"jeruzalemi yne" nga ardian klosi.

[Brari]

shekulli


----------------------

Jeruzalemi ynë
nga Ardian Klosi

Këto ditë qeveria shqiptare vendosi që t'i lejohet Kishës Ortodokse ndërtimi i një katedraleje diku ngjeshur midis Ministrisë së Mbrojtjes dhe Teatrit të Kukullave, ish parlamentit të parë shqiptar. Miratimi për këtë ndërtim duket se do të pasohet menjëherë nga miratimi për ndërtimin e një xhamie të madhe tek lulishtja përpara Parlamentit të sotëm shqiptar.
Me këto miratime dhe realizimin e ndërtimeve, që nuk duhet të vonojnë po të kemi parasysh kamjen e institucioneve të mëdha fetare që duan të ndërtojnë, atyre ortodokse dhe islamike, plotësohet treshja religjioze në qendër të Tiranës me tri ndërtime të mëdha të viteve 2000: Katedralja katolike, mes Shtëpisë së oficerëve dhe Pallatit të Pionerëve, xhamia sunite para Parlamentit dhe katedralja ortodokse ngulur mes simbolesh, po aq laike sa të mësipërmet.
Ajo që i bie në sy edhe qytetarit më të thjeshtë dhe që është ngritur në shtyp kohë më parë, p.sh. nga F. Lubonja, është tkurrja e mëtejshme e sipërfaqeve të gjelbërta të Tiranës, sapo që këto kishin filluar të merrnin pak frymë. Dëmi ekologjik që do të shkaktojnë këto tri ngrehina madhoshe të kultit, siç kuptohet, nuk është aspak i papërfillshëm dhe në një aspekt, në këtë Tiranën tonë të mbytur nga tymrat e makinave me naftë dhe nga pluhuri, jo më pak i shëndetshëm për ata më pak të mbrojturit në shoqërinë tonë: fëmijët dhe pleqtë, të cilëve me sa kuptohet do t'u ngelin përsëri vetëm skarpatet e Lanës për të vrapuar pas topave, për të luajtur pak bixhoz, domino e tavëll, siç bënin dikur.
Por unë nuk do të ndalem këtu në anën ekologjike të çështjes, që është edhe ajo tepër serioze, ngaqë dua të futem pak më thellë në kuptimin e këtyre ndërtimeve, që në njëfarë mënyre po e do t'ia ndryshojnë fytyrën qendrës së ngushtë të kryeqytetit shqiptar.
Siç është vënë re nga mjaft paraardhës dhe kolegë të mij, duke filluar nga Vaso Pashë shkodrani, natyra e shqiptarëve është, historikisht, shumëbesimëshe, laike dhe deri indiferente në punë të feve. Kjo s'do të thotë aspak se shqiptarëve u ka munguar përkushtimi fetar a përshpirtshmëria përgjatë historisë së tyre kaq të tronditur - dhe në këtë pikë jam kundër interpretimit ateist që i është bërë shprehjes së famshme të Pashës së Libanit: "feja e shqyptarit asht shqyptaria" nuk do të thotë se shqiptari qenkësh një qenie e pafe, (dhe këtu mjaft të kujtojmë kishat e Beratit, ato të Shkodrës, Klementin 11 e Nënë Terezën), por që kur lindin konflikte mes feve, shqiptari zgjedh shqiptarinë, duke e kapërcyer debatin me zgjuarsi.
Është pikërisht kjo histori jona, të cilën udhëheqësit socialistë dhe udhëheqës të tjerë, ngaqë s'e njohin ose ngase janë tepër servilë me të kamurit e kësaj bote, e shpërfillin rëndë kur lejojnë që të ndërtohen në zemër të Tiranës pikërisht ato simbole të cilat, duke pas qenë gjithmonë të vogla e të heshtura, nuk kanë tronditur bashkëjetesën shqiptare, porse tani, duke u bërë të mëdhaja dhe pompoze, rrezikojnë, më e pakta, t'u acarojnë nervat kalimtarëve laikë shqiptarë.
Për shumicën e qyteteve europiane është krejt e zakonshme që në qendër të ndodhet një kishë apo katedrale dhe rreth saj sheshi, çka quhet qendra e vjetër, a qendra e qytetit. Këto janë ndërtime historike, të cilat vendet përkatëse i ruajnë me xhelozi, madje nganjëherë i ringrenë pikë për pikë sikurse kanë qenë, siç ndodhi tani vonë me Kishën e Zonjës në Dresden e cila po merr formën e dikurshme, mbas rrafshimit që ndodhi me bombardimet e vitit 1945.
Ama vetëm formën e dikurshme! Nuk kemi dëgjuar që diku në zemrat e kryeqyteteve të Europës së vjetër të lindin kisha dhe katedrale të reja. Kjo çudi ndodh vetëm në Shqipëri, a thua se një mendje e një dorë e keqe kërkon me ngulm, gjithmonë, që të jemi në çdo gjë të vonuarit e kontinentit.
Pa dyshim që është i veçantë për Tiranën fakti që qendra e vjetër e këtij qyteti humbi me një brutalitet të pashoq gjatë "ristrukturimit" të saj nën regjimin komunist. Humbi pazari i vjetër i Tiranës, dhjetëra rrugë e rrugica tradicionale, vila, restorante e kafene të stilit italian-mesdhetar dhe bashkë me to humbën edhe kisha të vogla katolike e ortodokse. Si do t'i bëhej kësaj qendre të vjetër mbas 1990-s? Duhej rindërtuar ajo? Askush nuk e solli ndërmend një marrëzi të tillë, sepse shndërrimi i qendrës kishte qenë kaq i thellë, kaq shkatërrues e shpërfytyrues, sa askund nuk mund të kërkohej më fytyra e vjetër e Tiranës, ndaj e shumta që mund të bëhej dhe u bë ishte pastrimi i pjesës reprezentative-qeveritare nga sheshi Skënderbej te Universiteti.
Ndërkohë besimtarëve dhe institucioneve të tyre iu kthyen Kisha katolike e Zemrës së Shejtë dhe Kisha Orthodokse në afërsi të saj. Xhamia e qendrës ishte mëshiruar, kështu që u kthye e paprekur, ndërkohë që iu shtuan qytetit të tjera xhami.
Vetiu na lind pyetja: a u mjaftuan besimtarëve këto objekte kulti? Duket se po: me përjashtim të ndonjë rasti, kur ka festë Pashkësh ose Kërshndellash, që objektet e kultit mbushen plot e përplot, kishat dhe xhamiat e Tiranës i mbledhin bujarisht dhe aspak shtrënguar besimtarët e kryeqytetit në gjirin e tyre. Vëmë re ndërkohë që kisha të tjera më pak qendrore nuk para frekuentohen. Po ushtrimi i riteve i shqetëson qytetarët që nuk i përqafojnë vetë ato rite? Mund të themi jo, ose deri-diku, kur kujtojmë ndonjë zë, i cili u këndon pak si shumë afër veshit njerëzve që nuk do të kishin dashur ta dëgjonin. Por kjo përsëri, deri këtu, nuk duket se është kthyer në një shqetësim publik.
Deri këtu, themi, sepse prapë ndeshim pyetjen kryesore: I duhen qytetit tonë laik në thelbin e tij, shumë- dhe hiçfarebesimësh, të përzier, të rrëmujshëm, konglomerat Shqipërie, ku ngatërrohen të gjitha krahinat, malësitë, dialektet dhe të folmet shqiptare, nganjëherë edhe brenda një metri katror, objektet madhështore të kultit në qendrën e tij? Jo, nuk i duhen. Tirana nuk ka ndonjë histori të famshme fetare, ajo ka filluar me një xhami modeste të Ethem beut dhe një kullë veneciane në krah të saj; Tirana nuk është as Jeruzalem e as Konstantinopojë, ajo besimin duhet ta tregojë ashtu siç e kanë treguar gjithmonë banorët e saj, në heshtje në kisha e xhami të thjeshta, duke mos shqetësuar kurrë fqinjin e një besimi tjetër, as me zhurma e as me fasada të kota madhështore. Kuptohet pra se këto ndërtime pompoze nuk vinë fare si ndonjë nevojë e brendshme e komunitetit ose komuniteteve tiranase: ato janë thjesht reprezentacion dhe duket se kanë lindur për shkak xhelozie: në logjikën, kur e bëri ai duhet ta bëj edhe unë. Sipas kësaj logjike në qendër të Tiranës duhet të ngrihet edhe një objekt tjetër i katërt dhe i madh kulti: një teqe bektashinjsh, pasi bektashinjtë jo vetëm kanë qenë një komunitet mjaft i gjerë musliman tek ne, por ata janë shquar ndoshta më shumë se gjithë të tjerët për tolerancë dhe emancipim fetar.
Në thelb, vendimet e fundit për të ngritur objekte të mëdha kulti në qendër të kryeqytetit, janë fyerje për të gjithë ne, kalimtarët vdekatarë të këtij qyteti. Nga ana simbolike ato do t'i japin një kuptim të shtrembër bashkësisë tiranase dhe më gjerë bashkësisë shqiptare edhe për këdo të huaj që kalon këndej pari. Ajo çka është krijuar vetiu nëpër shekuj nga një histori që nxjerr në ballë të përbashkëtën, pikërisht pse brenda saj janë përplasur rryma kaq të kundërta, rrezikon të marrë mbi këtë ballë do vula të stërmëdha nga rrymat e vjetra të historisë. Ftoj bashkëqytetarët të mendohen për këto simbole që po ua vënë në ngarkim pa i pyetur.

-----------------


Dy llafe..

Ardiani e ka mik te vjeter Edush ramushin..
Le te pyese edin sa miliona ka dhene Patrikana dhe Meka per politikano-Biznesmenet e Partise se ardian Klosit.

[ornament]

O Brar, ABSURDJA ne shqiperi ka qene, eshte, dhe do te jete, "mode de vie".
Si thua do te vije ne pushtet "Enveri i ri", me ane zgjedhjesh. Jo plak, njeriu special kerkon kushte speciale. Sa me te medha te jene ndertimet, aq me te medha do te jene rrenojat. Hypje - zdrypje te tilla, jane vallja e jetes.

ps, veç te leku te shko mendja, hehe.

[Seminarist]

Gjithsesi, mua me duket se problemi nuk duhet pare vetem nga kendveshtrimi estetik, apo urbanistik i qytetit!

Qendra shlodhese, Tirana ka shume ku mund te ngreje, e nuk jane vetem ato qe ishin. Se nuk do mbahet tirana me kujtimet e dy parqeve qe hijezonin shemtut qendren. Parqet mund te ngrihen kudo, si ne te gjithe boten.

Problemi duhet pare edhe nga nje kendveshtrim tjeter, pervec burimeve financiare te qendrave fetare ketu e atje. Ky kendveshtrim eshte brutaliteti hilacak i politikes se Berishes, duke lene teper pas dore komunitetin ortodoks, edhe duke favorizuar shume me teper ate musliman e katolik. Keshtu, nqs themelet e Katedrales se Katolikeve, perkrahe Pallatit te pionierit, ose ish-viles se Zogut, u hodhen vite me pare, ne kohen e "Berishes", po ashtu e drejta iu dha edhe muslimaneve per token para parlamentit, Kisha ortodokse u la pas dore. Madje, si per shtese, nuk u lejuan punimet per rindertimin e Kishes se Shen Prokopit, me pretekste qesharake te mafiozeve te PD-se (mesa duket qekan te gjithe paregjuajtes, mbi gjithshka).

Keshtu, shkruajtesi i artikullit, qe ka mundesi te mos jete Tiranas (te pakten jo i para 45-ses), nuk permend qe ka pas qene nje Katedrale, e jo Kisha te vogla, qe u prishen ne qender te Tiranes, mu aty tek Hotel Peza!

Ky pra ishte edhe kompensimi qe me te drejte Partia Socialiste, qe me sa duket ka marre mbi vete shume me teper se PD-ja rolin e stabilizueses fetare, si edhe te vendosjes se drejtesise ne vend, po i ben Kishes ortodokse, edhe si rrjedhoje edhe Komunitetit musliman.

Bravo i qofte socialistave, edhe se kane ata fajin qe ndonje "bezidsje" e hapesires se qendres vjen nga keto ndertime, pasi pergjegjesine per te e kane PD-ja me politikat e veta c'ekuilibruese!

Prona eshte prone, edhe duhet kompensuar, o tavllaxhinj, edhe ti o cun i oficerit-kapter lab, qe je ne pritje te "Hoxhes se Ri" (jo te xhamise)!

[ornament]

Klodo, une permena ENVER jo Hoxhe, si çuni i bimbashit pra, apo harrove, ça bo mer klod se na flliqe, apo ti ka zone mjekra e klerikut sy e veshe. Her mer Klod, po e mpreh edhe nje here shpaten (du me thon gershonen) una per situaten. Do na lodhni gishtat tu rrujt mjekra te flliqta mor kadosha klerikesh.

[Eni]

Vetiu na lind pyetja: a u mjaftuan besimtarëve këto objekte kulti? Duket se po: me përjashtim të ndonjë rasti, kur ka festë Pashkësh ose Kërshndellash, që objektet e kultit mbushen plot e përplot, kishat dhe xhamiat e Tiranës i mbledhin bujarisht dhe aspak shtrënguar besimtarët e kryeqytetit në gjirin e tyre. Vëmë re ndërkohë që kisha të tjera më pak qendrore nuk para frekuentohen. Po ushtrimi i riteve i shqetëson qytetarët që nuk i përqafojnë vetë ato rite? Mund të themi jo, ose deri-diku, kur kujtojmë ndonjë zë, i cili u këndon pak si shumë afër veshit njerëzve që nuk do të kishin dashur ta dëgjonin. Por kjo përsëri, deri këtu, nuk duket se është kthyer në një shqetësim publik.

Ka qene ndonjehere Klosi per Pashken e Madhe apo Krishtlindjet ne Rrrugen e Kavajes per te pare grumbullin e pashembult te besimtareve ortodokse?

Me kete shkrim tipik ateist na shkriu fare, duke na "dhene" pergjigjet qe duan besimtaret.

Masakrimi i Tiranes nuk behet nga ndertimi i objekteve te kultit, te cilat rregjimi komunist i shkaterroi apo shnderroi ne stadiume e magazina, por perkundrazi, nga ndertimet pa leje e ndertesat e pasigurta qe jane lejuar ne Tirane te ndertohen ne keto vitet e fundit (leje qe jane dhene nga kryebashkiaket e Tiranes ne keto vite "demokraci").

Kisha Ortodokse ne Rrugen e Kavajes eshte shume e vogel per te plotesuar nevojat e qytetareve per te ndjekur meshen dhe ceremonite fetare, kesisoj ndertimi i nje Kishe diku afer qendres, nqs nuk arrihet ne vendin ku ka qene me pare mbrapa "15 kateshit", pse te mos ndertohet diku afer qendres, ne menyre qe te lehtesoje nevojat e besimtareve?

Kudo ne Evrope ka kisha ne qendrat e qyteteve dhe kjo nuk ka cuar ne masakrimin e tyre, perkundrazi....

E vetmja masaker qe iu be Tiranes, ishte ajo e "kuqja" e 1967 kur iu vu kazma objekteve fetare, mos kerkoni te bejne te njejten gje dhe tani ne keto vite te ashtequajtures "demokraci".

Kishat mbledhin besimtare dhe jo rrugeçer qe te prishin rendin e masakrojne "pamjen ubanistike" te Tiranes.

[Pedro]

Edhe une e lexova artikullin e A. Klosit. Une per vete e vleresoj Ardian Klosin si nje nga intelektualet me largpames dhe nuhates shume i mprehte i problematikes shqiptare, pavaresisht se shume pak veta i kuptojne shqetesimet dhe frymen me te cilen ai i sjell keto shqetesime ne artikujt e tij. Mos i vishni rroben e komunistit cdo njeriu qe kundershton ngritjen me shumice te objekteve te kultit. Mendimi i pare qe me shkoi neper koke, kur lexova se eshte miratuar leja e ndertimit te nje xhamie dhe nje kishe ne qender te Tiranes, ishte: A eshte me te vertete kaq e domosdoshme dhe a duhet pikerisht mu ne qender?
A nuk ju duket sikur kryeqyteti rendohet me shume me objekte kulti se c´ka nevoje ne te vertete? Aq me teper qe askush nuk e di me se sa xhami jane ne Tirane.

Eshte e vertete qe ne keto objekte kulti mblidhen besimtare dhe jo rrugace, ashtu sic eshte e vertete qe te gjitha besimet ne te gjitha menyrat perpiqen qe te fitojne besimtare qe te mbushin keto objekte kulti. Ne Shqiperi, ashtu si kudo, edhe ne ceshtjet fetare veprohet me pakujdesi dhe shume here edhe pa skrupuj fare, kur vjen puna ne mbledhjen e besimtareve. Do te ishte edhe naive po te mendohej qe ne objektet e kultit fetar nuk mblidhen ne asnje menyre fanatike dhe fondamentaliste (te krishtere apo myslimane), por vetem besimtare te paqte qe nje dite te premte ose te diele ose pese here ne dite kerkojne paqen me Zotin.
Duhet te jemi te ndergjegjshem se marredheniet nderfetare ne Shqiperi sa vine e tensionohen me teper. Ka disa qe nuk e kane kuptuar akoma dhe disa te tjere qe nuk duan ta kuptojne rrezikun qe sjell tensionimi fetar per Shqiperine. Ka disa qe nuk e besojne dhe disa qe nuk duan ta besojne kete gje, thjesht nga deshira e mire. Por e verteta ne pergjithesi i perket fakteve dhe jo deshires se mire.

Ne bisedat me shqiptare dhe me te huaj jemi mburrur gjithmone per harmonine midis besimeve te ndryshme fetare. Ka ardhur koha ti bejme pyetjen vetes sa liberal jane shqiptaret kundrejt religioneve te kunderta dhe a ka ndryshuar dhe sa ka ndryshuar qendrimi i shqiptareve ndaj religioneve te ndryshme?
A duhet ti hapim syte dhe te ndalojme qe ne lindje fanatizmat fetare, te cdo lloji qofshin? Apo te rrime akoma e ti mbushim mendjen vetes se shqiptaret nuk pyesin per besime fetare, prandaj ta flejme mendjen nga ajo ane?
A nuk ishte edhe Libani parajsa e Orientit ku te gjitha fete jetonin ne harmoni derisa nje mengjesi te bukur u gdhine nen bombardime dhe konflikte fetare?

Per mendimin tim keto jane shqetesimet qe jo me te padrejte sjell Ardian Klosi ne shkrimin e tij. Mendoj qe keto pika duhet ti mendoje edhe shteti shqiptar para se te shese leje pa hesape per ngritje objektesh kulti. Keto duhet te mendoje edhe cdo shqiptar para se te paragjykoje subjektivisht autoret e shkrimeve.

[Albo]

Eshte intesant fakti se sa te lehte e kane njerezit e pafe te veteshpallur, qe te shkruajne mbi problemet fetare qe shqetesojne komunitetet perkatese fetare ne Shqiperi.

Feja eshte gurri i qoshes se cdo qyteterimi, ka qene, eshte, dhe do te jete. Shteti laik egziston vetem ne leter, pasi moralin njerezit nuk e marin nga ligji, por nga feja.

[mazllum]

Duhet te kete njeriu nofulla shume te forta per te lexuar "protesta ' te tilla ne emer te ekologjise apo dimensioneve arkitekturore.
Mbase nje ndertimi i nje katedraleje eshte krim,dhe ndoshta duhen ripare fondet e buxhetit te shtetit per burgje,ndertesa qveritare, shkolla ,makina shoqerimi ,te brendshme per zonjat e para te ketij vendi etj etj.Po te merreshim me nevojat e ketij vendi te shkrete do na duhej te gremisnim gjithshka dhe ne vend te tyre te ndertonim sipas sondazheve publike.Nuk e kuptoj tere kete alarm per nje ndertese kulti , e cfaredo feje qofte.Mendoj se nuk ka asgje te keqe ne ndertimin e saj(le te na fale green peace per shkaterimin e pyllit te famshem ne vendin ne fjale).Klosi ka ndermend plaken ortodokse nga qendra ta coje per nje qiri te ndezur ne fund te dynjase dhe respektivisht cdo njeri te cdo feje ne kultin perkates.Do mund ta vazhdoja listen e arsyeve qe jane pro ketij ndertimi ne dem te atyre qe demtojne imazhe apo interesa.Ndoshta do te ishte me mire ne vend te afreskeve dhe kurbave te kultit te ndertonim gjigande qelqi per ti treguar botes sa moderne jemi bere papritur.Nuk e di me ke krenohet zoti Klosi kur flet me joshqiptare ,me Beratin dhe Voskopojen ,apo Tiranen laike.Me fan Nolin apo me Lubonjen e famshem ,me at Fishten apo me Haki Tosken.Ndoshta ju lodha ,po shpresoj te gjithe te kemi ndihmuar ne sistemimin e bixhozxhinjve dhe dominoluajtesve tiranas.

[Andrra e Jetes]

Xhamia ne qender te Tiranes ka qene more "kodoshe klerikesh".(taman ua ka gjetur Ornamenti),toka aty eshte prone e xhamise!Ne Tirane ashtu si ne shkalle vendi 70% e popullsise jane myslimane dhe ata e meritojne nje xhami ku te duan ne kryeqytet le te thone ç'te duan Klosat e bijte e tjere te kriminelave komuniste qe i shemben ato kisha e xhami! Klosi Ardian apo Klosi Fatos njesoj eshte e tjere te si ata mos te na shesin teori se jane bere per t'u mbyllur ne çmendina!Ardian Klosi e quan Vaso Pashen koleg te vetin!?Kulmi!A ka qene ndonjehere Klosi Governator i Libanit si Vaso Pasha?JO te gjithe e dine qe JO!A ka qene Klosi ndonjehere krijues letrar e rilindas si Vaso pasha?JO e te gjithe e dine qe JO!Atehere te na thote nga e nxjerr veten koleg me Pashko Vasen,Ardian Bilbil Klosi!?...

[Patrioti]

Pershendetje !

Pse subjektet siperpermendura nuk ndjekin procedurat per ndertime, qofshin keto edhe objekte kulti, si cdo subjekt tjeter fizik apo juridik?
Me pas KRT-ja ose dhe vete qeveria te vendose nese keto i plotesojne kushtet apo jo.
Fakti qe qeveria jep lulishtet per objekte kulti hmmmm nuk di ca te them per keta politikane............ sahanlepires,koketrashe apo kurva