Onomastika iliro-shqiptare në Luginën e Timokut(1)

[fegi]

Burimi iliro-shqiptar i hidronmit Timok
Gjithashtu edhe prejardhja e hidronimit te moqem Timok,ne baze te shpjegimite te L.R.Kozhelacit dhe studiusve qe i ka cituar,kujtoj se eshte prejardhja iliro-shqipe, per te cilin hidronim thekson:"Emri Timok eshte shume i moqem.
Disa gjuhtare e konsiderojne se buron prej kohes parahistorike dhe eshte quajtur T´m akua,ku pjesa T´m e ka kuptimin i errte(srb.taman),i turbullte(srb.mutan),i zi (srb.crn), kurse akua per uje,lume.Trakasit ato dy fjale ikane ndryshuar dhe ikane bashkagjitur-Timahos.Sipas ketij emertimi e ka marre emrin fisi Timahi,qe ka banuar ne pjesen e poshtme te Timokut,me teper ne anen e djathte,Romakete fjalen trake Timahos e kane ndryshuar ne Timakus".Pra,studiusite e derisotum mendojn se hidronimi Timok eshte perdorur nga popullata antike trakase,e,nga sa u tha me siper dhe nga sado te thuhet ne vijim,do te shohim se edhe Timok-u ka me pare prejardhja iliro-shqipe se sa trakase-shqipe,Sipas renditjes kompozita Timok e ka kuptimin i turbullt uje-i perhimte uje,pra,uje qe esht i perzier me balte,e nuk kalon neper shkembij te zi apo te bardhe,sepse dote quhej mbase i zi uje apo i bardhe uje,sadoqe uji kur eshte i kthjellte ka gjithmone nje ngjyre,po e merr kuptimin sipase vendit kah rrjedh apo ku qendron.Ne nje harte te Ptolemeut

[fegi]

Eshte shenuar si ojkonim Timacum,vendbanim i ngjajshem per nga madhsia si ojkonimet ne jug te tij:Vendenis,Ylpianum dhe Scupi.Kurse ne nje harte te shek.IV-VI te e.s.re.buze lumit Timok,ne mesin e shume ojkonimeve te dendura ilire perbri Timokut,jane shenuar dy ojkonime,si stacione rrugoreimacum maius dhe Timacum minus.Paul Kretschmer-i e ze ngoje fisin antik Timak,siq thote:"Kufiri i lashte i territorit ilir ne veri te dardanve duket se nuk mundet te ndiqet;ne hasim ketu emrin e timakve(ne lumin Timakos),te pikenseve dhe te trikornenseve".
Esht me interse sidomose pjes e pare e keti hidronimi T´m-Tim,per te cillen pothemi jo pa rezerve,se mund ta krahasojme me fjalen e sotme te shqipes,me mbiemrin i thimte,i thinjet(i thinjur),Si p.sh..: floke te thime,ndersa si emer tim-tym,thnia.thinia te flokeve,qe gjithashtu tregon ngjyr te perhimte,te errete,ose si emer po me kete ngjyre thingij-thingji.Kjo fjale e shqipes,mbiemeri (e) thimte-ose i(e)thinte (i thinjur)perafersishte perputhete si per nga kuptimi i theksuar,qe tregon ngjyre hiri-te perhimte,ashtu edhe per nga fonetika historike e shqipes me pjesen e pare te Timokut,sepse-ja ballore mund te kete dhene me kohe th-ne fjalen thimte,kurse n-ja shpeshhere perdoret ne vende te m-se dhe anasjelltas.Mandej,kur eshte per-n-ne te rrenja tim-tin-,po theksojme se perafersishte apo pikirishte ne kete ane te Dardanise

[fegi]

E.Qabej i permend tinet dhe bitinet,siq ben me dije:"Emrin e te dytit fis kryesor te dardanve,Thunatae,per nga pjes tematike e kane afruar me forte me emrin e tineve e te bitineve te Ballkanit lindor...".Pra,po shihet se te nenfiset tinet dhe bitinet e fisit te Thunateve e kemi rrenjet tin-.Nderkaqe te Timok-u,t-ja nistore ka mbetur e pa ndryshuara ne formen shtanguese deri me sot ne kete hidronim,porse,do te shihet se T-ja edhe ka ndryshuar.Kur eshte fjala per fonetiken historike te fjales tim-tin,po theksoj se M.Budimiri,kur flet per prefiksina-ne disa emertime mbase ilire,e thekson edhe, siq e quan ai,"prefgovanin a- ne emrat.
"Per ne ka rendesi si forma Tintinoi,ku kemi nje kompozite te mudeshem te perber prej dy rrenjeve te njejta Tin+tin-(ku tregon nje dukuri shume te moqme dhe te sotme te shqiptaret te perseritjes se antroponimeve ne gjenealogji gjysh pas gjyshi).E, te se njejtes rrenje tin-mund te jete edhe emri i Thunateve me Tinet e bi+tinet (tim tinhun-)ku vetum n-ja nuk ka ndryshuar.
Perkitazi me rrenjet tim-, perkatsishte tin-,kam bere fjale njehere gjersishte,porse,ketu po i shtoj edhe disa te dhena te reja.Prejardhje antike me rrenjen tim-ka edhe lumi Tisa ne Panoni(Vojvodine),qe perreth ketij hidronimi jane ngulitur trajta fonetike te nduarnduarta te rrenjes*tam-ne gjuhet sllave,hungareze e rumune,per te cilate na ben me dije P.Skoku,kur e shpjegon etimologjin e ketij lumiisij,Pathissus dhe Tibiscus.
(vijon)

[urani29]

Disa gjera ?

Timok ca do te thote ?

Nish nuk eshte vend-emer shqiptar .

Pjesa lindore e Dardanise ka qene thrakase , e jo ilire . Une e di se vetem pjesa perendimore(Kosova moderne) ka qene ilire !

Por gjithsesi me vjen mire qe eshte hapur kjo teme , shoh shume "pseudo-historian" modern qe harrojne ta fusin Nishin ne hartat e trevave historike shqiptare .

Edhe 1 gje te fundit , Çamëria , Eqerem Çabej , si shume e perdorni kete "Q" juve , po eshte gabim .

Me trego ti mua se qfar na paskan qen thrakej.
Siq e di un ata vijn nga e njeta deg si qdo fis ilir nga pellazget dhe mundemi lirisht ti quajm ilir.
Thrakejt i dallonte nga dadanet vetemi dialekti i gjuhes.
Kurse sot nga thraket e vjeter kemi fisin Thaqi.

[Gjinokastra]

Onomastika Iliro-Shqiptare ne Luginen e Timokut(2) Shkruanr.Rexhep Doqi

Ne nje harte te shek.II-te jane shenuar dy emertime Myzi,njeri sime ne veri-perendim dhe tjetri si me ne lindje te Dardanise (Dardani).Pra,ka gjasa qenga Mysit-Mizet e veriperendim ne Gadishullin Ilirik te kene prejardhje pjesa dermuese e serbve te sotem,nderkaq nga Mysi-t e lindjes(ne kete harte te Ptolemeut nuk jane shenuar trakasit)te kene prejardhje nje numer i madhe i bullgarve te sotem.Dhe, kur eshte fjala pranine e fjaleve il.-shq. apo tr.-shq. ne onomastiken e anes lindore te Gadishullit Ilirik(Ballkanik),E.Qabej ben te ditur per fjalen mal:"Nga fusha e toponimise,shq.mal perveq se me ilir.Dimallum,Maluntum(gjendeshin ne treven e Shqiperise.R.D.)etj.,piqet dhe me emrin e provices romake Dacia Malunensis ne brigjet e Detit te Zi,emer i kohe se perandorit Mark Aurel,ne vend te te cilit me vone,ne kohe te Dioklecianit, qfaqet emri Dacia Ripensis...Keshtu shohim se fjala rumune perkon nga kuptimi me shume me trakishten,mal-i i shqipes me shume me ilirishten..."
Per perzierjen e dy popujv mbase me te lashte dhe me te mdhenj te antikitetit ne Gadishullin Ilirik bente te ditur Johan Tunmani(Lepxig, 1774), I thonte:"Traket dhe iliret ne lashtesi shiheshin si popuj me zakone te njejta.Por nga kjo une nuk dua te nxjer perfundimin se keta dy popuj kane te njejtin prejardhje.Nderkohe ka te ngjare qe te dy keta popuj te kene qene te afert me njeri-tjetrin..."Per pranin e etnosit trakas ne pjeset e Gadishullit Ilirik ben te ditur Sh.Demiraj, mendimet e te cilit kane rendesi per gjurmimin e te dhenave onomastike trakase-shqipe krahazi atyre ilire-shqipe:"27)Para Joklit,Thunmann-i ne vepren e tij Untersuchenugen,253,pat vene ne dukje pranine e elementit trak edhe ne Ballkanin perendimor.Ai permend vendbanimet me emra trakas Thermidava afer Shkodres dhe Quinmedava ne Dardani...Edhe arkeologu austriak Karl Paq ne artikullin Gjurme trake ne bregdetin Adriatikut(cituar sipase Qabej,Hyrje ,29),mbi deshmine e materialit historike e toponomastik,arrin ne perfundimin qe ne Ballkanin Perendimor perpara ilirve ka pasur nje popullsi trake...Kjo hypoteze ka pasur edhe miratime edhe kundershtime."

Traket flasin nje gjuhe satem , Iliret centum . E pa mundur te ishin gjuhe simotra ! Traket me Daket kane ADN Kaspike . Iliret kane ADN Alpesh(Zvicer & Austri) . Nuk kane as lidhje gjihesore edhe sidomos nuk kane lidhje gjenetike .

Burimi iliro-shqiptar i hidronmit Timok
Gjithashtu edhe prejardhja e hidronimit te moqem Timok,ne baze te shpjegimite te L.R.Kozhelacit dhe studiusve qe i ka cituar,kujtoj se eshte prejardhja iliro-shqipe, per te cilin hidronim thekson:"Emri Timok eshte shume i moqem.
Disa gjuhtare e konsiderojne se buron prej kohes parahistorike dhe eshte quajtur T´m akua,ku pjesa T´m e ka kuptimin i errte(srb.taman),i turbullte(srb.mutan),i zi (srb.crn), kurse akua per uje,lume.Trakasit ato dy fjale ikane ndryshuar dhe ikane bashkagjitur-Timahos.Sipas ketij emertimi e ka marre emrin fisi Timahi,qe ka banuar ne pjesen e poshtme te Timokut,me teper ne anen e djathte,Romakete fjalen trake Timahos e kane ndryshuar ne Timakus".Pra,studiusite e derisotum mendojn se hidronimi Timok eshte perdorur nga popullata antike trakase,e,nga sa u tha me siper dhe nga sado te thuhet ne vijim,do te shohim se edhe Timok-u ka me pare prejardhja iliro-shqipe se sa trakase-shqipe,Sipas renditjes kompozita Timok e ka kuptimin i turbullt uje-i perhimte uje,pra,uje qe esht i perzier me balte,e nuk kalon neper shkembij te zi apo te bardhe,sepse dote quhej mbase i zi uje apo i bardhe uje,sadoqe uji kur eshte i kthjellte ka gjithmone nje ngjyre,po e merr kuptimin sipase vendit kah rrjedh apo ku qendron.Ne nje harte te Ptolemeut

Acqua eshte Italisht , jo shqip ! Mos proklamoni gjera koti .

Me trego ti mua se qfar na paskan qen thrakej.
Siq e di un ata vijn nga e njeta deg si qdo fis ilir nga pellazget dhe mundemi lirisht ti quajm ilir.
Thrakejt i dallonte nga dadanet vetemi dialekti i gjuhes.
Kurse sot nga thraket e vjeter kemi fisin Thaqi.

Pellazget nuk ishin fare Indo Evropian . Iliret jane Indo Evropian . Trak me Ilir ndaheshin ne dy grupe te ndryshme gjuhesh . Eshte si te thuash qe "Irlandezet edhe Indianet flasin dialekte te te njejtes gjuhe" hahahhahahaha . E njejta diference gjuhesore edhe GJENETIKE ekzistonte mes Ilireve Alpin edhe Trakeve Aziatik . Mbiemri Thaci(c) eshte onomastike sllave , e pershtatur nga shqiptaret si shkak i pushtimit shekullor sllav .

[javan]

Traket flasin nje gjuhe satem , Iliret centum . E pa mundur te ishin gjuhe simotra ! Traket me Daket kane ADN Kaspike . Iliret kane ADN Alpesh(Zvicer & Austri) . Nuk kane as lidhje gjihesore edhe sidomos nuk kane lidhje gjenetike .



Acqua eshte Italisht , jo shqip ! Mos proklamoni gjera koti .


Pellazget nuk ishin fare Indo Evropian . Iliret jane Indo Evropian . Trak me Ilir ndaheshin ne dy grupe te ndryshme gjuhesh . Eshte si te thuash qe "Irlandezet edhe Indianet flasin dialekte te te njejtes gjuhe" hahahhahahaha . E njejta diference gjuhesore edhe GJENETIKE ekzistonte mes Ilireve Alpin edhe Trakeve Aziatik . Mbiemri Thaci(c) eshte onomastike sllave , e pershtatur nga shqiptaret si shkak i pushtimit shekullor sllav .

Te bejme nje permbledhje te shkrimeve te tua te cilat flasin indirekt:

Shqip – Gjuhe Satem
Trakisht- Gjuhe Satem
(Sllavishtet/Arabishtet –Gjuhe Satem –shenim I javan)

Ilirisht – Gjuhe Centum
Latinisht – Gjuhe Centum
Greqisht – Gjuhe Centum
(Gjermanisht- Gjuhe Centum – shenim I javan)

Pyetja ka qene: A ka Greqishtja paskajore?

[Gjinokastra]

Te bejme nje permbledhje te shkrimeve te tua te cilat flasin indirekt:

Shqip – Gjuhe Satem
Trakisht- Gjuhe Satem
(Sllavishtet/Arabishtet –Gjuhe Satem –shenim I javan)

Ilirisht – Gjuhe Centum
Latinisht – Gjuhe Centum
Greqisht – Gjuhe Centum
(Gjermanisht- Gjuhe Centum – shenim I javan)

Pyetja ka qene: A ka Greqishtja paskajore?

Arabishtja nuk eshte gjuhe Indo Evropiane !

Greqishten nuk e flas .

Jam kundra shqipes satem , por nuk me ndihmon askush ta vertetoj qe shqipja eshte gjuhe centum .

[fegi]

vazhdim(2) Shkruan:dr:Rexhep Doqi

Lumiisij,Pathissus dhe Tibiscus.Ai thote:"Trajta e fundit Tibiscus,gjithashtu edhe ktetik Tibisenus,na kujton hidronimin dak,qe sot i pergjigjet Tami_.prej nga buron emri i qytetit rumun Timi_oara Keshtu,sipas ketyr te dhenave te P.Skokut po shihet se si ne hidronimin Tisa ashtu edhe ne ojkonimet perreth tij ne diakronin dhe sinkroni jane ruajtur trajta te shumta,p.sh.-this-,Tib-(mbase ne vend te Tim- ?)Tam-,Tem-dhe Tim-,Tis,te cilat i gjejme ane e mban Gadishullit Ilirik.Po te analizohen keto rrjedha uji,si hidr.Tisa(dege e majte e Danubit),ashtu edhe hidr.Timok(dege e djathte e Danubit),sikur kane te njejten apo te ngjajshmen etimologj apo rrenje porsi te hidr.Danub,qe te Dan-mund te kerkohet nje rrenje tan-tam-,Prandaj,prania mesjetare edhe e patronimit Tina(Gierg Tina)ne katundin Cucci(Kuqi)te anese se Shkodres ne v.1416,dhe perhapja e gjere e ketyre trajtave fonetike te fjales apo rrenjes se kryehershme *tam-deshmon per gjuhen e njejte pelazge-ilire-shqipe ne antike ne mbare Gadishullin Ilirik.
Zanafillen e hidronimit Timok e ka veshtruar edhe Milovoj Pavloviqi me trajtat Timavos,Timok- Timachus,duke i karahasuar"me rrenjen *tem-(Temavo voto),dhe kete baze e sheh ne shembujte Temeska,Temniq".Prejardhjen e shtruar te hidr.Timok e perforcojn edhe sot shume antroponime.patronime e mikrotponime perreth Timokutemske,Tena,Tima,Timiljiji_,Tin_ini,Tina,Tinka,Tin_ a,etj.Ne ate ane eshte deshmuar edhe prania e antroponimit ilir Times.Sot ka perplote antroponime e pantronime edhe te shqiptarve me rrenjet tem-,tim-,tin-(din.?),p.sh.Temaj-patr,ne Shtupel te klines,ne Dobroshec(dritan)te Drenices,ne Retije te Rahovecit,ne gjakov e Perzeren, si dhe ekziston katundi Temeqine i Malisheves(Malasit);Temiqina-Temiqina-patronimi ne Fushtice te Poshtme te Drenices,ku ka edhe antroponimi Tin dhe matronim Time dhe ndoshta pjesa e dyte me e vjeter-dime ne emrin kompozite te lumit bifurkativ te Ferizajit-Nerodime.
Lashtesia e ksaj rrenje e ndriqon edhe M.Budimiri,sipas te cilit:"Perendia kryesore etrure(etrusk) si Tin (sllav.dinu), icili porsi ai dodon___dhe perendia timfaj__ ne pikpamje te elementit sufiksal dallohen nga forma e njohur indoevropiane di(_)-u,.."lidhur me rrenjen e ksaj fjale,sipas gjuhtarit maqidon,Petar Hr.Ilievskit,rrenja indoevropiane esht tam-(tom),te cilen e thekson me rrenjen e oronimit Tomorr ne Shqiperi,qe thekson:"Baza e fjales sipase perhapjes gjeografike shtrihet kryesishte ne teritorin e njohur si zone gjuhsore ilire (Dalmacija,Epiri,Maqidonia veriperendimore),dhe mendohet se Tompoc eshte perngjitje ilire,por eshte thene se mund te jete edhe para ilire(krh.V,Georgiev,Introduz., 183).Sa i perkete etimologjis se emrit ka mos pajtime tek onomasticientet.
Me se shumti ka baze teza se lidhet me rrenjen i.e.*tema-tom- qe dote thote "i errte,i zi"..."M.Budimir i permend emertimet ilire Teutames, Teutamides, Teutamos, e ka shenuar edhe Teutomus,kurse, V.Georgievi prej tri grupeve te antroponimeve ,pos antroponimeve te tjera, i thekson edhe keto antroponime ilire me bazen tem-emus, Temcia, Temans,pra me rrenjen tam-,tem-
Per shnderrimin e rrenjes *tem- ne tim-sikur deshmon trajta e ndermjetme teimn,qe e permend areologu shqiptar Vangjel Toqi, duke e gjetur ne disa emertime ilire te gjetjeve arkeologjike te Durrahut (Durresit)antik,pas te cilit:"Per t`u verejt asht ne mbishkrim perdorimi i dyzanores__(ei) ne vende te_(I).__ashte ilir e njikosisht romak...me prejardhje nga Apollonia si dhe ne nje bazament te vogel e laster mermeri te Butrintit....___"ku rrenja -teim-verehet ne pjesen e dyte te kompozites,dhe eshte mbishkrim i shek.V-VIp.e.s i gjetur ne Vlore.Ndersa te shek.III-I p.e.s.,sipase te njejtit arkeolog,jane emrat(antroponimet?) e zbuluara ne jugperendim te qytetit te Durresit:"...___(ne shtylleze)___c_"Edhe me qarte dhe shkurt fleteV.Toqi per pershtatjen te emrave vetijake, mandej mendon permes greqishtes,qe te jete kthyer"Temo ne__".Po i theksoj edhe disa trajta te rrenjes,per te cilat ka folur gjersisht M.Budimiri:"Keshtu perfitohet proporcioni bindes:___ndaj qe qendron njesoj si___ndaj__
Por, lidhja ne mese te emrite te njohur te mbretreshes ilire e quajtur Teut_na,qe ne te vertet eshte apelativ me prejardhje mbiemrore(...si edhe mesapishte___)
,mundem qe me arsye te plote ta bejme indentifikimin Teut_na=___.Ne terminin e fundit kemi kalimin e/i,qe eshte karakteristike per fonetiken ilire.
(vijon)

[Gjinokastra]

Vetem 1 gje ! Nuk ka ekzistuar ndonjehere dicka si "gadishulli ilirik" . Iliret ishin qytetare te dores se dyte ne kete gadishull . Emri ishte Hemos(Haimos) ose Hemus(Haemus) .

[javan]

Arabishtja nuk eshte gjuhe Indo Evropiane !.

E Rusishtja eshte?

Greqishten nuk e flas .

Atehere pse je ne kete diskutim?

Jam kundra shqipes satem , por nuk me ndihmon askush ta vertetoj qe shqipja eshte gjuhe centum.

Je kondra? Kur te vendoset rezultati analizave shkencore me vote, mbase hyn ne pune. Gjer atehere, ata qe dine nuk kane nevoje per aprovimin tend qe te paraqesin rezultatet e punes se tyre.

---

Si the quhej gadishulli? Hemos? Emer interesant. Nje ndryshim zanoreje dhe ja ku kemi trajta te pafund.