “teknokracinë, burokracinë politike, agallëkun, recidivistët e rrezikshëm si dhe njerëzit që kanë rënë në rehati”! Këto zgjedhje vendore që u organizuan në Kosovë, u karakterizuan edhe me ca emra me tipare dhe veçori dalluese që kryekëput dallohen nga disa politikanë aktualë, në veçanti ata që i takojnë krahut të luftës. Ky ndëshkim më së miri u vërejt në kryeqendrën e Kosovës respektivisht në lëkurën e Isa Mustafës, i cili u mposht nga ana e Shpend Ahmetit, kandidatit që paraprakisht kishte përfunduar studimet master për politikë publike në Universitetin e Harvardit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kurse pastaj gjatë viteve 2002-2004 të specializonte në fushë të zhvillimit politik dhe ekonomik. S’duhet harruar se po i njëjti i ka kryer studimet universitare në Fakultetin e Ekonomisë dhe Administrim-Biznesit në Universitetin Amerikan në Bullgari gjatë viteve 1996-2000. (Së fundi, mund të thuash se Shpend Ahmeti nuk “është produkt autokton” i VETËVENDOSJE-s, ai vjen nga partia e dikurshme politike “FRYMA e RE” dhe, rrjedhimisht, e folmja e tij politike, kryekëput dallon nga ajo e Albin Kurtit, sidomos në aspekt të “nacionalizmit dhe filozofisë së tij izolacioniste”! (Mero Baze).
Fitorja e Shpend Ahmetit nuk ishte vetëm një ngadhënjim, ajo ishte edhe një goditje e fortë për keqqeverisjen së Isa Mustafës, si dhe një leksion për stafin e tij se si duhet bërë “detyrat (politike) shtëpiake në Prishtinë dhe gjetiu në hapësirat e vetadministrimit vendor, politik, ekonomik, social, kulturor e tjerë”!? Fitorja e LDK-së në nivel shtetëror u zbeh me humbjen e Prishtinës, një humbje që mbase kërkon a i duhet një shpjegim, po edhe një analizë më e detajuar politike. Një të tillë shpjegim kërkon edhe disfata e thellë e AAK-së, në veçanti e lidershipit të saj, Ramush Haradinajt, mungesa (e gjatë) e të cilit në skenën politike gjithsesi u vërejt “ashiqare”! Se kush duhet të largohet nga kjo parti, është një pyetje hipotetike. Një gjë është e vërtetë, në kryeminderin e kësaj partie politike nuk ka vend për dy taborë, o do shkojë Ramushi, o do ikë stafi i tij i përgjumur. Sipas logjikës formale, udhë tjetër s’ka.
Edhe ish-kryebashkiaku i Mitrovicës u mposht nga Agim Bahtiri, përndryshe biznesmen kërpudhash. Fitorja e tij është pjellë e një filozofie evropiane, po edhe e retorikës së tij..., ajo fitore ishte edhe një “sikterisje” a një shpullë imazhit të sajuar, krekosjes dhe arrogancës së padurueshme të komandantëve të dalë nga lufta.
Mimoza Kusari-Lila (e magjistruar për administrim biznesi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që gjatë asaj kohe vijoi studimet në Institutin Ekonomik në Universitetin e Kolorados dhe në Universitetin e Duquesne në Pittsburg, ku përfundoi magjistraturën në e-biznes) kishte diç më tepër, respektivisht kjo fitore e saj tronditi themelet e kalasë së shovinizmit mashkullor në Kosovë dhe gjetiu. Për listën Srpska-Daçiq nuk do llafos gjë, sepse prej dhjetë komunave, i fitoi bindshëm nëntë.
Koalicionet mes partive politike nuk mund të thuash se ishin kryekëput parimore, ato ishin pjellë e një makiavelizmi të moderuar ballkanik dhe, t’i shtosh diç më tepër këtij fenomeni, kjo do të thotë ta “prishësh këtë muhabet paszgjedhor”. Pavarësisht nga “rezultatet” e dala të (pa)pritshme nga këto gara, mbetet të themi se këto zgjedhje vendore duhet të jenë përfundimisht një test për ato parlamentare, pa marrë parasysh se do jenë ndëshkuese ose ndryshuese..., edhe pse këto dy nocione janë me kuptime diametralisht të kundërta.

[fadil lushi]

Fadil LUSHI

“ANËS LUGINËS SË PRESHEVËS”!?

Të nderuar miq! Këtë shkrim a shkarravinë do ta filloj me ca vargje të poezisë “Anës lumenjve” të Fan S. Nolit, ku ai i këndon vatanit dhe miletit.

“Ku e lam' e ku na mbeti,
Vaj-vatani e mjer mileti,
Anës detit i palarë,
Anës dritës i paparë,
Pranë sofrës i pangrënë,
Pranë dijes i panxënë,
Lakuriq dhe i dregosur,
Trup e shpirt i sakatosur.”

Mbasi nuk e di me “tamam” se pse e shkroi këtë poezi Noli dhe kujt ia kushtoi, mua më mbetet të them se kjo poezi gjithsesi që nuk u qe kushtuar shqiptarëve të Maqedonisë, të Malit të Zi dhe në veçanti shqiptarëve të Anës së Luginës së Preshevës, të cilët sot e gjithë ditën e Perëndisë mbijetojnë edhe përkundër “mungesës” së përkujdesjes sonë kolektive ndaj statusit të tyre. Gjithsecili që merret me shkrime e ka pak të “sikletshme” të shkruajë vështrime të tilla, jo pse nuk do t’ua përfillin lexuesit, por për arsye se ato paragjykohen dhe urrehen këmbë e krye nga ata që kanë mendime krejtësisht ndryshe.
Pavarësisht se titulli i këtij shkrimi mund të paragjykohet a të shtrembërohet, do t’i referohem ndodhisë a takimit të paradokohshëm të Prizrenit, ku kryeministrat e dy shteteve shqiptare, gjegjësisht të Shqipërisë dhe të Kosovës, diskutuan çështje nga më të ndryshmet. Se a ishin ato të diskutueshme, parimore a çështje kombëtare, kjo ka pak rëndësi. Megjithatë, pasditen që përfundoi ai takim, opinionistët, analistët po edhe kolumnistët shqiptarë, gjithandej ku jetojnë dhe veprojnë (përfshi edhe artikullshkruesin), bënë “hyxhym” për të shkruar diç në lidhje me këtë takim, gjithsesi nga këndvështrimi dhe “takati” mental i tyre. Disa këtë “mbledhje” e konceptuan si një butafori mashtruese, ca si një takim propagandistik e recidivist, nacionalist dhe së fundi edhe simbolik. Kishte edhe të tillë që thanë se kjo mbledhje e dy kryeministrave ishte një kopje e zbehtë e Lidhjes së Prizrenit (1878) ose e Lidhjes së Dytë të Prizrenit (1943).
Disa të tjerë thanë se ishte një “mbledhje” a një takim ndërqeveritar i ngjyrosur me simbolikë, metaforë, “fodullëk” (karakteristik për popujt e Ballkanit), një takim populist, partiak, folklorik dhe më pak historik (ata që thanë se ishte “historik” iu referuan shtëpisë së qytetit me shatërvan të bukur)..., një takim burrash “..., ku u përcollën mesazhe konkrete ndaj partneritetit (të munguar-nënvizim im) strategjik për intensifikimin dhe konkretizimin e bashkëpunimit ekonomik, politik, kulturor dhe arsimor mes dy shteteve shqiptare”. Ca të tjerë, respektivisht “gojëkëqijtë”, Thaçin dhe Ramën i konceptuan thjesht si kalimtarë të rastit, po edhe si misionarë të kombit (!?) etj..., një takim ku kryeministri i Republikës së Shqipërisë, duke u ndier “superior”, ashtu pa “dashje” shkeli protokollin e takimit dhe e gjithë kjo sikur krijoi përshtypjen se nuk u mor vesh se kush ishte “i zoti i shtëpisë dhe kush mysafiri”(!?). Se ishin muhabete burrash, fjalë a premtime të vonuara, se ishte takim butaforik, nacionalist, historik a edhe gjithëkombëtar, mua nuk ma kap rradakja, por ama se ishte një takim gënjeshtre dhe talljeje me shqiptarët e Republikës së Maqedonisë, të Malit të Zi dhe në veçanti me ata të Luginës së Preshevës, nuk e luan as topi i sulltan Hamitit!
Ishte një takim ku u hetua kompleksi i inferioritetit të Hashimit, një takim me të folme paksa nëndialektore (“A ke nirthtë” - Hashim Thaçi). “E mira e këtij takimi” ishte se shqiptarët e dy shteteve fillimisht duhet të “integrohen me njëri-tjetrin” e mandej të trokasin në dyert e Evropës, si në aspekt ekonomik, kulturor, politik, po, qoftë edhe gjuhësor (hiq mënjanë shqiptarët që nuk u ftuan në atë takim). Sikur z. Rama dhe z. Thaçi thanë se do ta konsolidojnë dhe do ta forcojnë kështjellën e harmonisë fetare (e cila, si duket, në kohë të fundit ka filluar të luhatet, pasi që armiqtë tanë kanë filluar t’i ngjisin nga një bisht fesë së çdo shqiptari. Myslimanit ia ngjitën atë radikalizmin, shqiptarin ortodoks e konceptojnë si grek dhe katolikun si italian apo evropian)..., sikur deshën të thonë se sot e më pastaj nuk do ta anashkalojnë integrimin gjuhësor, nuk do të lejojnë që në të ardhmen të nëpërkëmben frytet e dala nga Kongresi i Drejtshkrimit (1972), nuk do të lejojnë të avancohet as gegërishtja, po as edhe toskërishtja.
Sikur në atë “mbledhje” ndërqeveritare, z. Thaçi dhe z. Rama thanë se, në aspekt të bashkëpunimit tregtar, shqiptarët e Kosovës dhe ata të Shqipërisë nuk mund të kënaqen me atë pesë përqindëshin e këmbimit tregtar mes dy shteteve. Sikur sot integrimi kulturor nuk mund të bëhet jashtë institucioneve, gjegjësisht pa i shembur barrierat e kufijve shtetërorë, sikur çështjet arsimore mes dy shteteve, me përdorimin e abetares së ashtuquajtur mbarëkombëtare, hë për hë janë zgjidhur, sikur thanë se për t’u avancuar arsimi si veprimtari shoqërore, shqiptarët e dy shteteve duhet t’i harmonizojnë fillimisht planet dhe programet mësimore andej dhe këtej kufijve administrativë, sikur kryeministri i Republikës së Shqipërisë, z Rama, i tha Ramushit: “Or burrë, a mos vallë i harruam shqiptarët e tjerë t’i ftojmë në këtë mbledhje mbarëkombëtare”!?..., sikur Hashimi ia ktheu: “Vëlla i dashur, mos vallë Brukseli dhe Uashingtoni të pëshpëritën në vesh e të thanë se në këtë takim nuk ka vend për shqiptarët e tjerë që u mungon shteti..., a mos vallë të thanë harroje Koço Danajn i cili në vijimësi llafos idenë për krijimin e Shqipërisë natyrale”(!?)
Për ta përfunduar këtë “muhabet dedikuar mbledhjes” në fjalë, do të parashtroj pyetjen se a mos vallë koha e sloganeve bajate (demagogjike), folklorike, folkpatriotike, mbase edhe nacionaliste, një herë e përgjithmonë ka ikur?!
Ndoshta sot, edhe pas këtij takimi mes z. Thaçi dhe Rama, shqiptarët e Luginës së Preshevës me gojën plot do ta parafrazojnë atë shprehjen proverbiale që thotë: “Ka mamaja, ka babai, i mjeri unë që nuk kam”!
“Më mirë të rrish i qetë dhe t’i bësh të tjerët të mendojnë që je budalla, sesa të flasësh dhe t’ua heqësh të gjitha dyshimet”, do të thoshte A. Linkolni.