Dialogu me mikun ateist

[no.Name92]

PSE TË MOS JETË
KUR’ANI VEPËR E
MUHAMMEDIT?

Më tha miku duke i zgjedhur fjalët:
- Nuk dua të të ofendoj sepse e di se sa e respekton dhe
mburresh me Kur’anin. Edhe unë pajtohem me ty se Kur’ani
është libër i vlefshëm. Por, pse ai të mos jetë vepër e
Muhammedit, sepse njeriu me urtësinë e Muhammedit nuk do të
paraqiste kurrfarë çudie me shkrimin e një vepre siç është
Kur’ani. Kjo më duket më e logjikshme se sa të thuhet që
Kur’ani është vepër e All-llahut, libër i shpallur. Ne nuk e kemi
parë Zotin që diç të lëshojë nga qielli. Jetojmë në kohën kur është
shumë vështirë ta bindish njeriun në ekzistimin e melekut me
emrin Xhibril i cili lëshohet nga qielli me librin i cili i është shpallur
dikujt.
I thashë plotësisht në mënyrë të qetë:
- Përkundrazi, jetojmë në kohën kur është shumë lehtë të besohet
se ekzistojnë melekët si qenie të padukshme dhe se të vërtetat
mund t’i përcillen njeriut me anë të Shpalljes. Sot është aq e po-
pullarizuar çdo bisedë për pjatat fluturuese të cilat, të drejtuara
nga disa trupa qiellorë të largët, aty-këtu lëshohen në sipërfaqe të
planetit tonë, biseda për rrezet e padukshme të cilat kanë veprim
vdekjeprurës, pastaj radiovalët të cilat vendosin caqe dhe i që-
llojnë. Aty janë edhe fotografitë të cilat në rreze transformohen
në vibracione të cilat më vonë i kapin aparatet e vogla të
madhësisë së kutisë së duhanit, pastaj lloje të ndryshme 86
kamerash të cilat me sukses i xhirojnë hijet, sytë të cilët shohin
në terr, njeriun i cili ec në sipërfaqe të Hënës, anijen kozmike mbi
Mars etj.
Sot nuk është kurrfarë çudie të dëgjosh se All-llahu xh.sh. ia ka
dërguar melekun - qenien e padukshme, me Shpallje njërit prej
Të dërguarve të Tij. Ekzistimi i melekut të quajtur Xhibril sot më
pak habit prej asaj që për çdo ditë e dëgjojmë dhe e shohim.
Sa i përket pohimit tonë se Kur’ani nuk është vepër e Muham-
medit a.s. ky pohim bazohet, përveç tjerash, në atë që vijon:
Kur’ani sipas formës, shprehjeve, shkronjave të tij dhe vetë për-
mbajtjes si të tillë, sipas bukurisë së të shprehurit, saktësisë së
gjuhës, paraqet diç të pamundur për mundësitë njerëzore. Nëse
kësaj ia shtojmë edhe atë se vetë Muhammedi a.s. ka qenë “um-
mijj’, do të thotë nuk ka ditur të shkruajë e të lexojë e as që ka
mësuar në shkollë, nuk ka rënë në kontakt me civilizimet tjera,
sepse nuk e ka lëshuar Siujdhesën Arabe, atëherë bie poshtë
mundësia e çdo dyshimi dhe shtruarjes së kësi lloj pyetjeve. All-
llahu xh.sh. u përgjigjet kështu atyre të cilët thonë se Kur’ani
është vepër e njeriut:
“Thuaj: Përpiloni një kaptinë e cila do të ishte e barabartë
me kaptinat e Kur’anit dhe ftoni përveç All-llahut, ata të
cilët mendoni se do t’ju ndihmonin në këtë”, (Jûnus, 38), do të
thotë thirrni në ndihmë xhinnët, melekët dhe të gjithë gjenitë e
mendimit njerëzor dhe përpiloni së paku një kaptinë të ngjashme.
Kjo thirrje akoma është aktuale. Mirëpo, ende askush asnjëherë
nuk arriti të bëjë asgjë.
Nëse Kur’anin e shikojmë nga një aspekt neutral dhe objektiv, do
ta eliminonim çdo mundësi të autorësisë së Muhammedit a.s. për
shumë arsye:
- E para: Sikur të ishte Kur’ani vepër e tij, atëherë ai në të do ta
futte vetveten; brengat, dëshpërimet e tij, sepse e dimë se
Muhammedi për një vit i humbi bashkëshorten Hatixhen dhe
xhaxhain Ebu Talibin, të cilët i pati mbështetje të vetme kur filloi 87
të ftojë në Islam. Dhembja e tij për ta ishte e madhe, sepse
vdekja e tyre ishte humbje e pakompensueshme. Por, megjithatë,
në Kur’an nuk theksohet asnjë lajm i vetëm. Gjithashtu Muham-
medit a.s. i vdes djali i tij Ibrahimi. Ky atij i dhimbet dhe qanë për
të, por në Kur’an për këtë s’ka kurrfarë gjurme. Kur’ani është
plotësisht i abstraksionuar nga personaliteti i Muhammedit.
Jo vetëm kjo. Ndodh, përkundrazi, të shpallet ndonjë ajet porosia
e të cilit është e kundërt me atë që e vepron dhe mendon
Muhammedi a.s. Ndonjëherë vjen ajeti si qortim për ndonjë
qëndrim të tij, si rasti i cili i ndodhi me njeriun e verbër nga i cili ai
e ktheu kokën derisa zhvillonte bisedë me liderët kurejshitë.
Kur’ani për këtë thotë:
“U vrenjt dhe ktheu kokën për arsye se i ka ardhur i
verbëri. Çka di ti, ndoshta mu ai i verbëri veten do ta
pastrojë ose do ta pranojë këshillën e cila do t’i sjell
dobi...” (Abese, 1-4). Në Kur’an ka edhe ajete në të cilat kritikohet ndonjë veprim i
Muhammedit si: “Nuk i ka hije asnjë pejgamberi të ketë
robër gjersa nuk shënon fitore në Tokë. Ju i doni të mirat e
kësaj bote, ndërsa All-llahu ua dëshiron Ahiretin. Po të mos
ishte libri prej All-llahut i cili ka ardhur më parë, juve do
t’ju qëllonte dënimi i madh për atë që keni marrë.” (El-Enfâl,
6-7). Shpeshherë Kur’ani i urdhëron Muhammedit a.s. që t’u thotë
ithtarëve të tij edhe atë të cilën nuk do të mund t’ua thoshte sikur
të ishte ai autor:
“Thuaj! Unë nuk jam zanafillë e pejgamberëve dhe nuk e di
se çdo të bëhet me mua dhe me ju...” (El-Ahkâf, 9).
Nuk ka pejgamber i cili vullnetarisht vetvetiu do t’u thoshte ith-
tarëve të vet: unë nuk e di se çdo të bëhet me mua dhe me ju.
Nuk mundem vetes sime t’i sjell as dëm as dobi e as juve këtë
nuk mund t’ua bëj. Sepse, kjo do të ishte e mjaftueshme që prej
tij të largohen ithtarët e tij.
Kjo pikërisht edhe ndodhi. Çifutët e morën këtë ajet si shkas për
qëndrimin e tyre ndaj Të dërguarit duke thënë: Çfarë dobie nga 88
ky pejgamber i cili nuk di se çka do të bëhet me të dhe me ne.
Prej tij njeriu nuk ka kurrfarë dobie.
Ajetet e këtilla dhe të ngjashme është e pamundur që t’i
përpilonte Pejgamberi sikur Kur’ani të ishte vepër e tij.
- E dyta: Nëse pas kësaj e shikojmë tekstin kur’anor, do të sho-
him se ai është unikat në pajtueshmërinë, strukturën dhe në
teknikën e tij të të shprehurit. Nuk ka shembull as në letërsinë
arabe, në atë klasike dhe të re. Gjuha e tekstit kur’anor është e
atillë saqë të duket se ai ndahet në poezi, prozë dhe Kur’an.
Gjendesh para të folurit i cili është i përpiluar dhe thurur në më-
nyrë të veçantë, i cili më nuk është as prozë e pastër e as poezi.
Muzika e poezisë është e kushtëzuar me metrikën dhe rimën.
Kështu e dëgjojmë poetin Ibnul -Ebras El-esedi duke kënduar:
“E kafrun min ehlihi abidu
fe lejse jubdi vela juidu”.
Nga ky varg shohim se muzika formohet prej pjesëve dyfish të
rimuara dhe prej rimës në “dal” të gjatë. Kjo është muzika e
jashtme e vargut. Ndërkaq, ajo e Kur’anit është muzikë e
brendshme. P.sh.
“Vedduhâ vel-lejli idhâ sexhâ.” - “Pasha paraditën! Pasha
natën kur shtrinë errësirën!” (Ed-Duhâ, 1-2). Nga ajeti i cituar
shihet se nuk ka pjesë dyfish të rimuara as rimë, p or, muzika
megjithatë ekziston, dhe ate muzika e brendshme. Të shikojmë
edhe disa ajete:
“Rabbi inni vehenel adhmu minni veshtealerre ‘su shejben.
Ve lem ekun biduâike rabbi shekijjen”. - “O Zoti im, eshtrat
më janë dobësuar dhe tharë, flokët dhe mjekra më janë
zbardhur. O Zoti im, nuk kam qenë asnjëherë i refuzuar për
gjithçka që të jam drejtuar me dua.” (Merjem, 4).
“Tâhâ! Ma enzelna alejkel Kur’âne liteshkâ. Il-la
tedhkireten limen jahsha. Tenzilen mimmen halekal erda ves-
semavatil-ul. Err-Rrahmânu al-el-arshisteva” - “Tâhâ! - Ne
nuk ta kemi shpallur Kur’anin që ti të ndiesh mundim dhe 89
vështirësi, por si vërejtje atij i cili në zemër ndien frikë. I
shpallur është prej Atij i cili e ka krijuar Tokën dhe qiejt e
lartë. I Gjithëmëshirshmi mbisundon gjithësinë.” (Tâhâ, 1-5).
Nëse shqyrtohen ajetet të cilat përmbajnë kërcënim, qartë shihet
se ato vetë sikur shndërrohen në gërryerje guri dhe ritmi fiton zë
plumbi i cili shurdhon veshët. Kjo bukur mund të shihet nga ajeti
vijues:
“Inna erselna alejhim rihan sarsaren fi jevmi nahsin muste-
mirrin. Tenzi’unnase ke ennehum e’axhazu nahlin
munkairin”. - “Ne dërguam mbi ta një erë të ftohtë në një
ditë të kobshme e cila tmerrshëm gjëmoi dhe frynte panda. I
shkulte dhe ngriste njerëzit sikur drunj hurmash, të shkulur
me rrënjë.” (El-Kamer, 19-20). Fjalët “sarsaren” dhe “munkairin”, sikur është secila gërryerje
shkëmbi. Nëse ajeti sjell ndonjë lajm të tmerrshëm siç është ai
për përfundimin e përmbytjes (tufanit), shprehjet e fjalive janë të
shkurtra sikur të ishin shenja t elegrafike të Morseos dhe i tërë
ajeti në realitet është telegram shumë i thukët i cili lë mbresë të
fortë. Një ajet i tillë është edhe ky:
“Ve kîle ja erdubleî mâeki ve jâ semâu aklii vegidal-mau ve
kûdije lemru” - “Dhe është thënë: Oj Tokë, thithe ujin tënd! O qi-
ell ndalu! Dhe uji u tërhoq (në tokë). Urdhri u zbatua.” (Hûd, 44).
Ky lloj i ngjyrshmërisë në gdhendjen e fjalëve, në ndërtimin e
fjalive, në ritmin e vetë fjalëve me kuptimet dhe ndjenjat në
Kur’an, e arrin kulmin dhe gjithnjë vjen në vendin përkatës, pa
kurrfarë ngarkese dhe shtrëngimi.
- E treta: Nëse shkojmë në analizë më të thellë (të tekstit kur’an-
or), do ta zbulojmë precizitetin e përkryer dhe ligjshmërinë e
mrekullueshme. Secili harf është në vendin e tij përkatës pa
kapërcim përpara e as vonim. Asnjë fjalë nuk mund të zëvendë-
sohet me tjetrën e as shkronjat e të mos humbet radhitja, harmo-
nia etj., që e bëjnë të përkryer vetë tekstin. Sikur secila fjalë me
kandarin më të saktë të jetë zgjedhur prej milion e më tepër 90
fjalëve. Ky precizitet kulminant, siç do të shohim më vonë, është
i papërsëritshëm. Psh. fjala “levakihu” në ajetin:
“Ve erselnerrij’aha levakiha” - “Ne i kemi dërguar erërat të
cilat mbarësojnë...” (El-Hixhr, 22). Në të kaluarën ky ajet
komentohej si alegori: erërat i shtyjnë retë e bie shi i cili tokën e
bën pjellore. Sot megjithatë, është fakt i njohur se era i shtynë
retë me elektricitet pozitiv dhe ato ndeshen me retë e
elektrizuara me elektricitet negativ. Atëherë shkaktohet vetëtima,
murmurima dhe fillon të bie shi. Ja, edhe në atë mënyrë erërat
kryejnë një lloj mbarësimi. E dimë, po ashtu, se era e shpërndanë
pluhurin mbarësues prej lules në lule me ç’rast e bënë
mbarësimin në kuptim të plotë.
Ne këtu pra, jemi para një fjale e cila vërtet e kryen funksionin e
vet në kuptim të bartjes me kuptim të vërtetë e shkencor. Kjo
fjalë përveç kësaj është edhe e bukur. Ka mundësi që kjo fjalë
në mënyrë më të bukur të përdoret në format artistike dhe
letrare. Ajo ka edhe ritëm mjaft të harmonishëm.
Saktësinë e përkryer në zgjedhjen e fjalës e cila në mënyrë më të
bukur do ta transmetonte kuptimin, porosinë, mendimin e caktuar
etj., e gjejmë edhe në shumë ajete të tjera si psh. ky të cilin po e
citojmë vetëm në përkthim:
“Mos ia hani pasurinë njëri-tjetrit në mënyrë të palejuar
dhe mos u shkoni gjykatësve dhe administruesve që në atë
mënyrë ta grabitni pasurinë e huaj dhe padrejtësisht ta hani
e kënaqeni, e veçmas kur e dini se është ashtu...” (El-Bekare,
188). Në ajetin e theksuar është përmendur fjala “ tudlu”. Edhe
pse ai të cilit i jepet pasuria (ai i cili merr kapital) është “lart” e jo
“poshtë”, Kur’ani çdo gjë e vë në vendin e merituar dhe thotë
“dora e cila merr mitë është dorë e poshtër”, po edhe në qoftë
se ajo është dora e sundimtarit. Prandaj, në këtë ajet thuhet
“tudlu biha ilel hukkami” dhe kështu me një stil të përsosur
është thënë për gjithë ligësinë e atij i cili pranon mitën si dhe për
poshtërsinë e tij. 91
Ta marrim edhe ajetin në të cilin flitet për luftën në rrugë të
Zotit.
“Çka keni kur ju thuhet të dilni dhe luftoni në rrugë të Zoti,
ju mbeteni sikur të ishit të gozhduar përtoke...” (Et-Tevbe,
38). Kur’ani këtu e ka përdorur fjalën “ iththâ’kaltum” në vend të
fjalës “tethâkaltum”... i ngjet dhe përputh shkronjat ashtu që të
shpreh në mënyrë sa më të qëlluar sjelljet e frikacakëve të cilët
ngjiten përtoke dhe “ngadalë ecin” nga frika kur do të thirren të
luftojnë në rrugë të Zotit, andaj edhe vetë shkronjat prej të cilave
përbëhet kjo fjalë janë të radhitura ashtu që besnikërisht ta
shprehin atë” “ecje të ngadalshme”.
Ajeti i cili flet për mbytjen e fëmijëve prej frikës nga varfëria, ka
ardhur në dy forma të ndryshme:
“Mos i mbytni fëmijët tuaj për shkak të varfërisë. Ne ju
furnizojmë edhe juve edhe ata.” (El-En’âm, 151).
“Mos i mbytni fëmijët tuaj duke iu frikësuar varfërisë. Ne i
furnizojmë ata, edhe juve.” (El-Isrâ 31).
Ndryshimi në mes të dy ajeteve nuk është bërë rastësisht, por
për shkaqe të arsyeshme. Në ajetin e parë kemi të bëjmë me
varfërinë e cila është e pranishme. Do të thotë, njerëzit janë të
varfër, andaj Kur’ani u drejtohet me fjalët “Ne ju furnizojmë
edhe juve edhe ata”.
Ndërkaq, në ajetin e dytë fjala është për varfërinë si mundësi.
Andaj Kur’ani u drejtohet fëmijëve dhe qartë ua bën me dije që
“Ne i furnizojmë ata, e edhe juve”. Vetëm Kur’ani ka mundur
kështu t’i precizojë gjërat dhe askush tjetër.
Në situatat e nxjerrjes së një fjale para tjetrës dhe anasjelltas,
gjithmonë shohim se ajo është bërë me arsye dhe urtësi. Fjala
vjedhës psh. në ajet ka ardhur para fjalës vjedhëse, ndërsa fjala
lavi re, në ajetin në të cilin flitet për kurvërinë, është nxjerrur para
fjalës lavir. Kjo është bërë kështu sepse mashkulli më tepër i
është nënshtruar vjedhjes se sa femra, ndërsa në rastin e 92
kurvërisë femra e merr iniciativën dhe me vetë pamjen e jashtme
të saj mashkullit ia përgatit kurthin:
“Laviren dhe lavirin, secilin prej tyre veç-e veç, rrahne me
nga njëqind shkopinj.” (En-Nûr, 2).
“Vjedhësit dhe vjedhëses preniu duart (si dënim).” (El-
Mâide, 38). Ashtu në Kur’an të dëgjuarit është vënë para të
pamurit në më tepër se 16 vende:
“U ka dhënë veshët, sytë dhe zemrat...” (En-Nahl, 78).
“U kemi dhënë juve dëgjimin, pamjen dhe zemrat.” (El-Ahkâf,
26).
“Sa mirë, ata çdo gjë do ta dëgjojnë dhe do ta shohin.”
(Merjem, 38).
“Vërtet për veshët, sytë, zemrat, për të gjitha këto do të jepet
përgjegjësi.” (El-Isrâ, 36).
“A nuk do të fshiheshit ju sikur kundër jush të mos
dëshmonin veshët e juaj dhe sytë e juaj.” (Fussilet, 22).
“Atij asgjë nuk i përngjet. Ai është Ai i cili çdo gjë dëgjon
dhe sheh.” (Esh-Shûrâ, 11).
Gjithmonë pra, së pari është përmendur të dëgjuarit e pastaj të
pamurit. Dëgjimi është, pa dyshim, më i ndijshëm dhe më i për-
kryer se sa të pamurit. Xhindët i dëgjojmë e nuk i shohim. Pej -
gamberët e Zotit e kanë dëgjuar All-llahun xh.sh. se si flet, kanë
biseduar me Të, por asnjë pejgamber nuk ka mundur ta shohë
Atë. Muhammedi a.s. Kur’anin e ka pranuar me anë të dëgjimit.
Nëna e dallon vajin e fëmijës së saj në ndonjë turmë të madhe
edhe nëse nuk e sheh me sy. Të dëgjuarit nuk e lëshon njeriun
edhe gjatë kohës së gjumit, përderisa sytë flejnë veshët janë të
zgjuar. Ai i cili është mirë i udhëzuar në anatomi e di mjaft mirë
që veshi është më preciz se syri.
E njëjta gjë është edhe me nxjerrjen e fjalës pasuri para fjalës
fëmijë. 93
“Atë ditë nuk sjell dobi pasuria e as fëmijët. Vetëm do të jetë
i shpëtuar ai i cili i vjen All-llahut me zemër të pastër.” (Esh-
Shûarâ, 88).
“Vërtet pasuritë tuaja dhe fëmijët tuaj janë provë, ndërsa te
All-llahu ka shpërblim të madh...” (Et-Teg’âbun, 15).
“Vërtet, pasuritë e tyre dhe fëmijët e tyre, atyre nuk do t’u
sjellin dobi. Ata janë shokë të zjarrit në të cilin do të mbeten
përgjithmonë.” (Âli Imrân, 116).
“A mendojnë ata se do t’i ndihmojmë me pasuri dhe fëmijë dhe se
do t’ua shpejtojmë të mirat. Ata nuk ndiejnë.” (El-Mu’minûn, 55).
“Mos t’ju pëlqejë pasuria as fëmijët e tyre. Zoti vetëm do që
me to t’i dënojë në jetën e kësaj bote.” (Et-Tevbe, 55).
“Dine, vërtet jeta e kësaj bote është vetëm lojë, zbavitje,
stolisje dhe garim i ndërsjellë në shtimin e pasurisë dhe
fëmijëve, sik urse shiu i madh pas të cilit bima rritet...” (El-
Hadîd, 20). Shembuj të nxjerrjes së pasurisë përpara fëmijëve në Kur’an ka
shumë. Sekreti i kësaj qëndron në faktin se pasuria te shumica
dërrmuese e njerëzve paraqet thesar më të madh se sa fëmijët.
Në tekstin kur’anor pastaj gjejmë precizitetin e përkryer, butësinë
dhe misterin tërheqës në vetë ndryshimin e fjalëve. Ta marrim
vetëm këtë ajet:
“Ve in tâifetâni minel mu’minîne-ktetelû fe aslihû
bejnehumâ” - “Nëse dy grupe besimtarësh lëshohen në luftë
pajtoni ata...” (El-Huxhurât, 9). Në këtë ajet njëherë është
përmendur shumësi (Iktetelu - luftojnë), ndërsa herën e dytë
dytësia (fe aslihu bejnehumâ = pajtoni ato dy grupe), ndonëse në
ajet flitet vetëm për dy grupe. Ku është fshehtësia? Gjatë kohës
së betejës dy palët ndërluftuese bëhen një grup në të cilin gjuan
kush kënd e zë. Ndërkaq, në kohën e pajtimit përsëri vjen deri te
ndarja dhe formimi i grupeve të veçanta.
Bile edhe parafjalët dhe lidhëset të cilat i gjejmë në tekstin
kur’anor, janë të vendosura ashtu që do të humbej harmonia në
tekst dhe përmbajtje, po qe se rastësisht lëshohen ato. Pas çdo 94
parafjale dhe lidhëseje qëndron arsyeja më e thellë dhe parallo-
garia më precize. Për këtë është karakteristike fjala
“jes’eluneke” e cila në Kur’an është përmendur në shumë
vende:
“Jes’eluneke mâdhâ junfikûne, Kulilafv...” - “Të pyesin çka
të ndajnë. Thuaj: Tepricën!” (El-Bekare, 219).
“Jes’elûneke anirr-rrûhi kulirr-rrûhu min emri rabbî...” -
“Të pyesin ty për shpirtin, Thuaj: shpirti është çështje e
Krijuesit”. (El-Isrâ, 85).
“Jes’eluneke anil-ehil-leti. Kul hije mevâkîjtu linnâsi vel-
haxhxh”. - “Të pyesin për hënat e reja. Thuaj: Ato janë
udhërrëfyes kohe për njerëzit dhe për haxhxh.” (El-Bekare,
189). Në të gjitha ajetet e përmendura shohim se përgjigjja në pyetje
vjen me fjalën “ Thuaj”, por në ajetin në të cilin të folurit është
për kodrat, vjen deri te ndryshimi i fjalës “Thuaj”:
“Jes’elûneke anil-xhibâli, fekul jensifuhâ rabbî nesfen”, -
“Të pyesin ty për kodrat. Por ti thuaju: Zoti im ato do t’i
bëjë hi e pluhur.” (Tâhâ 105). Këtu në vend të fjalës së
zakonshme “thuaj” është përdorur edhe fjala “por”. Arsyeja
është si vijon: Në të gjitha ajetet e mëparshme fjala është për
pyetjet të cilat vërtet i janë shtruar Muhammedit a.s. Mirëpo në
ajetin në të cilin është fjala për kodrat, nuk kemi pyetje të
drejtpëdrejtë. Sikur All-llahu xh.sh. thotë: E në qoftë se të pyesin
për kodrat, por (atëherë) thuaj: Pra, “por” këtu është përdorur
majft me mençuri dhe me arsye të thellë. Në ajetin: “Kur robtë
e Mi të pyesin për Mua. Unë jam shumë afër. I përgjigjem
lutjes së atij i cili më lutet...” (El-Bekare, 187), shohim se nuk
është përdorur fjala “thuaj”. Kjo është për arsye se në këtë ajet
flitet për Zotin, dhe se Zoti është më kompetent që të japë
përgjigje në pyetjen për Vetveten. E ngjashme është çështja
edhe me përemrat vetorë të vetës së parë në njëjës dhe shumës
(ene dhe nahnu). 95
Zoti xh.sh. flet për Vete në vetën e parë shumës kur është fjala
për veprën e Tij në të cilën janë inkuadruar më tepër se një veti e
Tij siç janë krijimi, shpallja dhe ruajtja e Kur’anit:
“Vërtet, Ne e kemi shpallur Kur’anin dhe pa dyshim Ne do
ta ruajmë atë.” (El-Hixhr, 9);
“Ne juve ju kemi krijuar! Përse atëherë nuk besoni?” (El-
Vâkia, 57);
“Vërtet, Ne e kemi shpallur Kur’anin në një natë të vlefshme
dhe të ndershme (Lejletu-l Kadër).” (El-Kadr, 1).
“A doni t’i kushtoni ju sadopak kujdes atij embrioni jetësor.
A e keni krijuar ju atë, apo e kemi krijuar Ne.” (El-Vâkia,
58-59). “Ne i kemi krijuar ata dhe i kemi forcuar pjesët e trupit.
Sikur të duam Ne do t’i zëvendësojmë me njerëz tjerë të
ngjashëm.” (El-Insân, 28). Në të gjitha këto ajete është
përdorur përemri vetor i vetës së parë shumës, sepse flitet për
veprat e jashtëzakonshme në të cilat marrin pjesë disa atribute të
Zotit xh.sh. Ndërkaq në ajetet në të cilat nuk është fjala për
vepra të tilla, apo të ngjashme, Zoti xh.sh. kur flet për Vete, flet
në vetën e parë njëjës. Kështu p.sh. në ajetin në të cilin flitet për
bisedën e Zotit xh.sh. me Të dërguarin e Tij, Musën a.s., është
përdorur përemri vetor i vetës së parë njëjës:
“Vërtet vetëm Unë jam Zot, Përveç Meje zot tjetër nuk ka.
Andaj vetëm Mua më adhuro, vetëm Mua falmu, që të më
përkujtosh Mua...” (Tâhâ, 14). Zoti xh.sh. këtu flet për Vete
në vetën e parë njëjës, sepse është prania e Qenies dhe sepse
deshirohet të tërhiqet vërejtja për monoteizëm të pastër në
adhurim. Precizitetin në shprehje, për të cilin folëm deri më tash,
e gjejmë edhe në ajetet tjera. Kështu p.sh. në dy ajetet për
durimin (sabrin) ekziston dallimi në përfaqësimin apo
mospërfaqësimin e tingullit “el”:
“Dhe bëhu i durueshëm në gjithçka që të godet në këtë
punë. Vërtet kjo është më së miri dhe më së drejti.” (Lukmân,
17); 96
“Kushdo që përmbahet, bën durim e fal, vërtet kjo është
prej veprave të mëdha, më të rëndësishme dhe më të mira.”
(Esh-Shûrâ, 43).
Në ajetin e fundit ka ardhur dëshmia e madhësisë dhe rëndësisë
së durimtarit, sepse ka të bëjë me durueshmëri të dyfishtë:
durimtarit padrejtësia i është bërë dhe prej tij po kërkohet durim
dhe falje. Kjo gjithsesi është shumë më vështirë të përballohet se
sa kur ka të bëjë me durimin në caktimin e Zotit, në fatin të cilit
nuk mund t’i iket.
Të njëjtin rast me tingullin “el” e gjejmë edhe në ajetet në të cilat
flitet për rënien e shiut dhe mugullimin e bimëve:
“Pse ju nuk e vështroni ujin që e pini? A e lëshoni ju nga
retë, apo Ne e lëshojmë. Po të dëshironim do ta bënim të
njelmët.” (El-Vâkia 68-70);
“Pse ju nuk shikoni dhe nuk i kushtoni kujdes asaj që e
mbillni? A jeni ju ata që e bëni të mbijë ajo, apo e bëjmë Ne.
Sikur të dëshironim mund ta bënim aq të thatë saqë e gjitha
të shkatërrohet.” (El-Vâkia 63-65).
Në ajetin e parë fjala “ Xhealnâhu” është përdorur e pavarur,
ndërsa në të dytin ka ardhur me pjesëzën përforcuese “le xheal-
nâhu”, do të thotë “ Ne mesiguri do ta bëjmë aq të thatë...”
“El” këtu ka ardhur nga arsyeja se do të gjendet dikush i cili do
të shtihet kinse mund t’i shkatërrojë të mbjellat ashtu siç mundet
Krijuesi, derisa është e sigurt se askush që është i mençur nuk do
të pohojë se mund ta lëshojë shiun nga retë. Andaj dhe nuk ka
qenë e nevojshme që për lëshimin e shiut prej reve veçmas të
theksohet se ajo punë është ekskluzivisht në mundësinë e All-
llahut xh.sh. T’i marrim edhe ajetet në të cilat flitet për të folurit
e Ibrahimit a.s. për Zotin xh.sh.:
“I cili më bën të vdes, pastaj më ngjall.” (Esh-Shûrâ, 81).
“I cili (Ai) më ushqen dhe më jep ujë.” (Esh-Shûrâ, 79).
Në ajetin në të cilin flitet për të ushqyerit, pas përemrit lidhor
është përmendur përemri vetor “Huve - Ai” që nuk është rasti 97
me ajetin në të cilin flitet për dhënien e vdekjes dhe ringjalljen.
Ku është arsyeja? Gjithmonë do të gjenden të atillë të cilët do të
thonë se ata janë të cilët ushqejnë (furnizojnë) dhe japin ujë
ndërsa askush nuk do të ketë guxim të pohojë se mund të
shkaktojë vdekjen apo ringjalljen e dikujt. Të tilla janë edhe ajetet
në të cilat All-llahu xh.sh. u drejtohet muslimanëve dhe ithtarëve
të “Librave të shenjtë”. Është shumë evident ndryshimi në vetë
drejtimin. Në rastin e parë kemi:
“Ju vetëm Mua më përmendni dhe vetëm Mua më përkujtoni,
e edhe Unë juve do t’ju përkujtoj”, (El-Bekare, 152), ndërsa
në të dytin.
“Përkujtoni begatitë e Mia të cilat ua kam dhuruar.” (El-
Bekare, 40). I njëjti rast është edhe kur Kur’ani u drejtohet atyre
që kuptojnë dhe atyre që nuk kuptojnë:
“Frikësomuni Mua, o ju të mençur!” (El-Bekare, 197), thotë
Kur’ani duke iu drejtuar atyre që kuptojnë. Të tjerët i porositi:
“Ruajuni zjarrit, lëndë djegëse e të cilit janë njerëzit dhe
gurët”, (El-Bekare, 24), sepse këta vetëm zjarri mund t’i
frenojë. Precizitetin e përmendur në zgjedhjen e fjalëve me të cilat më së
miri do të shprehet mendimi i dëshiruar, e gjejmë edhe në ajetet
në të cilat Iblisi i betohet Zotit se do t’ia dalë që t’i mashtrojë
njerëzit:
“Betohem në fuqinë Tënde, të gjithë do t’i shmangë nga
rruga dhe do t’i bëjë të varur.” (Sâd, 82). Iblisi betohet në
fuqinë e Zotit, e jo me tjetër gjë. Me këtë ai vërteton diturinë dhe
mendjemprehtësinë e tij. Mëshira e Zotit është mbi çdo gjë tjetër,
pra Zotit askush dhe asgjë nuk i nevojitet. Andaj dhe kush do le
të besojë në Të, e kush s'do, mos të besojë. Atij askush dhe asgjë
nuk mund t’i bëjë gjë. Ai në hadithikudsijj thotë: “Këta janë për
xhehennem dhe Unë s’mërzitem, kurse këta për xhennet
dhe Unë prapë s’mërzitem”. Kjo i takon fuqisë dhe madhërisë
së Zotit xh.sh. Kjo është ajo e cila Iblisit i lë hapësirë për
veprimin e tij. Ai mund t’i largojë nga rruga dhe t’i shpjerë në 98
mashtrim, sepse Zoti xh.sh. askënd nuk do ta detyrojë që të
besojë apo të mos besojë. Andaj dhe Iblisi betohet me fjalët:
“Betohem në fuqinë Tënde se të gjithë ata bashkë do t’i
largoj nga rruga”:
“.. Unë do t’ua vendos kurthin në mënyrë që t’i shmangë
nga rruga e drejtë. Do t’u vijë nga para dhe nga prapa,
nga e djathta dhe nga e majta...” (El-A’raf, 16-17). Këtu
mund të shihet se Iblisi i ka përmendur të katër anët. Mirëpo, nuk
ka përmendur se njerëzve do t’u vijë “nga lart” dhe “nga poshtë”
(fevka - tahte), sepse “lart” është sundimi ndërsa “poshtë”
devotshmëria. Ai i cili i është përulur Zotit, atij Iblisi (djalli) assesi
nuk mund t’i afrohet. Iblisi më tutje thekson se do ta përdorë gjithë shkathtësinë e tij
për t’i larguar nga rruga e drejtë, pastaj edhe prej sjelljeve të
mira dhe prej namazit. Atij të cilin nuk e stolisin virtytet e mira as
që i nevojitet Iblisi, sepse ai vetveten e mashtron dhe e largon
nga rruga e drejtë. Iblisi është vjedhës shumë mendjemprehtë
dhe i mençur i cili nuk humb kohën e shtrenjtë për t’i vizituar
shtëpitë e zbrazëta e të rrënuara.
Në ajetet kur’anore pastaj gjejmë se kur është fjala për faljen
dhe dënimin, mëshirën dhe hidhërimin, falja dhe mëshira janë të
theksuara para dënimit dhe hidhërimit. Kështu në suren Fâtiha
thuhet se Zoti xh.sh. “Është i Gjithëmëshirshëm dhe
Mëshirëplotë” para se të thuhet se Ai është “Sundues i Ditës
së gjykimit”. Në vendet ku flitet se Zoti ia fal kujt të do, ndërsa
e dënon kë të dojë, falja është përmendur para dënimit, përveç
në dy vende: në ajetin i cili ka të bëjë me prerjen e dorës: “E
dënon kë të dëshirojë, ndërsa ia falë kujt të dojë.” (El-
Mâide, 4 0). Kjo vjen nga fakti se dënimi me prerje të dorës është
dënim i kësaj bote, pas të cilit vjen falja në Ahiret. Në ajetin në të
cilin Isa a.s. flet për ata të cilët e kanë adhuruar, thuhet: “Nëse i
dënon, ata janë robërit Tu, ndërsa nëse ua fal, Ti je i Madh
në Mundësinë Tënde dhe i urtë në Gjithëditurinë Tënde.”
(El-Maide, 118). Këtu nuk thotë Ti je më i mëshirshmi dhe ai i 99
cili më së shumti falë, nga kurtuazia. Dënimin e përmend para
faljes për shkak të madhësisë së mëkatit të cilin e kanë bërë.
Precizitetin e lartpërmendur e gjejmë edhe në ajetet në të cilat
flitet për kohën. Ardhmëria përmendet në kohë të kaluar. Kështu
ngjarjet e Ditës së gjykimit janë theksuar sikur tashmë të kishin
ndodhur:
“I është fryrë burisë (surit).” (El-Kehf, 99).
“Edhe qielli është çarë dhe fuqia e tij atë ditë ka rënë.” (El-
Hâkka, 16);
“Dhe xhehennemi u është dëftuar të humburve.” (Esh-Shuarâ, 91);
“Dhe janë paraqitur para Zotit tënd të radhitur.” (El-Kehf,
48). Të gjitha këto ajete i përkthyem në kohën e kaluar ashtu siç qën-
drojnë në tekstin kur’anor, edhe pse është i njohur fakti se këtu
koha e ardhshme është shprehur me kohë të kaluar. Sekreti i
kësaj qëndron në atë se të gjitha ngjarjet, të tashmet dhe të
ardhmet, tashmë kanë ndodhur në diturinë e Zotit e cila është
absolute dhe si e tillë nuk është e përkufizuar as me kohë as me
hapësirë. Kështu në një ajet gjejmë të flitet për dy kohë plotësisht
të ndryshme, andaj na duket se janë kontradiktore, në çka edhe
gabojmë: “Caktimi i Zotit ka ardhur, andaj mos e ngutni-
shpejtoni.” (En-Nahl, 1). Caktimi ka ardhur dhe ka ndodhur.
Zoti xh.sh. u thotë njerëzve që mos ta ngutin caktimin e Tij, si të
mos kishte ndodhur. Pra, caktimi ka ardhur në diturinë e Zotit,
por ende jo edhe në të njerëzve. Nuk është fjala, siç shihet qartë,
për kundërthënie dhe kontradikta, por për saktësi të stërholluar
në shprehje, për ligjshmëri, për fshehtësi, zbulim dhe gjetje të
urtësive, sekreteve dhe të vërtetësive të kuptimeve të thella
kur’anore.
Këtu theksuam vetëm disa shembuj të cilët mjaft qartë fla sin për
saktësinë e përkryer të Kur’anit në zgjedhjen e fjalëve, ndryshi-
min e tyre, në zgjedhjen e vetë shkronjave etj. Askund në tekstin
kur’anor asgjë nuk është e tepërt e as e mangët. Gjithçka është
në vendin e vet përkatës. 100
Për ajetet kur’anore në të cilat theksohen të vërtetat shkencore,
pastaj për ajetet të cilat flasin për fshehtësitë e gjithësisë, që
njeriu sot e kësaj dite po i zbulon, do të flasim me një rast tjetër

[no.Name92]

QËNDRIMI ISLAM
NDAJ EVOLUCIONIT

Miku im tha:
- Sot do të kesh punë të vështirë. Të duhet patjetër ta dëshmosh
krijimin e njeriut në mënyrën gala-gala: e mori Zoti një copë dhe,
e përziu me dorën e Vet, e frymëzoi në atë shpirtin dhe kështu u
krijua Ademi, ndërsa krijimin e njeriut në këtë mënyrë e
refuzojnë dituritë për evolucionin, të cilat nga ana e tyre pohojnë
se njeriu i parë, Ademi, ka ardhur në botë si rezultat i një procesi
të tërë të zhvillimit të jetës në tokë dhe si i tillë është i lidhur
ngusht me anëtarët e familjes së tij - botën shtazore, se ka
paraardhës të përbashkët me majmunët, se ekziston ngjashmëri e
madhe në ndërtimin e trupit të tyre që, krejtë së bashku, flet
qartë se të gjithë i takojnë një familjeje.
I gatshëm për hir të të vërtetës dhe shkencës në diskutim të pa-
kursyer, mikut tim iu përgjigja:
- Së pari më lejo t’i përmirësoj disa pikëpamje tua në lidhje me
krijimin e njeriut. Zoti nuk e ka krijuar Ademin në mënyrë gala-
gala si mendon ti: Ja, këtu është një copë dhe, i fryejmë asaj dhe
do të bëhet Ademi. Kur’ani flet për një mënyrë krejtësisht tjetër
të krijimit të Ademit, flet për krijimin i cili ka fazat e veta, zhvi llo-
het nëpër periudha dhe kalon në kohën e Zotit. Kur’ani
krejtësisht qartë thekson se njeriu nuk ka dalë drejtpërsëdrejti
nga dheu por nga pasardhësit të cilët kanë lindur nga dheu: “Ne,
me të vërtetë e kemi krijuar njeriun nga palca e tokës.” (El- 122
Mu’minûn, 12). Pastaj, se njeriu në fillim s’ka qenë aspak i
rëndësishëm:
“Vallë, a nuk ka kaluar njeriu një kohë, atëherë kur nuk ka
qenë i denjë të përmendet.” (Dehr - Insân, 1). Dhe se krjimi i
tij ka qenë në mënyrë evolutive: “Ç’është me ju, pse nuk i
frikësoheni fuqisë së All-llahut. Ai ju ka krijuar në etapa
(shkallërisht).” (Nûh, 13-14).
“Ne ju krijuam, pastaj ua dhamë formën dhe atëherë u
thamë engjëjve: Bini në sexhde para Ademi., Ata ranë në
sexhde, ndërsa Iblisi refuzoi...” (El-A’râf, 11);
“Dhe kur Zoti yt u tha ëngjëjve: Unë do ta krijoj njeriun
nga balta, e kur ta përkryej dhe ta frymëzoj nga fryma ime,
atëherë ju përuljuni.” (Sâd, 71-72).
Nga ajetet e theksuara bukur mund të shihet se krijimi ka kaluar
nëpër faza: të krijuarit, të formuarit, të përkryerit, e pastaj të fry-
mëzuarit e frymës. Është karakteristike që këto faza në ajete
janë të lidhura me lidhësen “thumme” (pastaj), e cila në kohën e
Zotit shënon miliona vjet: “Dhe vetëm një ditë te Zoti yt është
sa një mijë vjet sipas llogaritjes suaj.” (El-Haxhxh, 47).
T’i shikojmë këto faza kohore të krijimit në kaptinën Sexhde në
të cilën All-llahu xhel -le-shanuhu thotë: “E ka filluar krijimin e
njeriut nga balta, pastaj e ka bërë që pasardhësit e tij të
bëhen nga gjaku i pikësuar dhe nga uji i dobët i njeriut,
pastaj e ka unjësuar dhe qenien e tij e ka përkryer dhe e ka
frymëzuar nga fryma e Vet dhe i ka dhënë veshë, sy dhe
zemër..”(Es-Sexhde, 7-9). Në fillim ka qenë dhé, pastaj gjak i pikësuar nga uji i dobët. Këto
janë nismat e krijimit të njeriut i cili si i tillë “nuk ka qenë i denjë
të përmendet”. Pastaj kanë pasuar unjësimi, formimi dhe frymë-
zimi me të cilin njeriu është bërë qenie e përkryer me shqisa: të
të dëgjuarit, të të pamurit, si dhe me zemër... është bërë Ademi i
cili pra është etapa e fundit e një zhvillimi kauzal e të gjatë, e
kurrsesi fillim absolut i një krijimi momental (mënyrë - gala-gala): 123
“Dhe All-llahu ju ka bërë që të rriteni nga toka sikur
bimët...” (Nûh, 17).
Me rritjen e cila është përmendur në këtë ajet, mendohet në
rritjen e cila i ka fazat e veta. Mirëpo, fshehtësia e vërtetë është
në atë se çfarë kanë qenë ato faza në esencën e tyre, ç’kanë
qenë në të vërtetë ato periudha të zhvillimit.
A është trungu i jetës i tërë nga një baba?
Duke e marrë parasysh përbërjen kimike, çdo gjë është nga
dheu. Çdo gjë me vdekjen e cila është e pashmangshme, i
kthehet tokës dhe zbërthehet në përbërjet e veta themelore. Ky
është fakt i gjithënjohur. Por, fjalën “baba” ne këtu e kuptojmë
shumë më gjerë se përbërja themelore e njeriut. Pyetja vetëm
është se a është lindur qeliza e parë nga toka e cila me të
shumëzuarit i ka prodhuar të gjitha llojet dhe gjinitë e shtazëve
dhe të bimëve e me këtë edhe vetë njeriun, apo kanë ekzistuar
nisma të shumënumërta dhe të nduarnduarta: një nismë nga e
cila janë zhvilluar bimët, një tjetër nga e cila lindi një lloj i caktuar
i shtazëve si psh. sfungjerët, nisma nga e cila u zhvilluan peshqit,
pastaj nisma nga e cila lindën zvarranikët, nisma e shpendëve,
nisma e sisorëve dhe nisma nga e cila është zhvilluar njeriu, që
do të thotë se edhe njeriu ka nismën e vet... plotësisht të pavarur
sikur edhe çdo lloj tjetër.
Ngjashmëria anatomike e gjinive, llojeve dhe familjeve nuk e mo-
hon lindjen e çdo lloji nga nisma e veçantë. Kjo përputhshmëri
anatomike krejtësisht qartë tregon në atë se është një Krijues i të
gjitha llojeve, gjinive dhe familjeve, i cili të gjithë i ka krijuar nga
materiali i përbashkët, sipas një stili dhe plani të njëjtë. Kjo është
konsekuenca e tyre logjike dhe e domosdoshme. Mirëpo, kjo që
kanë një baba, nuk është rezultat i domosdoshëm i ngjashmërisë
anatomike dhe përputhshmërisë së llojeve, gjinive dhe familjeve.
Mjetet e komunikacionit janë të ngjashme ndërmjet veti si qerret,
trenat, tramvajët, etj. Kjo ngjashmëri e tyre flet se ato mjete të
komunikacionit janë prodhim i trurit njerëzor. Por kjo në asnjë 124
mënyrë nuk e mohon ekzistimin e projektuesit dhe origjinalitetin e
tyre. Sikur që është e padrejtë të themi se qerrja e dorës është
“zhvilluar” sipas ndonjë ligji të vet të brendshëm të pavarur, së
pari në qerre të cilën e tërheqin kuajt, pastaj në ford, tren dhe
dizel, sepse është e vërtetë që ky “kalim” do të ishte krejtësisht
ndryshe dhe do të vijonte me zhvillimin e mendjes së konstruktu-
esit dhe aftësive të tij shpikëse. Po ashtu është e padrejtë të
thuhet se një lloj ka dalë nga tjetri, edhe pse ky pohim, duke
marrë parasysh renditjen e përmendur kohore, duket i saktë.
Mirëpo është e vërtetë se çdonjëri prej tyre ka ardhur me
“kërcimin shpikës” të konstruktuesit të vet dhe ashtu ka filluar
pavarësisht.
A kanë ekzistuar paranisma të pavarura të gjinive apo disa gjini
kanë nismë të njëjtë?
Zhvillimi është përmendur krejtësisht qartë në Kur’an sikur që
janë përmendur edhe fazat e tij: faza e krijimit, faza e formimit,
faza e përkryerjes dhe faza e gjallërimit... Mirëpo, shkenca ende
nuk ka mbërritur që në tërësi ta shpjegojë cilëndo qoftë nga këto
faza dhe ta japë fjalën e fundit për to.
Nëse kthehemi në ajetin e kaptinës Sexhde i cili në përkthim është:
“... E filloi krijimin e njeriut nga balta, pastaj e bëri që pas-
ardhësit e tij të bëhen nga gjaku i pikësuar dhe nga uji i
dobët i njeriut, pastaj e unjësoi dhe qenien e tij e bëri të
përkryer dhe e frymëzoi nga fryma e vet, dhe i dha veshë, sy
dhe zemër...” (Es-Sexhde, 7 -9), do të shohim se nismat e para
të njeriut, prej të ci lave më vonë është bërë njeriu i parë-Ademi,
e ato janë mbi të cilat flitet sikur mbi ujin e njeriut, nuk i kanë
pasur të formuara shqisat: e të pamurit, të dëgjuarit, as
zemrën.Këto kanë ardhur më vonë pas “frymëzimit të frymës” e
kjo ka qenë faza e fundit e kri jimit të Ademit. Do të thotë, këto
nisma janë të ngjashme me jetën paranismore (primodiale) të
shtazëve: “Vallë, a nuk ka kaluar njeriu një kohë kur nuk
ka qenë i denjë të përmendet.”(Insân, 1). Nuk mendoj se e 125
gjithë kjo dallohet nga qëndrimet e shkencës për të cilat flet ti.
Mirëpo, e vërteta e zhvillimit ende është fshehtësi. Dhe askush i
mençur nuk do të pohojë se këtë të vërtetë e ka zbuluar.
Ndoshta ajo që me të vërtetë ka ndodhur, as për së largu nuk
është kjo për të cilën flasim ne dhe për të cilën flasin shken-
cëtarët. Çështja është ende e hapur për hulumtime dhe çdo gjë
që shkenca e servon është vetëm supozim

[no.Name92]

MAKSIMA
KUR’ANORE:
“LÂ ILÂHE IL-LALL-
LLAH”
NUK KA ZOT TJETËR
PËRVEÇ ALL-LLAHUT

Miku tha:
- A nuk pajtohesh me mua në mendimin se ju e teproni shumë në
përdorimin e fjalës “Lâ ilâhe-il-lall-llah”, duke e quajtur atë çe-
lës i cili hap çdo derë, me këto fjalë e përcillni të vdekurin, e prit-
ni foshnjën e posalindur, i vendosni ato fjalë në vula, i skalitni në
gjerdane, i shtypni në monedha, përpunoni lehva në mure...
(thoni) se cili prej jush i shqipton këto fjalë, trupin e vet e ka të
ruajtur nga zjarri... e nëse e shqipton njëqind mijë herë, do të hyjë
në xhennet, sikur ato fjalë të ishin talisman magjik, magji për dë-
bimin e gjindëve apo shpellë për mbylljen e tyre, si dhe shkronjat
elif-lâm-mîm, kâf-hâ-jâ-ajn-sâd, tâ-sîn-mîm, hâ-mîm, elif-lâm-
râ, kuptimin e të cilave as ju vetë nuk e dini. A do ta shpëtoj
veten nga dënimi nëse i shqiptoj fjalët “La illahe il-lall-llah”.
Nëse po, atëherë ja unë e shqiptoj para teje dhe këtij auditoriumi:
Lâ ilâhe il-lall-llah, dhe me këtë a ka marrë fund çdo gjë?
- Jo, me këtë nuk ke thënë asgjë. Maksima kur’anore, “Lâ ilâhe
il-lall-llah” e cila do të thotë: “Nuk ka zot tjetër përveç All-
llahut” është e dobishme vetëm për atë që e rregullon jetën e
vet sipas saj, e jo edhe për atë i cili e përsërit vetëm me gjuhë. 128
“Lâ ilâhe il-lall-llah” është metodë e punës, stil dhe program i
jetës. Të mendojmë pak për domethënien e saj. Kur të themi
“Lâ ilâhe il-lall-llah”, atëherë me atë qartë bëjmë me dije se
vetëm All-llahu është i denjë për adhurim. Ndërmjet “la-së” dhe
“il-la-së”, ndërmjet mohimit dhe pohimit të cilët janë përfshirë në
këtë maksimë, ndërmjet tyre gjendet i tërë besimi. Me “la -në”
mohuese mohohet hyjnia e çdo gjëje që na mashtron dhe josh
nga të mirat e kësaj bote si pasuria, dinjiteti, pozita, sundimi, çdo
formë e kënaqësisë, luksi, gratë, krenaria... Të gjitha këtyre
haptazi u themi: Jo. Nuk do të adhuroj. Ti nuk je zot. Pastaj i
drejtohemi vetes, shpirtrave tanë të cilët shpesh jepen pas këtyre
kënaqësive, sepse njeriu shpesh e adhuron edhe vetveten; e
adhuron mendimin e vet, epshet e veta, zgjidhjen e vet, vullnetin e
vet, aftësitë e veta dhe mendon se me duart e tij i ka kapur skajet
e çdo sendi, se në duart e tij është fati i mbarë njerëzimit, dhe në
këtë mënyrë e bën veten zot e që shpesh edhe s’është i
vetëdijshëm për këtë. Shpirtit të këtillë ne i themi: Jo. Nuk do të
adhuroj. Ti nuk je zot. U themi “Jo” të gjithë atyre të cilët
kërkojnë nga ne që t’i adhurojmë në vend të Zotit.
Fjala “ilahun” ë shtë “failun”, ndërsa failun do të thotë ai i cili
vepron. Te ne ai është Zoti, kurse çdo gjë tjetër është mjet. Çdo
gjëje dhe çdokujt tjetër përveç All-llahut i themi: Jo, nuk do të
adhuroj, sepse nuk je zot. Se s’ka zota tjerë përveç All-llahut e
vërtetojmë me pjesëzen “il-la” në maksimën e përmendur
kur’anore. E ndërmjet këtyre dy pjesëzave, siç e theksuam këtë
më lart, qëndron i tërë besimi. Pra, ai i cili është i zënë me
grumbullimin e pasurisë, kapitalit, poltroneri ndaj eprorëve,
vrapim pas kënaqësive, dhënie pas epsheve, adhurimin e
mendimit të vet dhe qëndrimit të vet, ai nuk u ka thënë
vendosmërisht zotërinjve të vet: Jo. Ai është në mihrab (altar) të
idhujve të tij dhe nëse e shqipton maksimën kur’anore “Lâ ilâhe
il-lall-llah”, ai këtë e bën rrej shëm, e shqipton me gjuhën e tij 129
atë që nuk e bën me duart e tij dhe që nuk e dëshmon në
praktikën e tij të përditshme.
Maksima “Lâ ilâhe il-lall-llah” do të thotë edhe se nuk ka
llogarimarrës as kontrollues tjetër përveç All-llahut, i cili është i
vetmi i denjë për frikërespekt. Ai i cili i frikësohet dikujt tjetër
nuk u ka thënë vendosmërisht dhe me zemër “la” dmth: Jo, të
gjithë atyre zotave të rrejshëm, por vazhdimisht atyre u bie në
sexhde, u falet dhe kështu bën shirk (i bën shok Zotit - shën.
jonë). Ai gënjen kur i shqipton fjalët: “Lâ ilâhe il-lall-llah’.
Nga domethënia e “Lâ ilâhe il-lall-llah” shihet se kjo është obli-
gim, program dhe stil i jetës, qëllimi i së cilës është puna sipas
asaj çka do të thotë ajo. Dhe kush vepron sipas kësaj maksime
kur’anore, me të vërtetë ajo do t’i jetë talisman me të cilin do të
mund të hapë çdo derë, shpëtim në të dy botët dhe rrugë për në
xhennet. Ndërsa sa i përket atij i cili e shqipton këtë maksimë
vetëm me gjuhë, pa e rregulluar dhe organizuar jetën e vet sipas
saj, kjo nuk do t’i sjellë kurrfarë dobie.
Mirëpo, fjalët “ Lâ ilâhe il-lall-llah” do të thonë edhe më shumë
se kjo. Ato kanë edhe nocionin e tyre të caktuar filozofik. Dr.
Zeki Nexhib Mahmudi thotë: “Maksima “Lâ ilâhe il-lall-llah”
përmban të pranuari t e ekzistimit të atij që e shqipton këtë mak-
simë dhe jeton sipas saj, ekzistimin e asaj që kjo maksimë e thotë
si dhe ekzistimin e atyre para të cilëve kjo maksimë shqiptohet.
Shkurt, ajo konfirmon ekzistimin e vërtetë të individit, All-llahut
dhe të atyre para të cilëve individi përkatës e pranon ekzistimin e
Zotit. Nga kjo shihet se Islami e hedh poshtë idealizmin në filo-
zofi sikur që këtë e bën njësoj edhe me materializmin. Ai merr
një pozitë të mesme.
E refuzon idealizmin sepse ai nuk e pranon ekzistimin e të tjerëve
dhe të botës objektive, faktin e jashtëm jo të varur nga arsyeja.
Çdo gjë në sytë e idealistëve rrjedh sikur të ishte ëndërr, çdo gjë
është në tru, çdo mendim del nga mendja. Edhe ti, edhe radioja,
rruga, shoqëria, shtypi, lufta, të gjitha këto janë ndodhi, figura dhe 130
ëndrra të cilat zhvillohen në mendje, ndërsa bota e jashtme nuk
ka ekzistimin e saj të vërtetë.
Islami, sikur që këtë e theksuam, e refuzon këtë qëndrim idealist-
ekstrem dhe maksima e tij “Lâ ilâhe il-lall-llah”, sikur që këtë e
ka vërejtur dr. Zeki Nexhib Mahmudi, e vërteton ekzistimin e atij
që deklaron, ekzistimin e asaj që deklarohet dhe ekzistimin e
atyre para të cilëve atë e deklaron, dmth. që individi, All-llahu
dhe të tjerët (njerëzit), janë të vërteta të konfirmuara.
Maksima “ Lâ ilâhe il-lall-llah” pra do të thotë stil i jetës dhe
qëndrim i caktuar filozofik.
Dhe ja, tash e ke të qartë se shqiptimi yt i maksimës së lartpër-
mendur kur’anore nuk do të të ndihmojë, sepse ti atë e ke shqip-
tuar josinqerisht.
E ke shqiptuar shehadetin, ndërsa nuk punon, nuk e organizon
dhe nuk e rregullon aspak jetën tënde sipas maksimës kur’anore
të cilën e ke shqiptuar.
Sa i përket diskutimit për harfet (shkronjat): elif-lâm-mîm, kâf-
hâ-jâ-ajn-sâd, hâ-mîm, elif-lâm-râ, më lejo që para kësaj të të
pyes për shkronjat “ sîn” dhe “ sâd”, llogaritmin dhe formulën e
energjisë, gjë që tërë kjo është fshehtësi për atë i cili nuk e njeh
matematikën, gjeometrinë dhe fizikën, ndërsa për ata që i njohin
këto dituri secila nga këto “fshehtësi” e ka domethënien e saj të
thellë.
Ashtu është edhe me harfet të cilat ti i përmend. Domethënien e
tyre e njeh vetëm ai të cilit i është zbuluar

[no.Name92]

MBI MU’XHIZEN

Miku tha:
- Nuk e kuptoj se si Zoti Mëshirues, për të cilin ju thoni se është i
butë, i mëshirshëm, fisnik, se shumë fal etj., i lejon vetes, një
Krijues dhe Zot i tillë, t’i urdhërojë Të dërguarit të Tij, Ibrahimit,
që ta therë fëmijën e vet. A nuk do të pajtohesh së bashku me
mua se në mbarë këtë është shumë vështirë të besohet?
- Nga konteksti i të rrëfyerit kur’anor për Ibrahimin a.s. dhe birin
e tij Ismailin, qartë shihet se qëllimi i Zotit nuk ka qenë që
Ibrahimi ta therë birin e vet, sepse po ta dëshironte këtë All-llahu
xh.sh. pa dyshim ajo edhe do të ndodhte. Mirëpo, është e njohur
se Ismaili nuk ka qenë i flijuar si kurban. Nga Ibrahimi a.s. është
kërkuar që të ngadhënjejë dashurinë e tij të flakët ndaj fëmijës së
tij të lindur, që të jetë zot i ndjenjave të tij, që të lirohet nga
lidhshmëria e tepruar me Ismailin, sepse nuk është e lejuar që
zemra e Të dërguarit të Zotit të jetë e lidhur për dikë tjetër në atë
masë sa është e lidhur për All-llahun xh.sh. Zemra e Të
dërguarit të Zotit duhet patjetër të jetë e përmbushur me dashuri
të pafundshme ndaj All-llahut xh.sh. Çdo gjë tjetër, si bota,
fëmijët, autoriteti, mundimi, janë me rëndësi të dorës së dytë.
Ismaili, siç është e ditur, është lindur kur ati i tij ka qenë në
pleqëri të thellë. Nga ky shkak ndoshta ajo dashuri e flakët e
babait ndaj tij. Atëherë All-llahu xh.sh. e vë në sprovë Të
dërguarin e vet në mënyrë që të hulumtohet saktësia e tij e
interpretimit të këtillë. Dhe ç’ndodhi. Mjaftonte që I dërguari i
Zotit vetëm ta pranonte urdhrin e Zotit dhe menjëherë t’i qasej 132
ekzekutimit të tij. Mirëpo, atëherë vjen urdhri i Zotit për
zëvendësimin e sakrificës.
- E ç’mendoni për mu’xhizet e: Ibrahimit a.s. - për hyrjen e tij në
zjarr i cili nuk e djeg, për shkopin e Musaut a.s. të cilin ai e
shndërron në gjarpër dhe me të cilin e çan detin, pastaj për dorën
e tij të bardhë... Vallë a nuk të përngjet e gjithë kjo në programin
akrobatik të ndonjë cirku. A thua ka nevojë Zoti që fuqinë dhe
madhërinë e Vet ta dëshmojë me diç që vetvetiu është absurd
dhe paraqet prishje të rendit dhe rregullit në natyrë. A thua, a
nuk janë pikërisht rendi, sistemi, arsyeja, disiplina, me një fjalë
ligjet të cilat zotërojnë në natyrë, dëshmitë më të fuqishme të
madhërisë dhe fuqisë së Zotit?
- Më duhet patjetër të të them se mu’xhizen e ke kuptuar gabi-
misht. Ajo, sipas mendimit tënd, është akrobatizëm (pehlivanllëk),
kundërshtim i rendit dhe absurd. Mirëpo, mu’xhizja është
krejtësisht diç tjetër.
Më lejo që këtë të ta shpjegoj me shembuj! Të supozojmë që
sikur ti të kishe mundësi me çfarëdo rasti të ktheheshe tre mijë
vjet prapa dhe ta vizitosh faraonin egjiptian duke marrë me vete
një transistor të madhësisë së një shkrepseje, i cili këndon dhe
flet. Ç’mendon, çka do të bënte faraoni dhe suita e tij? S’ka
dyshim se të ngurosur (habitur) do të bërtitnin se kjo është
mu’xhize, magji dhe kundër çdo ligji, edhe pse ne të gjithë e dimë
se në mbarë këtë s’ka asgjë të çuditshme dhe të mbinatyrshme,
sepse tërë ajo që ndodh brenda transistorit ndodh sipas ligjeve të
elektronikës dhe si e tillë është plotësisht normale dhe e
kuptueshme. Me çfarë habie, ndërkaq, do të të shikonte mbreti i
Babilonisë sikur ta vizitoje me televizor në dorë i cili emiton
fotografi nga Perandoria Romake, ndërkaq mbreti asirian, krejt i
çmendur, do të të duartrokiste po të dëgjonte zërin nga pllaka e
gramafonit të cilin e ke lëshuar.
Edhe historia më e afërt ka shënuar reagime gati të njëjta.
Kështu për shembull kur erdhën kolonialistët në Afrikë dhe kur 133
ateroi aeroplani i parë në një pyll të pashkelur, vendasit e
atjeshëm nga frika ranë duke u lutur lakuriq për tokë, pastaj
filluan t’u bien daulleve dhe të flijohen duke thënë se ai është
Zoti që ka zbritur nga qiejt, sepse atë që e panë me sytë e tyre
ishte kundër të gjitha ligjeve “logjike” të cilat ata i njihnin, edhe
pse ne e dimë mirë se fluturimi i aeroplanit zhvillohet sipas ligjeve
konsoliduese (të aerodinamikës - shën. përk.) dhe se me rastin e
konstruimit të aeroplanit është dashur doemos ato të merren
parasysh. Për këtë arsye mu’xhizja nuk është prishje e rendit por
respektim i rendit. Uji ngjitet nëpër trungun e hurmës përkundër
gravitacionit. Fjala është për ligjin e kompaktësisë së shtyllës
ujore, ligjit të fijeve të veçanta (rrënjore) dhe ligjit të shtypjes
osmotike të cilët e tërheqin ujin lart.
Ne asnjëherë nuk dalim nga suazat e arsyes, as jashtë të të
kuptuarës. Mahnitja e vendasve pason nga mosnjohja e ligjeve në
natyrë. E tillë është edhe mahnitja jote para çarjes së detit që e
bëri Musau a.s. dhe shndërrimi i shkopit në gjarpër, para ngjalljes
së të vdekurve të Isaut a.s., hyrjes së Ibrahimit në zjarr që
s’mund ta djegë etj. Për ty kjo është e pamundur sepse i then
ligjet. Ti këtë e konsideron akrobatizëm, edhe pse e gjithë kjo
zhvillohet sipas ligjeve të Zotit që i tejkalojnë ligjet të cilat deri
tash i kemi zbuluar. Fjala është vetëm për një ndodhi më të lartë
dhe një rend më të lartë, i cili është krejtësisht logjik, edhe pse
mendja jonë ende nuk e arrin. Zoti xhel -le-shanuhu nuk e prish
këtë rend me mu’xhize por me ato na i zbulon nivelet e tij më të
larta.
Behaijët kanë gabuar gjithashtu duke i mohuar mu’xhizet sikur
edhe ti, sepse i kanë konsideruar mospërfillje dhe përçmim i
mendjes. Ata i kanë refuzuar kuptimet e fjalëpërfjalshme të
tekstit kur’anor, dhe sipas të kuptuarit të tyre Musau, a.s. me
shkopin e tij nuk e ka çarë detin, por shkopi i tij e ka simbolizuar
sheriatin i cili e ndanë të vërtetën, dora e tij e bardhë, sipas tyre,
është mishëruar në dorë të së mirës; Isau i ka ngjallur shpirtrat e 134
jo trupat, ia ka hapur pamjet mendjes, e nuk ua ka kthyer pamjen
të verbërve. Për ata mbarë kjo ka qenë vetëm alegori dhe
simbolikë kur’anore, sepse tërë këtë s’kanë mundur ta kuptojnë.
Ne sot jetojmë në kohën në të cilën aspak nuk është vështirë të
kuptohen mu’xhizet. E pamë se si shkenca na çoi në Hënë. Nëse
kjo na shkoi për dore duke iu falënderuar dijeve tona, atëherë
është jashtë çdo dyshimi që dija e Zotit të na ofrojë forcë dhe
fuqi më të madhe. Dëgjoje pak këtë ajet të bukur kur’anor:
“O grup i exhineve dhe njerëzve! Nëse ju mendoni se mund
të depërtoni nëpër sferat e larta të qiellit dhe të Tokës,
atëherë provoni! Por nuk do të mundeni të depërtoni vetëm
se me fuqi të madhe.” (Err-Rrahmân, 33)

[no.Name92]

KUPTIMI I FESË

Miku vazhdoi:
- Dëgjo, nëse ekziston xhenneti, sikur që pohoni, atëherë unë do
të jem i pari i cili do të hyj në të, sepse jam më religjioz sesa
shumë propagandues tuaj me mjekra dhe tespih në dorë.
- Religjioz? Çka nënkupton me këtë?
- Mendoj, nuk e ofendoj askend, nuk vjedh, nuk vras, nuk pranoj
ryshfet, nuk hipokrizoj, nuk urrej, askujt nuk ia mendoj të keqen,
qëllimin e kam vetëm të bëj mirë dhe qëllimi im gjithnjë është do-
bia e përgjithshme. Zgjohem dhe fle me ndërgjegje të pastër.
Parimi i jetës sime është që ta rregulloj atë që mundem. A nuk
është tërë kjo fe? A nuk thoni ju se feja është tërësia e
marrëdhënieve të nje riut?!
- Atë që e the, nuk është fe. E tërë çka punon ti bën pjesë në fe
dhe quhet edukatë dhe sjellje e mirë. Ti nuk bën dallim midis asaj
ç’është feja dhe asaj çka i takon fesë. Fe do të thotë vetëm një:
njohja e All-llahut dhe qëndrimi ndaj Tij, të Madhit dhe Mëshi ru-
esit, i cili është afër dhe i cili çdo gjë sheh dhe dëgjon, dhe i cili
është i vetmi i denjë për lavdi dhe falënderim. Kjo, në të vërtetë
është feja dhe ajo në vete i inkuadron edhe të gjitha ato që i thek-
sove.
Pejgamberi i All-llahut thotë:
“Zoti e pranon sadakanë më parë se sa duart e atij që i
jepet”. Kush e beson Zotin xhel -le shanuhu i do edhe krijesat e
Tij dhe sillet mirë ndaj tyre...
- Më beso, nganjëherë ndiej se ekziston njëfarë Fuqie. 136
- Fuqi!
- Po! Njëfarë Fuqie e panjohur e cila qëndron pas tërë kozmosit.
Unë plotësisht besoj se ekziston njëfarë Fuqie.
- Si e kupton ti këtë Fuqi? A e kupton si qenie e cila dëgjon, sheh,
kupton, u jep premtime krijesave të Tij se do t’i mbrojë, udhëzojë,
dhe drejtojë në rrugë të vërtetë, se do t’u dërgojë libra dhe pej -
gamberë dhe do t’u përgjigjet lutjeve të tyre.
- Haptas të të them, unë atë fuqi nuk e mendoj ashtu, as s’e kup-
toj. Edhe më tepër se kjo, e mendoj naive dhe të pahijshme ndaj
asaj Fuqie madhështore.
- Do të thotë, kjo është ndonjë Fuqi e verbër e cila pa vetëdije
dhe pa përgjegjësi e drejton kozmosin?
- Ndoshta!
- Sa i keq është kuptim yt për Fuqinë më të lartë. Të ka dhënë
sytë e ti mendon se ajo është e verbër. Të ka dhënë mend, kurse
ate e mendon të pavetëdijshme. Ti e mohove All-llahun dhe
kështu vetvetes i bëre mizori... ti Zotin tënd e mendon si fuqi të
verbër të cilit nuk i lutesh dhe nënshtrohesh...
- Pse të falem dhe kujt t’i falem? Unë në lutjet tuaja nuk shoh
kurrfarë urtësie. Për ç’arsye ato lëvizje dhe a nuk është e
mjaftueshme vetëm përulësia?
- Kuptimi i faljes (së namazit) është thyerja e mendjemadhësisë.
Me rënien në sexhde, me prekjen e tokës me ballë dhe me
theksimin e “subhâne rabbije-l-e’alâ” e pranon vendin tënd, se
ti në krahasim me All-llahun je i imët dhe i a sgjëshëm, se je
dhe... Kurse, sa u përket lëvizjeve në fjalë dhe
mosmjaftueshmërisë së vetë përuljes, më lejo të të pyes para se
të të përgjigjem: për ç’arsye është krijuar trupi dhe pse ti nuk
kënaqesh vetëm me dashuri abstrakte e cila nuk e inkuadron në
vete edhe trupin? All-llahu xhel -le-shanuhu ta krijoi trupin që të
ta zbulojë zemrën. Nëse në zemrën tënde ka diç, ajo do të
tregohet në trup. Nëse adhurimi yt është i sinqertë, ti atë do ta
manifestosh me trup, e nëse nuk është, atëherë do të mbetet
vetëm në gjuhë. 137
- A beson ti se do të hysh në xhennet?
- Të gjithë do të shkojnë në xhehennem. Pastaj All-llahu do t’i
shpëtojë ata të cilët kanë vepruar atë që e ka urdhëruar Ai dhe
janë ruajtur prej asaj që Ai e ka ndalur. Unë nuk e di se a jam
prej atyre të cilët do të jenë të shpëtuar. Atë e di vetëm I Gjithë-
dijshmi. Vepra mund të jetë e mirë, por qëllimi i cili qëndron pas
saj ndoshta nuk është i mirë. Ndoshta dikush punon diç në emër
të dikujt tjetër e jo në emër të All-llahut të madhëruar. Shumë ka
prej atyre të cilët mashtrohen në parashikimet e tyre. Ne e lusim
Zotin të na ruajë nga mashtrimet tona.
- A është e mundur që njeriu të jetë plotësisht i sinqertë?
- Njeriu vetë nuk mund ta arrijë sinqeritetin e plotë. Sinqeriteti
është dhuratë e Zotit dhe Zoti xhel -le shanuhu ka premtuar se do
ta drejtojë dhe orientojë në rrugë të vërtetë atë që i drejtohet.
Prandaj, nuk të mbetet asgjë tjetër përpos se t’i kthehesh Atij.
Tek Ai është e amshueshmja!

[no.Name92]

NE SENDËRTOJMË FATIN E KËSAJ
BOTE, NDËRSA JU SENDËRTONI
ILUZIONE

Duke konsideruar se është ngadhënjimtar, miku tha:
- Pa i marrë parasysh këto mospajtimet tona dhe kohëzgjatjen e
diskutimit tonë, ne nga ato dalim si ngadhënjimtarë, sepse ne sen-
dërtojmë fatin e kësaj bote ndërsa ju iluzionet. Ne kemi shumë
gjëra të tilla që harami nuk i ngatërron. Ju keni agjërimin, nama-
zin, duatë, frikën nga llogaria. E më thuaj, kush është në fitim?
- Ju do të ishit në fitim sikur ajo që e posedoni të ishte fati i
vërtetë. Mirëpo, kjo në të vërtetë është fatkeqësi.
- Fatkeqësi?! Si kjo?
- Për arsye se kjo është robërim i epsheve të cilat janë të
pangopshme. Edhe Kur’ani e pranon se ju kënaqeni, por kjo
kënaqësi nuk është e denjë për njeriun. Prandaj, kjo s’është fat.
Fati i vërtetë është qetësia shpirtërore dhe çlirimi spiritual nga të
gjitha robërimet përveç robërimit ndaj Zotit Një dhe të Vetmit.
Fati është pajtimi i njeriut me vetveten, me të tjerët dhe me Zotin
xhel -le shanuhu. Ky pajtim arrihet me aktivitetin e njeriut. Tërë
jeta e tij duhet të jetë e përshkruar me të mira dhe me të
forcuarit e lidhjes me All-llahun xhel -le shanuhu me anë të
namazit. Në favor të kësaj janë edhe fjalët e një mistiku: “Ne
jetojmë në ëmbël sitë e atilla që mbretërit, sikur ta dinin çfarë
janë, do të tentonin me shpata të na i rrëmbenin”. Ata të cilët e
njohin këtë ëmbëlsi të pajtimit me Zotin dhe me vetveten, e njohin
vlerën e kësaj thënieje. 140
- A nuk ke pirë edhe ti para disa vjetësh, je dëfryer së tepërmi
dhe ke qenë i kënaqur me jetën e atillë, sikur që jemi ne tash të
kënaqur? Në librin tënd All-llah we-l-insân (All-llahu dhe njeriu)
ke bërë herezi para një shumice të cilëve tash po ua zë për të
madhe, e çka është ajo që të solli nga njëri skaj në skajin tjetër?
- Zoti është Ai i cili i ndryshon njerëzit dhe i cili është i vetmi i
pandryshueshëm.
- E di. Ti thua se e tërë kjo është me mirësinë e Zotit, por cili
është roli yt?
- Vdekja është ajo e cila së pari më nxiti në një përsiatje të thellë
për botën rreth meje. Ajo më parë, në të vërtetë, më është dukur
paradoksale dhe atë vetes kurrsesi nuk kam arritur t’ia shpjegoj,
derisa bota më është dukur e rregulluar në mënyrë të përkyer
dhe e kuptueshme. Sikur jeta ime me ndonjë rast të ishte rastësi
e vërtetë dhe lojë, kurse mbarimi i saj asgjë, atëherë për ç’arsye
dëshpërimi, animi nga e vërteta, idealet, madje edhe me çmimin e
vetë jetës.
Yjet të cilat lundrojnë shtigjeve të veta, bashkësitë jashtëzako-
nisht të rregulluara të bletëve dhe të buburrecave, bimët të cilat
ndiejnë, morali i disa llojeve të shtazëve, truri i njeriut me fijet e
veta dhjetëmilionëshe të cilat në harmoni të përkryer funksi -
onojnë, kjo më nxiti në përsiatje për Atë i cili qëndron pas të
gjitha këtyre. Hijeshia e gjethit të drunjve, e bishtit të palloit,
krahut të fluturës, këndimit të bilbilit, më ka folur për Krijuesin e
tyre. E kam parë rregullimin e tërësishëm të natyrës e cila e ka
mohuar çdo rastësi dhe jopërcaktueshmëri.
E kam lexuar Kur’anin dhe kam mbetur i magjepsur dhe i
mahnitur me melodinë e tij. Mirëpo, përveç kësaj melodie në të
kam gjetur përgjigje përkatëse në pyetjet të cilat shtrohen në poli-
tikë, etikë, sheriat, kozmos, jetë, shpirt, shoqëri. Fakti se Muham-
medi, i cili nuk ka ditur të lexojë e as të shkruajë, ka jetuar në një
mjedis të prapambetur, së bashku me të gjitha që u theksuan më 141
lart, më ka bindur se Kur’ani është prej Zotit, kurse Muhammedi
është I dërguar i Zotit.
Pasi që me vëmendje i dëgjoi fjalët e mia, miku më tha duke e
shfrytëzuar rastin e fundit të cilin e kishte:
- Unë asgjë nuk po humb, sepse e kam jetuar jetën më të
fatshme dhe më të pasur. Mirëpo, nëse llogaritë e mia janë të
sakta, ju do të humbni shumë, kurse llogaritë dhe shpresa ime
janë të vërteta dhe juve, miku im, ju pret befasi e tmerrshme.
E shikova mikun derisa ende fliste, dhe në thellësitë e syve të tij
zbulova frikë, atë frikë të rëndë nga e cila qepallat vezullojnë dhe
dridhen. Edhe pse frika në sy ka shndritur vetëm një çast, ai ka
qenë mjaft i gjatë të tregojë se dyshimi e ka prekur verbërinë dhe
mendjemadhësinë e mikut. Me tonin të cilit orvatej t’i japë ash-
përsi më tha:
- Do të shohish se toka është ajo që na pret edhe ty edhe neve.
- A je i sigurt?
Duke e fshehur dyshimin me theks të forcuar ai tha:
- Po!
- Nuk ke të drejtë - i thashë, - se në atë që ti e pohon, kurrë nuk
mund të jemi të sigurt.
Duke mbetur vetëm, atë natë, pas dialogut tonë të gjatë, kam
qenë i sigurt se miku im në shpirt ka lëndim. Thashë në veten
time, duke u lutur për të: mbase kjo frikë do ta shpëtojë, sepse
kush ia mbyll vetes me krenarinë e tij shtigjet deri te e v ërteta,
frika është rrugëdalje e vetme. Mirëpo, e kam ditur se përudhja
nga rruga e drejtë dhe nga e vërteta nuk është në duart e mia. A
nuk po i thotë All-llahu xhel -le-shanuhu Të dërguarit të Tij:
“Ti, me të vërtetë, nuk do ta udhëzosh drejt atë që do ti, por
All-llahu e udhëzon drejt atë që do Ai...” (El-Kasas, 56).
Por, kam bërë lutje për mikun, sepse kam dëshiruar të përudhet
dhe të shpëtojë nga mëkati më i madh

FUND