Ulysses S. Grant

Ulises Grant lindi mė 27 prill tė vitit 1822 nė Point Pleasant (Vendin e Kėndshėm), tė Ohajos (Ohio), ndėrsa vdiq mė 23 korrik 1885 nė moshėn 63 vjeēare, nė Mount Mc Gregor – New Jork.

Emri i tij i plotė ėshtė Hiram Ulysses Grant, me nacionalitet amerikan dhe i pėrkiste Partisė Republikane. Kishte katėr fėmijė. Shėrbeu nė ushtri gjatė viteve 1839-1854 dhe gjatė viteve 1861-1869. Grada e tij ishte Gjeneral i Armatės sė Shteteve tė Bashkuara. Nėn komandėn e tij ishin: Divizioni i ushtrisė sė Missisipit, armata e SHBA-ve. Ai ishte nė krye tė komandės edhe gjatė Luftės Meksikane dhe Amerikane. Disa nga betejat nė tė cilat Grant mori pjesė janė: Beteja e Resaca de la Palma, Beteja e Palo Altos, Beteja e Monterry, Beteja e Verakruzės, Beteja e Molino del Rey, Beteja e Chapultepec. Ndėrsa, nė Luftėn Civile Amerikane mori pjesė nė kėto beteja: Beteja e Font Doneloon, Beteja e Shiloh, Rrethimi i Viksburgut, Beteja e tretė e Chattanooga, Kampin e Overlandit, Rrethimin e Petersburgut dhe nė Kampin Appomattox.

Ulysses S.Grant ishte gjeneral amerikan dhe presidenti i 18 i Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės. Ai fitoi njė famė ndėrkombėtare si gjeneral gjatė periudhės sė zhvillimit tė luftės civile nė Amerikė. Hapat e parė tė famės i fitoi qysh nė vitin 1862 nė fitoren e parė tė Unionit – Beteja e Fort Donelsonit. Vitin e ardhshėm ai festoi edhe dorėzimin e Viksburgut dhe mori kontrollin e Missisipit. U emėrua gjeneral i Armatės Federale nė vitin 1864, duke kompletuar kėshtu njė strategji koordinuese. Gjenerali Grant u pėrshkrua nga J.F.C. Fuller si “Gjenerali mė i mirė i viteve tė tij dhe njėri ndėr strategėt mė tė mirė i tė gjitha viteve“. Kampimi i tij nė Viksburg e nė veēanti lė pėrshtypje studimi i tij nga shumė specialist tė botės.

Nė vitin 1868, Grant u zgjodh si President i Republikės. Ai mori masa pėr zvogėlimin e dhunės sė grupit Ku Klux Klan. Ekspertėt presidencial si karakteristikė tė Grantit japin tolerancėn e tij ndaj korrupsionit. Grant shkroi kujtimet e tij tė cilat u vlerėsuan shumė nga publiku dhe kritika.

Jeta e hershme

Grant ishte fėmija mė i madh nga gjashtė fėmijėt e Jesse Root Grant dhe Hannah Simpson Grant. Babai i tij kishte emigruar nė Massachusetts. Nė vjeshtėn e vitit 1823 familja e tij emigroi pėr nė fshatin Brown County, Ohio. Mė 22 gusht 1848, Grant u martua me Julia Bogss Dent, bijėn e kushėririt tė tij, gjeneralit tė Konfederatės James Longstreet.


Karriera Ushtarake

Nė moshėn 17 vjeēare, Grant u inkuadrua nė Akademinė e Ushtrisė Amerikane nė West Point, New York. Administrata ushtarake ia ndryshoi emrin nė Ulysses S.Grant duke pasur parasysh qė emri i tij i lindjes ishte Hiram Ulysses Grant. Ai deshi ta ndryshonte por nuk iu lejua. Nofka e Grantit u bė “Sam“ dhe kėshtu e thėrrisnin kolegėt e tij nė armatė. Ai diplomoi nė West Point nė vitin 1843 nė klasėn 39, divizioni 21. Gjatė studimeve krijoi njė reputacion si ekspert pėr kalėrim.

Grant shėrbeu nė Luftėn Meksikano – Amerikane 1846-1848 nėn gjeneralėt Zachary Taylor dhe Winfield Scott. Gjatė kėsaj periudhe ai u afrua pranė linjės sė Luftės ku ishte njė front pėr tė parė luftėn mė afėr. Mori pjesė nė Betejėn e Resaca de la Palma, Palo Alto, Monterrey dhe Verakruz. Nė njė rast ai pa mikun e tij Fred Dent, qė mė vonė e kishte edhe kunat, nė mes tė fushėbetejės qė ishte plagosur nė kėmb dhe vrapoi pėr ta shpėtuar.

Grant, dy herė kishte shėrbyer pėr heroizėm: nė Molino del Rey dhe nė Chapultepec. Mė 1880-tat ai shkroi qė lufta ishte e padrejtė. Nė Kujtimet (Memoirs) e tij kishte shkruar pėr luftėn kundėr Meksikės, duke thėnė se “ėshtė kundėr njė lufte tė tė fortit ndaj njė populli tė dobėt“. Pas Luftės Meksikano – Amerikane, nė vitin 1848 Grant u kthye nė ushtri dhe ndryshoi shumė poste. Megjithatė, nė kėtė periudhė ai pati probleme financiare dhe paga e tij nuk mjaftonte qė tė sillte familjen e tij. Me njė kohė ai pati edhe probleme me alkoolin, qė shumė historian e lidhin kėtė problem me gjendjen e tij depresive. Pėr Grantin janė bėrė shumė thashethėme nė atė kohė e sidomos nga Robert Buchman. Flitej se Buchman e kishte gjetur Grantin tė dehur dhe i kishte ofruar atij mundėsi zgjedhjeje nė mes tė largimit apo gjykimit tė tij nė gjyq.

Buchman e urrente Grantin dhe kishte folur gjatė kudo pėr tregimin e dehjes pėr vite tė tėra. Nga viti 1854 deri nė vitin 1858, ai punoi nė njė fermė familjare nė St. Louis, Missouri. Mirėpo, nuk pėrparoi shumė. Nė vitin 1868 ai u kyē nė politikė si pėrkrahės dhe anėtar i Partisė Republikane. Gjatė kohės sė Luftės Civile, presidenti Abraham Linkoln bėri njė thirrje pėr 75.000 ushtarė vullnetarė. Nė kėtė drejtim, Granti kishte ndihmuar shumė pėr formimin e njė kompanie tė vullnetarėve, ku pėrveē kėsaj ai edhe i trajnonte kėta vullnetarė. Granti ishte dėrguar nė Missouri tė mbrojė Hanibalin dhe St. Joseph Railroad.

Granti ishte emėruar si gjeneral i brigadės sė ushtrisė sė vullnetarėve nga vetė presidenti Linkoln. Mė vonė mori tituj tė tjerė si p.sh. gjenral major. Njė nga betejat mjaft tė njohura ishte ajo e Shilohut ku nė fillim tė prillit 1862 Grant u sulmua befasisht nga gjeneralėt Albert Johnston dhe Beauregard. Me shumė mund, Grant arriti ta ndryshojė rrjedhojėn e betejės nga humbja e sigurtė nė njė fitore tė vėshtirė.

Grant bėri pėrpjekje qė tė pushtojė lumin Mississipi – fortesėn e Viksburgut. Ai kaloi dimrin e vitit 1862 – 63 duke bėrė operacione me qėllim pėr tė fituar dhe tė futej nė qytet, por kėto orvatje dėshtuan. Sidoqoftė, strategjia e tij pėr tė marrė Viksburgun nė vitin 1863, ėshtė konsideruar mė mjeshtėrorja, mė dominantja nė historinė ushtarake. Ai njihte mirė edhe topografinė, kishte marrėdhėnie shumė tė vėshtira me presidentin Johnson. Ky i fundit i kishte ofruar njė post Grantit, mirėpo ai e refuzoi, duke mbajtur postin e gjeneralit tė ushtrisė qė kishte pasur. Kjo e bėri atė hero tek radikalėt republikan, andaj ata i dhanė atij nominimin pėr president nga ana e Republikanėve mė 1868. Ai u zgjodh si president republikan, kandidat nė Chicago nė maj tė vitit 1868 pa opozitė tė vėrtetė.

Granti nė letrėn e pranimit tė postit presidencial kishte shkruar: “Na lejoni tė kemi paqe“, i cili u bė sllogani i Republikanėve gjatė fushatės elektorale. Nė zgjedhjet gjenerale ai fitoi kundėr guvernatorit tė New York, Horatio Seymour. Kur ai hyri nė Shtėpinė e Bardhė ishte i paeksperiencė si politikan nė moshėn 46 vjeēare, njeriu mė i ri ende i zgjedhur president.

Presidenti Grant 1869 – 1877


Ishte presidenti i dytė qė vinte nga Ohio dhe njėkohėsisht ishte presidenti i 18 i SHBA-ve dhe e ushtroi kėtė detyrė pėr dy mandate nga 4 Mars 1869 deri 4 Mars 1877. Nė zgjedhjet e vitit 1872 fitoi kundėr Horace Greeley nga Partia Liberale Republikane. Gjatė kohės sė presidencės sė tij vendin e goditi njė panik nė vitin 1873. Si president nė Shtėpinė e Bardhė, ai gjeti kohė edhe pėr tė shėtitur botėn me gruan e tij pėr dy vite. Ai vizitoi Irlandėn, Skocinė, Anglinė ku kishte darkuar me mbretėreshėn Viktoria nė Kėshtjellėn Windros, pastaj me Princin Bismark nė Gjermani.

Granti gjithashtu vizitoi edhe Rusinė, Egjiptin, Holandėn, Japoninė ku u prit nė Pallatin Imperial qė sot ėshtė nė Shibakoen – Tokio. Aty njė pemė qėndron ende pasi qė e kishte mbjellur vetė Granti gjatė periudhės sė qėndrimit tė tij nė Japoni. Granti bėhet aktual nė banknotėn amerikane 50 bilion dollarėshe. Nė tė njėjtėn kohė ai mėsoi se po vuante nga kanceri i fytit. Nė kohėn kur ai ishte shumė i sėmurė, mbaroi librin e tij, pėrkatėsisht disa ditė para vdekjes sė tij. Libri i tij: “The Memoirs” (Kujtimet) ishte shitur nė rreth 300.000 kopje dhe familja e Grantit fitoi rreth 450.000 dollarė.

Ai vdiē mė 23 korrik 1885 nė moshėn 63 vjeēare nė Mount Mc Gregor Saratoga County, New York. Fjala e tij e fundit ishte kėrkesa “Ujė”. Trupi i tij prehet nė parkun Riverside nė New York. Aty ėshtė edhe pėrmendorja e tij, mė e larta nė Amerikėn e Jugut.

Pėrfundimisht, gjatė periudhės sė Luftės Civile, Grant ishte simbol i fitorės sė Unionit. Si president, kishte shumė pėrparime nė tė drejtat e zezakėve dhe persekutimit tė piratėve tė klanit Ku Klux, forcim tė ushtrisė amerikane, por pati edhe skandale. Skandali mė i famshėm ishte ai i quajtur “Whiskey Ring” (Hallka e Uiskit) i vitit 1875 ku paraqiten tė vjedhura 3 milion dollarė nga qeveria federale.

Statuja e Grantit ėshtė nė parkun Grant, Ilinois ku dhe Julia Grant thotė se kostumin qė e ka veshur ishte kostumi mė i shtrenjti nė kėtė statujė nė tė cilėn Grant ka njėrėn dorė nė xhep.

Dar_di