Historia, ardhmëria dhe fati i jonë janë të ngjashëm
Fjalimi i Prof.Dr. Ahmet Davutoglu, Ministër i Punëve të Jashtme të Republikës së Turqisë, në Konferencën Ndërkombëtare mbi trashëgiminë Osmane e mbajtur në Sarajevë.
Historia, ardhmëria dhe fati i jonë janë të ngjashëm ...
Për perëndimorin ose ndonjë diplomat nga një pjesë tjetër e botës, çështja e Bosnjës është çështje teknike… Për neve kjo është rrëfim për jetë a vdekje! Kjo është aq me rëndësi! Integritetit territorial i Bosnje Hercegovinës për neve është në të njëjtën masë i rëndësishëm sikur që është i rëndësishëm edhe integriteti territorial i Turqisë. Prosperiteti dhe siguria e Sarajevës për neve është me rëndësi po aq sa është i rëndësishëm edhe prosperiteti dhe siguria e Stambollit – kjo nuk është ndjesi dhe përgjegjësi vetëm e një shtetari, këto janë ndjenja dhe emocione të secilit individ turk që jeton në cilin do vend të Turqisë.
Të nderuar miq, vëllezër dhe motra,
Es-selamun alejkum ve rahmetull –llahi ve berekatuhu
Para së gjithash dëshiroj të falënderoj organizatorët, që më mundësuan që t'ju drejtohem juve të pranishëm. Java e kaluar për mua ishte tepër e ngarkuar. Isha në Irak, Siri dhe Cyrih, për arsye të shumta. Ndërsa dje pas një dite të gjatë në Irak, në shtëpi u kthyem rreth orës tre të mëngjesit, dhe vetëm pas tri orëve pushim arrita në Sarajevë. Shumë njerëz ishin të befasuar. Ata më thanë: 'A nuk isha i lodhur?' Kur arrita në Sarajevë, posaçërisht në Bashqarshinë e vjetër, u mbusha i tëri me energji. Sepse shpirti i Sarajevës, shpirti i Bashqarshisë është frymëzimi i historisë sonë. Historisë tonë të përbashkët.
Sarajeva nuk është qytet i rëndomtë. Patjetër se duhet ta kuptoni këtë frymëzim, dhe pastaj do ta kuptoni edhe Bosnjë Hercegovinën, pra do ta kuptoni edhe civilizimin ballkanik. Pa e kuptuar Sarajevën nuk mundë të kuptoni historinë e Ballkanit, nuk mundë të kuptoni kulturën e Ballkanit.
Bosnjës i duhet suksesi!
Para se t'i prekim detalet e kësaj kulture ballkanike, historinë dhe gjeografinë, do të kisha dashur që t'i uroj Bosnjë dhe Hercegovinës për dy arsye: Njëra është, Bosnja dhe Hercegovina është bërë anëtare e pavarur e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara nga viti i ardhshëm, ndërsa Turqia plotësisht e ka përkrahur Bosnjë dhe Hercegovinën në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, sepse kjo është tregues i fuqisë së Bosnje dhe Hercegovinës. Ndërsa ne do të vazhdojmë të përkrahim Bosnje dhe Hercegovinën kudo në botë. Urimi i dytë, shkon për fitoren e reprezentacionit të Bosnje dhe Hercegovinës. Bosnja dhe Hercegovina e ka mundur Turqinë. Kjo do të thotë se ne e kemi mundur veten. Kur e kam shikuar ndeshjen e fundit me Bosnjën, më besoni, zemra ime ishte ndarë në dysh. Nuk u ndjeva fatkeq pasi që humbëm. Hera e parë ishte që nuk më erdhi keq pse humbëm. Ngase Bosnjës i duhet suksesi! Për shkak të vetëbesimit ky Kampionat Botërorë për juve është më se i nevojshëm. Shpresojmë për një sukses më të madh të Bosnje dhe Hercegovinës në Afrikën Jugore: do të lutemi, do të bëjmë tifozllëk për tanët.
Ballkani: qendër apo periferi e Evropës?
Tash, vijmë te tema, kultura e Ballkanit. Duke pasur para sysh se kjo është mbetje e Perandorisë Osmane do t'i shtroj dy pyetje: Çka është ajo karakteristikë e Ballkanit që e veçonë këtë regjion dhe cilat janë ato karakteristika të njohura të shtetit osman në historinë Ballkanit dhe në historinë botërore? Veçoritë të cilat e shquajnë Ballkanin në princip shfaqen për shkak të gjeografisë së saj në relacionet afro – aziatike, ndërsa edhe historia e saj është e lidhur ne gjeografinë e saj. Mundë të identifikohen tri karakteristika për Ballkanin: E para është – regjioni ballkanik është tampon zonë gjeopolitike, në gjeopolitikë rëndom në të shikohet sikur një tampon zonë. Tampon zona e kalimit nga Evropa në Azi, nga Baltiku në Mediteran, madje edhe deri në Afrikë – nga veriu në jug, nga lindja në perëndim – kjo është një zonë gjeopolitike, tampon zonë, zonë e transporteve. Do të vijë më vonë deri te kjo dhe të theksoj se çka do të thotë kjo, dhe përse është e rëndësishme.
Përse kjo karakteristikë ka ndikim në historinë e Ballkanit. Karakteristika e dytë është ajo gjeo – ekonomike. Regjioni i Ballkanit është regjion i transporteve (transaksioneve) në kuptimin gjeo – ekonomik. Që nga koha e civilizimit grek, civilizimeve të lashta, regjioni ballkanik është regjion i shkëmbimeve – nga deti në rrugët tokësore të Evropës, Evropës Lindore, nga lindja në perëndim – ka qenë dhe mbetet hapësirë e shkëmbimit gjeo – ekonomik. Karakteristika e tretë e Ballkanit është se regjioni ballkanik ishte regjion i ndërveprimit gjeo – kulturorë. Disa kultura kanë qenë të ndikuara reciprokisht në Ballkan, migrimet e shumta, popujt e ndryshëm kanë ardhur dhe janë përzier me njëri tjetrin. Regjioni me karakteristika të këtilla. Me këto tri karakteristika: tampon zona gjeo – politike, zona gjeo – ekonomike e bartjes së interaksioneve kulturore – ju i keni dy alternativa të ardhmërisë në histori: mundë të jeni ose qendër e politikës botërore ose duhet detyrimisht të bëheni viktimë e konkurrencës botërore dhe të mbeteni periferi e ndonjë fuqie tjetër. Prandaj Ballkani ose është një rrëfim i suksesshëm ose tregim i mos suksesit dhe viktimë e kësaj konkurrence. Në histori, për shkak të këtyre karakteristikave, sot për shembull, kur flasim për Ballkanin, rëndomtë mendojmë se regjioni i Ballkanit është periferi e Evropës, jo qendër e Evropës, por periferi e Evropës. A është regjioni Ballkanik me të vërtetë periferi në kuptimin gjeografik? Jo! Në të vërtetë, regjioni ballkanik është mu në mesin e një ndër qendrave më strategjike të afro – Azisë. Pse ai konsiderohet i tillë, pse kemi një perceptim të tillë periferik?
Historia Osmane është histori e Ballkanit
Nëse fjala vjen, do të pyesnim Mehmed pashë Sokoloviqin, ai nuk do t'ju thoshte se Sarajeva apo Selaniku janë periferi të shtetit Osman, ose periferi e Evropës. Ai do të konsideronte se kjo pikërisht është qendra e çdo gjëje. Kjo ishte e saktë. Prandaj, shikojeni historinë! Shteti i parë grek, shtet imperial do të mund të thoni, që ka lindur nga regjioni i Ballkanit ishte perandoria e Aleksandrit. Ai ka lindur në Ballkan.
Ajo perandori është shfaqur në Ballkan, po qendra e Perandorisë së Aleksandrit nuk ishte Ballkani. Në Perandorinë Romake, si në atë lindore apo perëndimore, regjioni i Ballkanit ishte periferi: perandori romak në Ballkan do të qëndronte vetëm atë ditë kur do të merrte vendimin për ndonjë sulm ushtarak ose gjatë përgatitjeve për vajtjen në Azi. Ai regjionin ballkanik nuk e ka konsideruar qendër. Përjashtimi i vetëm gjatë historisë në këtë kuptim ishte shteti Osman. Gjatë shtetit Osman, kjo pjesë, regjioni ballkanik, është shëndrruar në qendër të politikës botërore. Kjo është periudha e artë e Ballkanit. Unë këtë nuk e them pse ne jemi pasardhës të trashëgimisë osmane, por sepse kjo është një e vërtetë historike.
Kush e ka drejtuar politikën e shek. 16? Paraardhësit tuaj! Nuk ishin ata të gjithë turq! Disa ishin me prejardhje sllave, disa shqiptare, disa madje disa edhe me prejardhje greke të konvertuar. Këta janë ata që drejtuan politikën botërore. Mehmed pashë Skoloviqi është një shembull i mirë.
Sikur mos të ishte shteti Osman Mehmed pashë Sokoloviqi do të ishte një i varfër, i prapambetur, fshatarë serb që ndoshta do të kishte një fermë të vogël ose diçka tjetër në atë kohë, në atë pjesë të botës. Duke iu falënderuar shtetit Osman, ai arriti të bëhet lider në politikën botërore. Prandaj, historia osmane është histori e regjionit të Ballkanit. Kjo është histori e rolit qendrorë të Ballkanit në politikën botërore.
Dhe këtu nuk bëhet fjalë vetëm për aspektin politik. Të gjitha rrugët kryesore kanë kaluar nëpër Ballkan atë kohë. Selaniku është bërë qendër e aktiviteteve ekonomike. Para kësaj Selaniku ishte një qytet i vogël, por në kohën osmane Selaniku është bërë qendër kryesore tregtare. E gjithë tregtia e Mediteranit zhvillohej në për mes Selanikut. Përcillni migrimet e hebrejëve, do të mundë t'i kuptoni rrjedhat e parave. Pse Selaniku është bërë qyteti me bashkësinë më të madhe të hebrejëve nga shek 16 deri në shek. 18, duke vazhduar edhe në shek. 19, ku një numër i rëndësishëm i popullatës ishin Hebrejët.
Çfarë veprimtarie ata zhvillonin atje? Merreshin me aktivitete bankare dhe zhvillonin tregtinë. E gjithë tregtia nga Selaniku drejt veriut, euro – Azisë, ekonomisë mediterane, ekonomisë euro – aziatike, është administruar nga Selaniku dhe Stambolli. E njëjta gjë mundë të thuhet edhe për Beogradin. Në shekullin e katërmbëdhjetë Beogradi ishte vetëm një qytet i vogël për mos të thënë fshat. Mirëpo gjatë kohës së shtetit Osman është bërë qytet kryesorë, shumë i rëndësishëm, me Danubin në qendër të Evropës, në kuptimin ekonomik, atë kulturorë, ku ishin të ndërtuara me qindra kisha dhe xhamia. Sarajeva është befasia, si një miniaturë e kësaj trashëgimie. Nëse e kuptoni Sarajevën, mundë të kuptoni gjithë historinë osmane, sepse mundë të thoni:ekzistojnë njerëz të cilët nëse i kuptoni, do t'i kuptoni edhe shekujt
Nëse e njihni Hegelin, do të kuptoni mentalitetin gjerman të shek. XIX. Kjo është krahas ndonjë prototipi të mentalitetit të tërësishëm. Gjithashtu, Sarajeva është prototip i civilizimit osman. Sarajeva ishte prototip i zhvillimit të Ballkanit. Ngjashëm me këtë, më vonë Mehmet Ali Pasha ishte shqiptarë. Ai jo vetëm që u bë një nga figurat udhëheqëse të shtetit osman në atë kohë, ai në të njëjtën kohë është edhe themelues i Egjiptit modern. Sikur mos të ishte tradita osmane, Egjiptasit nuk do të kishin parë nje shqiptarë në jetën e tyre, e mos të flasim për një Mehmed Ali Pashë, nje personalitet intelegjent që ka jetuar diku në Ballkan. Prandaj personalitetet elitare janë prototipe të ati civilizimi. Çfarë ne mund të mësojmë nga e gjithë kjo? Regjioni i Ballkanit e ka ardhmërinë e tij për shkak të këtyre faktorëve gjeo – politik, gjeo – kulturorë dhe gjeo – ekonomik: ose regjioni ballkanik do të jetë qendër e botës ose do të mbetet viktimë e çdo gjëje.
Frymëzimi i Sarajevës është frymëzim për koegzistencë
Pse pas shekullit të 19 regjioni i Ballkanit është ndarë dhe që nga ajo kohë sa herë që flasim për Ballkanin, flasim për ndarje, përplasje dhe të ngjashme. Nuk flasim për civilizim, sepse mungesa e interaksionit gjeo – kulturorë nënkupton përplasje të kulturave. Mungesa e shkëmbimeve gjeo – ekonomike do të thotë stagnim ekonomik. Mungesa e fuqisë dhe pushtetit politik do të thotë ekzistimi i tampon zonës për të gjitha konfliktet e mundshme. Tash është koha e ringjalljes, kur sërish do të zbulojmë shpirtin e Ballkanit.
Cilin tip të politikës do të duhej të implementonim më qëllim që të arrijmë këtë?
E para, si ta shëndrrojmë tampon zonën gjeo – politike të regjionit të Ballkanit në mënyrë që mos të mbetet viktimë e konflikteve – patjetër duhet të krijojmë ndjenja të përbashkëta të bashkimit në regjionin tonë. Detyrimisht duhet të forcojmë bashkëpunimin regjional dhe ndjesinë e përbashkët regjionale. Nëse e shikoni historinë, ne jemi qenie njerëzore, nuk jetojmë në parajsë. Krahas historisë qeniet njerëzore janë serioze ose historia është serioze krahas qenieve njerëzore. Ne nuk jemi kafshë, na takon neve të vendosim që të bëjmë diçka. Gjithashtu historia është serioze dhe varet se prej cilës pjesë të historisë do të zgjedhin në mënyrë që sot ta interpretoni atë.
Historia e Ballkanit nuk është histori vetëm e konflikteve, gjatë shekujve 15 – 19 historia e Ballkanit ishte rrëfim i suksesit. Ne mundë serish ta vendosim këtë sukses duke krijuar autoritetin e ri regjional nëpër mes avancimit të ri të koegzistemcës multikulturore dhe zonës së re ekonomike. Koegzistimi multikulturorë është shumë i rëndësishëm. Sepse ngritja e civilizimit mundë të kuptohet vetëm nëse analizojmë strukturat e qyteteve dhe jetën kulturologjike në ato qytete.
Nëse një qytet është homogjen, kjo do të thotë se ai civilizim nuk është i shumëllojtë dhe i pasur. Në periudhën para perandorisë Romake, qyteti i Romës ishte plot romak, mirëpo më vonë kur u vendos Perandoria Romake, Roma u shëndrrua në një qytet kozmopolit. Në Ballkan, ndodhi e njëjta e gjë, Stambolli dhe shumë qytete të tjera, ishin multikulturore, ku jetohej bashkërisht. Mu për këtë pasurim të fuqishëm kulturologjik ndodhi rritja e ndikimit të ndërsjellë.
Regresi është provokim. Ajo që ndodhi në vitet e 1990 – ta, ata që organizuan masakrat në Srebrenicë dhe gjatë tërë Bosnje dhe Hercegovinës ishin barbarë të cilët nuk dëshironin të tolerojnë dallimet në kuptimin kulturologjik. Frymëzimi i Sarajevës është shpirti i koegzistencës, frymëzim për një jetë të përbashkët.
Parametrat themelore të politikës së jashtme të Turqisë?
Përse Turqia duhet të luaj një rol aktiv? Pse unë kam ardhur në Bosnje brenda njëzet e katër orëve? Sepse Bosnja është në një etapë shume kritike transformuese. Dëshirojmë të tregojmë solidaritetin tonë me Bosnjën dhe Hercegovinën. Dëshirojmë të tregomë se ne jemi këtu? Ne jemi me Boshnjakët dhe edhe më tutje do të jemi me boshnjakët.
Pse ky tranzicion është shumë i rëndësishëm? Sepse integriteti territorial i Bosnje dhe Hercegovinës, uniteti politik i Bosnje dhe Hercegovinës duhet të mbrohet me qëllim që të kemi siguri në regjionin tonë. Nëse Bosnja dhe Hercegovina nuk është e sigurt dhe stabile, nuk mundë të kemi siguri dhe stabilitet në Ballkan. Vizioni i Turqisë për këtë regjion është që përsëri të vendoset regjioni i ri ballkanik i mbështetur në mirëkuptim dhe dialog, Zgjidhja e çështjeve me dialog politik do të ngrit raportet ekonomike dhe kulturore të koegzistencës dhe harmonisë.
Gjatë viteve të nëntëdhjeta të shekullit të kaluar jemi ballafaquar me shumë vështirësi në Bosnje dhe Hercegovinë, Kosovë, Maqedoni – dhe kur këto vështirësi u paraqitën – këta njerëz ku i drejtuan fytyrat e tyre, Boshnjakët, shqiptarët e Maqedonisë, Kosovarët? Në cilën drejtim lëvizën ata? Drejt Turqisë? Ky është një relacion historike. Më lejoni që t'ju sjell analogjinë të cilën e përmenda në fillim të këtij fjalimi. Karakteri i tampon zonës politike, interaksionit gjeo – kulturorë dhe shkëmbimet gjeo – ekonomike – janë të njëjtat karakteristika të Irakut dhe Afganistanit.
Pse patëm probleme në Jugosllavi, në Bosnje dhe Hercegovinë, në Irak dhe Afganistan? Sepse të gjitha këto shtete ishin mini modele të këtyre regjioneve. Bosnja dhe Hercegovina është një miniaturë e Ballkanit. Keni boshnjakët, katolikët dhe ortodoksët, kroatët dhe serbët jetojnë si një miniaturë në Ballkan. Gjithashtu edhe Iraku është një lloj i vogël i Lindjes së Mesme: Arabët, Turkmenët, shiat, sunit etj. Afganistani është një model i vogël e Kaukazit ose Azisë Qendrore: Taxhikët, Pashtët, Hazerët … Prandaj këto vende janë shumë të rëndësishme. Nëse me to mundë të udhëheqin me përgjegjësi, do ta drejtoni edhe regjionin. Nëse nuk keni sukses, do të keni krizë regjionale.
Bosnja dhe Hercegovina është përgjegjësia e jonë!
Çfarë është Turqia? Turqia është një Ballkan i vogël, një Lindje e Afërt e vogël, ose një Kaukaz i vogël. Ne kemi më shumë boshnjak që jetojnë në Turqi se sa në Bosnje. Më shumë shqiptarë jetojnë në Turqi se sa në Shqipëri, më shumë gruzijanë, çeçen, abkazian, jetojnë në Turqi se sa në Gruzi, Çeçeni, Abkazi … Kemi edhe kurd, arab, turq së bashku. Pse e kemi një konfiguracion të këtillë. Për shkak të kësaj trashëgimie osmane! Për të gjitha këto kombe myslimane në Ballkan, Kaukazi, dhe Lindje të Afërt, Turqia është nje lloj mburoje e sigurt, atdhe, sigurisht se po! Mirëseardhjen më t përzemërt e keni nga ana jonë. Anadolli ju takon juve të dashur vëllezër dhe motra nga Bosnja. Por edhe ne jemi të sigurt se Sarajeva është e jona.
Kur them se Anadolli është i juaji, kjo do të thotë se: nëse dëshironi të vini ejani! Neve dëshirojmë që ju të mbeteni këtu të sigurt si të zotët e Sarajevës dhe Bosnje dhe Hercegovinës! Për këtë edhe duhet të jemi të kujdesshëm. Ajo që është duke ndodhur në Bosnjë dhe Hercegovinë është përgjegjësia e jonë! Javën e kaluar i kemi intensifikuar përpjekjet tona lidhur me Bosnje dhe Hercegovinën. Kur e takova Hillari Klintonin në Cyrih lidhur me çështjen armene, e kam ngritur edhe çështjen e Bosnjës. Më tepër kemi biseduar për Bosnjën se sa për çështjen armene në Cyrih. Pastaj kryetari Haris Silajxhiq erdhi në Ankara ku patëm shumë aktivitete javën e kaluar, dhe tani kam ndryshuar tërë agjendën time për të prezantuar në Sarajevë, nga këtu udhëtoj për Shqipëri. Një diplomat perëndimor pyeti: pse po bëni një "desant" lidhur me këtë çështje? Thënë ndryshe pse po përziheni në Bosnje dhe Hercegovinë, sikur parashutist, përnjëherë, brenda javës? Ndërsa unë ambasadorit tona që ma solli këtë lajm i thash që t'i përgjigjet: Ne në Bosnje nuk kemi shkuar me parashutë, por me kuaj, dhe atje kemi qëndruar me boshnjakët duke e ndarë ardhmërinë e përbashkët. Po, çdo gjë që do të ndodhë në Ballkan, Kaukaz, dhe Lindjen e Afërt – ajo është edhe problemi ynë. Unë një dit jam në Azerbajxhan, ditën tjetër në Irak, si ministër i punëve të jashtme – çfarëdo që do të ndodhë ajo është në agjendën dhe programin tonë të politikës së jashtme.
Nëse nuk punojmë do ta paguajmë çmimin!
Kur ulem në Ankara dhe shikoj rrethin prej njëmijë kilometra, aty gjinden 23 vende – të gjitha ato vende janë fisi jonë dhe presin diçka nga ne. Nëse bëjmë rrethin prej tremijë kilometra, na paraqiten 72 vende dhe për çdo ditë në sektorin tonë të ministrisë mundë të duket ndonjë lajm nga çdo njëri nga këto vende që aty për aty ndryshon orarin tonë. Në qershor isha në Afganistanin veriorë, në Mazarisheriff, Belhu, Xhamxheniz. I vizituam gjashtë qytete. Diplomatët perëndimorë rëndomë e vizitojnë Kabulin dhe kthehen mbrapa. Vetëm, ministri turk mundë të vizitoj gjashtë qytete në Afganistan pa vështirësi. Krahas Bosnjës, Afganistani është vendi ynë. Unë në Afganistan nuk ndihem i huaj. Në Mezarisherif, prefekti i Belhit, ishte ulur pran meje në takim dhe lirshëm më thotë: ministër më duhet shkolla, spitali, parku. Unë e thirra koordinatorin e TIK - ës dhe e porosita që t'i shënoj kërkesat e tij. Gazetarët tanë ishin të befasuar, duke më thënë: ai juve ju drejtohet sikur ju të jeni ministër afganistanez, apo sikur të ishte prefekt i Konjës.
Po! Ai konsideron se unë jam i detyruar ta ndihmojë. Për atë Turqia është e madhe, ministri turk kapacitete të pakufizuara dhe patjetër se do ta bëjë atë, kjo është barrë historike. Pas dy tri jave me një delegacion kam vizituar Sanxhakun, Novi Pazarin. Edhe atje, populli i Sanxhakut, pa e harru edhe pjesën tjetër në anën malazeze më thanë: na duhet neve klinika, shkolla, na duhet kjo e ajo. Mendojnë se Turqit janë përgjegjës për t'i bërë të gjitha këto gjëra. I mjeri turk! Nuk e di se si do t'ia bëjmë, por patjetër duhet t'i dalim në ndihmë.
Ata kanë të drejtë! Për ta Turqia do të thotë diçka. Për ta Turqia është vendi ku mund të gjejnë mbështetje. Populli turk dhe autoritetet shtetërore turke janë njerëz që do të gjejnë zgjidhje. Ne nuk mundë të dukemi të dobët për nga perspektiva e tyre. Prandaj, edhe politika e jonë e jashtme duhet të jetë praktike. Asgjë nuk guxojmë të injorojmë. Fjala vjen, ju e dini, Boshnjaku dhe dikush nga Dagestani, janë shumë të largët nga njëri tjetri. Ai është qytetarë rusë, ose Azer nga regjioni Kaspik dhe boshnjak nga Bosnja. Befasia është se në apartman në Turqi, boshnjaku dhe azeri, shqipëtari dhe egjiptiani, jetojnë së bashku. Mundë të konsideroni se jeni shumë larg, por në Turqi jeni në të njëjtën shtëpi, pikërisht për shkak të kësaj marrëdhënie historike. Prandaj, politika e jonë e jashtme ka për qëllim të vendos rend në të gjitha regjionet që na rrethojnë neve: në Ballkan, Kaukaz deh Lindjen e Afërt. Sepse, nëse nuk ka angazhim, atëherë ne do të jemi ata që punojmë do ta paguajmë çmimin.
Do ta reintegrojmë Ballkanin!
Për perëndimorin ose ndonjë diplomat nga një pjesë tjetër e botës, çështja e Bosnjës është çështje teknike… Për neve kjo është rrëfim për jetë a vdekje! Kjo është aq me rëndësi! Integritetit territorial i Bosnje Hercegovinës për neve është në të njëjtën masë i rëndësishëm sikur që është i rëndësishëm edhe integriteti territorial i Turqisë. Prosperiteti dhe siguria e Sarajevës për neve është me rëndësi po aq sa është i rëndësishëm edhe prosperiteti deh siguria e Stambollit – kjo nuk është ndjesi dhe përgjegjësi vetëm e një shtetari, këto janë ndjenja dhe emocione të secilit individ Turk që jeton në cilin do vend të Turqisë.
Sot i kam treguar këtë liderëve tuaj. Ishin dy mitingje të mëdha spontane, demonstratat në Turqi, shumë të mëdha, që unë i mbajë mend në jetën time. E kujtojë mirë njërën, ishte viti 1993. Në media është transmetuar lajmi se Serbët kanë përdorur armatimin kimik në sulmin ndaj Gorazhdës. Lajmi është shpallur në mbrëmjen e orës 7 -8. Jo një mijë, por qindra mijëra njerëz u tubuan në Taksim (shesh në Stamboll) krejt spontanisht. Sikur prej tyre të kërkoje të shkonin këmbë për në Bosnje, asnjëri nga ta nuk do të mendonte të kthehej në shtëpi, dhe të njëjtin moment do të niseshin për në Bosnje me emocione të tilla. Kjo është mënyra s e si ne jemi të lidhur njëri me tjetrin. Shkurt, historia e jonë është e njëjtë, fati dhe ardhmëria e jonë është e njëjtë. Edhe krahas shekullit të VXII, kur ka ndodhur zhvillimi i Ballkanit osman si qendër e politikës botërore, ne do të bëjmë që Ballkani, Kaukazi dhe Lindja e Afërt, së bashku me Turqinë të shëndrrohen në qendër të politikës botërorë në të ardhmen. Ky është qëllimi i politikës së jashtme turke dhe këtë do ta arrijmë. Ne do ta reintegrojmë regjionin e Ballkanit, Kavkazin dhe Lindjen e Afërt në bazë të principit dhe paqes regjionale dhe globale jo vetëm për neve por edhe për tërë njerëzimin.
Shumë faleminderit që më keni ftuar dhe All – llah emanet!
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Marmara
Krijoni Kontakt