Berisha: Shqipëria është prekur nga kriza boterore ekonomike

[ILMGAP]

Berisha: Shqipëria është prekur nga kriza


Shqipëria është prekur nga kriza dhe për këtë arsye, qeveria ka vendosur që të shkurtojë shpenzimet. Këtë fakt e ka bërë të ditur, vetë kryeminnistri i vendit Sali Berisha në konferencën e donatorëve për Ballkanin. Shefi i qeverisë shqiptare Sali Berisha, ndërsa bëri thirrje për rritjen e investimeve të huaja në vendin tonë, tha se qeveria do të bëjë çmos që paratë e tyre të mos shkojnë dëm por të përdoren si duhet. Ndërkaq, Drejtori i Përgjithshëm i Zgjerimit në KE, Michael Leigh në fjalën e tij kërkoi që ndihmat të përdoren me rezultat. Ai tha se efektet e krizës po ndjehen në ballkan dhe se BE-ja ka një plan anti-krizë. Konferenca do t'u japë pjesëmarrësve mundësinë të ndajnë praktikat më të mira në lidhje me koordinimin e ndihmës së huaj, progresin e bërë në rajon, vështirësitë e hasura dhe planet për të çuar më tej koordinimin e donatorëve. Nga ana tjetër, KE do të shohë mundësitë për racionalizimin e modaliteteve financiare të ndihmës së huaj, efektiviteti i së cilës ka qenë në fokusin e Qeverisë dhe të donatorëve që operojnë në Shqipëri. Konferenca e Donatorëve organizohet nga Qeveria shqiptare dhe Drejtoria e Përgjithshme e Zgjerimit pranë Komisionit Europian (KE), me qëllim përcaktimin e hapave të mëtejshëm të ndihmës së huaj, për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Turqinë.


E Premte, 03 Prill 2009



Çfarë mendoni ju se a janë duke u shpenzuar dobishëm paratë e qeverisë ? Që me shpresë që të kalohet kjo krizë ? Sa mendoni se është e vërtetë kjo gjë ?

[Ver]

NESËR VËRTET DO TË JETË VONË

Rudina Seseri

Pyetja a është prekur apo jo ekonomia shqiptare nga kriza, tani nuk është veçse retorike, përgjigjen e së cilës gjithkush e di. Ekspertët e opozitës e kanë parashikuar me kohë rënien e thellë ekonomike, duke paralajmëruar pasojat e rënda për të gjithë popullin dhe duke bërë thirrje për masa të rëndësishme antikrizë në favor të bizneseve dhe individëve më të ekspozuar ndaj saj. Banka e Shqipërisë, që prej më shumë se një viti ka tërhequr vëmendjen për përkeqësimin e treguesve ekonomikë, duke rekomanduar uljen drastike të shpenzimeve buxhetore për të shmangur përkeqësimin e vetëdijshëm të ekonomisë. Fondi Monetar Ndërkombëtar në çdo raport të tij ka pasqyruar kundërshti të hapura me statistikat e manipuluara zyrtare, aq sa “e mbushi kupën” dhe nuk iu rinovua më marrëveshja e bashkëpunimit me Shqipërinë. Bizneset, duke filluar nga biznesi i ndërtimit, prodhuesit për eksport dhe biznesi i vogël, jetuan konsekuencat e menjëhershme të frenimit ekonomik dhe shumë prej tyre kanë ndaluar tërësisht aktivitetin, duke nxjerrë në rrugë si të papunë mijëra njerëz. Dërgesat e emigrantëve janë në pakësim të vazhdueshëm; çmimet janë gjithnjë e më të larta, por asistenca për familjet e varfra dhe pensionistët, të cilët janë rrënuar më tej përballë pakësimit të të ardhurave, nuk ekziston; dhe zhvlerësimi i lekut ka arritur në nivele shumë shqetësuese, ndërkohë që borxhi i jashtëm vazhdon të rritet.

Përkundrejt gjithë këtyre vlerësimeve, qeveria gjithnjë bëri të kundërtën e asaj që kishte për detyrë të bënte. Propagandoi me kokëfortësi Shqipërinë si të vetmin vend në rajon, në Europë, madje dhe më gjerë, të paprekur nga kriza, duke aluduar qartë se ishte meritë e saj që e kuptoi me kohë krizën dhe mori masa efikase për ta parandaluar atë. Këto broçkulla nuk u thanë vetëm në mitingje elektorale dhe debate televizive, por edhe në forume ndërkombëtare ekonomike, të shoqëruara me vështrimet shpotitëse të ekspertëve të huaj. Ishte njëfarë kthimi në identitet i qeveritarëve tanë dhe një analogji e frikshme me të kaluarën komuniste.

E ndërsa të gjithë treguesit makroekonomikë mund të manipuloheshin dhe keqraportoheshin, treguesit e buxhetit rezultuan kokëfortë se, në fund të ditës, aritmetika e buxhetit ka një kufi manipulimi dhe e nxjerr gënjeshtrën në shesh. Kjo tashmë ka ndodhur me Ministrinë tonë të Financave dhe i ka ngelur në dorë qeverisë shqiptare. Loja e pandershme me treguesit fiskalë e makroekonomikë të vitit 2009 është prova më e qartë e paaftësisë së atyre që drejtojnë financat.

Nga janari i vitit 2008, deri në janar të vitit 2010, treguesi i rritjes së Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) është ndryshuar nga qeveria katër herë. Në Kuadrin Fiskal e Makroekonomik 2009–2011, të miratuar në janar 2008, Ministria e Financave, “bazuar në gjendjen ekonomike dhe në vlerësimin e hipotezave makroekonomike”, ka parashikuar për vitin 2009 një rritje ekonomike prej 6.5% dhe të gjithë treguesit e tjerë, përfshirë dhe projekt-buxhetin e vitit 2009, janë bazuar në këtë rritje. Në janar 2009, qeveria ka miratuar Kuadrin Fiskal e Makroekonomik 2010–2012 dhe e parashikon rritjen ekonomike të vitit 2009 më të ulët, vetëm 6%, “duke marrë parasysh plotësisht edhe situatën e pafavorshme të krijuar në ambientin e jashtëm, që pritet të vazhdojë të paktën edhe për një periudhë afatshkurtër”, ndërkohë që shifrat e buxhetit mbeten të pandryshuara. Ky dokument ndryshohet përsëri në prill 2009 dhe, me këtë rast, rritja ekonomike e vitit 2009 parashikohet vetëm 4.8%. Në janar të 2010, qeveria miratoi Kuadrin Fiskal e Makroekonomik 2011–2013 dhe i la pa mend të gjithë, përfshirë edhe ekonomistët e saj, të cilët kishin mbrojtur me stoicizëm rritjen e lartë të ekonomisë, duke deklaruar për vitin 2009 një rritje të pranuar zyrtarisht prej 3%, apo më pak se gjysmën e rritjes ekonomike të parashikuar nga ajo vetë në janar të vitit 2008. Kjo mbetet shifra e pranuar zyrtarisht, ndonëse analizat tregojnë se rritja reale ka qenë negative dhe ekonomia shqiptare është në recension. Një situatë e ngjashme është edhe me parashikimin e rritjes ekonomike të vitit 2010, e cila ka ndryshuar 3 herë nga 7% që ishte parashikuar në fillim, në 5.5% dhe mbetet vetëm për të parë dhe sa herë të tjera do të ndryshojë ajo.

Kjo nuk është thjesht një lojë shifrash apo një lapsus teknokratesh. Rritja ekonomike është treguesi themelor i planifikimit të të gjithë elementëve të tjerë ekonomikë dhe çdo pasaktësi në programimin e saj kushton shtrenjtë. Ky është një keqmenaxhim me pasoja të rënda për ekonominë e një vendi që dëshmon papërgjegjshmëri dhe paaftësi në radhë të parë të ministrit të Financave që harton Kuadrin Fiskal e Makroekonomik dhe, pas tij, të qeverisë që miraton me kaq lehtësi ndryshime të tilla shifrash.

Çoroditja e të ardhurave të vitit 2009 e pasqyron shumë qartë këtë pasojë. Në buxhetin e shtetit, të ardhurat për vitin 2009 ishin parashikuar 335 miliardë lekë, në buxhetin e rishikuar u zbritën në 326 miliardë lekë dhe në Aktin Normativ të Qeverisë u zbritën më tej në 319 miliardë lekë. Jo vetëm kaq, por në një hapësirë më pak se 2-mujore, 26 nëntor 2009–7 janar 2010, qeveria ka miratuar tri shifra të ndryshme për të ardhurat e buxhetit të shtetit, me diferencë deri në rreth 25 miliardë lekë, me të njëjtin burim: Ministrinë e Financave. Tani së fundmi, qeveria u shpreh se të ardhurat si 11-mujor ishin vetëm 268.2 miliardë lekë dhe se në fund të vitit duhet të rezultojnë rreth 13 miliardë lekë më pak. Çoroditje të ngjashme vihen re edhe në të ardhurat e vitit 2010, për të cilat, fill pasi Parlamenti miratoi buxhetin, Ministria e Financave kërkoi korrigjimin me një ulje prej 30 miliardë lekësh.

Në vend që të ketë guxim të pranojë krizën dhe të marrë masat e tejvonuara për rikuperimin e ekonomisë dhe për të zbutur pasojat, qeveria bën ekzaktësisht të kundërtën: shpik lloj-lloj trukimesh për të rritur të ardhurat e buxhetit, pa e vrarë mendjen se veprime të tilla qëllimisht dhe qartazi e përkeqësojnë më shumë gjendjen e ekonomisë.

Shembulli më tipik është “politika” me biznesin e vogël. Në vend që të parashikonte masa për ta shpëtuar këtë kategori të biznesit nga falimentimi dhe për ta nxitur të zgjerohet, qeveria zgjodhi ta mbitaksojë biznesin e vogël me xhiro vjetore mbi 5 mil. lekë, duke e konsideruar artificialisht si biznes të madh. E shprehur ndryshe, në vend që t’i jepte mundësi biznesit të vogël t’i riinvestonte ato pak fitime për t’u zgjeruar ose t’i shpenzonte ato për konsum, veprime që do të kishin ndihmuar aktivitetin ekonomik në vend, qeveria vendosi t’i taksonte bizneset për të mbushur hapësirat e saj buxhetore. Rezultati negativ i kësaj politike abuzive tashmë është i qartë: PBB nuk u rrit, të ardhurat buxhetore nuk u realizuan dhe për çdo 1 lek të mbledhur nga riklasifikimi i bizneseve të vogla, u humbën disa herë më shumë lekë nga falimentimet e tyre, ndërkohë që familjeve, të cilat mbaheshin me këto të ardhura, iu ndërpre një burim punësimi dhe jetese.

Por fantazia e qeverisë për të rritur të ardhurat në buxhet nuk ndalet. Pak ditë më parë ajo vendosi të njohë paratë e padeklaruara, me kusht që ato të taksohen me 10%. Kjo “politikë” është tejet e gabuar, sepse paratë e padeklaruara kanë pak a shumë tre burime: para të pista, fitime të padeklaruara nga biznesi dhe dërgesa emigrantësh. Të legalizosh paratë e pista vetëm për të fituar 10%, do të thotë të lejosh, të pranosh dhe të mbështesësh trafiqet, falsifikimin dhe korrupsionin. Amnistitë fiskale njihen dhe ekzistojnë, por ato bëhen për rivitalizimin e kapitaleve, jo për të mbushur me ngut boshllëqet e buxhetit të shtetit, dhe sipas rregullave të qarta e transparente, të përfshira në një kuadër ligjor strikt e të diskutuar me institucionet ndërkombëtare. Të taksosh fitimin e padeklaruar nga biznesi pa përcaktuar kritere të qarta ligjore vlerësimi, do të thotë të hapesh një shteg të ri abuzimi e korrupsioni. Të taksosh paratë e emigrantëve, nuk do të thotë thjesht një taksim i dyfishtë, sepse ato para janë taksuar një herë në vendet nga ku origjinojnë. Kjo nuk do të thotë thjesht krijim i motivimit për të rimëkëmbur mënyrat informale të transportit të parasë. Të taksosh dërgesat nga jashtë për të bërë një tentativë të dëshpëruar për të mbuluar falimentimin në menaxhimin e buxhetit do të thotë të luash me djersën e të gjithë emigrantëve dhe të frenosh çdo iniciativë të tyre për të mbështetur financiarisht familjet e tyre dhe për të ndërmarrë investime në Shqipëri.

Paniku i pakësimit të të ardhurave e shtyn qeverinë të shpikë edhe “politika” të paparashikuara në Kuadrin Afatmesëm Fiskal e Makroekonomik të sapomiratuar prej saj. Përfundimi i shpejtë i privatizimeve strategjike është njëra nga këto shpikje befasuese. Qeveria po ngutet të privatizojë gjithçka, pa llogaritur pasojat apo vlerësuar në se po optimizon për interesat ekonomike të qytetarëve, vetëm për të futur disa të ardhura në buxhet. Dhe çuditërisht qeveria harron të shohë, masi apo vlerësojë se sa të dëmshme kanë qenë privatizimet e saj të nxituara. Për shembull, cilat kanë qenë pasojat e privatizimit të KESH-it? Si u prekën konsumatorët nga ky privatizim? Si mund të konsiderohet qeveria një mbrojtëse e interesave të qytetarëve dhe një menaxhuese e besuar e pronës shtetërore kur OSSH-ja e privatizuar del me humbje më të thella seç pritej, dhe akuzon për shifra të gatuara nga qeveria, ndërsa çdo janar parashikohet që faturat e familjarëve të jenë gjithnjë e më të kripura?!

E ndodhur para faktit që të ardhurat nuk po rriten dhe para detyrimeve marramendëse për të paguar qindra miliona euro borxhe e shpërdorime në investime, qeveria e bumit të investimeve, që nuk ka aftësi as të menaxhojë borderonë e saj e paguajë rregullisht rrogat e nëpunësve, po i drejtohet përsëri marrjes së kredive. Të kuptohemi, të marrësh kredi nuk është e keqe në vetvete, përkundrazi është një mekanizëm efikas për akses kapitali të cilin biznesi e përdor për t’u zhvilluar e zgjeruar më tej. Por të marrësh kredi, duke fshehur pse e merr dhe me çfarë eficence do të përdoren paratë, si dhe pa u shqetësuar për rritjen jashtë çdo kufiri të borxhit publik, është një “politikë” e dëmshme. Aq më tepër që kjo kredi merret në një situatë ekonomike krize dhe kushtet e kreditimit nuk kanë se si të mos të jenë shumë të rënda. Pagesa e kredive të marra është një lak i shtrënguar që në vite nuk do ta lerë buxhetin e shtetit të marrë frymë.

Të jesh në krizë ekonomike në këtë periudhë nuk është mëkat i madh, në fund të ditës, e gjithë bota ka qenë në krizë dhe po del vetëm gradualisht prej saj. Por të mos pranosh krizën për efekte elektorale, deliri madhështie të tipit fanar i vetëm ndriçimi, dhe ta thellosh me vetëdije atë nëpërmjet “politikave” dritëshkurtra është një përgjegjësi e rëndë për Ministrinë e Financave dhe qeverinë. Është e pafalshme të shkruash në Kuadrin Fiskal e Makroekonomik se “të ardhurat nga emigrantët janë parashikuar të rriten rreth 7% çdo vit”, kur të gjithë e dinë që ato vazhdojnë të ulen dukshëm çdo vit. Është e pafalshme të shkruash se “kursi i këmbimit me euron parashikohet të jetë i qëndrueshëm çdo vit në nivelin 122 lekë/euro”, kur të gjithë e shohin zhvlerësimin galopant të lekut. Është e pafalshme të flasësh për ekonominë me çfarëdo rritje pozitive, kur çdo sektor i vendit tashmë është frenuar, kur të ardhurat nga TVSH-ja janë shumë më të ulëta se parashikimi si rezultat i rënies drastike të importeve; kur të ardhurat vjetore nga industria kanë rënë 24% si rezultat i falimentimit të bizneseve në këtë sektor; dhe kur mosrealizimi i të ardhurave nga tatimet, doganat dhe pushteti vendor ka arritur në nivele rekord.

Kriza jo vetëm është e pranishme, por ajo po thellohet në mënyrë të frikshme. Kësaj po i shtohet edhe zhvlerësimi i pandalshëm i lekut dhe rritja e çmimeve. Prandaj duhet hequr dorë urgjentisht nga “politikat” e sajuara ekonomike nga njerëz të prapambetur. Duhet hartuar e zbatuar me urgjencë një plan shpëtimi – vërtet jemi bërë për t’u shpëtuar – që t’i asistojë biznesit, të rikthejë mundësitë për krijimin e vendeve të punës dhe rritjen e të ardhurave të shqiptarëve siç kanë bërë vende edhe më të fuqishme se Shqipëria. Dhe për të mos thyer pritshmërinë e çuditshme ku zgjidhjet për kriza duhet të ofrohen nga opozita, ndonëse vendimmarrjen e bën mazhoranca qeverisëse, është momenti të krijohet dhe të vihet në jetë një paketë e mirëfilltë antikrizë. Kjo paketë shumëdimensionale duhet të nisë me stimulimin e aktivitetit të biznesit si motorin më të shpejtë për rimëkëmbjen e ekonomisë, duke filluar me uljen e përkohshme të taksave e duke shkuar deri te revokimi i klasifikimit të shumë prej bizneseve të vogla si biznese të mëdha. Duhet kërkuar ndihma e FMN-së dhe institucioneve të tjera ndërkombëtare, siç po bëjnë jo vetëm vendet e Lindjes, por edhe vende anëtare të Bashkimit Europian, për të pasur asistencë financiare dhe jo spekulime me kredi të rënda (dhe JO!, prezenca dhe përfshirja e FMN-së si aktor në ekonominë shqiptare dhe ulja e përkohshme e taksave nuk bien ndesh me njëra-tjetrën, sidomos në se paketa antikrizë është pjesë e një plani të bashkëhartuar). Duhen rinegociuar kreditë ekzistuese dhe, ku është e mundur, zëvendësuar me kredi të buta nga institucionet ndërkombëtare. Duhet bashkëpunuar më shumë se kurrë me Bankën e Shqipërisë për të lehtësuar dhe rritur likuiditetin për sipërmarrje dhe individë. Duhen mbështetur pensionistët e të varfrit e këtij vendi, ndonëse me një arkë boshe ky mbetet një mision i vështirë. Së fundi, duhet kërkuar ndihma dhe pjesëmarrja në ekonomi e çdo qytetari për të konsumuar e blerë produkte sot me besimin se punësimi do të vazhdojë të ekzistojë sepse vetëm kështu mund të dilet nga cikli vicioz i këtij recesioni. Të gjithë këto hapa duhen ndërmarrë menjëherë sot, se nesër vërtet do të jetë vonë.

Shqip

[Albo]

Konsumatorët dhe biznesi: Ekonomia është në krizë

Ndërtimi, shërbimet, industria dhe konsumatorët kanë më pak besim tek ekonomia. Të dhënat e tjera të publikuara nga Banka e Shqipërisë, tregojnë qartë se shqiptari ka hyrë në një krizë ekonomike. Më e keqja është se edhe besimi në një të ardhme më të mirë është i ulët, për të mos thënë në nivele pesimiste. Sipas sondazhit, që Banka e Shqipërisë, bën me bizneset dhe konsumatorët, treguesi i tendencës ekonomike ra me 5.1 për qind në tremujorin e katërt të vitit 2009. Në total, ky tregues është 16.8 për qind nga mesatarja që nga vitet 2002, kur ka filluar të matet tendenca ekonomike e vendit. Një tjetër faktor që plotësuan konturet e krizës ekonomike, është rënia e kërkesës, si ajo e konsumatorëve vendas, ashtu edhe ajo e jashtme. “Për pasojë, shfrytëzimi i kapaciteteve ka rënë përsëri në tremujorin e katërt të vitit 2009, duke shënuar normën 65.6 për qind”. Pra, edhe se politikisht është vështirë të pranosh, qoftë edhe për efekt të injektimit të optimizmit në ekonomi, shifrat flasin qartë për një krizë ekonomike.

Ndërtimi
Katalizatori i rritjes ekonomike të vendit është në rënie të vazhdueshme. “Treguesi i besimit të ndërtimit shënoi rënie me 12.8 pikë përqindjeje për tremujorin e katërt të vitit 2009, duke shënuar vlerën më të ulët historike që nga fillimi i matjes, në tremujorin e dytë të vitit 2002”. Sipas vrojtimit të Bankës, sektori i ndërtimit, është negativ në të gjithë komponentët e tij. Kërkesa për ndërtime është ulur me 17.6 për qind, ecuria e prodhimeve vazhdon të jetë negative, me një rënie prej 15.2 për qind, ndërkohë që ulje me 5.2 për qind ka pësuar edhe punësimi.
“Për sa i përket gjendjes financiare, bizneset raportojnë për një përkeqësim më të lartë se ai në tremujorin e kaluar. Balanca e këtij treguesi ra në nivelin -15.5 për qind nga -4.0 për qind që ishte në tremujorin e mëparshëm. Sipas shifrave, tregohet qartë se gjatë tremujorit të fundit të vitit, ecuria e ndërtimit ka qenë negative, në krizë të plotë që pas vitit 2002.

Industria
Edhe industria, e cila gjatë pjesës së parë të vitit të kaluar ishte optimiste, në fund të vitit është përfshirë nga pesimizmi. “Treguesi i besimit të industrisë është ulur me 0.6 pikë përqindjeje gjatë tremujorit të katërt të vitit 2009.” Sipas Bankës, bizneset raportuan për rënie të kërkesës së brendshme dhe të jashtme dhe një keqësim të nivelit të kontratave porositëse. Faktorët me ndikimin më të madh negativ në ecurinë normale të bizneseve të industrisë, janë ato që kanë të bëjnë me kuadrin ligjor dhe institucional, si dhe marrëdhëniet me bankat.

Shërbimet
Edhe pse turizmi, pritet të jepte efekte në rritjen e besimit të sektorit të shërbimeve, sërish tremujori i fundit është mbyllur me balancë negative edhe pse këtë sektor, “treguesi i besimit të shërbimeve ka regjistruar një rënie të lehtë me 0.2 pikë përqindjeje. Përmirësimi i balancës së gjendjes financiare, të rregulluar për sezonalitet, nuk ka mundur të kompensojë plotësisht rënien e balancës për gjendjen e përgjithshme ekonomike dhe rënien e asaj të punësimit.” Shërbimet, janë sektori më pak i prekur i ekonomisë, megjithatë, bizneset kanë vlerësuar në një shkallë më të lartë se në tremujorin e kaluar marrëdhëniet me bankat, si faktor që pengon aktivitetin normal të tyre. Ndërsa, situata e ekonomisë informale vijon të cilësohet si faktor pengues.

Konsumatorët
Treguesi i besimit të konsumatorit pësoi një rënie të lehtë me rreth 0.5 pikë përqindjeje. “Situata financiare aktuale e konsumatorëve u vlerësua negativisht gjatë tremujorit të katërt. Gjithashtu, negativisht është vlerësuar edhe situata e përgjithshme ekonomike në vend, gjatë tremujorit të katërt të vitit, balanca e të cilit u ul me 7.9 pikë përqindjeje. Konsumatorët shprehen për rritje të kostos mesatare të jetesës gjatë tremujorit të katërt të vitit, balanca neto u rrit me rreth 14.0 pikë përqindjeje krahasuar me një tremujor më parë. Gjithashtu, konsumatorët shprehen për rritje të kostos së , krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, edhe pse në nivel më të ulët krahasuar me tremujorin e mëparshëm.”

Parashikimi per 2010

Ndërtimi, parashikimi për 2010
Pritjet e bizneseve për ecurinë e ekonomisë në përgjithësi dhe për aktivitetin ekonomik të tyre gjatë tremujorit të parë të vitit 2010 janë negative.

Industria, parashikimi për 2010
Për tremujorin e parë të vitit 2010, bizneset presin përmirësim të prodhimit industrial dhe të kërkesës, megjithëse pritjet për situatën ekonomike në vend janë në rënie.

Shërbimet, parashikimi për 2010
Pritjet e firmave të sektorit të shërbimit për tremujorin e parë të vitit 2010, flasin për një vlerësim më të ulët të tyre për situatën e përgjithshme ekonomike dhe gjendjen e biznesit. Gjithashtu, në rënie pritet të jenë kërkesa dhe punësimi në këtë sektor, për tremujorin e ardhshëm.

Konsumatorët, parashikimi për 2010
Balanca e pritjeve të konsumatorëve mbi situatën e përgjithshme ekonomike për tremujorin e parë të vitit 2010, shënoi rënie me rreth 4.3 pikë përqindjeje. Balanca e pritjeve mbi situatën financiare gjatë tremujorit të parë 2010 është pozitive. Për sa i përket nivelit të papunësisë në gjashtëmujorin e ardhshëm, rreth 42.5 për qind e konsumatorëve presin që ai të rritet dhe rreth 18.9 për qind e tyre presin që ai të ulet.

Panorama

[martini1984]

Konsumatorët dhe biznesi: Ekonomia është në krizë

Ndërtimi, shërbimet, industria dhe konsumatorët kanë më pak besim tek ekonomia. Të dhënat e tjera të publikuara nga Banka e Shqipërisë, tregojnë qartë se shqiptari ka hyrë në një krizë ekonomike. Më e keqja është se edhe besimi në një të ardhme më të mirë është i ulët, për të mos thënë në nivele pesimiste. Sipas sondazhit, që Banka e Shqipërisë, bën me bizneset dhe konsumatorët, treguesi i tendencës ekonomike ra me 5.1 për qind në tremujorin e katërt të vitit 2009. Në total, ky tregues është 16.8 për qind nga mesatarja që nga vitet 2002, kur ka filluar të matet tendenca ekonomike e vendit. Një tjetër faktor që plotësuan konturet e krizës ekonomike, është rënia e kërkesës, si ajo e konsumatorëve vendas, ashtu edhe ajo e jashtme. “Për pasojë, shfrytëzimi i kapaciteteve ka rënë përsëri në tremujorin e katërt të vitit 2009, duke shënuar normën 65.6 për qind”. Pra, edhe se politikisht është vështirë të pranosh, qoftë edhe për efekt të injektimit të optimizmit në ekonomi, shifrat flasin qartë për një krizë ekonomike.

Ndërtimi
Katalizatori i rritjes ekonomike të vendit është në rënie të vazhdueshme. “Treguesi i besimit të ndërtimit shënoi rënie me 12.8 pikë përqindjeje për tremujorin e katërt të vitit 2009, duke shënuar vlerën më të ulët historike që nga fillimi i matjes, në tremujorin e dytë të vitit 2002”. Sipas vrojtimit të Bankës, sektori i ndërtimit, është negativ në të gjithë komponentët e tij. Kërkesa për ndërtime është ulur me 17.6 për qind, ecuria e prodhimeve vazhdon të jetë negative, me një rënie prej 15.2 për qind, ndërkohë që ulje me 5.2 për qind ka pësuar edhe punësimi.
“Për sa i përket gjendjes financiare, bizneset raportojnë për një përkeqësim më të lartë se ai në tremujorin e kaluar. Balanca e këtij treguesi ra në nivelin -15.5 për qind nga -4.0 për qind që ishte në tremujorin e mëparshëm. Sipas shifrave, tregohet qartë se gjatë tremujorit të fundit të vitit, ecuria e ndërtimit ka qenë negative, në krizë të plotë që pas vitit 2002.

Industria
Edhe industria, e cila gjatë pjesës së parë të vitit të kaluar ishte optimiste, në fund të vitit është përfshirë nga pesimizmi. “Treguesi i besimit të industrisë është ulur me 0.6 pikë përqindjeje gjatë tremujorit të katërt të vitit 2009.” Sipas Bankës, bizneset raportuan për rënie të kërkesës së brendshme dhe të jashtme dhe një keqësim të nivelit të kontratave porositëse. Faktorët me ndikimin më të madh negativ në ecurinë normale të bizneseve të industrisë, janë ato që kanë të bëjnë me kuadrin ligjor dhe institucional, si dhe marrëdhëniet me bankat.

Shërbimet
Edhe pse turizmi, pritet të jepte efekte në rritjen e besimit të sektorit të shërbimeve, sërish tremujori i fundit është mbyllur me balancë negative edhe pse këtë sektor, “treguesi i besimit të shërbimeve ka regjistruar një rënie të lehtë me 0.2 pikë përqindjeje. Përmirësimi i balancës së gjendjes financiare, të rregulluar për sezonalitet, nuk ka mundur të kompensojë plotësisht rënien e balancës për gjendjen e përgjithshme ekonomike dhe rënien e asaj të punësimit.” Shërbimet, janë sektori më pak i prekur i ekonomisë, megjithatë, bizneset kanë vlerësuar në një shkallë më të lartë se në tremujorin e kaluar marrëdhëniet me bankat, si faktor që pengon aktivitetin normal të tyre. Ndërsa, situata e ekonomisë informale vijon të cilësohet si faktor pengues.

Konsumatorët
Treguesi i besimit të konsumatorit pësoi një rënie të lehtë me rreth 0.5 pikë përqindjeje. “Situata financiare aktuale e konsumatorëve u vlerësua negativisht gjatë tremujorit të katërt. Gjithashtu, negativisht është vlerësuar edhe situata e përgjithshme ekonomike në vend, gjatë tremujorit të katërt të vitit, balanca e të cilit u ul me 7.9 pikë përqindjeje. Konsumatorët shprehen për rritje të kostos mesatare të jetesës gjatë tremujorit të katërt të vitit, balanca neto u rrit me rreth 14.0 pikë përqindjeje krahasuar me një tremujor më parë. Gjithashtu, konsumatorët shprehen për rritje të kostos së , krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, edhe pse në nivel më të ulët krahasuar me tremujorin e mëparshëm.”

Parashikimi per 2010

Ndërtimi, parashikimi për 2010
Pritjet e bizneseve për ecurinë e ekonomisë në përgjithësi dhe për aktivitetin ekonomik të tyre gjatë tremujorit të parë të vitit 2010 janë negative.

Industria, parashikimi për 2010
Për tremujorin e parë të vitit 2010, bizneset presin përmirësim të prodhimit industrial dhe të kërkesës, megjithëse pritjet për situatën ekonomike në vend janë në rënie.

Shërbimet, parashikimi për 2010
Pritjet e firmave të sektorit të shërbimit për tremujorin e parë të vitit 2010, flasin për një vlerësim më të ulët të tyre për situatën e përgjithshme ekonomike dhe gjendjen e biznesit. Gjithashtu, në rënie pritet të jenë kërkesa dhe punësimi në këtë sektor, për tremujorin e ardhshëm.

Konsumatorët, parashikimi për 2010
Balanca e pritjeve të konsumatorëve mbi situatën e përgjithshme ekonomike për tremujorin e parë të vitit 2010, shënoi rënie me rreth 4.3 pikë përqindjeje. Balanca e pritjeve mbi situatën financiare gjatë tremujorit të parë 2010 është pozitive. Për sa i përket nivelit të papunësisë në gjashtëmujorin e ardhshëm, rreth 42.5 për qind e konsumatorëve presin që ai të rritet dhe rreth 18.9 për qind e tyre presin që ai të ulet.

Panorama

Jo mer,sikur ishim ne rritje me duket.
C'ne te gjitha negative,tashti...
Mbaruan zgjedhjet ju kllufa people,fajin e kane .....
dhe ne EU enderroni ju,fajin te tjeret.
Ndonje teme te re..

[Duaje Siveten]

Shekulli, 04/03/2010

Kriza "mban shënime"

VANGJUSH SARO

Kriza politike që vazhdon prej shumë muajsh, tashmë e ka dëmtuar mjaft imazhin e vendit, që edhe ashtu nuk se ishte ai më i miri. Reflekset negative mbi ekonominë e vendit, në mungesën e investimeve të huaja, etj., janë "e vetmja fitore" dhe " i vetmi përfitim" nga kjo krizë e stërzgjatur.

Ky fakt është vënë në dukje - madje ka filluar të përdoret edhe si presion - nga partnerët tanë dhe nga zyrtarë të lartë të institucioneve euro-atlantike. Këto ditë, kreu i delegacionit të Asamblesë Parlamentare të NATO-s, Serxho De Gregorio, kërkoi nga politika "të angazhohet seriozisht për të gjetur zgjidhje e për të dalë nga kriza".

Zyrtari i lartë ka theksuar se kriza politike ndikon tek roli i Shqipërisë në NATO dhe në integrimin e vendit në BE. Po ashtu, zëvendësambasadorja e OSBE-së, Renate Herrmanns, ka cekur probleme të korrupsionit, por duke lënë të kuptohet se pa zgjidhje serioze nuk mund të bëhet fjalë për investime.

Vendi ynë pati një rritje të investimeve të huaja në fillim të viteve 2000; kjo rritje u bë më e dukshme në 2005-2006 dhe, formalisht, ka vazhduar edhe në dy vitet e fundit.

Sipas Institutit Vienez për Studime Ndërkombëtare Ekonomike, investimet e huaja direkte në Shqipëri, gjatë vitit 2009, kanë qenë në masën 750 milionë euro. Kujtojmë se ka vende fqinjë më "të vonuar" se ne, si Mali i Zi, që kanë kapur shifrën 800 milionë, ndërkohë që janë shumë më të favorizuar Rumania, Bullgaria e Kroacia.

Duke rendur pas show-t politik të ditës, ne shpesh harrojmë që kriza, bashkë me të edhe partnerët tanë, "mbajnë shënime" dhe gjithkujt ia vënë festen sipas kokës.

Në një raport të përgatitur nga Shoqata Europiane e Dhomave të Tregtisë dhe Industrisë në 13 nëntorin e vitit të kaluar, mund të lexojmë: "Dy faktorë pengojnë krijimin e një mjedisi të shëndetshëm për investimet e huaja në rajonin e Ballkanit Perëndimor. I pari, ka të bëjë me praktikat ekzistuese të korrupsionit dhe, i dyti, me pasigurinë apo paparashikueshmërinë e kuadrit ligjor dhe rregullator."

Dirk Vantyghem, drejtor i çështjeve ndërkombëtare në Eurochambres, thekson: "BE-ja dhe Ballkani Perëndimor duhet të intensifikojnë bashkëpunimin për të luftuar mungesën e transparencës dhe pasigurisë në një kontekst ligjor dhe rregullativ. Nga ky veprim do të përfitonin ekonomitë në të dy blloqet".

Vantyghem shton gjithashtu se vendet që kanë bërë përpjekje më të mëdha janë ato ku reformat ishin më emergjente, si Shqipëria dhe Mali i Zi, "të cilat, në të njëjtën kohë, janë vendet që kanë sfidat më të gjata për të luftuar".

Në situatën aktuale, termat e jetës së përditshme politike janë konfrontimi dhe mungesa e dialogut; kjo do të thotë se pasiguria për të cilën flet zyrtari i lartë i Eurochambres, shkon kundër sfidave të veçuara më lart. Pasiguria është rrjedhojë e politikave të paqarta dhe humbjes së toruas për shkak të gabimeve që nuk merren përsipër.

Kriza politike e tanishme është nga më të gjatat dhe nga më të rëndat që kanë ndodhur në Shqipëri. Disa politikanë (po themi) të djathtë nuk kanë dashur asnjëherë ta pranojnë këtë.

Punë e tyre. Ne mund të kujtojmë se një sërë vendesh fqinje dhe më gjerë - edhe të rajonit - kanë zhvilluar zgjedhje të përgjithshme apo vendore a për presidentin e vendit. Por, tashmë e kanë gjetur "një mesatare", për të vijuar më tej me problematikat e shumta ekonomike dhe sociale.

Një pasqyrë e disa zhvillimeve ekonomike në vendet e rajonit, do të na ndihmonte të kuptonim se sa na "kushton" politika e konfrontimit dhe pasigurisë, kompozimi në vazhdimësi i përplasjeve midis forcave kryesore politike.

Në Bullgari, parashikohet një rritje prej 10-15% e investimeve të huaja direkte. Kroacia, sipas ekspertëve, do të jetë një prej të paktave vende që do të kenë një rritje ekonomike të konsiderueshme gjatë vitit 2010. Në Malin e Zi po konceptohet ngritja e një fondi për investime publike dhe investime të tjera të rëndësishme.

Edhe në Maqedoni ka përpjekje për përmirësimin e klimës për sipërmarrjen, rritjen e investimeve të huaja direkte; zhvillimi i sektorit energjetik dhe turizmit, janë dy prej përparësive për vitin 2010. Në Rumani, investimet e huaja direkte gjatë vitit 2009 shënuan rënie, por jo më shumë se një vit më parë, rritja e investimeve të huaja ishte 24.4 për qind; (9.02 miliardë euro).

Në Shqipëri, ku deri më sot janë kryer shitjet më të mëdha të pronës publike, tani ka një kakofoni në lidhje me zhvillimet e mëtejshme ekonomike dhe investimet po tkurren.

Partnerët po na thonë se një prej arsyeve kryesore për këtë gjendje, është kriza politike. Por qeveria aktuale nuk ka treguar vullnet për ta zbutur atë; edhe pse ajo krizë lindi pikërisht për shkak të keqmenaxhimit të zgjedhjeve të 28 qershorit.

Krerët qeverisës, edhe pse iu është fashitur disi megalomania e mëparshme, sërish mbeten indiferentë për fatet e mijëra qytetarëve që jetojnë larg klaneve dhe oborreve të tyre.

Është e gjithë shoqëria që vuan pasojat e transmetimit të efekteve të kësaj krize në ekonominë dhe jetën e vendit. Kjo na e shpjegon më mirë pse krerët e majtë, sigurisht edhe nën presionin e elektoratit, zgjedhin kohë pas kohe protestën si një nga mjetet legjitime për zgjidhjet që Shqipëria gjithnjë i gjen me vonesë.